Metody określania zdolności kredytowej podmiotów gospodarczych w banku

KREDYT W DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ PRZEDSIĘBIORSTW

1.1. Pojęcie i klasyfikacje kredytów na działalność gospodarczą

Skala zapotrzebowania na kredyt i usługi bankowe jest uzależniona od koniunktury gospodarczej w kraju. Osłabienie koniunktury powoduje na ogół spadek popytu na kredyt i usługi bankowe, przyczynia się do obniżenia dochodów, a równocześnie staranie o należyte zabezpieczenie posiadanych środków i egzekwowanie należności. Z kolei ożywienie gospodarcze wywołuje intensywne poszukiwanie źródeł finansowania działalności przedsiębiorstw i pociąga za sobą wzrost obrotów, rozszerzanie zakresu działania.

Jednym ze źródeł zasilania w środki finansowe przedsiębiorstw jest kredyt

bankowy. „Kredyt bankowy jest stosunkiem ekonomicznym i prawnym pomiędzy bankiem, a kredytobiorcą. Operacja udzielania kredytu jest operacją polegającą na przekazaniu kredytobiorcy przez bank środków pieniężnych, które zobowiązuje się on oddać z odsetkami w umówionym terminie.”

Działalność kredytowa banków jest ważnym ogniwem w rozwoju przedsiębiorczości. Istnieje silny związek pomiędzy gromadzeniem przez banki depozytów, a skalą działalności kredytowej. Większość depozytów w banku to depozyty krótkoterminowe, lokowane przez ludzi, którzy mają zaufanie do bezpieczeństwa wkładów. Aby zaufania tego nie zawieść, banki muszą podejmować trafne decyzje kredytowe czyli udzielać jak najwięcej bezpiecznych kredytów podmiotom gospodarczym o wysokiej zdolności kredytowej. Priorytetem banków jest zatem rozwijanie portfela kredytowego wysokiej jakości, którą gwarantują:

• trafne decyzje kredytowe,

• niski stopień koncentracji kredytów,

• duże rozproszenie branżowe, produktowe, regionalne.

Ogólne zasady udzielania kredytów ujęte są w Prawie Bankowym w art. od 4 do 35, a bardziej szczegółowe w regulaminach kredytowych poszczególnych banków.

Na podstawie art.12 ust.1 pkt. 2 Prawa Bankowego banki wydają regulaminy zawierania i wykonywania umów kredytowych. Regulaminy te określają rodzaje kredytów, warunki udzielania, wykorzystanie i spłaty kredytów. Zawierają prawa i obowiązki banku jak i klienta. W świetle prawa obie strony umowy kredytowej są równe, a umowa i regulamin określają uprawnienia i obowiązki stron.

Klasyfikacji kredytów bankowych można dokonać według pięciu kryteriów, tj.:

1. według przedmiotu wyróżnia się dwa podstawowe typy kredytów:

• kredyt obrotowy - na finansowanie działalności bieżącej,

• kredyt inwestycyjny - na finansowanie nakładów inwestycyjnych.

Kredyt obrotowy udzielany jest na uzupełnienie środków własnych kredytobiorcy celem sfinansowania działalności operacyjnej tj. finansowanie środków obrotowych (zapasów, należności).

Kredyt inwestycyjny udzielany jest na finansowanie przedsięwzięć inwestycyjnych np. zakup nowego środka trwałego, który powinien przysporzyć przedsiębiorstwu przychodów w dłuższym okresie, modernizację wyposażenia niezbędnego do bieżącej działalności.

2. według okresu kredytowania wyróżnia się:

• krótkoterminowe, które udzielane są najczęściej do 1 roku

• średnioterminowe i długoterminowe- udzielane na okres od 3 do 5 lat z przeznaczeniem na przyrost środków obrotowych wynikających z rozwoju firmy i finansowanie przedsięwzięć inwestycyjnych.

3. według formy kredytu można je podzielić na:

• kredyt w rachunku bieżącym,

• kredyt w rachunku kredytowym,

• kredyty dyskontowe,

• kredyty akceptacyjne,

• kredyty związane ze skupem faktur.

4. według prawnego zabezpieczenia:

• lombardowe

• hipoteczne

• inne

4. w zależności od waluty wyróżnia się:

• złotowe,

• dewizowe.

1.2. Zdolność kredytowa przedsiębiorstwa

Działalność kredytowa ma istotne znaczenie dla bezpieczeństwa banku, stąd też podstawowym kryterium udzielenia kredytu jest posiadanie przez wnioskodawcę zdolności kredytowej. Zdolność kredytowa jest definiowana w Prawie Bankowym jako zdolność do spłaty zaciągniętych kredytów wraz z odsetkami w terminach przewidzianych umową.

Jedynie pozytywna ocena kredytobiorcy oraz perspektyw jego rozwoju, przy kredytowaniu działalności gospodarczej, jest podstawą do podjęcia decyzji o udzieleniu kredytu. Art. 28 Prawa Bankowego mówi, że bank stawia w stosunku do kredytobiorcy wymagania. Bank uzależnia przyznanie kredytu, jego wysokość oraz pozostałe warunki umowy od:

• zdolności kredytowej, tj. od jego zdolności do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w umownych terminach spłaty,

• przedstawienia przez kredytobiorcę dokumentów i informacji niezbędnych do oceny tej zdolności.

Jeżeli bieżące i planowane wyniki finansowe oraz stan majątkowy firmy w ocenie banku zapewnia wypłacalność, to uważa się, że dana firma ma zdolność kredytową. Ocena zdolności kredytowej obejmuje okres do upływu terminu zwrotu kredytu, biorąc pod uwagę wewnętrzne i zewnętrzne uwarunkowania gospodarcze.

Najważniejszymi elementami rozpatrywanymi przy ocenie kredytowej, są efektywność gospodarowania firmy i jej stan majątkowy. Efektywność finansowa powinna zapewnić firmie prawidłową działalność produkcyjną, a stan majątkowy powinien wskazywać na taki stopień płynności składników majątkowych, aby można było je w razie potrzeby zamienić na pieniądz.

Celem bankowej analizy przedsiębiorstwa jest minimalizacja ryzyka. Aby ten cel osiągnąć, należy trafnie przewidzieć jego przyszłą sytuację ekonomiczno-finansową. Przyszłość przedsiębiorstwa określa jego przeszłość i sytuacja obecna. Analizując przeszłość, nie można dostosowywać oceny do z góry określonych wniosków.

Przy dokonywaniu analizy najważniejsza jest umiejętność oceny badanych zagadnień, a nie tylko wyliczanie wskaźników. Trzeba mieć świadomość, że uniwersalne wskaźniki nie istnieją. Istotny jest też dobór określonych wskaźników do badanego przedsiębiorstwa. Zły dobór wskaźników może spowodować błędne wnioskowanie, a zatem i złą decyzję kredytową.

Kredyty jako składnik aktywów banku obarczone są wysokim stopniem ryzyka mogącym w istotny sposób naruszyć jego płynność finansową.

Badanie zdolności kredytowej ma na celu określenie w każdym postępowaniu o przyznaniu kredytu stopnia ryzyka, na jakie narażony jest bank. W celu określenia prawdopodobieństwa niepowodzenia bank musi przeprowadzać ocenę wiarygodności kredytowej. Ryzyko związane z działalnością kredytową czyli brak pewności spłaty kredytu wraz z odsetkami w uzgodnionym terminie pojawia się z chwilą podjęcia decyzji. Ryzyka kredytowego nie da się wyeliminować, a zatem jest ono nierozerwalnie związane z działalnością kredytową banku i przejawia się w postaci:

1. ryzyka niespłacenia kredytu przez klienta,

2. ryzyka unieruchomienia - jest to ryzyko niedotrzymania terminów spłat kapitału i odsetek,

3. ryzyka stopy oprocentowania,

4. ryzyko zmiany kursu walut kredytów dewizowych.

Ryzyko istnieje przez cały czas trwania transakcji do momentu pełnej spłaty zadłużenia. Dlatego cena, jaką powinien zapłacić potencjalny kredytobiorca musi kompensować zmiany wartości pieniądza w czasie oraz dawać bankowi premię za podjęte ryzyko.

Pojęcie ryzyka bankowego jest szerokie, obejmuje zarówno aktywa, jak i pasywa banku. Ryzyko aktywne, to: utrata płynności i strata w wyniku finansowym, oraz utrata zabezpieczenia przez przedsiębiorstwo. Ryzyko to w dużym stopniu jest zależne od kredytobiorcy.

Wynika z niepewności, czy kredytobiorca w przyszłości spłaci zaciągnięty kredyt wraz z procentami. Wszelkie badania i oceny sytuacji finansowej firmy pozwalają tylko przybliżyć i w pewnym stopniu przewidzieć jej sytuację finansową.

Nie dają one jednak pewności spłaty kredytu. Ryzyko pasywne, to zmiana kursu walut, oprocentowania, wartości pieniądza. Jest ono w dużym stopniu niezależne od banku lecz w większości przypadków może być przez bank skompensowane. Przed tym rodzajem ryzyka banki mogą się w jakimś stopniu zabezpieczyć. Celem każdego banku udzielającego kredyty jest jak najbardziej możliwa minimalizacja ryzyka, przy jak największym poziomie dochodu uzyskanego z danej operacji.

Ocenę zdolności kredytowej, której dokonuje bank możemy nazwać procesem przetwarzania danych pochodzących od samego kredytobiorcy w formie bilansu, sprawozdań i planów finansowych oraz na podstawie informacji od osób trzecich i własnych spostrzeżeń. Analiza zdolności kredytowych nie jest jednorazowym procesem poprzedzającym udzielenie kredytu, ale ciągłą powtarzaną oceną i analizą działalności kredytobiorcy. Dokonując tych badań i ocen, banki spełniają istotną funkcję ekonomiczną, dokonują ostrej selekcji potencjalnych kredytobiorców, spośród, których eliminują jednostki gospodarczo słabsze. Selekcja kredytobiorców ma na celu minimalizację ryzyka jakie ponosi bank udzielając kredytu.

