WYKŁAD 1
WIADOMOŚCI WSTĘPNE
Co i ile produkujemy, by uzyskać wysoką nadwyżkę?
Jak produkujemy, by uzyskać wysoką nadwyżkę?
Jak dzielić to co zostało wytworzone (jak podzielić daną nadwyżkę)
Każda branża/dział ma swoją specyfikę
Ekonomika i organizacja ogrodnictwa - dział zajmujący się specyfiką ogrodnictwa, należy do ekonomiki branżowej
Ekonomika ogrodnictwa zajmuje się:
procesami produkcji
procesami wymiany/obrotu produktów ogrodniczych po wytworzeniu, w podstawowych jednostkach (obrót regionalny, krajowy i międzynarodowy)
ekonomika ogrodnictwa zajmuje się problematyką ekonomiczną ogrodnictwa ( organizacja i rozwój poszczególnych działów ogrodnictwa, ocena powiązania ogrodnictwa z gospodarstwami międzynarodowymi)
Określa metody zastosowania czynników wytwórczych, by uzyskać jak największą nadwyżkę (wykorzystanie ziemi, pracy i kapitału)
Cel ~> stwarzanie podstaw do kierowania gospodarstwami ogrodniczymi w kraju, by się rozwijały
SPECYFICZNE CECHY PRODUKCJI OGRODNICZEJ
Produkcja ogrodnicza obejmuje:
produkcję:
→ warzywniczą
→ sadowniczą
→ roślin ozdobnych
→ szkółkarską
→ nasienniczą
obrót produktami ogrodniczymi
zakładanie i konserwacja terenów zieleni
przechowalnictwo
1. Funkcje produktów ogrodniczych będących w obrocie
funkcja żywicielska - dostarczają produkty (owoce, warzywa), dodatek do innych pokarmów
zaspokaja potrzeby estetyczne
środki produkcji - wytwarzanie nasion, krzewów i drzew, z których mamy później produkty ogrodnicze
W warzywnictwie produktem ogrodniczym jest część wegetatywna lub kwiatostan.
W procesie produkcji towarowej nie ma samoreprodukcji nasion
2. Brak samoreprodukcji środków produkcji
Nic nie zostaje do następnego cyklu produkcji, wszystko jest wyprzedane
3. Większa towarowość ogrodnictwa niż rolnictwa
Ogrodnik to co wytworzy wszystko sprzeda, w rolnictwie - rolnik, część produktów sprzedaje, część przeznacza na paszę dla zwierząt czy kiszonkę
Środki do produkcji ogrodniczej wytwarza nasiennictwo lub szkółkarstwo.
Ilość ziemi użytkowej ~> zmniejsza się
Ze zmniejszającej się ziemi użytkowej trzeba produkować coraz więcej produktów.
W Unii potrzeba 20-25 arów do około 90 arów, by wyżywić jednego mieszkańca.
U nas, by wyżywić jednego mieszkańca mamy 49 arów, ale słabej jakości.
4. Duża produktywność ziemi
Produktywność w ogrodnictwie marchwi, kapusty i buraka ćwikłowego dorównuje produktywności buraka cukrowego w rolnictwie.
Największą produktywność uzyskuje się w produkcji pod osłonami
Z 1ha szklarni produkcja jest 200-300 razy większa od produktywności żyta
5. Wysoka pracochłonność i materiałochłonność (duża intensywność produkcji)
Na 1ha zbóż wydatkuje się 20-30rbh.
Bardziej pracochłonna jest uprawa buraków cukrowych, na 1h potrzeba 200-300, a nawet 400rbh.
W uprawie truskawek, jagód, malin trzeba wydatkować od 2000-2500 do 3000-3500rbh.
W uprawie pod osłonami pracochłonność jest większa (dziesiątki tysięcy rb.)
Występuje duże zróżnicowanie nakładów/duża elastyczność
6. Duża zmienność plonu
Duża rozpiętość plonów powoduje, że ekonomika ogrodnictwa jest bardzo zróżnicowana
Plony decydują o ekonomice i o opłacalność danej produkcji
7. Zmienność dochodowa popytu na kwiaty, owoce i droższe warzywa
Zależność popytu od sytuacji dochodowej klienta.
Bogate społeczeństwo je dużo owoców, kupują kwiaty i je bardziej wyszukane warzywa. Bieda zadowala się kapustą, burakami i marchwią.
Jak wzrastają dochody społeczeństwa, wzrasta popyt na droższe warzywa, kwiaty i na owoce. Jeśli społeczeństwo ubożeje - rezygnuje w pierwszej kolejności z w/w produktów.
8. Specjalizacja produkcji
Możliwość dużego upraszczania produkcji (w rolnictwie tego nie ma). W rolnictwie oprócz produktów na zbyt produkuje się również produkty przeznaczone dla zwierząt ~> są one małowartościowe ~> tylko się je wytwarza, nie sprzedaje się ich (np. słoma, siano)
Ogrodnik natomiast może się ograniczyć do jednego gatunku
9. Szybsza reakcja na wymagania rynku (na odbiorców)
Jedyny wyjątek stanowią rośliny wieloletnie.
Zależnie od ceny na rynku, produkuje się te gatunki, które są bardziej poczytane
10. Wysoka dochodowość upraw z 1ha i mała w przeliczeniu na rb. (robotnikogodziny).
Uprawa |
1. Koszty (w zł / 1 ha) |
2. Wartość produkcji (w zł z 1ha) |
3. Dochód (WP - K) (w zł z 1ha) |
4. Dochód (w zł / rbg) |
Zboża |
600-1000 |
1600-2000 |
1000 |
33 |
Buraki cukrowe |
1500-2000 |
3000-4000 |
1500-2000 |
5 |
Warzywa |
3000-5000 |
5000-7000 |
2000 |
2 |
W uprawach ogrodniczych otrzymuje się duży dochód z 1 ha.
Relatywnie dużo z ha, na godzinę dużo mniej.
11. Wąski stosunek między nakładami a przychodami
koszty_____
wartość produkcji
Zboża |
800_ = _1_ 1800 2,2 |
Na każdą wydaną złotówkę przypada 2,2 zł. 2,2 - 1 = 1,2 zł nadwyżka |
Buraki cukrowe |
1800 = _1_ 3500 1,9 |
Na każdą wydaną złotówkę przypada niecałe 2 zł. 1,9 - 1 = 0,90 zł nadwyżka |
Warzywa |
4000 = 1_ 6000 1,5 |
Na każdą wydaną złotówkę przypada 1,5 zł. 1,5 - 1 = 0,50 zł nadwyżka |
Im rośnie kosztochłonność - rośnie ryzyko ekonomiczne produkcji.
Przy produkcji warzyw możliwe jest nie odzyskanie zainwestowanych w uprawę pieniędzy.
W przypadku zbóż nie odzyskanie pieniędzy jest niemożliwe.
12. Duża zmienność podaży i popytu.
Zmienność podaży wynika głównie z warunków klimatycznych, ale też jest zasługą organizatorów produkcji.
Przyroda decyduje o zbieraniu plonów i o terminie pojawienia się produktu na rynku.
Producenci stosują technologię przyspieszając, opóźniając, stosując różne odmiany itp.
Popyt kreowany przez gospodarstwa domowe jest bardziej zmienny niż podaż, zależy od mody, finansów itp.
W2
Rola i znaczenie rolnictwa / ogrodnictwa w gospodarce narodowej.
ROLNICTWO
jest najstarszą dziedziną gospodarki narodowej w każdym kraju,
wytwarza produkty żywnościowe, które pośrednio lub bezpośrednio trafiają do konsumentów,
żaden kraj nie obejdzie się bez tej produkcji,
dostarcza produkty dla innych dziedzin: włókna, zioła, zboża, jęczmień.
Mierniki rolnictwa:
Wielkość produktu krajowego brutto,
Udział osób zatrudnionych w tym dziale,
Odsetek wydatków Polaków kierowany na produkty żywnościowe.
A. Wielkość produktu krajowego brutto:
PKB w rolnictwie = 4%
udział PKB zmniejsza się,
inne działy rozwijają się w większym tempie,
w stosunku do krajów UE udział PKB jest relatywnie wyższy,
rola ekonomiczna rolnictwa maleje względnie,
rola żywności w świecie wzrasta.
B. Zatrudnienie w rolnictwie spośród czynnych zawodowo:
w Polsce w tym dziale zatrudnienie znajduje dużo (za dużo) osób,
co 3 zatrudniony zajmuje się rolnictwem (27-28%),
im wyższe bezrobocie, tym wyższe zatrudnienie w rolnictwie,
zatrudnienie w rolnictwie w krajach UE:
Wielka Brytania 1,6%
Niemcy 2,9%
Francja 4,3%
Włochy 5,4%
bardzo dużo zatrudnionych czynnych zawodowo zajmuje się wytwarzaniem produktów rolniczych
Dlaczego tak dużo osób w Polsce zatrudnionych jest w rolnictwie?
średnia wielkość gospodarstwa w Polsce to ok. 8ha, w zależności od regionu (w Danii - 29ha, w Niemczech - 20ha, we Włoszech - 14ha)
W krajach rozwiniętych statystycznie na jednego farmera przypada parę osób zatrudnionych w rolnictwie.
Na rzecz rolnictwa w tych krajach pracuje przemysł.
Na wysokie zatrudnienie w rolnictwie wpływa sytuacja gospodarcza, np. ukryte bezrobocie na wsi.
Inne działy gospodarcze mają małą ofertę - nie ma miejsc pracy w innych działach.
Potrzeba:
pieniędzy na stworzenie miejsc pracy,
pieniędzy dla ludności, żeby było ich stać na kupno nowych produktów,
zmiany technologii (a na to pieniędzy).
W każdym kraju odsetek zatrudnionych w rolnictwie jest wyższy niż PKB.
W Polsce 28% ludności (czyli Ci, co robią w rolnictwie) wytwarza 2,9 PKB.
C. Odsetek wydatków Polaka kierowany na produkty żywnościowe:
Procent pieniędzy wydawanych z dochodów na żywność:
1987 |
1990 |
1992 |
1996 |
1999 |
2000 |
2001 |
35,9 |
55,0 |
42,4 |
38,2 |
30,3 |
29,5 |
28,9 |
Odsetek wydatków od 1990r. zmniejsza się, większy odsetek dochodów może być przeznaczony na poza żywnościowe produkty / usługi.
Występuje duże zróżnicowanie regionalne!
Wydawanie ponad 30% dochodów na żywność oznacza, że zarabiamy mało w stosunku do cen żywności.
Mieszkaniec kraju rozwiniętego wydaje kilkanaście % swojego dochodu na żywność.
OGRODNICTWO
Miejsce ogrodnictwa w rolnictwie
Modna dieta śródziemnomorska - dużo warzyw i owoców każdego dnia.
1. Powierzchnia upraw ogrodniczych:
|
1975 |
1990 |
1994 |
1998 |
1999 |
2000 |
2002 |
Sady (tys. ha) |
303 |
272 |
292 |
265 |
267 |
267 |
270 |
% UR |
1,6 |
1,4 |
1,55 |
1,4 |
1,4 |
1,45 |
1,46 |
Warzywa (tys. ha) |
253 |
255 |
290 |
255 |
242 |
248 |
240 |
% zasiewów |
1,7 |
1,8 |
2,0 |
2,0 |
1,9 |
2,0 |
1,95 |
Suma (tys. ha) |
556 |
527 |
582 |
520 |
509 |
515 |
510 |
W UR (%) |
2,9 |
2,8 |
3,1 |
2,8 |
2,7 |
2,8 |
2,8 |
UR - użytki rolnicze
Co 30 hektar w użytkowaniu rolniczym jest przeznaczony na uprawę warzyw i owoców (nie jest to dużo).
Nie ważne jaką zajmuje się powierzchnię, ale ile się na tym obszarze produkuje.
2. Produkcja globalna - suma dóbr i usług wytworzona przez całe rolnictwo.
|
1975 |
1990 |
1994 |
1998 |
1999 |
2000 |
2002 |
Owoce % |
1,9 |
3,5 |
5,0 |
5,2 |
7,0 |
4,4 |
5,3 |
Warzywa % |
3,1 |
6,8 |
7,8 |
6,7 |
6,8 |
6,2 |
7,0 |
Suma |
5,0 |
10,3 |
12,8 |
11,9 |
13,8 |
10,6 |
12,3 |
Produkcja warzyw jest większa niż owoców.