Przy podejmowaniu decyzji kredytowej uczestniczą dwa podmioty starające się osiągnąć różne od siebie cele. Natomiast decyzję o przyznaniu kredytu podejmuje bank. Przy podejmowaniu decyzji kredytowej należy uwzględnić trzy podstawowe jej elementy: korzyść, ryzyko, czas.

Znajdują one swoje odbicie w przyznanej kwocie kredytu, określonym sposobie oraz terminie jego spłaty i żądanej stopie odsetek. Bank dąży do maksymalizowania stopy zwrotu swoich środków, a kredytobiorca dąży do zminimalizowania kosztów pozyskania kapitału. Wysokość stopy procentowej jest jednym z negocjowanych tematów, w toku których między stronami uwzględnia się stopień ryzyka związanego z możliwością spłaty przez kredytobiorcę kredytu i odsetek. Dlatego bank stosuje zróżnicowane stopy kredytów udzielane poszczególnym kredytobiorcom uzależniając to od silnej pozycji na rynku, osiągania wysokich i stabilnych dochodów, mogących świadczyć o wysokim stopniu wiarygodności. Tym kredytobiorcom przyznawane są nieco niższe stopy procentowe, ponieważ ryzyko jest również niskie. Natomiast od firm o niepewnej pozycji na rynku, wynikającej z trudności uzyskania przez nie wystarczająco wysokich i stabilnych dochodów, wymaga się płacenia odpowiednio wyższych odsetek, z powodu dużego ryzyka wystąpienia u nich strat w przyszłości.”

„Banki dokonując oceny zdolności kredytowej przedsiębiorstwa, za podstawę najczęściej przyjmują następujące kryteria: ryzyko, wypłacalność, rentowność i niezależność finansową. Wypłacalność przedsiębiorstwa to możliwość spłaty wszystkich zobowiązań z jego majątku. Ocena wypłacalności polega głównie na określeniu ryzyka wystąpienia sytuacji, w której firma nie będzie w stanie zgromadzić odpowiedniej kwoty gotówki do terminu spłaty zadłużenia. Z wypłacalnością jest ściśle związany termin płynności. Jest węższą kategorią określa stopień łatwości zamiany składników aktywów na gotówkę.” „Pojęcie płynność może być używane w różnym znaczeniu, wśród których wymienić można:

• płynność jako pozytywny stan środków płatniczych,

• płynność w rozumieniu właściwości składników majątku do powrotnej przemiany na pieniądz.,

• płynność jako stosunek pokrycia zobowiązań składnikami majątku,

• płynność jako możliwość pokrycia w każdym momencie zobowiązań przedsiębiorstwa.

Banki najbardziej zainteresowane są płynnością finansową rozumianą w czwartym z określeń, a więc jako zdolność do uzyskiwania środków pieniężnych w relacji do zapotrzebowania na nią.”

„Jednym z głównych czynników wpływających na płynność jest zysk. Odzwierciedla on dynamikę rozwoju firmy i stanowi najważniejszą podstawę pomiaru i oceny efektywności gospodarowania. Błędem jest utożsamianie zysku z dostępnymi środkami pieniężnymi. Mimo, że zysk i płynność są wzajemnie powiązane, to jednak często nie występują one równolegle. Wzrostowi zysku nie zawsze towarzyszy zwiększanie dopływu środków, a poprawa rentowności nie jest równoznaczna ze zwiększeniem stanu środków pieniężnych.”

Zysk nie stanowi o możliwości spłaty długów, a ponieważ nie służy do pomiaru płynności środków i wypłacalności, nie może być miarodajnym i rzetelnym wskaźnikiem sytuacji finansowej podmiotu. W praktyce firma o wysokich zyskach może ogłosić upadłość z powodu braku środków pieniężnych, gdyż są one zamrożone w nieściągalnych należnościach, gdy natomiast przedsiębiorstwo wykazujące niskie zyski może przetrwać, jeśli zachowuje niezbędny stan środków pieniężnych zapewniających utrzymanie płynności. Innymi słowy przetrwanie w długim okresie wymaga od podmiotu gospodarczego zarówno osiągania zysków, jak i zachowania wypłacalności. Spełnienie pierwszego warunku nie pociąga za sobą zaistnienia drugiego. Firma osiągająca zyski może stanąć nagle w obliczu poważnych kłopotów finansowych, nie mogąc spłacić zobowiązań w terminie, a firma wypłacalna może pozostawać niezyskowna nawet przez kilka lat.

Długookresowa wypłacalność zależy od długookresowej zyskowności. W długim okresie niemożliwe jest uzyskanie środków pieniężnych do spłaty długów, jeżeli jest niezyskowna. Jednak w krótkim okresie zyskowność i wypłacalność nie muszą występować, jako dwa warunki konieczne dla prosperity firmy.

Z drugiej strony działalność podmiotu może być niezyskowna, ale pozostawać wypłacalną, bo wartość zgromadzonej gotówki przewyższa wielkość zobowiązań.

Efektywność finansowa przedsiębiorstwa oznacza sytuację, gdy przedsiębiorstwo osiąga zysk, to znaczy gdy przychody ze sprzedaży przewyższają koszty tej sprzedaży. Ocenę efektywności finansowej dokonuje się poprzez analizę danych zawartych w bilansie i rachunku wyników. Polega na analizie osiągniętego wyniku finansowego i jego porównaniu z planowanym wynikiem oraz osiąganym w latach poprzednich.

Przedmiotem analizy efektywności jest zbadanie czynników mających wpływ na wynik finansowy. Dotyczy to głównie badania:

• tendencji kształtowania się kosztów i ich udziału w sprzedaży,

• dynamiki kosztów na tle dynamiki sprzedaży

• wpływu kosztów na wielkość przychodów i wynik bilansowy.

W toku badań przewidywanej zdolności kredytowej wykorzystuje się wyniki

bieżącej zdolności oraz przewidywania i prognozy dotyczące przyszłej efektywności

gospodarowania i stanu majątkowego. „Zakres oceny zdolności kredytowej powinien być uzależniony od okresu korzystania z kredytu. W przypadku rozpatrywania kredytu obrotowego na sfinansowanie wymagalnych zobowiązań ocena zdolności kredytowej może polegać na ocenie standingu finansowego podmiotu ubiegającego się o kredyt w danym momencie. Analiza spłaty kredytów obrotowych opiera się na konkretnych pozycjach aktywów bieżących w bilansie, ponieważ właśnie tam mieści się cel, spłata i zabezpieczenie kredytu. Należy uwzględnić ogólną płynność i bieżącą rentowność kredytobiorcy w trakcie trwania kredytu. Cel kredytu jest ściśle związany ze zwiększeniem płynności i musi być umotywowany istnieniem wiarygodnych aktywów, które są łatwe do spieniężenia”.

Ogólnie przy kredycie obrotowym bank interesuje się czy istnieje:

• solidny poziom rentowności, aby zapewnione było trwałe funkcjonowanie firmy,

• właściwy poziom dźwigni finansowej,

• skuteczne zarządzanie aktywami bieżącymi tzn. umiarkowany poziom złych wierzytelności i niskie stany zapasów,

• odpowiedni poziom środków własnych zaangażowanych w kapitale obrotowym.

Bank sprawdza jakość należności w celu upewnienia się, że są wystarczająco płynne oraz obserwuje obroty na rachunku, żeby orientować się na bieżąco o stanie kapitału obrotowego oraz sprawdza czy kredyt jest właściwie wykorzystany, czy jest zachowana ciągła płynność kredytobiorcy, czy utrzymuje się zdolność do spłaty kredytu. Kredyty obrotowe zwiększają płynność kredytobiorcy.

Kredyty inwestycyjne są spłacane stopniowo, w miarę upływu czasu z nadwyżki pieniężnej generowanej podczas przyszłych działań, a nie z likwidacji aktywów. Stąd analiza kredytu inwestycyjnego jest zorientowana na przepływy pieniężne oraz badanie bilansu. Przy analizie kredytów inwestycyjnych, będących najczęściej średnio lub długoterminowymi należy oprócz aktualnej zdolności kredytowej ocenić także zdolność kredytową w całym okresie korzystania z kredytu. Analiza tych kredytów musi być bardziej zorientowana na ogólne perspektywy firmy. Źródłem spłaty tych kredytów są środki pochodzące z wypracowanego zysku i amortyzacji.

1.3. Wniosek kredytowy i umowa kredytowa -wymogi formalne

Kredyty udzielane są na wniosek kredytobiorcy, opracowane na piśmie według wzorów stosowanych przez dany bank w zależności od zakresu prowadzonej przez kredytobiorcę księgowości i rodzaju kredytu.

Każdy wniosek o kredyt powinien zawierać niezbędne dla Banku informacje, w oparciu o które będzie możliwe dokonanie oceny zdolności kredytowej. Z punktu widzenia cywilistycznego wniosek kredytowy jest ofertą. Powinien on, więc określać istotne postanowienia umowy kredytowej. Tak więc powinien zawierać m.in.:

• kwotę kredytu, proponowane terminy i kwoty wykorzystania oraz spłat kredytu,

• cel na jaki kredyt będzie udzielony,

• informacje o stanie bieżącej i prognozowanej sytuacji gospodarczo-finansowej oraz na tym tle źródła spłaty kredytu w proponowanych terminach,

• informacje o posiadanych rachunkach, wysokości zadłużenia w innych bankach.

Ponadto wniosek kredytowy może zawierać inne elementy w zależności od rodzaju kredytu (obrotowy, inwestycyjny). Są to szczególnie:

• propozycje prawnego zabezpieczenia kredytu,

• cykl realizacji i koszt przedsięwzięcia,

• struktura finansowania nakładów,

• okres kredytowania i okres karencji.

Wniosek powinien być podpisany przez upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych jednostki ubiegającej się o kredyt.