Warzywa i owoce to 11-14% produkcji globalnej.
Produktywność ziemi pod warzywami i owocami jest wyższa niż w całym rolnictwie.
3. Produkcja towarowa - część produkcji, która trafia na rynek.
|
1975 |
1990 |
1994 |
1998 |
1999 |
2000 |
2002 |
Owoce % |
2,5 |
4,1 |
6,7 |
6,9 |
8,9 |
5,5 |
6,6 |
Warzywa % |
3,7 |
7,0 |
9,0 |
7,6 |
7,4 |
6,7 |
7,8 |
Suma |
6,2 |
11,1 |
15,7 |
14,5 |
16,3 |
12,2 |
14,4 |
Warzywa i owoce to 12-16% produkcji towarowej.
O towarowości rolnictwa decydują produkty zwierzęce lub pochodzenia zwierzęcego.
Udział całej branży ogrodniczej w towarowości produkcji roślinnej to ok. 40% (warzywa, owoce, rośliny ozdobne itp.)
Ogrodnictwo jest działem, gdzie dużo produktów trafia na rynki zagraniczne owoce świeże, owoce przetworzone (soki), mrożonki...
Ok. 60% zbieranych owoców i ok. 8-10% zbieranych warzyw idzie na eksport.
Wpływy z eksportu ogrodniczego stanowią ok. 1/5 całego eksportu rolno-spożywczego.
W ostatnich latach występuje saldo ujemne - coraz taniej sprzedajemy, coraz drożej kupujemy.
Polska ma dogodne warunki do produkcji ogrodniczej:
długoletnie tradycje (Pudliszki, Kotlin),
znajdujemy się w środku Europy,
nadmiar siły roboczej na wsi,
duża grupa producentów, którzy śledzą nowości i wprowadzają u nas,
rozwinięty przemysł owocowo - warzywny.
Ogrodnictwo daje zatrudnienie dosyć dużej grupie osób naszego kraju (ok. 500 tys. osób w ogrodnictwie + 300 tys. osób w otoczeniu ogrodnictwa).
Ogrodnictwo to dział, gdzie działa wolny rynek, gdzie wprowadza się nowe prod. techniczne.
W3
CHARAKTERYSTYKA GOSPODARKI OGRODNICZEJ
Gospodarka warzywnicza
Światowa produkcja artykułów rolniczych (mln ton):
Uprawa |
1998r. |
2001r. |
||
|
mln ton |
miejsce w świecie |
mln ton |
miejsce w świecie |
Trzcina |
1255 |
I |
1249 |
I |
Pszenica |
590 |
II |
567 |
V |
Ryż |
568 |
III |
586 |
VI |
Kukurydza |
600 (?) |
IV |
600 |
III |
Warzywa |
597 (?) |
V |
676 |
II |
Owoce + cytrusy |
450 + 102 |
VI |
414 + 107 |
VI |
Buraki |
268 |
VII |
248 |
VIII |
Ziemniaki |
279 |
VIII |
308 |
VII |
Jęczmień |
141 |
IX |
134 |
XII |
Maniok |
161 |
X |
176 |
IX |
Bataty |
118 |
XI |
143 |
XI |
Soja |
155 |
XII |
172 |
X |
Owoce i warzywa są znaczącą grupą w światowej produkcji roślinnej.
Produkcja warzyw na świecie:
m-ce |
kraj |
% |
1. |
Chiny |
36,4 |
2. |
Indie |
11,6 |
3. |
USA |
6,0 |
4. |
Turcja |
3,9 |
5. |
Japonia |
2,4 |
6. |
Włochy |
2,4 |
|
... |
|
|
Polska |
1,0 (kiedyś było 1,3) |
Powierzchnia upraw warzywnych w Polsce:
dość stabilna,
koniec lat '80 - ponad 250 tys. ha,
w latach '90 - wzrost (ponad 270 tys. ha),
od roku '97 produkcja maleje,
rok 2003 - 198 tys. ha
Co się uprawia na tej powierzchni? (tys. ha)
uprawa |
2001 |
2002 |
2003 |
Kapusta |
19,3 |
15,8 |
16,0 |
Cebula |
14,2 |
16,2 |
16,4 |
Marchew |
13,8 |
16,2 |
15,9 |
Buraki |
8,2 |
5,9 |
6,8 |
Ogórki |
11,1 |
10,6 |
10,2 |
Pomidory |
8,1 |
5,1 |
5,7 |
Kalafiory |
5,4 |
5,7 |
5,4 |
pozostałe |
19,9 |
24,5 |
24,3 |
największy udział w powierzchni (ok. 20%) zajmują kapusty,
kilkanaście % - cebula, marchew, ogórki (sporo),
kilka % - buraki, pomidory, kalafiory,
pozostałe - ok. 20%
zmniejszyła się powierzchnia uprawy pomidorów,
więcej uprawia się cebuli, marchwi,
rok 2003 - mniej kapusty, ogórków, pomidorów, więcej marchwi i cebuli.
Struktura upraw warzywnych (2002r.):
Powierzchnia w ha |
Liczba gospodarstw |
|
|
tys. szt. |
% |
Ogółem |
617,1 |
100 |
Poniżej 0,1 |
392,1 |
63,5 |
0,1 - 0,5 |
161,0 |
26,3 |
0,5 - 1,0 |
24,8 |
4,0 |
1,0 - 2,0 |
19,9 |
3,2 |
2,0 - 5,0 |
13,8 |
2,2 |
Powyżej 5,0 |
4,5 |
0,7 |
średnio na 1 gospodarstwo wypada 28 arów,
od `96r. zmniejszyła się liczba gospodarstw zajmujących się produkcją warzyw,
zmniejszyła się liczba gospodarstw poniżej 0,1 ha, 0,1 - 0,5 ha i 0,5 - 1,0 ha, a zwiększyła liczba gospodarstw powyżej 1ha.
Największą powierzchnię upraw warzywnych w 2002r. zanotowano w woj. mazowieckim (15,2 %), II miejsce zajmuje woj. łódzkie (13,1%), III miejsce - woj. wielkopolskie (12,3%), IV miejsce - woj. lubelskie (10,3%) łącznie te 4 województwa zajmują ponad 50% areału upraw warzywnych.
Nasilenie upraw warzywnych jest niejednorodne:
KAPUSTA:
mazowieckie - 17,3%
małopolskie - 16,6%
łódzkie - 13,3%
KALAFIORY:
lubelskie - 23%
małopolskie - 18,5% prawie 60%
mazowieckie - 17,5%
CEBULA:
wielkopolskie - 22%
łódzkie - 17,3% prawie 50%
mazowieckie - 14,3%
kujawsko-pomorskie - 11%
MARCHEW:
mazowieckie - 17,7%
łódzkie - 13,1%
lubelskie - 10,8%
świętokrzyskie - <10%
POMIDORY:
wielkopolskie - 21,8% [Pudliszki, Kotlin, Międzychód]
lubelskie - 17,4%
kujawsko-pomorskie - 13,5%
łódzkie - 11,2%
OGÓRKI:
mazowieckie - 19,3%
łódzkie - 16,3%
świętokrzyskie - 14,3%
INNE:
mazowieckie
wielkopolskie - 11,6%
łódzkie - 10,5%
lubelskie - 10,2%
małopolskie - 10,1%
Zbiory:
zbiory warzyw gruntowych ulegają wahaniom, w latach '90 wynosiły 4,5 - 6 mln ton,
2002r. - prawie 4 mln ton,
2003r. - prawie - 4,5 mln ton,
GUS w statystykach podaje zawyżone wartości zbiorów,
do 2002r. najwięcej było zbiorów kapusty, dużo marchwi i cebuli, po kilka % - ogórki, pomidory, kalafiory, buraki.
Zbiory warzyw polowych (%)
Uprawa |
'86 - `88 |
2001 |
2002 |
2003 |
Kapusta |
31,2 |
32,9 |
30,1 |
28,0 |
Cebula |
10,0 |
12,7 |
14,1 |
15,3 |
Marchew |
13,4 |
17,7 |
17,5 |
18,9 |
Buraki |
8,7 |
9,0 |
7,9 |
7,5 |
Ogórki |
6,9 |
6,5 |
6,6 |
6,5 |
Pomidory |
8,1 |
5,3 |
5,6 |
5,3 |
Kalafiory |
4,2 |
4,8 |
4,5 |
4,3 |
Pozostałe |
17,5 |
11,1 |
13,0 |
14,0 |
średnio wypada po 100 kg warzyw na 1 mieszkańca naszego kraju,
wielkość produkcji warzyw w przeliczeniu na 1 mieszkańca, w porównaniu z innymi krajami, nie jest mała, ale asortyment jest ubogi.
Plony:
Przeciętne plony warzyw (w tonach z ha) - 2002r.:
Kapusta |
44,0 |
Cebula |
21,1 |
Marchew |
24,9 |
Buraki |
30,5 |
Ogórki |
14,3 |
Pomidory |
25,4 |
Kalafior |
18,0 |
wydajność z 1 ha jest niewysoka - poniżej 20 ton
pod względem sumy zbiorów w UE zajmujemy 4. miejsce,
Włochy
Francja
Hiszpania
w Europie jesteśmy największymi producentami kapusty,
2. miejsce w produkcji cebuli
3. miejsce w produkcji ogórków,
5. miejsce w produkcji kalafiorów.
EKSPORT:
Małe sukcesy w eksporcie:
`97r. - 324 tys. ton warzyw,
2001r. - 573 tys. ton (11% zbiorów)
2002 - 2003r. - 612 tys. ton, z czego:
warzywa świeże ok. 45%
warzywa przetworzone ok. 55%, w tym:
mrożonki 60-80% (cebula, marchew, fasola)
marynaty ok. 11% (ogórki konserwowe)
Wielkopolska wytwarza 11-12% warzyw w kraju (były lata z 13% udziałem)
najwięcej warzyw produkuje się w rejonie Poznania, Kalisz i Konina (3/4 zbiorów),
dużo upraw cebuli, pomidorów.
Rozwój warzywnictwa gruntowego następował w okresie powojennym - powierzchnia upraw do roku `94 rosła.
Głównym warzywem jest kapusta - szczególnie dla biednych grup społecznych:
zbiory w 2002r - 1260 tys. ton
85% - konsumpcja w kraju, kilkanaście % - eksport + przetwórstwo.
spożycie 38 kg / mieszkańca.
Marchew produkowana jest głównie dla konsumentów w kraju bezpośrednio do spożycia lub przetworzona:
mało eksportuje się w stanie świeżym, większość w stanie przetworzonym,
spożycie 17 kg / mieszkańca.
Polska należy do większych producentów cebuli:
`98r. - największe zbiory,
dużo się eksportuje,
spożycie - ok.. 60%
przetwórstwo - kilkanaście %
11 kg / mieszkańca
Malejąca tendencja w produkcji pomidorów:
zbiory uzależnione od pogody (dot. pomidorów gruntowych),
60-80% idzie na przemysł,
nasila się import przetworów pomidorowych produkcja krajowa zmniejsza się,
dużo importuje się pomidorów świeżych w okresie późnojesiennym, zimowym i wiosennym,
spożycie 10 kg / mieszkańca
Produkcja ogórków:
konsumpcja w kraju - 2-5% zbiorów,
10-11 kg / mieszkańca.
Gospodarstwa zajmują się produkcją warzyw w zróżnicowany sposób: pod względem wielkości , wyposażenia, przedsiębiorczości, wiedzy ludzi, którzy się tym zajmują. Wśród tych są takie, które traktują produkcję warzyw jako główne źródło dochodu. Są takie gospodarstwa, które stosują pracochłonne metody (dlatego uprawiają na małych powierzchniach), warzywa są przechowywane w prymitywny sposób w kopcach. Ale są też takie (m.in. w Wlkp.), które uprawiają na dużych powierzchniach (kilkadziesiąt - kilkaset ha cebuli, marchwi), a cykl produkcyjny jest całkowicie zmechanizowany. Na 1ha cebuli tylko 50-70 rbh, pora 30 rbh.
W4
Podsumowanie gospodarki warzywniczej w Polsce:
jesienią nadprodukcja warzyw,
prymitywne przechowywalnie, często kopce,
duży import na wiosnę,
bardzo duże rozdrobnienie,
niezorganizowanie drobnych producentów (kiedyś były spółdzielnie),
brakuje koordynatorów, organizatorów produkcji,
w latach '90 powstają tzw. rynki hurtowe, gdzie zaopatrują się detaliści,
brak koordynatora brak pewności, duże wahania cen, kiepska opłacalność produkcji.
GOSPODARKA SADOWNICZA
Produkcja owoców na świcie (2001r.) 474 + 107 mln ton
1. |
Chiny |
11,1 % |
2. |
Indie |
9,6 % |
3. |
Brazylia |
8,4 % |
4. |
USA |
7,2 % |
5. |
Włochy |
4,4 % |
6. |
Hiszpania |
3,1 % |
7. |
Meksyk |
3,0 % |
8. |
Francja |
2,6 % |
9. |
Turcja |
2,4 % |
|
... |
|
|
Polska |
0,7 % |
|
Węgry |
8,4 % |
Produkcja światowa |
100,0 % |
w tym: |
|
cytrusy |
20,0 % |
winogrona |
19,1 % |
banany |
12,8 % |
jabłka |
12,0 % |
mango |
4,6 % |
ananasy |
3,2 % |
gruszki |
3,0 % |
brzoskwinie |
2,4 % |
śliwki |
1,9 % |
truskawki |
0,7 % |
morela |
0,6 % |
awokado |
0,5 % |
porzeczki |
0,2 % |
maliny |
0,1 % |
pozostałe |
18,9 % |
Rejony wyróżniające się w produkcji owoców na świecie:
winogrono - pd. Europy, Włochy, Francja.
banany - kraje Ameryki Pd., Kostaryka, Nikaragua tzw. „republiki bananowe”, mają najlepsze warunki uprawy, ok. 600-800-1000 kg / osobę; dużym producentem bananów jest też Turcja.
pomarańcza - Hiszpania / rejon Walencji (250-300 kg / osobę), Grecja, Cypr, Izrael.
brzoskwinia - basen Morza Śródziemnego Włochy, Grecja, Turcja (20-30-40 kg / osobę).
cytryny - Hiszpania, Włochy, Izrael (20-50 kg / osobę).
Obrót owocami na świecie:
banany
pomarańcze, mandarynki
jabłka
Produkcja owoców w kraju:
Potencjał produkcyjny:
produkcja z drzew
produkcja owoców jagodowych.
Powierzchnia sadów (tys. ha)
lata |
powierzchnia |
'86-`90 |
259,0 |
'91-`92 |
279,5 |
'93-`94 |
291,5 ↑ |
'95-`96 |
278,5 ↓ |
'97-`98 |
266,0 |
'99-`00 |
276,4 |
'01-`02 |
275,8 ↓ |
2003 |
258,2 |
Udział % w liczbie drzew owocowych:
lata |
jabłonie |
grusze |
wiśnie |
śliwy |
czereśnie |
'86-`90 |
61,0 |
8,0 |
13,0 |
15,0 |
3,0 |
'91-`92 |
60,5 |
7,0 |
16,0 |
12,5 |
3,0 |
'93-`94 |
61,0 |
6,7 |
16,1 |
12,6 |
3,1 |
'95-`96 |
61,4 |
7,1 |
16,7 |
12,0 |
3,3 |
'97-`98 |
63,1 |
6,1 |
15,7 |
11,3 |
3,2 |
'99-`00 |
65,8 |
5,6 |
15,2 |
10,2 |
3,1 |
2001 |
68,0 |
5,2 |
14,3 |
9,6 |
2,9 |
Liczba drzew owocujących (w mln szt.)
'86-'90 54,0 |
'91-'92 65,0 |
'93-'94 75,0 |
'95-'96 83,7 |
'97-'98 95,2 |
'99-'00 102,4 |
2001 115,3 |
Struktura powierzchni sadów:
2002 |
1996 |
|||
Powierzchnia sadu |
Liczba gospodarstw (tys. szt.) |
% |
Liczba gospodarstw (tys. szt.) |
% |
ogółem |
273,6 |
100 |
330,8 |
100 |
do 1 ha |
228,0 |
83,6 |
299,1 |
90,4 |
1-2 ha |
18,6 |
6,8 |
11,3 |
3,4 |
2-5 ha |
16,3 |
6,0 |
14,4 |
4,4 |
5-10 ha |
7,2 |
2,6 |
4,7 |
1,4 |
powyżej 10 ha |
2,5 |
0,9 |
1,3 |
0,4 |
w tym < 50 ha |
0,07 |
|
|
|
Udział % w powierzchni sadów:
lata |
jabłonie |
grusze |
śliwy |
wiśnie |
czereśnie |
inne |
'99-`00 |
59,8 |
6,6 |
11,5 |
14,1 |
4,3 |
3,6 |
'01-`02 |
61,0 |
5,9 |
10,6 |
14,3 |
4,4 |
3,8 |
2003 |
61,7 |
5,6 |
9,7 |
14,6 |
4,2 |
|
x = 0,79 ha x = o,59 ha
x = średnia wielkość gospodarstwa (od 1996r. wzrosła o ok. ⅓ ).
Sady występują w całym kraju ale można wyróżnić rejony o dużej koncentracji (2002r.):
woj. mazowieckie 36,8 % powierzchni wszystkich sadów,
woj. lubelskie 11,3 %,
woj. łódzkie 11,1 %,
woj. świętokrzyskie 10,7 %,
woj. wielkopolskie 6,5 %
ostatnie - woj. opolskie 0,7% .
W Wielkopolsce - relatywnie mało sadów jabłoniowych i gruszowych, dużo natomiast sadów czereśniowych (16%), wiśniowych (9,2%) i śliwkowych (7%).
Plantacje jagodowe - 50-60 tys. ha
Powierzchnia plantacji owoców jagodowych:
lata |
powierzchnia w tys. ha |
mln szt. |
||
|
truskawki |
maliny |
porzeczki |
Agrest |
'86-`90 |
55,0 |
10,0 |
64,0 |
12,0 |
'91-`92 |
62,5 |
10,5 |
88,5 |
14,0 |
'93-`94 |
53,0 |
10,0 |
80,0 |
13,0 |
'95-`96 |
57,3 |
12,3 |
79,3 |
13,0 |
'97-`98 |
51,4 |
12,7 |
75,7 |
12,8 |
'99-`00 |
60,1 |
12,6 |
74,3 |
11,0 |
Udział % w powierzchni plantacji owoców jagodowych:
lata |
truskawki |
maliny |
porzeczki |
agrest |
pozostałe |
'99-`00 |
52,0 |
10,9 |
29,2 |
5,1 |
2,8 |
'01-`02 |
45,8 |
11,6 |
33 9 |
4,1 |
4,6 |
2003 |
41,5 |
12,6 |
36 8 |
3,4 |
5,6 |
Struktura powierzchni upraw jagodowych (2002r.):
Krzewy jagodowe + maliny |
Truskawki |
||||
Powierzchnia (ha) |
Liczba gospodarstw |
Powierzchnia (ha) |
Liczba gospodarstw |
||
|
tys. |
% |
|
tys. |
% |
ogółem |
109,3 |
100 |
ogółem |
196,2 |
100 |
do 1 ha |
97,1 |
88,8 |
Do 0,1 ha |
99,6 |
50,8 |
1-2 ha |
7,3 |
6,7 |
0,1-0,5 |
77,0 |
39,3 |
2-5 ha |
3,7 |
3,4 |
0,5-5 |
19,2 |
9,8 |
5-10 ha |
0,8 |
0,8 |
powyżej 5 |
0,3 |
0,1 |
powyżej 10 ha |
0,4 |
0,3 |
|
|
|
w tym > 20 ha |
0,129 |
0,1 |
|
|
|
x = 0,49 ha x = 0,19 ha
Rejony uprawy poszczególnych owoców:
maliny:
lubelskie - 66,8%
mazowieckie - 14,3%
wielkopolskie - 0,6%
najmniej - opolskie - 0,2%
- lubuskie
porzeczki:
lubelskie - 33,8%
mazowieckie - 16,1%
łódzkie - 12,2%
wielkopolskie - 4,6%
agrest:
małopolskie - 21,2%
lubelskie - 15,7%
wielkopolskie - 0,6%
najmniej - lubuskie - 0,9%
truskawki:
mazowieckie - 26,6%
lubelskie - 16,4%
wielkopolskie - 4,8%
W5
Gospodarka sadownicza c.d.
Zbiory owoców z drzew (tys. ton)
lata |
Ogółem (mln t) |
jabłonie |
grusze |
śliwy |
wiśnie |
czereśnie |
'86-`90 |
1,49 |
85,0 |
4,0 |
6,0 |
4,0 |
1,0 |
'91-`92 |
1,62 |
83,5 |
3,8 |
7,0 |
6,0 |
1,0 |
'93-`94 |
1,97 |
83,5 |
3,3 |
4,3 |
7,0 |
1,4 |
'95-`96 |
1,97 |
81,1 |
3,7 |
5,2 |
7,3 |
6,6 |
'97-`98 |
2,28 |
83,0 |
3,1 |
5,1 |
6,4 |
1,7 |
'99-`00 |
1,9 |
80,4 |
3,9 |
5,3 |
7,5 |
1,9 |
'01-`02 |
2,75 |
83,7 |
3,1 |
4,3 |
6,4 |
1,6 |
2003 |
2,88 |
84,4 |
2,7 |
3,8 |
6,6 |
1,5 |
|
↑ |
↔ |
↓ |
↓ |
↑ |
↑ |
Zbiory owoców jagodowych (%):
lata |
Ogółem (mln ton) |
truskawki |
maliny |
porzeczki |
agrest |
'86-`90 |
0,492 |
58,0 |
6,0 |
28,0 |
8,0 |
'91-`92 |
0,503 |
46,0 |
6,0 |
38,0 |
8,5 |
'93-`94 |
0,436 |
38,7 |
7,3 |
42,0 |
10,5 |
'95-`96 |
0,434 |
42,2 |
8,2 |
37,5 |
9,1 |
'97-`98 |
0,421 |
37,1 |
10,0 |
40,0 |
8,8 |
'99-`00 |
0,419 |
41,6 |
10,0 |
35,8 |
7,3 |
'01-`02 |
0,469 |
41,6 |
9,7 |
35,8 |
5,5 |
2003 |
0,431 |
30,4 |
9,9 |
44,7 |
4,7 |
|
↓ |
↓ |
↑ |
↑ |
↓ |
Polska zajmuje 5. miejsce w UE pod względem produkcji owoców.
1. Hiszpania - 27%
2. Włochy - 25%
3. Niemcy - 13%
4. Francja - 9%
5. Polska - 8%
W ostatnich latach wyprzedziliśmy nawet Grecję.
Polska ma 1. miejsce w produkcji truskawek i porzeczek, 2. miejsce w produkcji agrestu, 3. miejsce w produkcji malin i 4. miejsce w produkcji wiśni.
Na 1 osobę przypada:
36-76 kg owoców z drzew
10-14 kg owoców jagodowych.
Produkcja nastawiona na konsumpcję:
spożycie w stanie świeżym,
przetwórstwo,
eksport świeżych i przetworzonych.
Eksport:
1995r. - 526 tys. ton
2001r. - 851 tys. ton
2003r. - 1mln 13 tys. ton
Za granice więcej sprzedaje się owoców przetworzonych niż świeżych.
Eksport owoców świeżych:
jabłka - 60-72%
truskawki - 6%
porzeczki czarne - 5,6%
Eksport owoców przetworzonych:
soki jabłkowe - 40-46%
mrożonki owoców jagodowych - 48%
porzeczka czarna w formie pulpy
Polska - duży eksporter zagęszczonych soków jabłkowych.
Wielkopolska - 6-8% owoców kraju, dużo owoców z okolic Poznania i Konina; woj. wielkopolskie jest większym producentem warzyw niż owoców.
Problemy, podsumowanie:
rozwój sadownictwa od lat '70-'80,
połowa lat '70 - popieranie upraw zblokowanych korzystne kredyty, narzędzia, maszyny; sady w PGR - wymuszenie mechanizacji powstaje sprzęt tylko dla sadów (skrzyniopalety, opryskiwacze itp.),
rewolucja w sadownictwie - rozwój sadów indywidualnych i PGR-owskich,
nie było problemu ze zbytem (eksport, przetwórnie...),
zima 86/87 - wymroziła ok. 30% drzew,
w latach '70-'80 zapomniano o owocach jagodowych - dominacja drzew owocowych,
JABŁKA:
rosnące zbiory jabłek, ale stale dominują odm. stare, niezbyt dobre (Cortland, Idared, Spartan, McIntosh) - większość owoców na przemysł (2001r. - 72% jabłek na soki),
średnia konsumpcja - 20-24 kg / osobę.