Klient powinien uwiarygodnić swój status prawny, dokumentując istnienie firmy, prawne podstawy jej funkcjonowania. Wnioski o kredyt sprawdzane przez bank pod względem formalnym i merytorycznym są podstawą udzielenia kredytu. W zależności od stopnia ryzyka bank różnicuje warunki udzielania kredytów, ustala ich wielkość, okres spłaty i oprocentowanie.

Po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku i zaklasyfikowaniu kredytu do grupy ryzyka następuje udzielenie kredytu na podstawie umowy zawartej na piśmie między bankiem, a kredytobiorcą.

Umowa kredytowa jest umową nienazwaną i nie przewidzianą w przepisach kodeksu cywilnego. Umowa kredytowa powinna zawierać:

• oznaczenie stron umowy,

• określenie podstawowych obowiązków stron,

• termin postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych,

• kwotę i walutę kredytu,

• termin spłaty kredytu,

• oprocentowanie kredytu i wysokość prowizji,

• prawne zabezpieczenie spłaty kredytu,

• warunki korzystania przez kredytobiorcę z udzielonego kredytu.

W zależności do rodzaju kredytu oraz charakteru podmiotu gospodarczego występującego z wnioskiem bank określa, jakie dokumenty i informacje powinny być dołączone do wniosku.
W przypadku kredytu obrotowego niezbędnymi dokumentami do oceny są:

• ostatni bilans roczny i rachunek wyników,

• aktualne sprawozdanie finansowe,

• informacje o przewidywanej wielkości sprzedaży, kosztów, wyniku finansowego i jego przeznaczeniu w okresie objętym kredytowaniem -dokumenty założycielskie podmiotu gospodarczego,

• dokumenty na sprzedaż wyrobów, kontrakty, umowy z kontrahentami,

• aktualne zezwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej-zaświadczenie o uregulowanych zobowiązaniach podatkowych.

W przypadku kredytu inwestycyjnego bank może zobowiązać kredytobiorcę do przedstawienia dodatkowo:

• zbiorczego zestawienia kosztów przedsięwzięcia inwestycyjnego,

• informacji określającej celowość i opłacalność realizowanego zadania inwestycyjnego,

• analizy finansowej projektu inwestycyjnego (feasibility study).

Powyższe procedury nastawione są na maksymalne pozyskanie informacji, które ułatwiłyby identyfikację rozmiarów ryzyka kredytowego.

METODOLOGIA OCENY ZDOLNOŚCI KREDYTOWEJ PRZEDSIĘBIORSTW W BANKU „X”

2.1. Zakres badania zdolności kredytowej

W najbardziej ogólnym ujęciu metoda to sposób badania przedmiotu a metoda oceny zdolności kredytowej to badanie stopnia ryzyka bankowego jakie podejmuje bank udzielając kredytu przedsiębiorstwu.

Bank udzielając kredytu musi mieć pewność, że przedsiębiorstwo występujące o kredyt posiada zdolność kredytową oraz że w okresie korzystania z kredytu tej zdolności nie utraci. Badanie zdolności kredytowej jest procesem ciągłym, gdyż bank w każdym momencie powinien znać sytuację gospodarczą i finansową przedsiębiorstwa, któremu pożyczył pieniądze.

Zakres oceny zdolności kredytowej powinien być uzależniony od okresu

korzystania z kredytu, a mianowicie:

• w przypadku krótkoterminowego kredytu obrotowego na sfinansowanie wymagalnych zobowiązań ocena zdolności kredytowej może polegać na ocenie standingu finansowego jednostki ubiegającej się o kredyt w danym momencie tzw. bieżąca zdolność kredytowa.

• w przypadku ubiegania się o kredyt obrotowy lub inwestycyjny - krótkoterminowy, średnioterminowy, długoterminowy - należy ocenić oprócz aktualnej zdolności kredytowej także zdolność kredytową w całym okresie korzystania z kredytu.

Podstawowym narzędziem oceny zdolności kredytowej, jest analiza finansowa, która dostarcza informacji o pozycji finansowej przedsiębiorstwa oraz czynnikach ją kształtujących. Celem analizy jest określenie stopnia ryzyka wiążącego się z udzieleniem kredytu konkretnemu klientowi, funkcjonującemu w określonych warunkach.

Analiza finansowa obejmuje podstawowe zagadnienia dotyczące całokształtu działalności przedsiębiorstwa jak: sytuacja majątkowa oraz finansowa, rozwój i pozycja finansowa na rynku, wynik finansowy i ocena efektywności gospodarowania oraz kosztów i przychodów ze sprzedaży.

Podstawowym źródłem informacji o sytuacji majątkowej i finansowej przedsiębiorstwa jest sprawozdawczość finansowa: bilans, rachunek wyników.

„Bilans informuje o kondycji finansowej przedsiębiorstwa, rachunek wyników - o efektywności gospodarowania. W działalności gospodarczej te elementy są nierozerwalne, bowiem kondycja finansowa wpływa na efektywność gospodarowania, i z kolei efektywność gospodarowania kształtuje kondycję finansową przedsiębiorstwa. Informacje zawarte w zestawieniu bilansowym wykorzystywane są w analizie finansowej do badania struktury majątku przedsiębiorstwa, struktury źródeł finansowania oraz oceny sposobu, w jaki finansowane zostały podstawowe grupy składników majątkowych.

W odróżnieniu od bilansu, rachunek wyników pokazuje efekty dokonań przedsiębiorstwa za cały okres sprawozdawczy. Rachunek wyników zestawia przychody z działalności, uzyskane w danym okresie, z kosztami poniesionymi dla ich osiągnięcia, z uwzględnieniem podatków, i wszelkich odpisów zaliczanych w ciężar kosztów. Odzwierciedla zatem wpływ na wynik finansowy działalności zarówno bieżących decyzji operacyjnych, jak i uprzednio podejmowanych decyzji inwestycyjnych i finansowych. Analiza rachunku wyników daje informację o źródłach osiąganych przychodów, stopniu ich rentowności, czynnikach wpływających na wielkość zysku oraz tendencjach zachodzących zmian, elementów niezmiernie istotnych przy analizie wniosku kredytowego, którego celem jest określenie źródeł spłaty kredytu.”

W praktyce ocena zdolności kredytowej przedsiębiorstwa może być przeprowadzona za pomocą:

1. analizy wskaźników finansowych;

2. analizy zmian struktury aktywów, pasywów i wyników;

3. przepływów finansowych;

4. metody punktowej.

Analizę sporządza się na dany moment lub porównawczo do okresów minionych.

Największe znaczenie przypisuje się analizie wskaźnikowej. Wskaźniki powinny mieć możliwie największą wartość poznawczą w dostosowaniu do przyjętych celów. Pokazują związki między pozycjami sprawozdań finansowych. Badając kształtowanie się poszczególnych wskaźników należy brać pod uwagę nie tylko ich poziom, ale przede wszystkim trendy rozwojowe, dynamikę zmian, uwzględniając specyfikę danej branży. Przydatność i poprawność analizy wskaźnikowej zależy od treści oraz doboru wskaźników finansowych. W zależności od kredytobiorcy należy dobrać taki zestaw wskaźników, które najlepiej zobrazują sytuację klienta oraz są możliwe do wyliczenia na bazie posiadanych informacji.

Analiza przedsiębiorstwa ograniczona do danych bilansu oraz rachunku wyników pomija wiele informacji potrzebnych do oceny rzeczywistej sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Dlatego zakres analizy finansowej dokonywanej przez banki obejmuje oprócz wskaźników finansowych także rachunek przepływów finansowych.

Wyniki analizy przepływów środków pieniężnych stanowią cenne uzupełnienie danych potrzebnych do ustalenia rzeczywistego obrazu zdolności płatniczej, poziomu efektywności gospodarowania, źródeł finansowania, a także mają istotne znaczenie dla prognozowania wyniku finansowego i płynności. Wnikliwa analiza rachunku przepływów umożliwia określenie jakimi środkami pieniężnymi dysponowało przedsiębiorstwo w okresie sprawozdawczym, z jakich źródeł pochodziły te środki oraz jak te środki zostały zagospodarowanie.

2.2. Analiza pozycji przedsiębiorstwa na rynku

Analiza przedsiębiorstwa powinna być prowadzona na tle warunków otoczenia, w którym funkcjonuje przedsiębiorstwo. Do pełnej oceny przedsiębiorstwa, a zatem i określenia ryzyka kredytowego, niezbędne jest określenie pozycji przedsiębiorstwa w jego otoczeniu ekonomicznym i politycznym oraz znajomość tego otoczenia i występujących tendencji rozwojowych. O jakości i efektywności działalności gospodarczej decydują czynniki wewnętrzne i zewnętrzne. Do wewnętrznych czynników uczestniczących w działalności należą: czynnik ludzki, środki materialne, środki finansowe.

Na otoczenie ekonomiczne przedsiębiorstwa składają się głównie czynniki zewnętrzne mające wpływ na pozycję przedsiębiorstwa:

• produkt przedsiębiorstwa,

• rynek,

• sektor,

• koniunktura ekonomiczna i polityczna.

Analizując produkt bank powinien zwrócić uwagę na:

• jakość produktu (nowoczesność, poziom techniczny) i zapotrzebowanie na niego,

• dotychczasową i planowaną sprzedaż,

• cykl życia produktu,

• szybkość dostosowywania się do potrzeb rynku.

Ocena rynku powinna dotyczyć w szczególności:

• sytuacji na rynku przedsiębiorstwa,

• specyfiki rynku przedsiębiorstwa,

• pozycji przedsiębiorstwa na rynku i ilości konkurentów,

• polityki przedsiębiorstwa w zakresie poprawy własnej pozycji na rynku
  (polityka cen, formy sprzedaży polityka promocji i reklamy),

• oceny odbiorców i dostawców przedsiębiorstwa (ilość klientów i rodzaj: stali, przypadkowi, ilość i rodzaj dostawców).