GRUSZKI:
produkcja spada, niewystarczająca konsumpcja
spożycie gruszek w stosunku do jabłek:
na zachodzie - 3:1 (jabłka : gruszki)
w Polsce - 20:1 (jemy bardzo mało gruszek)
ok. 95% do bezpośredniego spożycia,
5% - przetwórstwo
konsumpcja - poniżej 2 kg / osobę.
ŚLIWKI:
produkcja się zmniejsza,
ok. 10-15% na eksport
konsumpcja - ponad 2 kg / osobę (2001r. - 3,1 kg / osobę)
WIŚNIE:
produkcja w urodzajnych latach - 40 tys. ton,
ok. 70% - do przemysłu,
ok. ¼ - na eksport (rzadko świeże),
konsumpcja - ok. 2 kg / osobę.
TRUSKAWKI:
produkcja ok. ¼ niższa niż w latach `80
rekord w roku '87 334 tys. ton
skromne zbiory w `94r. 140 tys. ton
2003r. 131 tys. ton,
ponad połowa produkcji - na eksport (mrożonki, pulpy, kompoty),
¾ zbiorów - do przetwórstwa,
konsumpcja - 2,2 kg / osobę
PORZECZKI:
Polska - największy producent w Europie i świecie
lata '86-'92 szybko rosła liczba krzewów, potroiły się zbiory, produkcję napędzały rosnące ceny skupu (w przeciągu 10 lat cena wzrosła 10-krotnie),
lata '92-'93 gwałtowny spadek cen (z 1,17 zł do 0,17 zł),
lata '92-'96 masowe likwidacje plantacji, stopniowe obniżanie się cen,
ok. ⅓ zbiorów - na eksport (w stanie świeżym lub mrożone)
rok 2000 - wzrost produkcji
rok 2004 - kiepski.
Lata '90 - dalszy rozwój produkcji owoców z drzew, zmiana modelu sadów po zimie, gdzie 30% wykarczowano, na przykładzie Ameryki - podkładki silnie rosnące.
Po 4-5 latach modele zachodnio-europejskie sady karłowe:
sprzyjało temu podpisanie umowy między Ministerstwem Rolnictwa z Polski i Holandii,
Holendrzy zapewnili pieniądze na materiał szkółkarski i doradców
zaczęło się unowocześnianie polskich sadów jabłoniowych.
sad I-rzędowy, szybko wchodzący w owocowanie, użytkowany 10-15 lat.
Polskie gospodarstwa są bardzo zróżnicowane pod względem wyposażenia, powierzchni, technologii.
Na ogół gospodarstwa kiepsko wyposażone w maszyny, narzędzia...
Jest bardzo źle pod względem przechowalnictwa w III - IV brakuje polskich jabłek deserowych.
Brak sortownic, pakowni (drogie) - opłacalne tylko spółką, spółdzielnią, grupom producentów, pojedynczemu sadownikowi się nie opłaca.
Brak urządzeń do przygotowania owoców do sprzedaży.
Istnieje potrzeba modernizacji sadów innych niż jabłkowe, trzeba zwiększać produkcję owoców (oprócz jabłek i porzeczek), trzeba wydłużać okres podaży - by owoce były dłużej w sprzedaży wtedy popyt będzie, znajdą się nabywcy ( o ile cena też nie będzie zbyt wysoka).
Duży mankament - zlikwidowano stary system dystrybucji (spółdzielnie), a nic na to miejsce nie powstało.
Brak zorganizowania i kierowania produkcji.
To, że tyle owoców udaje się sprzedawać na wschód bez systemu dystrybucji jest dużym sukcesem.
Potrzebna jest silna organizacja do promocji i dystrybucji polskiego produktu jako dobry.
Niewydolny handel owocami (nie zachęcający do zakupu).
Istnieją mimo to liderzy w sadownictwie, producenci wielkotowarowi 550 ha porzeczki, 100 ha borówki wysokiej, mają chłodnie, gdzie borówka przechowywana jest przez 12 tygodni, mają kombajny do zbioru borówki, 100 ha aronii, 25 ha rokitnika.
POTRZEBNA JEST:
dobra organizacja producentów,
lider rynku zajmujący się promocją polskich owoców za granicą.
Wykład 5
|
Pow. sadow. Tys. ha |
Jabłoń tys ha |
Grusza |
śliwa |
Wiśnia |
Czereśnia |
2005 |
256,7 |
64,7 |
4,90 |
8,1 |
14,3 |
3,8 |
2003 |
258,2 |
61.7 |
5,9 |
10,6 |
14,30 |
|
2001-2002 |
275,8 |
61 |
5,9 |
10,6 |
14,3 |
4,4 |
2001 |
279 |
68 |
5,2 |
9,6 |
|
|
1999-2000 |
276,4 |
59,8 |
6,6 |
11,5 |
|
|
SADOWNICTWO W POLSCE
Wg Powszechnego Spisu Rolnego w roku 2002 było ok. 274 000 gospodarstw .
Grupa Obszarowa |
Tys. gosp. |
% |
Do 1 ha |
228 |
83,6% |
1-2ha |
18,6 |
6,8% |
2-5ha |
16,3 |
6,0% |
5-10 |
7,2 |
2,6% |
Pow. 10 ha |
2,5 |
0,9% |
Pow. 50ha |
0,070 |
??? |
Ogółem |
273,6 |
100% |
Średnia pow. Gospodarstwa to 0,79 ha ( 2002)
Odnotowano wzrost przeciętne powierzchni gospodarstwa sadowniczego w stosunku do poprzedniego Powszechnego Spisu Rolnego ( s=0,59ha)..O obliczu polskiego sadownictwa decyduje duża liczba małych „sadzików”
Rozkład pow. Sadów
Polska -ogółem |
100% |
Woj. Mazowieckie |
36,8% |
Łódzkie |
11,1% |
świętokrzyskie |
10,7% |
wielkopolskie |
6,5% |
opolskie |
0,7% |
rok |
Truskawka |
malina |
Porzeczka |
agrest |
Inne |
2005 |
42,3% |
13,4% |
36,2% |
2,4% |
5,4% |
2003 |
41,3% |
12,6% |
36,8% |
3,4% |
5,3% |
2001-2002 |
45,8% |
11,6% |
33,9% |
4,1% |
5,6% |
1999-00 |
52,0% |
10,9% |
29,2% |
5,1% |
2,8% |
Największe plantacje:
Borówka wysoka- 105ha
Truskawka- 450ha
Malina- 160ha
Z ostatniego Powszechnego Spisu Rolnego wynika ze roślinami jagodowymi i malinami zajmowało się 109tys gospodarstw .
k. jagodowe i maliny |
|
Truskawka |
||||
Ogółem |
109,3tys. Gospoda. |
100% |
|
ogółem |
196,2tys. Gosp. |
100% |
Do 1ha |
97,1 |
88,8% |
|
Do 0,1ha |
99,2 |
50,8% |
1-2ha |
7,3 |
6,7% |
|
0,1-0,5ha |
77 |
39,3% |
2-5ha |
3,7 |
3,4% |
|
0,5-5 |
19,2 |
9,8% |
5-10ha |
0,8 |
0,8% |
|
Pow. 5 |
0,3 |
0,1% |
Pow10bha |
0,4 |
0,3% |
|
|
|
|
Pow. 20ha |
0,129 |
0,1% |
|
|
|
|
Sr=0,49 ha |
|
|
|
|
|
|
Plantacje malinowe
Lubelszczyzna tam ponad 66,8% plantacji .
Mazowsze tam 14,7% plantacji
Plantacje agrestu
Małopolskie 21,2%
Lubelszczyzna -15,7 %
Wielkopolska - 1,6%
Plantacje truskawki
Mazowsze 26,3 %
Lubelskie 16,4 %
Wielkopolskie 14,6 %
Opole 0,7%
ZBIORY
Lata |
Zbiór w mln. Ton |
jabłka |
Gruszki |
Śliwki |
Wiśnie |
czereśnie |
1986-90 |
1,49 |
85% |
4,0% |
6% |
4% |
|
2001 |
2,89 |
83,7% |
3,1% |
4,3% |
6,4% |
|
2004 |
3,02 |
83,9% |
2,8% |
4,1% |
6,6% |
1,8% |
2005 |
2,41 |
85,6% |
2,4% |
3,8% |
5,8% |
1,5% |
ZBIORY JAGODOWYCH
lata |
Ogółem mln ton |
truskawka |
Malina |
porzeczka |
agrest |
Inne |
86-90 |
0,492 |
58% |
6% |
28% |
8% |
|
91-94 |
0,469 |
42,7% |
6% |
40% |
9,6% |
|
97-00 |
0,420 |
39,4% |
10,0% |
37,8% |
8,1% |
|
2001-2002 |
0,469 |
41,6% |
9,7% |
35,8% |
5,5% |
|
2003-04 |
0,469 |
33,7% |
10,6% |
41,8% |
4,4% |
9,4% |
2005 |
0,497 |
37,1% |
13,2% |
37% |
3,8% |
8,7% |
|
|
|
|
|
|
|
Polska ma 5 miejsce w globalnej produkcji owoców.
Miejsce w produkcji malin, czarnej porzeczki i wiśni
Miejsce w produkcji Truskawki, agrestu, jabłek
Na jedna osobę przypada spożycie jagodowych w granicach 10-14kg
Po zbiorach : 50%-60% do bezpośredniego spożycia, owoce podlegające przeróbce 30%-40%
Export 10%-11%
POLSKA JAKO EKSPORTER ,
rok |
Owoce świeże |
Owoce przetworzone |
Ogółem |
1995 |
245 tys. ton |
281 tys. ton |
|
2001 |
352 tys. ton |
503 tys. ton |
855 tys. ton |
2005 |
636,8tys ton |
695,3tys ton |
1332 tys. ton |
a)Jabłka
Owoce świeże to przede wszystkim jabłka ( 78%) .Największe ośrodki produkcji sadowniczej w Wielkopolsce to okolice Czempina, Sompolna i Konina . Produkcja krajowa jabłek w 2000r to ok. 2mln ton , w 2002 to 2,4mln, w 2004r. o2, 5mln ton .W latach 70-80 miał miejsce dynamiczny rozwój sadownictwa . Powstawały sady zblokowane oraz postępowała mechanizacja . W latach 90 nastąpił wzrost ogólnej powierzchni upraw sadowniczych . 2/3 krajowej produkcji jabłek jest przetwarzana na soki .Statystycznie na 1 Polaka przypada około 20-24 kg jabłek na rok
b) Gruszki
W porównaniu do produkcji jabłek która przeżywa prosperitę , w krajowej produkcji gruszek odnotowuje się regres. W roku 2004r zbiory gruszek w stosunku do zbiorów jabłek były jak 1:30 . W 2005r na 1 statystycznego Polaka przypadało 1,2kg gruszek na rok
c)Śliwki
w roku 2004 stanowiły 15% exportu, na 1 polaka przypada 2-3kg śliwek na rok
d) Wiśnia
POLSKA JEST POTENTATEM . W roku 2004r zebrano ok. 190-200 tys. ton. Około 50-70%pochłania przemysł . 1/3 stanowi export ( zarówno świeże jak i przetworzone ).
e)Truskawka
Obecnie co roku zbiera Się około 130 tys. ton owoców. Dawniej zbiory oscylowały w granicach 200 tys. ton Ponad 2/3 owoców przetwarza się .Ponad polowa zbiorów trafia na export (mrożonki) .od 1,5kg do 2,3 na 1 Polaka na rok..
f) Porzeczki
POLSKA JEST POTENTATEM W UPRAWIE PORZECZEK . Porzeczka czarna w 2005 roku zbiory osiągnęły około 190 tys. ton .Ok 1/3 została wyeksportowana . Na 1 Polaka ok. 1kg na rok .
HISTORIA:
Po wojnie w Polsce promowane było sadownictwo ekstensywne ( wzór amerykański ). Pierwsze wdrożeniowe sady intensywne zostały założone w okolicach Murowanej Gośliny w drugiej połowie lat 80. . W czasach obecnych ze względów ekonomicznych sadownictwo ekstensywne praktycznie już nie istnieje . Dominują sady o karłowatych drzewach oraz ilości nasadzeń w granicach 2,500-4000/ha. Przełomowym okresem w przemianach polskiego sadownictwa był rok 1986 , kiedy to zimą wymarzło ponad 30% drzew .Sadownicy chcąc szybko odrobić straty kupowali drzewa karłowe oraz zagęszczali rozstawę nowych nasadzeń, co przekładało się na wyższe plony i stanowiło schyłek „ery sadów ekstensywnych „:
PORÓWNANIE SADÓW EKSTENSYWNYCH I INTENSTWNYCH
Kryterium |
Sady ekstensywne |
Sady intensywne |
Dł. Okresu inwestycyjnego |
6-7 lat |
2-3lata |
Dł. Okresu użytkowania plantacji |
20-25 lat |
15-20lat |
Pielęgnacja, zbiory ( pracochłonność i koszt) |
Relatywnie duży |
Relatywnie mały |
Najwyższe plonowanie |
W 7-8 rok |
12-14 rok |
Przewagą sadów intensywnych jest: krótszy okres inwestycyjny, krótszy okres eksploatacji( kończymy produkcje jednej odmiany która się znudziła konsumentom i sadzimy druga która wiemy ze będzie miała zbyt)
the end A.M.
W6
Gospodarka pod osłonami
pod szkłem wysokim
pod szkłem niskim
pod osłonami z tworzyw sztucznych.
Największe powierzchnie upraw roślin ogrodniczych pod osłonami w UE:
SZKLARNIE |
TUNELE |
|
|
HISZPANIA:
Lata '90, koło Malagi - największy kompleks tuneli głównie uprawa warzyw.
Powierzchnia pod osłonami - 25 tys. ha
Średnia wielkość gospodarstwa - 2 ha.
Większość upraw w glebie.
Warzywa w 2 cyklach w ciągu roku:
10 tys. ha pomidorów
7 tys. ha papryki
5 tys. ha arbuzów
4 tys. ha ogórków
2 tys. ha oberżyny
Organizacja i sprzedaż za pośrednictwem ok. 30 giełd hurtowych (są zorganizowani).
HOLANDIA:
Swoiste centrum.
Nowości konstrukcje, wyposażenie szklarni, nowe technologie, odmiany.
Lata '80-'90 duże tempo rozwoju, głównie szklarnie zblokowane `Venlo', od '95 - zastój.
Lata '85-'94 powierzchnia szklarni wzrosła 10-krotnie ( w `94r. - 10 tys. ha):
45 % - warzywa
41 % - kwiaty cięte
14 % - doniczkowe, kwietnikowe.
W 2003r. - o 300 ha warzyw mniej, mniej też kwiatów ciętych (uprawy przenoszone tam, gdzie nie trzeba ogrzewać).
Zmiany struktury upraw:
uprawa |
1995 |
2003 |
komentarz |
pomidory |
32% |
25% |
↓ ale nadal 1. miejsce |
papryka |
18% |
28% |
↑ |
ogórki |
19% |
15% |
↓ |
Holandia - lider na europejskim rynku w kwiatach ciętych (41%) - głównie do Wielkiej Brytanii, Francji, Niemiec.
2001r. - 11,6 mld kwiatów ciętych - 186 gatunków:
8,4 mld - produkcja własna (72,4%)
3,2 mld - import ( z Kenii, Izraela), w tym:
m-ce |
gatunek |
w mld szt. |
% |
1. |
Róże |
3,24 |
27,9 |
2. |
Chryzantemy gałązkowe |
1,48 |
12,8 |
3. |
Tulipany |
1,13 |
9,7 |
4. |
Gerbera |
0,707 |
6,1 |
5. |
Frezja |
0,414 |
3,6 |
6. |
Lilie |
0,393 |
3,4 |
7. |
Goździki |
0,296 |
2,6 |
8. |
Alstremeria |
0,296 |
2,6 |
9. |
Gipsówka |
0,1854 |
1,6 |
10. |
Cymbidium |
0,040 |
0,3 |
731,8 mln szt. kwiatów doniczkowych 186 gatunków:
703,8 - produkcja własna (96,2%)
rośliny doniczkowe są bardziej wrażliwe na transport
w tym:
m-ce |
gatunek |
w mln szt. |
% |
1. |
Bluszcz |
60,9 |
8,3 |
2. |
Kalanchoe |
54,9 |
7,5 |
3. |
Chryzantema |
32,4 |
4,4 |
4. |
Figowiec |
24,6 |
3,4 |
5. |
Skrzydłokwiat |
20,4 |
2,8 |
6. |
Róża |
19,3 |
2,6 |
7. |
Dracena |
16,7 |
2,3 |
8. |
Phalenopsis |
9,7 |
1,3 |
9. |
Hortensja |
8,1 |
1,1 |
10. |
Anturium |
7,9 |
1,1 |
Powierzchnia roślin ozdobnych pod osłonami:
uprawa |
powierzchnia w ha |
% powierzchni |
Ogółem |
5845 |
100 |
Kwiaty cięte |
3606 |
61,7 |
Kwiaty doniczkowe |
1283 |
22,0 |
Rabatowe |
492 |
8,4 |
Rolnictwo holenderskie:
narodowy program - ochrona środowiska (ograniczenie zużycia środków ochrony roślin, w szklarniach integrowane metody ochrony roślin, wełna mineralna - nie rozkłada się),
konsumenci zniechęceni do warzyw holenderskich (zwłaszcza Niemcy - wolą pomidory z Hiszpanii),
maleje liczba konsumentów i producentów, wzrasta koncentracja,
zmiana sposobu finansowania produkcji i badań (kiedyś z budżetu, teraz muszą sami, bo budżet opłaca ochronę środowiska),
badania dotyczą głównie mechanizacji, komputeryzacji, szukanie nowych składników dla podłoży,
duży problem - wysokie ceny robocizny (dla Holendrów praca ciężka i mało płatna).
POLSKA
Powierzchnia upraw pod osłonami (w ha)
lata |
szklarnie |
inspekty |
tunele |
ogółem |
`60 |
202 |
346 |
- |
548 |
`70 |
435 |
483 |
- |
916 |
`75 |
858 |
454 |
346 |
1658 |
`80 |
1548 |
387 |
1353 |
3288 |
`88 |
2055 |
210 |
2430 |
4685 |
`92 |
1472 |
49 |
1677 |
3198 |
`94 |
1378 |
35 |
1593 |
3006 |
`96 |
1334 |
44 |
1726 |
3194 |
`98 |
1309 |
36 |
1600 |
3174 |
`00 |
1251 |
16 |
1441 |
2937 |
`01 |
1282 |
|
|
3030 |
`02 |
|
|
|
7741 |
do `72r. ważniejsze były inspekty,
potem - rozwój pozostałych osłon,
w latach '70 powierzchnia szklarni szybko się rozwija (ponad 150 ha rocznie),
w '88 - największa powierzchnia pod osłonami, potem załamanie produkcji i zmniejszenie powierzchni,
w latach 1982 - 2000 powierzchnia pod osłonami zmniejszyła się o połowę,
w 2003r. - po spisie powszechnym - powierzchnia o 150% większa.
Udział warzyw i roślin ozdobnych w powierzchni upraw pod osłonami (%):
rok |
osłony |
Szklarnie |
||
|
warzywa |
rośl. ozdobne |
warzywa |
rośl. ozdobne |
1990 |
79 |
21 |
68 |
32 |
1991 |
78 |
22 |
67 |
33 |
1992 |
79 |
21 |
68 |
32 |
1993 |
80 |
20 |
70 |
30 |
1994 |
78 |
22 |
68 |
32 |
1995 |
78 |
22 |
67 |
33 |
1996 |
81 |
19 |
74 |
26 |
1997 |
82 |
18 |
75 |
25 |
1998 |
83 |
17 |
75 |
25 |
1999 |
81 |
19 |
74 |
26 |
2000 |
81 |
19 |
74 |
26 |
2001 |
82 |
18 |
75 |
25 |
warzywa |
% |
ha |
pomidory |
40,9 |
6324 |
ogórki |
23,0 |
1454 |
papryka |
19,3 |
|
pozostałe |
16,8 |
1062 |
Powierzchnia warzyw pod osłonami w Polsce:
Mazowieckie - 29,4%
Wielkopolskie - 13,2%
Łódzkie - 12,1%
Pozostałe - poniżej 10%
Najmniej - Opolskie - 0,9%
Liczba gospodarstw zajmujących się produkcją pod osłonami (2002r.):
Powierzchnia uprawy (ha) |
Uprawa warzyw - 6324 ha |
|
|
Liczba gospodarstw |
% |
Ogółem |
36616 |
100 |
Do 0,1 |
19257 |
52,6 |
0,1 - 0,3 |
11308 |
30,9 |
0,3 - 0,7 |
4576 |
12,5 |
Powyżej 0,7 |
1475 |
4,0 |
W tym > 1,0 |
868 |
2,4 |
Duże rozdrobnienie.
W7
Produkcja pod osłonami
Zbiory warzyw spod osłon:
lata |
zbiory |
|||
|
ogółem tys. ton |
w tym % |
||
|
|
pomidory |
ogórki |
pozostałe |
1986-88 |
300 |
55 |
33,3 |
11,7 |
1990 |
301,2 |
56,6 |
36,8 |
6,7 |
1992 |
265,2 |
58,4 |
35,1 |
6,5 |
1994 |
262,1 |
60 |
33 |
7 |
1996 |
319 |
61,8 |
30,5 |
7,7 |
1998 |
357 |
58,8 |
28,6 |
12,6 |
1999 |
377 |
61,3 |
28,4 |
10,3 |
2000 |
369 |
61,5 |
27,6 |
10,8 |
2001 |
380 |
61,8 |
25,5 |
12,6 |
2002 |
754 |
52,1 |
29,6 |
18,3 |
2003 |
671,2 |
55,6 |
29,6 |
14,9 |
Wraz ze wzrostem powierzchni upraw pod osłonami wzrastały plony/zbiory.
Z mniejszej powierzchni upraw pod osłonami większe zbiory wzrost wydajności z jednostki powierzchni.
W 2002r. Prawie 20 kg warzyw na osobę.
Pomidory zajmują rosnący udział w zbiorach (prawie 2/3).
Udział ogórków się zmniejsza, a rośnie udział pozostałych warzyw.
Rośliny ozdobne zajmują 18-21% osłon, 30% szklarni.
Powierzchnia roślin ozdobnych pod osłonami:
rok |
powierzchnia upraw roślin ozdobnych (ha) |
udział w pow. pod osłon. (%) |
|||
|
ogółem |
szklarnie |
folia |
inspekty |
|
1988 |
890 |
620 |
250 |
20 |
21 |
1990 |
807 |
582 |
213 |
12 |
21 |
1992 |
667 |
487 |
192 |
8 |
21,1 |
1994 |
645 |
439 |
201 |
5 |
21,4 |
1996 |
596 |
347 |
245 |
4 |
22,2 |
1999 |
733 |
478 |
255 |
|
|
2000 |
559 |
367 |
232 |
|
|
2001 |
538 |
215 |
|
|
|
2002 |
(540) 1417 |
|
|
|
|
Do `88r. W dość szybkim tempie wzrastała powierzchnia roślin ozdobnych pod osłonami,
coraz więcej było chętnych do produkowania roślin ozdobnych - duży był popyt, zarówno w kraju, jak i za granicą (w krajach ościennych) - ceny były niskie,
duża różnica między kosztami produkcji a wartością,
głównie produkcja goździków,
największa produkcja kwiatów: ok. miliarda kwiatów ciętych, 13,5 mln kwiatów doniczkowych,
za granicę wysłano ponad ćwierć miliarda kwiatów ciętych i 1,5 mln kwiatów doniczkowych.
Od `89r. załamanie produkcji roślin ozdobnych.
W 2002r. uprawą roślin ozdobnych pod osłonami zajmowało się 6929 gospodarstw.
Liczba gospodarstw zajmujących się produkcją pod osłonami (2002r.)
Powierzchnia uprawy (ha) |
Uprawa warzyw (6324 ha) |
Uprawa kwiatów (1417 ha) |
||
|
liczba |
% |
liczba |
% |
ogółem |
36616 |
100 |
69229 |
100 |
do 0,1 |
19257 |
52,6 |
3159 |
45 |
0,1 - 0,3 |
11308 |
30,9 |
2555 |
36,9 |
0,3 - 0,7 |
4576 |
12,5 |
155 |
12,4 |
powyżej 0,7 |
1475 |
|
|
|
w tym 1, 0 |
|
|
|
|
Co się uprawia?