W analizie sektora, czyli obszaru działania przedsiębiorstwa istotna jest znajomość rynku pracy, ilości przedsiębiorstw działających w danym regionie oraz przedsiębiorstw konkurencyjnych, a także aktywność gospodarcza regionu. Natomiast w sferze koniunktury ekonomicznej i politycznej głównymi czynnikami oddziaływującymi na firmę są plan rozwoju kraju, regionu, regulacja cen, system podatkowy, interwencjonizm państwa - subwencje, dotacje, ulgi podatkowe.

Analiza jakościowa przedsiębiorstwa polega głównie na określeniu stopnia ryzyka:

• ekonomicznego, na które składa się ryzyko związane ze sposobem zarządzania,

• rynkowe

• produkcyjne.

Produkt, konkurencja i odbiorcy to ważne elementy ryzyka rynkowego. Przedsiębiorstwo może działać i rozwijać się jeśli jego produkt znajduje zbyt. Warunkiem i celem istnienia przedsiębiorstwa jest zysk, który jest realizowany poprzez sprzedaż produktu.

Konkurencja może przejąć część rynku, w efekcie maleją obroty, rosną zapasy (produkt gorzej się sprzedaje) i należności (aby nie stracić pozostałych klientów przedsiębiorstwo wydłuża terminy zapłaty). Zwiększa się zapotrzebowanie na źródła finansowania, których przedsiębiorstwo nie jest w stanie pozyskać.

Ocena ryzyka związanego z odbiorcami to głównie wiedza na temat kim są odbiorcy oraz czy są wypłacalni.

Ryzyko produkcyjne zależy od zdolności przedsiębiorstwa do dostosowywania się do zmieniających się wymagań rynku. Określenie tego rodzaju ryzyka związane jest z ustaleniem, jak szybko i jakim kosztem przedsiębiorstwo może stworzyć produkt dostosowany do zmiennego popytu oraz zdolności przedsiębiorstwa do przystosowywania środków produkcji do przewidywanych zmian. Ważnym elementem w procesie produkcji jest ryzyko związane z dostawcami, którego określenie polega na poznaniu: ilości i jakości dostawców, czy występują opóźnienia dostaw.

Analizę jakościową przedsiębiorstwa można przeprowadzić metodą typu SWOT. Polega na ustaleniu silnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń wewnątrz i zewnątrz przedsiębiorstwa. Badania SWOT opierają się na ocenie własnej banku, na wywiadach przeprowadzonych z kierownictwem, personelem i kontrahentami przedsiębiorstwa.

2.3. Sytuacja majątkowa kredytobiorcy

Ocena stanu majątkowego jest jednym z kryteriów zdolności kredytowej. Przeprowadza się ją na podstawie bilansu przedsiębiorstwa. Dla celów analitycznych służących ocenie sytuacji majątkowej przydatne jest ujęcie aktywów w postaci majątku trwałego i majątku obrotowego oraz pasywów jako kapitałów własnych i obcych, długo- i krótkoterminowych.

Globalna analiza bilansu polega na określeniu stanowiska banku odnośnie :

• majątku trwałego przedsiębiorstwa,

• struktury finansowania tego majątku (doboru źródeł),

• polityki inwestycyjnej przedsiębiorstwa,

• kapitału własnego,

• kapitału obrotowego,

• tendencji występujących w badanych elementach oraz ustalenia ryzyka banku w zakresie dokonanej oceny.

Gospodarowanie aktywami wymaga ustalenia i utrzymywania ich optymalnej struktury, tj. pożądanej proporcji środków trwałych i obrotowych. W ogólnej ocenie zmian strukturalnych bilansu jako pozytywne zmiany w aktywach należy przyjąć:

1. wzrost udziału środków trwałych w aktywach - ogółem szybszy od wzrostu środków obrotowych, lecz wolniejszy od dynamiki sprzedaży,

2. zmniejszanie się lub utrzymywanie na niezmienionym poziomie zapasów przy wzroście produkcji ,

3. zmniejszanie się stanu należności i ich udziału w ogólnej sumie aktywów przy wzroście sprzedaży (przyspieszenie rozliczeń z odbiorcami),

4. wzrost wartości środków pieniężnych i ich udziału w ogólnej sumie aktywów.

„O strukturze majątkowej przedsiębiorstwa decyduje branża, w której działa przedsiębiorstwo oraz rodzaj prowadzonej działalności gospodarczej. Zaś struktura źródeł finansowania powinna być odpowiednio dostosowana do struktury majątku. Im wyższy stopień kapitałochłonności właściwy dla danego rodzaju działalności, tym wyższy powinien być udział majątku w strukturze aktywów. W przypadku dziedzin wymagających znacznego zaangażowania środków trwałych, struktura majątku odzwierciedlająca wysoki udział aktywów bieżących może wskazywać na nieracjonalny sposób prowadzenia operacji bieżących ( np. kumulacja zapasów, wydłużający się cykl należności)

„Polityka finansowa przedsiębiorstwa kształtuje wzajemna relację między kapitałem własnym i kapitałem obcym. Jak nazwa wskazuje kryterium podziału stanowi źródło pochodzenia kapitału. Kapitał własny powstaje z pierwotnych układów własności, a także z zysków osiąganych przez podmiot w trakcie działalności.

„Kapitał własny ma dla przedsiębiorstwa podstawowe znaczenie gdyż bez jego posiadania nie istnieje możliwość pozyskania, w standardowy sposób (kredyt bankowy), kapitału obcego. Obok funkcji finansowania kapitał własny spełnia również trzy następujące funkcje:

- funkcje gwarancji dla wierzytelności,

- funkcje zabezpieczenia dla przedsiębiorstwa,

- funkcje inicjatywne dla kierownictwa przedsiębiorstwa.

Kapitał własny umożliwia firmie zachowanie niezależności w stosunku do obcych wpływów i pozwala na przeprowadzenie innowacji, nawet obciążonych ryzykiem, których skuteczność nie jest całkowicie pewna”.

Z reguły jednak funkcjonowanie przedsiębiorstwa w oparciu jedynie o kapitały własne jest rzadko spotykane. Przedsiębiorstwa korzystają bowiem również z finansowania zewnętrznego - kapitałów obcych. Poprzez odpowiednie wykorzystanie kapitałów obcych można przy tym zwiększyć zyskowność kapitałów własnych.

Powstaje zatem, niedoceniany w praktyce przez wiele firm, problem wyboru najkorzystniejszej struktury źródeł finansowania majątku, z uwzględnieniem zapewnienia właściwego poziomu bieżącej i przyszłej płynności finansowej (zdolności do terminowego regulowania zobowiązań), to jest przy ograniczeniu ryzyka do granic uznanych za rozsądne. Wybór optymalnej struktury kapitałów wymaga rozpatrzenia skutków pozyskania kapitałów obcych z różnych źródeł.

Zmiany w pasywach można natomiast ocenić pozytywnie, gdy:

- zwiększa się udział funduszy przedsiębiorstwa w finansowaniu środków trwałych i obrotowych,

- zmniejsza się udział krótkoterminowych kredytów obrotowych oraz zobowiązań w ogólnej sumie pasywów.

Ze względu na fakt, że majątek przedsiębiorstwa stanowić ma zabezpieczenie zaciągniętych zobowiązań, skala zadłużenia nie może przekroczyć łącznej wartości aktywów. W normalnej sytuacji zabezpieczeniem dla bieżących zobowiązań (pasywa) firmy są składniki aktywów bieżących. Ze względu na fakt, że realne możliwości upłynnienia wszystkich bieżących składników majątku są ograniczone, za bezpieczną uważa się sytuację, gdy pasywa bieżące stanowią co najwyżej 50% bieżących aktywów. Kumulacja bieżących zobowiązań powyżej bieżących składników majątku sugeruje kłopoty z utrzymaniem płynności. Ta część aktywów bieżących przedsiębiorstwa, która nie jest finansowana przez pasywa bieżące w zasadzie powinna być pokrywana ze środków kapitałowych. Pozostałe składniki majątkowe mogą być finansowane zadłużeniem długoterminowym.

Wzrost udziału kapitału własnego świadczy o umocnieniu się finansowym przedsiębiorstwa, o możliwościach jego wypłacalności. W określonych warunkach kapitały obce intensyfikują efektywność kapitału własnych w postaci wyższej rentowności (działanie dźwigni finansowej), choć także zwiększa się ryzyko oraz mniejsza jest pewność stabilnej działalności gospodarczej przedsiębiorstwa.

Głębsza analiza relacji pomiędzy poszczególnymi składnikami aktywów i pasywów, jak również elementami pozostałych sprawozdań finansowych może być przeprowadzona przy wykorzystaniu innego instrumentu analizy, jakim są wskaźniki finansowe.

2.4. Analiza wskaźnikowa

2.4.1 Wskaźniki rentowności

„Celem działalności przedsiębiorstwa jest osiąganie zysku i jego maksymalizacja. W dobrze prosperującym przedsiębiorstwie wielkość wygospodarowanego zysku powinna wystarczyć na:

• zasilenie własnych kapitałów przedsiębiorstwa (środki na samofinansowanie),

• opłacenie kosztów pozyskania kapitału obcego (odsetki),

• dywidendy dla właścicieli.

Wielkość zysku i obliczana na jego podstawie rentowność odzwierciedlają sprawność finansową przedsiębiorstwa, będącą wynikiem efektywności gospodarowania. Jedną z głównych płaszczyzn analizy finansowej jest badanie rentowności przedsiębiorstwa osiąganej na tle istniejących wewnątrz i w jego otoczeniu warunków i możliwości.”

Wskaźniki rentowności są miarą stopnia zyskowności działalności gospodarczej firmy i określają udział zysku w osiąganych obrotach lub sprzedaży.

Mogą być liczone w oparciu o zysk wypracowany w wyniku działalności operacyjnej, zysk przed kosztami finansowymi i opodatkowaniem, jak również zysk netto.

wskaźnik rentowności z zysku na sprzedaży

/ 2.1

Pokazuje jaki był udział wyniku finansowego w osiągniętej przez firmę sprzedaży netto wyrobów, towarów i usług.

Wynik finansowy na sprzedaży określa się jako różnicę między sprzedażą netto i kosztami działalności operacyjnej.

wskaźnik rentowności z zysku na działalności operacyjnej

2.2

Wskaźnik ten podobnie jak dwa poniższe określa procentowy udział danego wyniku finansowego (na działalności operacyjnej, gospodarczej, przed kosztami finansowymi i opodatkowaniem) w osiągniętej sprzedaży netto.

wskaźnik rentowności z zysku na działalności gospodarczej

2.3

wskaźnik rentowności z zysku przed kosztami finansowymi i opodatkowaniem (EBIT)

2.4

wskaźnik rentowności zysku netto

2.5

Wskaźniki te pokazują jaki procent sprzedaży pozostaje w postaci wyniku. Tendencja rosnąca lub odchylenie dodatnie tego wskaźnika przy porównaniu dwóch okresów świadczą o rozszerzeniu działalności gospodarczej przez wzrost sprzedaży i jej odpowiednią strukturę asortymentową oraz o osiąganiu korzystniejszych cen sprzedaży i obniżaniu jednostkowych kosztów własnych.

wskaźnik rentowności majątku (aktywów)-nazywany jest też zwrotem z majątku.

Miernikiem rentowności całości zasobów firmy będący syntezą efektywności finansowej przedsiębiorstwa jest poniższy wskaźnik:

2/6

Wskaźnik ten wyraża jaki procent zysku osiąga przedsiębiorstwo z majątku. Rentowność majątku zależy między innymi od: wielkości obrotu, rentowności obrotu i szybkości obrotu aktywów.

W literaturze przedmiotu spotyka się nieco inne ujęcie wskaźnika rentowności majątku niż stosowane w przykładowym Banku. Jest to iloczyn wskaźnika rentowności obrotu i wskaźnika obrotowości majątku.

Wskaźniki rentowności majątku trwałego i obrotowego, będące rozwinięciem podstawowego wskaźnika rentowności majątku ogółem pozwalają określić stopień efektywności finansowej poszczególnych grup majątku. Efektywność ta może się zmieniać w zależności od zmian zakresu zaangażowanego majątku trwałego i obrotowego.

wskaźnik rentowności kapitału (ROE)

Określa poziom rentowności środków własnych firmy zaangażowanych w finansowanie działalności. Wskaźnik rentowności kapitału (ROE) informuje ile zysku wypracowuje przedsiębiorstwo z kapitału własnego. Jego rosnący poziom świadczy o wyższej efektywności zaangażowanego kapitału, prowadzi do szerszych możliwości rozwojowych przedsiębiorstwa oraz wypłat wyższych dywidend.

W praktyce Banku wskaźnik rentowności kapitału (ROE) najczęściej liczy się wg wzoru:

2/7

Na poziom rentowności kapitału własnego ma wpływ:

• rentowność majątku (tzn. aktywów ogółem)

• udział kapitału własnego w finansowaniu tego majątku.

Rentowność kapitału zależy bezpośrednio od wielkości zysku i źródeł finansowania majątku tzn. struktury finansowej.

Realizacja celu gospodarczego, jakim jest generowanie zysku, odbywa się poprzez zaangażowanie w działalności przedsiębiorstwa kapitałów własnych i obcych. Ocena struktury pasywów bilansu powinna być dokonywana również poprzez wpływ tej struktury na rentowność zaangażowanych kapitałów.

Próg rentowności (BEP - breakeven point) jest to taki poziom obrotu, który zabezpiecza pokrycie całkowitych kosztów stałych i kosztów zmiennych związanych z tym obrotem, poziom obrotu, przy którym wynik finansowy jest równy zero. Dla właściwego określenia progu rentowności istotny jest podział kosztów na: koszty stałe i zmienne.

2.4.2 Wskaźniki płynności

Głównym zadaniem wskaźników płynności jest miara zdolności danego podmiotu do wywiązywania się ze zobowiązań w przypadającym na dany okres terminie płatności. Stanowią relację środków obrotowych firmy do jej wymagalnych zobowiązań. Należy je analizować w powiązaniu z branżą jaką reprezentuje kredytobiorca, w zależności od struktury aktywów, która jest odmienna dla różnych rodzajów działalności. Występowanie niepłynnych zapasów, przeterminowanych należności może świadczyć o zamrożeniu kapitału przedsiębiorstwa w środkach obrotowych, które poprzez swoją rotację powinny wypracować zyski.

Do pomiaru płynności służą następujące wskaźniki:

1. wskaźnik bieżącej płynności

2. wskaźnik szybkiej płynności

3. wskaźnik kapitału operacyjnego

wskaźnik bieżącej płynności

2/8

Jest stosunkiem aktywów bieżących do zobowiązań bieżących. Aktywa bieżące obejmują wszystkie aktywa firmy, które mogą być zamienione na gotówkę w czasie cyklu operacyjnego czyli: zapasy, należności i środki pieniężne.Natomiast zobowiązania krótkoterminowe obejmują zobowiązania, które muszą być w ciągu roku spłacone. Stosunek ten jest prostym wskazaniem zdolności biznesu do regulowania bieżących długów. Wysoki poziom tego wskaźnika stanowi rodzaj bezpieczeństwa dla banku udzielającego kredytu krótkoterminowego.

Wielkość tego wskaźnika zależy od rodzaju działalności kredytobiorcy i powinien być wyższy od 1, za optymalną uważa się wartość równą 2. Bardzo wysoki poziom wskaźnika płynności bieżącej może świadczyć o nieefektywnym działaniu, wysokich zapasach, nieproduktywnym gromadzeniu środków pieniężnych lub trudno ściągalnych należnościach. Wielkość wskaźnika poniżej 1 oznacza zapowiedź trudności płatniczych z uwagi na brak środków obrotowych dla pokrycia zobowiązań bieżących.

wskaźnik szybkiej płynności

2/9

Wskaźnik szybkiej płynności (stopa szybkiej płynności) stanowi relację aktywów bieżących po odjęciu zapasów do zobowiązań bieżących. Informuje w jakim stopniu najbardziej płynne aktywa podmiotu pokrywają zobowiązania bieżące. Wskaźnik ten opiera się na aktywach, które łatwiej można zamienić na gotówkę. Eliminuje zapasy, gdyż zamiana ich na gotówkę wymaga dłuższego okresu. Wskaźnik ten nie powinien być mniejszy niż 1, ale w przypadku wysokiej inflacji uzasadniony jest niższy poziom tego wskaźnika.

wskaźnik kapitału operacyjnego - jest różnicą między aktywami bieżącymi
i zobowiązaniami bieżącymi. Z pojęciem kapitał operacyjny wiąże się taka wielkość funduszy obrotowych, która byłaby w każdej chwili do dyspozycji przedsiębiorstwa i jednocześnie stanowiłaby gwarancję spłaty nowych zobowiązań.

3/3

Wielkość kapitału obrotowego jest miernikiem zdolności firmy do wywiązywania się z zobowiązań krótkoterminowych. Stanowi w przedsiębiorstwie element bezpieczeństwa, ułatwiający zachowanie płynności finansowej i jest niezbędny dla utrzymania ciągłości ruchu okrężnego całego kapitału. Wyraża on tę część kapitału stałego (kapitału własnego i długookresowych kapitałów obcych), która finansuje majątek obrotowy. Posiadanie przez firmę odpowiedniego zasobu środków płynnych (w tym gotówki w kasie i na rachunkach) jest niezbędne dla sprawnego zarządzania przedsiębiorstwem. Porównując ze sobą wielkości kapitału operacyjnego w dwóch okresach otrzymuje się jego wzrost lub spadek, co oznacza odpływ lub wpływ pieniądza do przedsiębiorstwa. Wymaga się by kapitał obrotowy był wielkością dodatnią. Gdy kapitał obrotowy nazywany też kapitałem pracującym jest ujemny(tzn. zobowiązania wyższe od środków ), wskazuje, że bieżące długi przewyższają bieżące aktywa. Taki stan rzeczy z reguły świadczy o trudnościach finansowych i płatniczych, środki obrotowe nie wystarczają bowiem na spłatę zobowiązań bieżących, co może być dla przedsiębiorstwa bardzo niebezpieczne.

Utrzymywanie nadmiernego kapitału operacyjnego oznacza niewykorzystane możliwości osiągania zysku, a zatem potencjalne pogorszenie struktury kapitałowej firmy.

2.4.4 Wskaźniki struktury kapitałów

Wyjaśniają źródła finansowania majątku. Charakteryzują stopień zasilania firmy przez zewnętrzne źródła finansowania oraz służą do oceny jej wiarygodności kredytowej, określając tym samym stopień ryzyka wierzycieli. Możliwość zadłużenia się przedsiębiorstwa nie zależy od wysokości kapitału własnego lecz także od zdolności przedsiębiorstwa do zwrotu zaciągniętych długów.

Strategia finansowania określająca kształtowanie proporcji finansowania długo-
i krótkoterminowego wymaga ciągłej analizy. Z uwagi na różne warianty i koszty obsługi w ujęciu długoterminowym, nie da się formułować żadnych zasad co do pożądanych relacji kapitału własnego do obcego. W gospodarce rynkowej proporcje te określają akty wyboru, dokonywane zgodnie z zasadą, że przedsiębiorstwo powinno pożyczać tak długo, aby osiągnąć jak największe korzyści z powiększania długu, ale nie na tyle dużo, aby stracić zdolność kredytową i wejść na drogę bankructwa.