Struktura powierzchni upraw roślin ozdobnych w szklarniach (1995r.)
Rodzaje produkcji |
Powierzchnia w ha |
Struktura (%) |
1987 |
|
powierzchnia roślin ozdobnych |
466 |
100 |
dot. tylko kw. ↓ ciętych ↓
|
100 |
kwiaty cięte |
310 |
65,5 |
100 |
87,8 |
róże |
100 |
21,5 |
32,2 |
10,3 |
gerbery |
100 |
21,5 |
32,3 |
18,5 |
goździki |
10 |
9,0 |
3,1 |
41,8 |
inne |
100 |
21,5 |
32,3 |
17,2 |
rośliny doniczkowe |
120 |
25,7 |
|
8,0 |
sadzonki i inny materiał wyjściowy |
36 |
7,8 |
|
4,2 |
Zmniejszył się udział kwiatów ciętych na rzecz doniczkowych i innych materiałów wyjściowych.
Zmniejszył się udział goździków w produkcji.
Struktura powierzchni roślin ozdobnych o `87r. uległa przebudowaniu.
Szacuje się, że w `98r. produkcja kwiatów ciętych to 65 mln sztuk, zajmowały ok. 70% szklarni, uprawiano je na powierzchni 484 ha, działało ok. 18 tys. gospodarstw, na tej powierzchni uprawiano: 130 ha róż
100 ha gerbery
50 ha goździków
Uprawa anturium - 20 mln sztuk 2 miejsce w Europie.
Frezja - ok. 6%
Chryzantemy - ok. 10%
Lilie - ok. 4%
Gałązkowe - ok. 2-3%
Udział kwiatów doniczkowych - ok. 1/3.
Klonowanie roślin - hit produkcyjny i eksportowy, I miejsce exaequo z Niemcami; 20 polskich laboratoriów produkuje kilkaset sadzonek rocznie - z tego ok. 80% jedzie za granicę.
Lokalizacja produkcji roślin ozdobnych:
poznańskie
katowickie
częstochowskie
kaliskie
warszawskie
Produkcja roślin ozdobnych w naszym kraju jest zbyt droga by konkurować na rynkach europejskich - taniej produkują Holendrzy, Belgowie i Duńczycy.
Koszty ogrzewania stanowią ok. 60% wszystkich kosztów produkcji.
Przyczyny wysokiej energochłonności szklarni:
szklarnie zblokowane (w `92r. - 66% ogółu szklarni),
eksploatacja starych szklarni
stosowanie nieefektywnych systemów zasilania szklarni w energię cieplną,
złe rozmieszczenie rur w szklarni.
By poprawić konkurencyjność i mieć szanse na zarobkowanie musi nastąpić zmniejszenie kosztów produkcji, zwłaszcza kosztów ciepła. Jak to zrobić?
uszczelnić szklarnie (folie pęcherzykowate, kurtyny),
wprowadzić 2-3 obwodowe ogrzewanie,
automatyzacja ogrzewania i wentylacji,
podłoża inertne,
dostosowanie terminów produkcji do warunków zewnętrznych (najlepszy termin sadzenia pomidorów i ogórków w szklarni - 3. dekada II)
uprawiać rośliny alternatywne (bez sensu, bo producent powinien uprawiać to, co chce konsument).
W dobie globalizacji będą wygrywać produkty z rejonów naturalnej produkcji, uprawiane na polu i transportowane za małe pieniądze.
Inne produkcje ogrodnicze
PRODUKCJA PIECZAREK
W Polsce na skale towarową uprawia się pieczarki i boczniaki, ale ponad 90% całej produkcji to pieczarki.
W latach '70 produkcja pieczarek zlokalizowana była w rejonach dużych miejscowości.
Produkcja pieczarek w 70r. - ok. 2000t 60g na mieszkańca
80r. - 24000t 670g na mieszkańca
89r. - 100 tys. t 2,63kg na mieszkańca.
Polska w produkcji pieczarek ma 7 miejsce w świecie i 4 w Europie.
X `90r. - protest francuskich producentów pieczarek limity dostaw nadprodukcja w kraju spadek cen spadek produkcji do 75 tys. ton.
Produkcja pieczarek w Polsce (tys.t)
lata |
produkcja |
1991 |
75 |
1992 |
65 |
1993 |
65 |
1994 |
65 |
1995 |
65 |
1996 |
75 |
2000 |
100 |
2001 |
110 |
2002 |
110 |
2003 |
110 |
Liczba gospodarstw produkująca grzyby jadalne:
Powierzchnia grzybów w m2 |
2002r. |
1996r. |
||
|
liczba |
% |
liczba |
% |
ogółem |
3784 |
100 |
6347 |
100 |
do 200 |
1430 |
37,8 |
210 - 3869 |
60,9 |
200 - 500 |
1427 |
37,7 |
210 - 400 - 1390 |
22 |
powyżej 500 |
927 |
24,5 |
pow. 400 - 1088 |
17,1 |
śr. pow.piecz. |
454 m2 |
179 m2 |
||
. |
|
|
Eksport:
Eksport pieczarek |
2000r. |
2002r. |
|
39,3 tys. t (39% produkcji) |
73,1 tys. t (66% produkcji) |
świeże |
26% |
60% |
mrożone |
4% |
5,3% |
w solance |
21,6% |
11% |
konserwowane |
48,4% |
23,7% |
Jest to najlepiej zorganizowana produkcja w naszym kraju. Istnieją wyraźne centra produkcyjne, producenci posiadają własny związek, który zajmuje się skupem, promocją i organizowaniem zbytu.
W9
Konsumpcja kwiatów
Jakie kwiaty kupują Polacy?
W porównaniu z krajami rozwiniętymi popyt na kwiaty cięte i doniczkowe jest niewielki. Polak kupuje ok. 10 szt. rocznie, podczas gdy Szwed - 10x więcej, Holender - 12x więcej.
Część ludzi w Polsce w ogóle nie kupuje kwiatów - dotyczy to mieszkańców wsi i połowy ludności w mieście. Połowa mieszkańców miast na ogół kupuje kwiaty. Wiąże się to z dochodami - im większy dochód, tym większy popyt na kwiaty. W grupie osób, które mają wyższe dochody wzrasta popyt na kwiaty.
W Polsce i innych krajach największym popytem cieszą się kwiaty cięte - są bardzo eleganckie, kupuje się je jako dowód szacunku, wdzięczności, miłości. Z badań wynika, że aż 60% konsumentów kwiatów ciętych kupuje je po to, by wręczyć innej osobie.
Popyt na rośliny w doniczkach jest znacznie niższy niż na kwiaty cięte, choć od lat '90 nastąpił wzrost sprzedaży roślin doniczkowych. Wśród osób, które kupują rośliny ozdobne jakieś 10-20% nie kupiło ani jednej doniczki, podczas gdy 6-8 lat temu szacowano, że jest to 70% osób. Szacuje się, że 1 mieszkaniec miasta kupuje 1 kwiat w doniczce w ciągu roku. Przewiduje się, że wraz ze wzrostem dochodów będzie wzrastał popyt na kwiaty, zarówno cięte, jak i doniczkowe.
Więcej kupuje się kwiatów doniczkowych ozdobnych z liści i pokroju niż z kwiatów.
Rośliny doniczkowe kupujemy na ogół na własny użytek, przy czym najwięcej kupuje się roślin tj.:
fiołek afrykański, cyklamen, azalia, juka, dracena, kalanhoe, bluszcze, prymulki, begonie.
Na ogół klient nie jest zdecydowany co chce kupić. Wie czy to ma być roślina ozdobna z liści, pokroju czy kwiatów, ale nie wie dokładnie co to ma być.
Aż połowa konsumentów kupujących kwiaty cięte ma swój ulubiony gatunek, ale są wśród nich tacy, co mają swoje ulubione odmiany. W rankingu popularności na pierwszym miejscu znajdują się róże (od lat '90). Róże stanowią w naszym kraju ¼ zapotrzebowania na kwiaty cięte. Dużo róż się importuje - są tańsze. Produkcja róż w krajach zachodnich nie wzrasta, a w niektórych (Dania, Anglia) maleje.
Na drugim miejscu plasują się gerbery - 13-14% zapotrzebowania, jednak występują tu różnice regionalne chętnie kupuje się je w Krakowie, mniej chętnie - w Warszawie (w stolicy zajmują 5-te miejsce). Podobną popularnością cieszą się frezje - w Warszawie zajmują 2-gie miejsce za różami.
Parę lat temu chętnie kupowano lilie, ale ich popularność zmalała, bo śmierdzą, czyt. - mają intensywny zapach .
Ważną pozycją są storczyki i anturium - kwiaty relatywnie drogie, nabywane na specjalne okazje.
W porównaniu z latami '80 obniżył się popyt na goździki - plasują się na odległej pozycji.
Konsumenci przywiązują dużą wagę do koloru kwiatów, jedynie 5% nie zwraca na to uwagi, dla 30% jest podstawą do kupna. Najpopularniejszym kolorem jest czerwony, potem różowy, następnie żółty i biały. Niezbyt lubimy kolory mało wyraziste i wielobarwne. Kolory często łączymy z danym gatunkiem: róże - czerwony,
frezje i chryzantemy gałązkowe - żółte lub białe,
kwiaty żółte kupujemy głównie przed Wielkanocą,
w maju kupujemy kwiaty białe - komunie.
W naszym kraju najczęściej kupowane są kwiaty pojedyncze - z przybraniem lub bez, jeśli bukiety to z jednego gatunku.
PROBLEMY EKONOMICZNO - ORGANIZACYJNE OGRODNICTWA
1. Uwarunkowania makroekonomiczne
Liberalizacja i recesja
Ogrodnictwo odbywa się w określonych warunkach gospodarowania i wszystko co dzieje się w kraju ma wpływ na sytuację i zachowania każdego z producentów.
Na początku lat '90 ścierały się ze sobą 2 ważne procesy gospodarcze. W sierpniu `89r. nastąpiła liberalizacja gospodarki - przejście na gospodarkę rynkową, powrót do kapitalizmu. Jednocześnie gospodarkę gnębiła recesja, która występowała całe lata '80 i na początku lat '90 istniała nadal.
Liberalizacja rynku oznaczała:
uwolnienie cen,
odejście od kosztowej formuły ustalania cen (ceny miały być warunkowane przez popyt i podaż),
zniesienie dotacji do różnych rodzajów produkcji,
wprowadzenie prawdziwego pieniądza,
urealnienie stopy procentowej,
stworzenie nowych warunków kredytowania działalności gospodarczych,
zniesienie monopolu państwa w handlu zagranicznym,
odejście od rozdzielnictwa różnych dóbr,
dopuszczenie powszechnej konkurencji między podmiotami gospodarczymi,
eliminowanie monopoli państwowych.
Nastąpiła swoista rewolucja w gospodarce.
Centralną figurą - samodzielne przedsiębiorstwo / gospodarstwo, które dążąc do zarobkowania zaspokaja potrzeby odbiorców.
Recesja niesie za sobą destrukcję gospodarki, zwężenie rynku ograniczenie popytu spadek produkcji zwalnianie ludzi spadek dochodów mniejszy popyt spadek produkcji itd.
Recesja zaczęła się w latach '80. Nastąpiła więc wcześniej niż proces liberalizacji rynku.
Konieczność restrukturyzacji gospodarki zmusiła wprowadzenie liberalizacji rynku, część aparatu wytwórczego została wyeliminowana.
Liberalizacja / Recesja (?) jako proces uzdrawiania gospodarki wywołuje jednocześnie nowe struktury. Otwiera pole działania dla bardziej efektywnych jednostek.
Recesja do ogrodnictwa została przekazana głównie z przemysłu. Miała charakter wtórny. Pierwszy sympton - ograniczenie rynku spadek popytu spadek cen otrzymywanych przez producentów spadek dochodów lub brak dochodów.
Recesja w rolnictwie i ogrodnictwie wymuszona została zmianami w gospodarce.
Poprawa sytuacji ogrodników zależy od rozwoju gospodarki.
Uwolnienie cen w `89r. rolnicy przyjęli z akceptacją, spodziewali się, że w konsekwencji wzrosną ceny produkowanych przez nich produktów.