Wykazaną w pasywach bilansu strukturę kapitału kształtuje szereg czynników: rodzaj przedsiębiorstwa (przemysłowe, handlowe), koniunktura na rynku, stopa procentowa. Poziom zadłużenia firmy najczęściej ocenia się przy wykorzystaniu następujących wskaźników.

wskaźnik sfinansowania majątku kapitałem własnym

2/10

Minimalna wartość tego wskaźnika nie powinna być niższa niż 25%. Wskaźnik ten określa stosunek kapitałów własnych do majątku ogółem. Im mniejszy jest ten wskaźnik tym większy jest stopień zadłużenia firmy. Rosnący poziom tego wskaźnika oznacza wyższy stopień udziału kapitału własnego w działalności przedsiębiorstwa.

wskaźnik struktury kapitałów (leverage)

4/2

Wzajemna relacja między kapitałem własnym i kapitałem obcym daje obraz finansowania działalności przedsiębiorstwa. Wskaźnik odzwierciedlający relację kapitału obcego do kapitału własnego określa wielkość długu, poziom ryzyka wierzycieli, a jednocześnie zdolność do zaciągania kredytów. Wzrost tego wskaźnika jest sygnałem ostrzegawczym, wskazuje bowiem najczęściej na obniżanie się poziomu płynności oraz wypłacalności firmy. Wzrost poziomu tego wskaźnika oznacza większe zaangażowanie obcych źródeł finansowania w stosunku do źródeł własnych czyli oznacza zwiększenie się stopnia zadłużenia przedsiębiorstwa.

Często uznawana jest zasada, według której pożądana relacja powinna wynosić 1:1, 1:2, co wynika z funkcji gwarancyjnej kapitału własnego dla wierzycieli i ma za zadanie wyeliminowanie ryzyka utraty kapitału. Wysoki stan kapitałów własnych w porównaniu do kapitałów obcych świadczy o niewątpliwie silnych podstawach finansowych przedsiębiorstwa, ale niekoniecznie pozytywnie o jego rentowności.

wskaźnik „gearing” - wskaźnik zadłużenia do kapitału ma postać:

2/11

Wskaźnik będący stosunkiem zadłużenia do kapitału, określa stopień ryzyka instytucji kredytujących działalność firmy. Wartość kredytu nie powinna przekraczać kapitału własnego.

współczynnik obsługi zadłużenia - wskaźnik pokrycia odsetek i rat kapitałowych (tzw. ogólny wskaźnik zdolności kredytowej), charakteryzujący efektywność finansową zaciągniętych zobowiązań i możliwości ich spłaty z osiągniętych efektów. Jest to wskaźnik pokrycia odsetek i kredytu z uzyskanych efektów finansowych

4/4

Jest to najistotniejszy wykładnik wiarygodności kredytowej przedsiębiorstwa. Wykorzystywany jest do przeprowadzania analizy ryzyka udzielonego kredytu. Źródłem pokrycia obciążeń jest nadwyżka finansowa generowana w toku działalności operacyjnej wyrażająca się sumą zysku netto i amortyzacji. Wskaźnik ten wyraża zdolność firmy do pokrycia obciążeń finansowych związanych z zaciągniętymi uprzednio kredytami. Wskaźnik ten określa ile razy wypracowany zysk operacyjny nie obciążony odsetkami oraz powiększony o amortyzację jest w stanie pokryć koszty odsetek oraz bieżące raty kredytów. Jeśli wskaźnik ten przyjmuje wartość większą od 1,5 występuje zdolność pokrycia zaciągniętych kredytów. Określa wielokrotność efektów finansowych w stosunku do odsetek i kredytu, a zatem im jest wyższy, tym korzystniej. Świadczy on także o większych możliwościach wypłacalności przedsiębiorstwa wobec banków.

Wskaźnik efektu dźwigni finansowej, wyrażający korzyść osiągniętą w wyniku zaangażowania obcych kapitałów tj. kredytów i pożyczek liczy się według następującego wzoru:

Jeżeli wskaźnik przyjmuje wielkość powyżej 1, to powstaje pozytywny efekt dźwigni finansowej. Jest to skutek zaangażowania w finansowanie firmy obcego kapitału, co przyczynia się do wzrostu rentowności kapitału własnego. Wynik równy 1 oznacza wielkość neutralną.

2.4.5 Wskaźniki efektywności operacyjnej

W celu pełnego zobrazowania sytuacji majątkowej porównuje się aktywa z wielkościami z rachunku wyników. Do oceny służą wskaźniki obrotowości nazywane też wskaźnikami sprawności działania. Umożliwiają ocenę efektywności wykorzystania zasobów majątkowych przedsiębiorstwa. Obrazują jak szybko firma wymienia swoje zapasy i należności na rachunkach na gotówkę, jak szybko reguluje swoje zobowiązania i jak efektywnie wykorzystuje aktywa w celu pozyskiwania przychodów ze sprzedaży. Ich istotą jest rozpatrywanie relacji między odpowiednim wskaźnikiem dynamicznym (licznik), wyrażającym przychód ze sprzedaży w cenach brutto, netto lub kosztach własnych, a wskaźnikiem statycznym (mianownik), wyrażającym przeciętny stan zaangażowanych w działalności składników majątkowych.

Odpowiedni wpływ na kształtowanie się poziomu tych wskaźników przynosi firmie konkretne efekty pieniężne. Wpływ gotówki do firmy ma miejsce, gdy:

• skraca się cykl rozliczeniowy należności,

• skraca się okres rotacji zapasów,

• wydłuża się cykl rozliczeniowy zobowiązań..

wskaźnik rotacji aktywów

Wskaźnik obrotowości majątku wyraża stopień efektywności wykorzystania zaangażowanych w działalności zasobów majątkowych.

2/12

Wielkość tego wskaźnika jest zróżnicowana w zależności od rodzaju prowadzonej działalności. Wzrost tego wskaźnika świadczy o wyższej efektywności wykorzystania całości majątku. Wskazuje na liczbę obrotów całym majątkiem dla osiągnięcia określonego poziomu przychodów, a więc i zysku, którego wartość wzrasta wraz ze wzrostem obrotów, co powinno dać w efekcie poprawę wskaźnika rentowności poprzez relatywne obniżenie poziomu kosztów stałych. Uwzględniając podział całości majątku przedsiębiorstwa na majątek trwały i obrotowy obliczyć można pochodne wskaźniki cząstkowe, które dają orientację o efektywności wykorzystania każdej z podstawowych grup majątku. Cechą ogólną majątku trwałego jest niski stopień obrotowości, gdyż jako środki pracy zużywają się stopniowo. Inny charakter ma majątek obrotowy, wykazujący wysoki stopień obrotowości, bowiem w procesie przetwórczym materiały zużywają się w ciągu cyklu produkcyjnego, w którym zespalając się ze środkami pracy i pracą tworzą produkty pracy podlegające sprzedaży i zamianie na środki pieniężne. Dlatego im wyższy jest w strukturze majątku przedsiębiorstwa udział majątku trwałego, tym wolniejszy będzie obrót ich całości, zaś wyższy udział majątku obrotowego wpływa na wyższy stopień efektywności wykorzystania zasobów.

wskaźnik rotacji zapasów

2/12

Wskaźnik ten informuje co ile dni firma odnawia swoje zapasy dla utrzymania procesu produkcyjnego. Wydłużanie cyklu spowodowane wyższym poziomem zapasów jest tendencją niekorzystną, ponieważ powoduje zaangażowanie większych środków w ich finansowanie, wpływając tym samym negatywnie na sytuację płatniczą firmy.

Długi okres trzymania zapasów wskazuje, że aktywa firmy są zamrożone w zapasach. W istocie jest on zależny od rodzaju prowadzonej działalności. Zapasy, które mogą być podzielone na materiały i surowce, produkcję w toku, wyroby gotowe są istotną częścią operacji przedsiębiorstwa. Podobnie jak w przypadku należności, poziom zapasów zależy od wielkości sprzedaży. Należności powstają jednak po dokonaniu sprzedaży, a zapasy muszą być gromadzone przed sprzedażą. Prowadzi to do konieczności prognozowania wielkości sprzedaży i ustalania poziomu zapasów. Zajmuje się tym zarządzanie zapasami, którego celem jest zapewnienie zapasów w wielkości niezbędnej do prowadzenia działalności przy najmniejszych możliwych kosztach.

cykl rozliczeniowy należności

Wskaźnik określa okres w dniach odzyskiwania środków pieniężnych ze sprzedaży zafakturowanej za dany okres obrachunkowy np. miesiąc, kwartał, rok. Prawidłową tendencją jest dążenie do skracania cyklu w celu poprawienia swojej sytuacji płatniczej, tj. zdolności do realizowania zobowiązań w terminie. Należności z tytułu dostaw i usług powstają w momencie sprzedaży produktów na kredyt często w celu zdobycia klienta. Charakteryzują się dwoma parametrami:

- stopień płynności- to właściwość przejawiająca się tym, że przedsiębiorstwo może je w odpowiednio krótkim czasie zamienić na środki pieniężne.

- jakość należności- analiza struktury należności, pozwalająca określić udział należności przeterminowanych, nieściągalnych oraz u kogo one tkwią.

Im krótszy okres rozliczania należności tym korzystniej, bo nie występuje zamrożenie środków przedsiębiorstwa w należnościach. Długi cykl inkasa, może wynikać z faktu, że firma dla pozyskania klientów zapewnia dogodne warunki regulowania należności, udzielając w dużym stopniu kredytu kupieckiego.

cykl realizacji zobowiązań

5/4

Wskaźnik ten informuje jaki jest okres w dniach realizacji zobowiązań wobec dostawców. Firma negocjując z dostawcami wydłużony termin płatności poprawia swoją sytuację płatniczą. Wydłużanie cyklu rozliczeniowego zobowiązań poprzez wzajemne negocjacje stron stanowi bardzo korzystną dla przedsiębiorstwa formę kredytowania swoich aktywów, a także świadczy o mocniejszej pozycji na rynku.

W praktyce banku liczy się także wskaźniki: procentowy udział należności przeterminowanych w należnościach ogółem oraz procentowy udział zobowiązań przeterminowanych w zobowiązaniach ogółem. Należności i zobowiązania przeterminowane są to należności i zobowiązania, których termin płatności minął.

2.5. Przepływy pieniężne

Poznanie przepływów pieniężnych jest bardzo ważne do ustalenia przyszłych potrzeb kredytowych, zarówno w zakresie kredytów długoterminowych, jak
i krótkoterminowych. Banki dokonują oceny zdolności kredytowej za pomocą rachunku przepływów finansowych, który jest podstawą do oceny możliwości przedsiębiorstwa w zakresie wypracowywania środków pieniężnych i ich ekwiwalentów, zmian w aktywach, płynności i wypłacalności.