Liberalizacja pogorszyła sytuację rolników i ogrodników (powstrzymane procesy modernizacyjne, drastyczne ograniczenie... czegoś tam...).
Dopóki producenci żywności zadowalają się niską opłatą swej pracy - ich koszty, koszty ich produktów mogą być konkurencyjne w stosunku do zachodnich.
Musi nastąpić modernizacja tych (?) procesów, konsolidacja ziemi, zmniejszenie zatrudnienia na wsi.
Sytuacja gospodarcza w kraju
Przejście na gospodarkę rynkową = kapitalistyczną spowodowało rewolucję w otoczeniu przedsiębiorstw, a w końcu w przedsiębiorstwach.
Indeksacja wynagrodzeń - ceny produktów spożywczych wzrosły, nastąpiła hiperinflacja.
W `89r. ceny wzrosły o 351%, w `90r. - prawie o 700%. gwałtowny wzrost cen, w tym żywności.
Walka z inflacją stała się priorytetem. Zastosowano terapię szokową polegała ona na tym, by ograniczyć dopływ pieniędzy na rynek.
Działalność prawie wszystkich firm państwowych i spółdzielczych oparta była na kredycie wzrost stopy % (80% miesięcznie) upadały firmy szybki wzrost bezrobocia.
By poprawić sytuację państwo produkowało rencistów i wcześniejszych emerytów. Powstał tzw. Syndrom porzucenia przez państwo swoich przedsiębiorstw, a także klasy robotniczej. Szybko rozszerzyła się sfera ubóstwa - o 11%. W ciągu 2 lat PKB zmniejszył się o 14%, produkcja przemysłowa zmniejszyła się o 30%.
W `92r. dochód narodowy spadł o 20%. Pod koniec `93r. prawie 3mln osób było bez pracy - 16%. Potem dokonał się szybki proces odprzemysławiania naszej gospodarki.
Pozytywny rezultat terapii szokowej - ograniczenie popytu wyeliminowano niedobory na rynku wewnętrznym (zapełniły się półki sklepowe).
Powstało zjawisko zatorów płatniczych.
Znaczny zasięg dewastacji przedsiębiorstw krajowych.
Lata '94 - '97 były dość pozytywne dla naszej gospodarki:
rozwój gospodarki PKB rósł w tempie 5-7%,
wyhamowany wzrost bezrobocia, a nawet obniżenie (do 10%),
rosły obroty handlu zagranicznego,
pogarszało się saldo handlu zagranicznego (więcej kupowaliśmy, mniej sprzedawaliśmy),
polepszyła się sytuacja finansowa przedsiębiorstw wzrost płac wzrost popytu na rynku poszerzył się rynek zbytu,
pogarszała się struktura finansowa ludności wzrost opłat stałych (za mieszkanie itp.)
Lekarstwem na ujemne saldo handlu zagranicznego miało być schładzanie gospodarki - zablokowanie dopływu gotówki.
Od `98r. PKB malał, kolejni bezrobotni, saldo osiągnęło 8%, bezrobocie wzrosło do 17%.
Prawie 4,5 mln ludzi bez pracy (3,5 mln + 1 mln - ukryte bezrobocie na wsi).
Wśród młodych ludzi (18 - 24 lata) aż 44% nie ma pracy.
Zasiłek pobiera 650 tys. bezrobotnych (na 4,5 mln).
Wśród nie mających pracy ponad 70% to ludzie poniżej 40 roku życia.
W latach '98 - 2001 zlikwidowano ok. 1 mln miejsc pracy.
Wysokie stopy % zawyżały kurs złotego, z czego wynikało, że bardziej opłaca się import.
W 2000r. import pokrywa 60% popytu krajowego:
gwoździe importowane z Niemiec
masło z Holandii,
makulatura z Niemiec,
piasek z RPA.
Schładzanie gospodarki skutkowało dodatkowym rozwarstwieniem dochodów ludności - wzrost dochodów ludzi bogatych, zmniejszenie u ludzi bardziej ubogich.
W `98r. eksport do UE - przybył 1 mln miejsc pracy
import z UE - ubyło 1,8 miejsc pracy
saldo -0,8 miejsc pracy.
Zmiany PKB w kolejnych okresach szesnastolecia 1990 - 2005 (w %)
szok bez terapii 1990 - 1993 (-12,4%)
strategia dla Polski 1994 - 1997 (27,7%)
schładzanie bez sensu 1998 - 2001 (14,7%)
1 - 3 - 5? 2002 - 2005 (14,6%).
W10
Podsumowanie poprzedniego wykładu:
57% ludzi w naszym kraju żyje poniżej poziomu socjalnego, z czego:
9% w nędzy,
13% na wsi.
Dużo bezrobotnych mały popyt niska produkcja nie powstają nowe miejsca pracy.
Bezrobocie będzie nam towarzyszyło jeszcze przez kilka lat (obecnie wynosi nieco poniżej 19%).
Ok. 1mln mieszkańców Polski jest chętnych do opuszczenia kraju (głównie osoby wykształcone).
Prawo w Polsce jest lekceważone już przez najwyższych przedstawicieli państwowych.
Większość społeczeństwa nie identyfikuje się ani z rządzącymi, ani z tymi co są w opozycji.
Zablokowany awans młodzieży ze wsi i małych miasteczek nie stać ich na studia, dojazdy, zamieszkanie w dużym mieście.
Istnieją duże dysproporcje między regionami (Wielkopolska jest w nienajgorszej sytuacji).
Istnieje grupa osób niepotrzebnych żyją w okolicach popegeerowskich.
Duża grupa ludności dotknięta „syndromem porzucenia” - kiedyś byli wywyższani, nagradzani, teraz są porzuceni głównie duże rzesze klasy robotniczej.
Najważniejszym warunkiem rozwoju rolnictwa i ogrodnictwa jest rozwój całej gospodarki - będą wówczas wzrastały dochody będzie wzrastał popyt itd. Pomyślność w jednej dziedzinie kreuje popyt w drugiej.
Wspólna Polityka Rolna UE
CELE:
wzrost produkcji roślinnej,
zapewnienie godziwych dochodów ludności rolniczej,
stabilizacja rynków żywnościowych (pszenica, mleko itp.),
zapewnienie ludności wysokojakościowych produktów rolniczych,
zapewnienie konsumentom przystępnych cen żywności.
Do osiągnięcia tych celów służą pewne systemy regulacji na rynku produktów rolnych i żywnościowych, które szczegółowo są określane przy przestrzeganiu 3 podstawowych zasad:
zasada jednolitego rynku - jednakowe traktowanie producentów za wszystkich krajów członkowskich,
zasada preferencji - produkty pochodzące z krajów członkowskich mają pierwszeństwo przed produktami importowanymi,
zasada solidarności finansowej - wszystkie kraje członkowskie biorą udział w finansowaniu wspólnej polityki.
Mechanizmy stosowane we Wspólnej Polityce Rolnej UE można podzielić na kilka grup:
Ochrona cen oraz stabilizacji rynku:
opłaty celne (redukowane)
subsydia eksportowe (redukowane)
skup interwencyjny (wybrane produkty)
ceny interwencyjne (wybrane produkty)
limity importowe (wycofane)
Ograniczenie poziomu produkcji:
kwoty produkcyjne
odłogowanie ziemi (od 1992r.)
premie za ekstensyfikację produkcji
Utrzymywanie poziomu dochodów:
dopłaty kompensacyjne
Inne:
subsydia na ochronę środowiska
subsydia do inwestycji (wybrane cele).
Płatności bezpośrednie w Polsce po integracji z UE:
Płatności |
jednostka |
2004 |
2005 |
2006 |
Dopłaty bezpośrednie podstawowe i po przesunięciu części środków z II filara WPR |
% |
35,9 |
39,5 |
42,5 |
|
zł / ha |
237 |
268 |
298 |
Dopłaty bezpośrednie pełne (finanse z UE + dofinansowanie z budżetu) |
% |
55,0 |
60,0 |
65,0 |
|
zł / ha |
362 |
407 |
455 |
Polityka rolna UE ulega systematycznym korektom, wytyczana jest na 3-4 lata.
Bilans wpłat i wypłat z budżetu UE w mln Euro:
Benificjenci netto |
Płatnicy netto |
||
Hiszpania |
5056 |
Niemcy |
- 9273 |
Grecja |
4375 |
Wielka Brytania |
- 3775 |
Portugalia |
2112 |
Holandia |
- 1738 |
Irlandia |
1675 |
Francja |
- 1415 |
Włochy |
713 |
Szwecja |
- 1177 |
Finlandia |
217 |
Austria |
- 544 |
Dania |
169 |
Belgia |
- 327 |
|
|
Luksemburg |
- 65 |
Produkcja owoców i warzyw
W UE jest regulowana przez 2 systemy regulacji rynku:
dotyczy świeżych owoców i warzyw,
dotyczy produktów przetworzonych z owoców i warzyw.
Od `96r. zapoczątkowano reformę w tym sektorze, a jej ustalenia weszły w życie z początkiem `97r.
Cel reformy:
większe ukierunkowanie produkcji na rynek, przy jednoczesnym ograniczeniu interwencji struktur unijnych.
Cechy reformy:
umocnienie roli organizacji producenckich mających dostęp do środków budżetowych na poprawę programów związanych z jakością i marketingiem,
umocnienie cen wejścia w imporcie,
obniżenie rekompensat z tytułu wycofania produktów z rynku,
zmiana regulacji w odniesieniu do subsydiów eksportowych.
Argumenty za wejściem Polski do UE, zanim do unii weszliśmy były następujące:
konieczność związana z przywiązaniem naszego kraju do Europy,
rozumny akt polityczny, mający na celu zagwarantowanie powodzenia i trwałość reform.
Proces integracji z UE wynika z charakteru zachodzących procesów.
Globalizacja - zwiększenie dysproporcji między krajami bogatymi i biednymi.
Specjalizacja różnych dóbr rolniczych dane kraje czy regiony specjalizują się w określonej produkcji (owoce cytrusowe itp.).
Droga producenta do konsumenta wyznaczana przez różnych pośredników.
Rolnictwo w procesie globalizacji ma do spełnienia funkcje nieprodukcyjne - kulturowe, rekreacyjne, z wykorzystaniem krajobrazu, czystej wody.
Wejście Polski do UE to zmiana warunków naszego uczestnictwa w globalizacji.
Miejsce Polski w Europie
Integracja z UE to szansa i nowe wyzwanie. Rynki krajów wspólnoty są już nasycone, dlatego dla nich interesujące są kraje, w których istnieje dużo siły nabywczej (kraje z dużą liczbą ludności). Polska musi być także eksporterem żywności, a nie tylko rynkiem zbytu dla innych krajów UE.
Przez długie lata Polska będzie partnerem drugiej kategorii głównie ze względu na realia gospodarcze. Aby dogonić inne państwa UE Polska musi mieć długotrwały wzrost PKB.
Dlaczego?
1% ∆ PKB:
w Polsce 30$ / 1 mieszkańca
w Portugalii 96$ / 1 mieszkańca
w Grecji 107$ / 1 mieszkańca
w Hiszpanii 142$ / 1 mieszkańca
w Danii 330$ / 1 mieszkańca
w Niemczech 295$ / 1 mieszkańca
W Austrii 289$ / 1 mieszkańca
Oznacza to, że przyrost PKB w Polsce powinien być ponad 3x większy w stosunku do krajów tj. Portugalia, Grecja, Hiszpania i ok. 10, 11, 12x większy w stosunku do reszty państw UE.
Polska jest krajem biednym, a bogatych nie łatwo dogonić.
Struktura mieszkańców naszego kraju jest nieco zachwiana. W Holandii 1 emeryta utrzymuje ok. 4 pracujących, w Polsce - 2. Budżet naszego państwa nie jest w stanie utrzymać wszystkich bezrobotnych. W stosunku do dawnych państw UE jesteśmy daleko za Murzynami.
Liczba lat potrzebnych do osiągnięcia 75% PKB w UE:
Kraj |
Liczba lat |
komentarz |
Słowenia |
1 |
Polska jest najbiedniejszym krajem wśród wszystkich 25 państw członkowskich UE. |
Węgry |
11 |
|
Czechy |
15 |
|
Estonia |
19 |
|
Słowacja |
20 |
|
Łotwa |
27 |
|
Malta |
30 |
|
Litwa |
31 |
|
Bułgaria |
31 |
|
Turcja |
32 |
|
Polska |
33 |
|
Rumunia |
34 |
|
Polska ma wyraźnie gorsze wskaźniki postępu cywilizacyjnego niż inne kraje UE:
najmniej telefonów komórkowych na 100 mieszkańców kraju (36),
droższe rozmowy telefoniczne
bardzo mało km autostrad - 570 (w UE dużo więcej).