Podstawową zasadą w przepływach pieniężnych jest to, że wzrost aktywów - to strumień wypływający, a ich spadek - to zamiana majątku na strumień pieniężny czyli wpływ. Wzrost pasywów oznacza dodatkowy dopływ kapitałów (strumieni pieniężnych), zaś ich spadek to wycofanie kapitałów. Wynika to z tego, że aby mógł powstać majątek firmy - aktywa, należało wydać pieniądze. Natomiast pasywa jako zasób stanowią źródło pochodzenia strumieni pieniężnych.

Nadwyżka lub niedobór nie jest wystarczającym wyznacznikiem zdolności płatniczej. Muszą one być rozpatrywane na tle kształtowania się innych wielkości, a w szczególności: stanu zapasów, należności i zobowiązań z tytułu dostaw.

Błędne jest identyfikowanie przepływów z zyskiem. Przepływy są szczególnie przydatne do analiz efektywności inwestycji, planowania zdolności płatniczej. Przy ocenie sytuacji finansowej, dokonywanej przez bank, sprawozdanie z przepływów pieniężnych powinno być rozpatrywane w szerszym kontekście, na tle wniosków płynących z analizy bilansu i rachunku wyników.

Przepływy środków pieniężnych mogą być ustalane przy zastosowaniu metody pośredniej lub bezpośredniej. W metodzie bezpośredniej odpowiednio wykazywane są poszczególne pozycje rachunku wyników.

Metoda pośrednia za punkt wyjścia przyjmuje nadwyżkę finansową (wynik finansowy netto + amortyzacja), który jest następnie korygowany o operacje będące kosztem (a nie wydatkiem) oraz o operacje, które były przychodem (a nie wpływem), jak również o operacje, które wpłynęły na wynik netto a nie dotyczyły działalności operacyjnej np. odsetki i dywidendy, wynik sprzedaży i likwidacji składników działalności inwestycyjnej. Bez względu na rodzaj zastosowanej metody ostateczna wartość przepływów pieniężnych netto z działalności operacyjnej pozostaje taka sama, inne są jednak informacje wykazywane przy użyciu każdej z nich.. Ogólną koncepcję sprawozdania przepływów pieniężnych przedstawia schemat 2.

W przepływach wyodrębnia się ich podział według trzech rodzajów działalności gospodarczej, tj.: z działalności operacyjnej (bieżącej), działalności inwestycyjnej (lokacyjnej), działalności finansowej.

Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej pochodzą przede wszystkim z podstawowej , przynoszącej dochód działalności podmiotu. Ich wielkość jest istotnym wskaźnikiem przy ocenie płynności finansowej, pozwala bowiem - ocenić, czy kwota uzyskanych środków pieniężnych wystarczy na spłatę zaciągniętych kredytów, sfinansowanie inwestycji w majątek trwały, by utrzymać operacyjną zdolność do działania, wypłacić dywidendy lub dokonać lokat kapitałowych bez posiłkowania się zewnętrznymi źródłami finansowania. Aby firma mogła być rentowna, powinna wypracować ze swojej bieżącej działalności środki, które mogłyby być wykorzystane na :

• uregulowanie kosztów finansowych, spłatę kredytów,

• zapłatę podatków i uregulowanie opłat,

• bieżące odtworzenie środków trwałych,

• wypłatę dywidend.

Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej wiążą się z długoterminowymi podstawami działalności firmy. Obejmują one wydatki na nabycie wartości niematerialnych i prawnych, rzeczowych składników majątku trwałego, lokat kapitałowych.

W przepływach środków pieniężnych z działalności finansowej ujmowane są skutki pozyskania kapitałów zewnętrznych własnych ( wpływy z udziałów własnych oraz dopłat do kapitału )lub obcych w postaci kredytów bankowych, pożyczek oraz wydatki związane z ich spłatą i obsługą (odsetki). Informują, jakie źródła finansowania dominowały: obce długoterminowe, czy krótkoterminowe, bankowe czy poza bankowe, czy też były to wpłaty na kapitał własny Pozwalają także ocenić, jakie skutki w przyszłości będą wywierały uzyskane źródła finansowania i na co uzyskane środki przeznaczono.

Spośród dwóch metod obliczania przepływów pieniężnych bardziej przejrzysty obraz dostarcza metoda pośrednia. Metoda bezpośrednia nie daje jasnego obrazu poszczególnych źródeł wpływających na wielkość przepływów pieniężnych i ich nadwyżkę.

2.6. Metoda punktowa oceny ryzyka kredytowej podmiotów gospodarczych.

Metody określania zdolności kredytowej przedsiębiorstw są dość znacznie zróżnicowane. Poszczególne banki komercyjne posługują się własnymi instrukcjami w tym obszarze ale ponadto stosuje się pewne warianty metod dla przedsiębiorstw małych i dużych. Wynika to z różnego zakresu informacji dostępnych do oceny ryzyka, specyfiki firmy, ze zróżnicowania charakteru ryzyka i struktury bilansu oraz różnej ważności danych czynników w małych i dużych firmach. Jednak z uwagi na przedmiot zainteresowania, jakim jest ocena zdolności kredytowej należy zaznaczyć, że aktualnie w praktyce bankowej w Polsce stosuje się metody, które w części oparte są na kryteriach typu subiektywnego.

W analizowanym Banku stosowany jest punktowy system oceny ryzyka kredytowego, ktory został tak skonstruowany, aby odzwierciedlać stosowane w banku standardy klasyfikacji portfela kredytowego do grupy ryzyka, zgodnie z założeniami pięcio stopniowej skali. Zasadą stosowaną w metodzie punktowej jest przyznanie różnego rodzaju wagi dla poszczególnych mierników wewnątrz jednej grupy kryteriów, a następnie dalsze wagi przyznaje się grupom kryteriów wewnątrz całego agregatu w celu otrzymania jednego miernika, który ma być podstawą decyzji co do udzielenia kredytu, bądź odrzucenia wniosku kredytowego. Analiza kredytowa jest procesem definiowania ryzyk mogących narazić bank na utratę funduszy w związku z podejmowaną decyzją kredytową oraz poszukiwania metod ograniczania tego niebezpieczeństwa. Generalne ryzyko kredytowania składa się z wielu ryzyk cząstkowych, pochodzących z trzech podstawowych obszarów analizy.

Obejmują one:

• podmiot będący kredytobiorcą,

• otoczenie podmiotu,

• rodzaj zaangażowania podejmowany przez Bank.

Analiza prowadzona dla potrzeb kredytowania powinna więc wyjaśnić obszary niosące największe ryzyka, określić ich źródło i potencjalne zagrożenia oraz zaproponować na tej bazie informacyjnej, sposoby redukcji wyspecyfikowanego ryzyka.

Klasyfikacja ryzyka dla małych i dużych podmiotów gospodarczych została przedstawiona w poniższych tabelach.

Tabela 1 Klasyfikacja ryzyka dla małych podmiotów gospodarczych.

Grupa	Klasyfikacja ryzyka	% Max liczby punktów			Punkty
I A	niskie	89 %	-	100 %	4,45 - 5,00
I B	małe	75 %	-	88 %	3,75 - 4,44
II	przeciętne	55 %	-	74 %	2,75 - 3,74
III	podwyższone	35 %	-	54 %	1,75 - 2,74
IV	wysokie	0 %	-	34 %	0,00 - 1,74

Źródło: opracowanie własne na podstawie materiałów udostępnionych przez Bank

W metodzie określania zdolności kredytowej małych przedsiębiorstw za pomocą systemu punktowego wyróżnia się dwa podstawowe obszary ryzyka tj.

• ocena ryzyka przedsiębiorstwa i przedsiębiorcy,

• ocena ryzyka otoczenia przedsiębiorstwa.

Waga przypisana dla poszczególnych aspektów ryzyka jest zróżnicowana

Tabela 2

Wagi poszczególnych aspektów ryzyka małych podmiotów

	Rodzaj ryzyka	Waga
I	Ocena przedsiębiorstwa i przedsiębiorcy	65 %
I 1	Ocena sytuacji finansowej	25 %
I2	Aspekty pozafinansowe	40 %
II	Ocena ryzyka otoczenia przedsiębiorstwa	35 %
II 1	Pozycja konkurencyjna kredytobiorcy w sektorze	18 %
II 2	Ocena obszaru działania	12 %
II 3	Ocena uwarunkowań formalnych i prawnych otoczenia	5 %

Źródło: opracowanie własne na podstawie materiałów udostępnionych przez Bank

Niska waga przypisana do oceny sytuacji finansowej firmy wynika z ograniczonego zakresu informacji oraz wątpliwości związanych z ich wiarygodnością. Z tego powodu największa waga przypisana jest do oceny ryzyka pozafinansowego związanego z przedsiębiorstwem.

W ramach ryzyka pozafinansowego obejmującego najistotniejsze strefy działania przedsiębiorstwa bada się 6 zagadnień: ocenę właściciela, zasoby ludzkie, procedury i organizację, produkt i technologie, współpracę z bankiem i otoczeniem oraz zaopatrzenie i zbyt. Najistotniejszą wagę w ocenie ryzyk pozafinansowych przyznaje się ocenie osoby właściciela tj. 37,5 %. Pozostałym natomiast po 12,5 %.

Ocena ryzyka finansowego - sytuacji finansowej - dokonywana jest na podstawie kilkunastu relacji finansowych ujętych w 5 grupach wskaźników.

Wskaźniki finansowe ujęte w następujące grupy bez względu na rodzaj sprawozdawczości bada się przez przyznanie niżej podanych wag:

• wskaźniki rentowności - 20 %

• wskaźniki płynności - 15 %

• wskaźniki struktury finansowania - 20 %

• wskaźniki wiarygodności kredytowej - 25 %

• wskaźniki wiarygodności kredytowej na podstawie projekcji- 20 %

Ocena sytuacji finansowej w łącznej ocenie ma wagę 25 %, stąd wpływ poszczególnych wskaźników na ostateczną ocenę ryzyka jest nieznaczny. Wewnątrz grup wskaźniki mają jednakową wagę. Ocena wskaźników w systemie punktowym odbywa się liniowo, w przedziale od 1 do 5 punktów.

Na ocenę ryzyka otoczenia przedsiębiorstwa składają się:

• ocena sektora

• ocena pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstwa w sektorze

• ocena uwarunkowań formalno - prawnych otoczenia przedsiębiorstwa.

Każde zagadnienie ocenione jest w skali pięciopunktowej.

Punktowy system oceny zdolności kredytowej dużych przedsiębiorstw jest bardziej zobiektywizowany. Ze względu na dostępność informacji finansowych oraz specyfikę ryzyka bada się dwa podstawowe obszary tj.:

1. sytuacja finansowa klienta

2. ryzyko zaangażowania banku

Tabela 3 Klasyfikacja ryzyka dla dużych podmiotów gospodarczych.

Grupa	Klasyfikacja ryzyka	% Maksymalnej liczby punktów
I A	niskie	70 %	-	100 %
I B	małe	55 %	-	69 %
II	przeciętne	40 %	-	54 %
III	podwyższone	20 %	-	39 %
IV	wysokie	0 %	-	19 %

Źródło: opracowanie własne na podstawie materiałów udostępnionych przez Bank

Tabela 4 Wagi poszczególnych obszarów ryzyka dużych podmiotów

	Rodzaj ryzyka	Waga
I	Sytuacja finansowa klienta	65 %
I 1	Wskaźniki płynności finansowej	16,25 %
I 2	Wskaźniki zyskowności	26 %
I 3	Wskaźnik sprawności działania	22,75 %
II	Ryzyko zaangażowania banku	35 %
II 1	Wiarygodność finansowa firmy	21 %
II 2	Skala zaangażowania banku	14 %

Źródło: opracowanie własne na podstawie materiałów udostępnionych przez Bank

Poszczególnym wskaźnikom finansowym w ramach grup przyznawane są wagi w zależności od ważności wskaźnika. Średnia tych wskaźników stanowi sumę punktów przyznaną danej grupie wskaźników (np. płynności). Średnia arytmetyczna ocen poszczególnych grup przynosi łączna ocenę stanowiącą miernik, który ma być podstawą decyzji zakwalifikowania danego kredytu do jednej spośród pięciu grup ryzyka.

Wartościowanie poszczególnych czynników przez przyznanie im różnych ilości punktów, jak też ustalenie granicznych ilości punktów dla zaliczenia potencjalnego kredytobiorcy do grupy jednostek mających zdolność kredytową lub jej pozbawionych, opiera się na kryteriach subiektywnych, uznaniowych, wynikających z nagromadzonych doświadczeń.

Metoda punktowa opiera się na całkowitym uznaniowym wartościowaniu cech przedsiębiorstw. Jeżeli kryteriom uwzględnianym w analizie zdolności kredytowej kredytobiorców przypisuje się na zasadzie uznania różne wagi i jeżeli w sposób uznaniowy wyznacza się ilość punktów, którą ewentualny kredytobiorca musi zgromadzić dla przyznania mu zdolności kredytowej, to cała ocena zdolności kredytowej przybiera charakter subiektywny, mimo że punktem wyjścia dla niej są obiektywne dane ze sprawozdań finansowych. I chociaż uznaniowe ustalanie wag kryteriów i granic punktowych opiera się z reguły na doświadczeniach długotrwałej i szerokiej praktyki gospodarczej, zawsze może ono prowadzić do błędów zwiększających ryzyko niewypłacalności dłużnika przy udzielaniu kredytów bankowych. Stąd poszukiwane są całkowicie zobiektywizowane metody oceny zdolności kredytowej potencjalnych kredytobiorców, a więc takie metody, w których i wagi przypisywane różnym kryteriom i zasady selekcji kredytobiorców według ilości punktów wynikałyby z obliczeń, a nie opierały się na uznaniu.

Por. B. Kosiński „Ekonomika banku komercyjnego”, Poltext W-wa 1993, rozdział 1.5, 1.6. s. 30

I. Heropolitańska, E. Borowska „Kredyty i gwarancje bankowe” ,Twigger ,Warszawa 1996, s..21

Dz. U. z dnia 31 stycznia 1989r., z póżniejszymi zmianami Dz. U. z 1993r., Nr 6, poz. 29

I. Heropolitańska, E. Borowska „Kredyty i gwarancje bankowe” Twigger Warszawa 1996 str. 39

Ustawa z dnia 31 stycznia 1989r., z późniejszymi zmianami Dz. U. z 1993r., Nr 6, poz. 29

Ibidem, s. 25 i 105

Por. J. Kowalczyk, A. Kusak „Ocena kondycji finansowej firmy” System Finansowo-Księgowy nr 30-31 str. 23

Por. M. Rzepnikowska, E. Śnieżek „Przepływy środków pieniężnych” Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce W-wa 1995 str.26.

Por. T. Waśniewski, W. Skoczylas „Analiza przepływu środków pieniężnych....” Rachunkowość nr 6/95 str. 272.

Por. M. Rzepnikowska, E. Śnieżek op.cit. s.30

Por. T. Waśniewski, W. Skoczylas; op. cit. s. 274

Por. M. Rzepnikowska, E. Śnieżek op. cit. s. 26

Por. R. Peterson „Poradnik kredytowy dla bankowców”, Twigger Warszawa 1996r., s. 53

L. Bednarski „Analiza finansowa w przedsiębiorstwie”, PWN, W-wa 1994r., s. 17.

S. Ryżewska op. cit. str. 32

por. T. Waśniewski, W. Skoczylas „Analiza finansowa przedsiębiorstwa przy gospodarce rynkowej”, Rachunkowość nr 3/93 W-wa 1993r., s. 83.

Por. S. Ryżewska op. cit. str. 20 i 159

J. Szczepaniak - „Ocena przedsiębiorstwa na podstawie sprawozdań finansowych”
EKORNO, Łódź 1992 str. 151

Por. W. Bień - „Optymalizacja struktury kapitałów przedsiębiorstwa” ,Rachunkowość 1995 nr 9, s. 445

por. T. Waśniewski, W. Skoczylas „Analiza finansowa przedsiębiorstwa przy gospodarce rynkowej”, Rachunkowość nr 3/93, W-wa 1993r.

Por. T. Waśniewski, W. Skoczylas, Rachunkowość Nr 9/93,s. 209.

Por. L. Bednarski op. cit. str. 103-105

Por. S. Ryżewska,op. cit., s. 90

Materiały udostępnione przez Bank X.

V. Jog, Suszyński op. cit. str. 39

por. W. Pazio op. cit. str. 299

por. Vijay Jog, Cezary Suszyński „Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa” CIM W-wa 1993r. str. 39

por. W. Pazio op. cit. str. 294

W. Pazio op. cit. str.298

T. Waśniewski, W. Skoczylas „Ocena sytuacji kapitałowo-majątkowej” Rachunkowość Nr 6 str. 209

Por.L. Bednarski op. cit., s. 75

Materiały Banku X.

Por.E. F. Brigham „Podstawy zarządzania finansami” część 3, PWE W-wa 1996r., s. 173

W. Pazio, op. cit., s.306,307

T. Waśniewski, W. Skoczylas, op. cit.,s. 128

Por. M. Rzepnikowska, E. Śnieżek „Przepływy... „ str. 8

Por. S. Ryżewska op.cit str.174, 207

T. Waśniewski, W. Skoczylas Rachunkowość nr 11/93 str. 391-396

Por. Z. Fedorowicz „Ryzyko bankowe” Wydawnictwa Prywatnej Wyższej Szkoły Biznesu i Administracji Warszawa 1996r. str. 32.

Wskaźnik rentowności = wynik finansowy na sprzedaży

z zysku na sprzedaży sprzedaż netto

Wskaźnik rentowności = wynik finansowy na działalności operacyjnej

z zysku na działalności operacyjnej sprzedaż netto

Wskaźnik rentowności = wynik finansowy na działalności gospodarczej

z zysku na działalności gospodarczej sprzedaż netto

Rentowność wynik finansowy przed kosztami finansowymi i opodatkowaniem

z zysku przed kosztami = sprzedaż netto

fin.owaniem

Rentowność z zysku netto = wynik finansowy netto

sprzedaż netto

Rentowność = wynik finans. przed kosztami finans. i opodatkowaniem

majątku (ROA) majątek ogółem

Rentowność kapitału = wynik finans.przed kosztami finans. i opodatk

(ROE) kapitał własny - wynik finansowy bieżący

BEP próg rentowności = koszty stałe

przychody ogółem - koszt uzyskania + koszty stałe

przychodów

Wskaźnik bieżącej = majątek obrotowy

płynności zobowiązania krótkoterminowe

Wskaźnik szybkiej = majątek obrotowy - zapasy

płynności zobowiązania krótkoterminowe

Kapitał pracujący = aktywa bieżące - pasywa bieżące (operacyjny)

Wskaźnik sfinansowania majątku = kapitał własny

kapitałem własnym majątek ogółem

Wskaźnik „leverage” = majątek ogółem - kapitał własny

kapitał własny

Wskaźnik „gearing” = kredyty ogółem

kapitał własny

Wskaźnik obsługi = zysk netto + odsetki + amortyzacja

zadłużenia odsetki + bieżąca rata kapitałowa

kapitał łączny

kapitał własny

Efekt dźwigni

finansowej

zysk

zysk + odsetki od kapitału ocego

Rotacja aktywów = przychody ogółem

majątek ogółem

Rotacja zapasów = zapasy ∗ 360

koszty działalności operacyjnej

Cykl rozliczeniowy należności = należności od odbiorców ∗ 360

przychody ze sprzedaży netto

wyrobów, towarów, usług

Cykl realizacji zobowiązań = zobowiązania wobec dostawców ∗ 360

koszty działalności operacyjnej

---