94,7% społeczeństwa - I próg podatkowy
4,1% społeczeństwa - II próg podatkowy
1,2% społeczeństwa - III próg podatkowy
Zarobki w Polsce:
w tys. zł / miesięcznie |
% społeczeństwa |
> 2,2 |
68,4 |
2,2 - 10 |
30,6 |
10 - 15 |
0,7 |
15 - 20 |
0,2 |
< 20 |
0,1 |
Rozkład dochodów:
5% społeczeństwa ma dochody miesięczne ok. 6 tys. zł.
95-ciu % społeczeństwa starcza na podstawowe potrzeby bytowe, a części nawet nie.
Eksperci z „Ekonomisty” policzyli, że za 60 lat Polska może dogonić 15-stkę UE. Przy odrobinie szczęścia dzieci dzisiejszych 20-latków przechodząc na emeryturę zarabiać będą tyle, co ich rówieśnicy z UE.
W11
Warunki wynegocjowane dla ogrodnictwa (po wejściu Polski do UE):
Uproszczony system płatności bezpośrednich dotyczących powierzchni spowodował, że producenci warzyw i owoców otrzymali dopłaty bezpośrednie do 2006r., takie jak rolnicy.
Płatności bezpośrednie w Polsce po integracji z UE:
Dopłaty |
2004 |
2005 |
2006 |
|
bezpośrednie podstawowe i po przesunięciu części środków z II filara WPR |
35,9 |
39,5
|
42,5 |
% |
|
337 |
268 |
298 |
zł / ha |
bezpośrednie pełne (finanse z UE + dofinansowanie z budżetu) |
55,0 |
60,0
|
65,0 |
% |
|
362 |
407 |
455 |
zł / ha |
W dalszym ciągu nie jesteśmy przygotowani do eksportu owoców, brak infrastruktury (chłodni, sortowni), brak organizacji rozproszonych producentów. Trzeba wypromować dane produkty.
W negocjacjach z UE Polska zgłosiła potrzebę pomocy dla przetwórstwa (truskawki, porzeczka czarna i czerwona, koncentrat jabłkowy) - na razie nic nie ma.
Polska uzyskała dopłaty 34,5Є do każdej tony pomidorów. Zyskała również dostęp do funduszy strukturalnych (budowa infrastruktury gospodarczej, technicznej i społecznej). Budżet UE finansuje częściowo takie inwestycje. 30-50% środków powinno być własnych, 70% z UE.
Możliwość niczym nie skrępowanego kapitału i siły roboczej.
Są szanse na przyspieszony rozwój infrastruktury w terenach wiejskich (fundusze na restrukturyzację terenów wiejskich). Są szanse na poprawę sytuacji producentów rolniczych i ogrodniczych, na poprawę struktury rolniczej i ogrodniczej.
Ustawodawstwo unijne (co do owoców i warzyw):
CELE:
uczciwa konkurencja,
bezpieczeństwo żywienia,
ochrona środowiska,
ochrona rynku unijnego.
ZASADA:
Każdy towar ma prawo dostępu na rynki pozostałych krajów; określono gatunki owoców i warzyw, które podlegają szczegółowym wymaganiom jakości, opakowań...
Normy jakościowe określono dla 16 gatunków owoców i 23 gatunków warzyw.
„Biała Księga” (z I 2000r.):
zawiera wszystkie przepisy - kontrola, legislacja itp.,
legislacja żywności obejmuje wszystkie aspekty żywności, od gospodarstwa do stołu konsumenta,
kluczowa jest identyfikacja produktu (możliwość śledzenia całej drogi produktu, od gospodarstwa do konsumenta),
producenci i rolnicy - odpowiedzialni za dostarczenie zdrowej żywności,
władze - odpowiedzialne za kontrolę.
Organizację rynku i kontrolę jakości świeżych owoców i warzyw w UE regulują przepisy zawarte w:
Rozporządzeniu Rady (WE) 2200 / 96 z 28.10.1996. dotyczącym wspólnej organizacji rynku owoców i warzyw,
Rozporządzeniu Komisji (WE) 1148 / 2001 z 12.06.2001. w sprawie kontroli zgodności z normami handlowymi obowiązującymi dla świeżych owoców i warzyw,
Rozporządzeniu komisji (WE) dotyczącym norm handlowych dla poszczególnych gat. warz i ow.
ROZPORZĄDZENIE RADY - najważniejsze, dotyczy wielu zagadnień:
klasyfikacja jakościowa owoców i warzyw jest przymusowa,
obrót na rynku UE może dotyczyć tylko owoców, które respektują dane normy (oznakowane)
23 warzywa:
pomidor, ogórek, papryka słodka, brukselka, cebula, sałata, seler, szparagi, szpinak, por, melon, marchew, karczoch, kapusta, kalafior, groch niełuskany, fasola, czosnek, cykoria, cukinia, bakłażan, arbuz
16 owoców:
awokado, brzoskwinie i nektaryny, czereśnie i wiśnie, jabłka i gruszki, kiwi, migdały, morele, śliwki, orzechy laskowe i włoskie, owoce cytrusowe, truskawki, winogrono.
za przestrzeganie norm odpowiada właściciel produktu lub osoba dysponująca nim w danym momencie,
wyjątki:
sprzedaż bezpośrednia konsumentom na terenie gospodarstwa,
sprzedaż na rynkach hurtowych, głównie rynki producentów w rejonie produkcji (nie trafia jeszcze na rynek).
?
nie jest wymagane przestrzeganie norm do surowców transportowanych do zakładów przetwórczych.
Podstawowe jednostki produkcyjne / organizacyjne w UE:
Organizacje producenckie:
ZADANIA:
wzmacniać pozycję producentów,
zapewniać dochodowość produkcji (producenci nie mają ze sobą konkurować).
WYMAGANIA:
własny wkład,
zdolność do interwencji na rynku,
muszą określić co będą robić z wycofanymi z rynku produktami.
Rozporządzenia Rady dotyczące :
ochrony środowiska:
ochrona wód,
ochrona krajobrazu,
ochrona różnorodności krajobrazu,
prawa:
dystrybucja owoców,
prawo jakości,
promocja produkcji integrowanej
Z roku na rok dopłaty z Unii są niższe, Unia zmniejsza rekompensaty za wycofane produkty.
Pomoc strukturalna dla Polski (2004 - 2006):
Polska może uzyskać z budżetu UE ponad 12 mld Є, ale procedury zatwierdzania projektów są bardzo długie.
Najwięcej funduszy UE przeznacza na:
rozwój biednych regionów,
walkę z bezrobociem,
fundusze spójności (duże projekty infrastrukturalne w transporcie i ochronie środowiska).
WIELOFUNKCYJNY ROZWÓJ WSI
Polskie rolnictwo:
24 - 25% zatrudnionych w rolnictwie, z czego ok. 70% w niepełnym wymiarze,
mała produktywność ziemi (o połowę mniej w stosunku do UE),
dużo więcej osób zatrudnionych w rolnictwie - mniejsza wydajność pracy,
1990 - 1993 - rolnictwo pełniło funkcje gąbki wchłaniało bezrobotnych zwalnianych z innych działów gospodarczych (a koszty nie obciążały budżetu) - ze społecznego pktu widzenia nie może to być akceptowalne.
Zmniejszenie zatrudnienia w rolnictwie cel - wielofunkcyjny rozwój wsi - szansa dla rolnictwa:
stwarzanie na wsi dodatkowych miejsc pracy poza rolnictwem,
przemiany strukturalne w samym rolnictwie,
stworzyć warunki do rozwoju przedsiębiorczości,
rozwój infrastruktury technicznej (drogi itp.),
obsługa prawna, bankowa,
koncentrować budownictwo mieszkalne w tych rejonach,
wolny rynek ziemi,
rehabilitacja spółdzielczości wiejskiej (giełdy, centra handlowe, rynki),
rozwój oświaty (do LO idzie co 12 dziecko ze środowiska wiejskiego, co 7 z robotniczego i co 2 z inteligenckiego).
3 warunki wielofunkcyjnego rozwoju wsi:
dopływ środków na sfinansowanie nowych miejsc pracy poza rolnictwem,
środki na uzbrojenie tych, co pozostaną w rolnictwie - lepsze maszyny itd.,
aby korzystać z nowych usług ludność musi mieć dodatkowe środki.
W ramach tej koncepcji mamy szansę za 25 lat zlikwidować nadmiar zatrudnionych w rolnictwie, ale będzie to kosztowało wszystkich, nie tylko tych, co są zatrudnieni w rolnictwie.
W12
Sytuacja produkcyjno - ekonomiczna
Przed `89r. - duży eksport, duży popyt opłacało się produkować.
Problem wytwarzanie produktów ogrodniczych - ceny. Barierą była niedostateczna ilość tanich środków produkcji.
Od ;89r. - zmiany gospodarcze spowodowały dużo zmian w rolnictwie i ogrodnictwie:
Urealnienie cen środków produkcji spowodowało gwałtowny ich wzrost ograniczenie popytu na owoce, warzywa, zlikwidowano eksport do państw tego samego obozu.
Dotychczasowa produkcja za duża na możliwości dochodowe polskiego społeczeństwa.
Postępujący rozpad struktur spółdzielczości ogrodniczej powodował, że z 1 strony - duża produkcja owoców, warzyw, kwiatów, z 2 strony - w jej miejsce nic nie powstawało ogólny bałagan.
Nadmiar warzyw i owoców w okresie największych zbiorów problemy ze sprzedażą bardzo niskie ceny.
Ceny warzyw i owoców maleją, a środków produkcji rosną spadek opłacalności.
15 lat wprowadzania nowego ustroju pogorszyło sytuację ekonomiczną produkcji.
Ograniczenie modernizacji gospodarstw.
13% gospodarstw - w skrajnej nędzy.
Skutki tych przemian będą jeszcze długo trwały (bo zahamowana modernizacja).
Wielu gospodarzy, by ratować się przed bankructwem, szukało dochodu poza rolnictwem.
Ceny większości produktów rolniczych uzależnione są od podaży i popytu.
Podaż wynika z:
warunków pogodowych,
możliwości ciągłości dostaw (przechowywalnie, chłodnie).
Popyt na owoce i warzywa maleje, a nie rośnie. Możnaby szukać popytu za granicą, ale kiepsko to wychodzi, bo produkcja w kraju źle zorganizowana.
Owoce jagodowe, wiśnie, jabłka przemysłowe ceny kształtują się pod wpływem rynków zachodnich (nieurodzaj za granicą podnosi koniunkturę w kraju).
Cebule, jabłka deserowe ceny zależą od sytuacji na wschodzie.
Niska opłacalność produkcji ogrodniczej wynika też z:
ukształtowanej archaicznie struktury gospodarstw,
rozproszenia,
małej skali produkcji,
starych technologii.
Niska jakość, niskie plony, niskie przychody niedostateczna opłacalność.
Popyt na żywność w Polsce nie rośnie, bo większość społeczeństwa to ludzie biedni:
najważniejszy jest wzrost dochodów ludzi mało i średnio zarabiających jak wzrosną ich dochody - wzrośnie popyt na produkty żywnościowe,
ponad 90% społeczeństwa to ludzie mało i średnio zarabiający + bezrobotni,
gdy rosną dochody najbogatszych - brak wpływu na popyt żywnościowy,
polityka finansowa rządu - nastawiona na zwiększanie dochodów najlepiej zarabiających.
Jaka jest sytuacja w rolnictwie po 15 latach transformacji?
Zmieniło się prawie wszystko:
istnieją nowoczesne gospodarstwa sadownicze,
istnieją gospodarstwa uprawiające warzywa na dużą skale z wykorzystaniem nowych technologii,
istnieją szklarnie, które w oparciu o podłoża inertne uzyskują holenderskie wyniki,
istnieją nowoczesne rynki hurtowe (np. WGRO - od `92r.)
A tak naprawdę zmieniło się niewiele. Po 15 latach przemian mamy dość brutalny system i to się tak łatwo nie zmieni - ten system ma poprawić efektywność działania. Ciągle mało jest wśród ogrodników nowych inicjatyw, pomysłów, a cały czas dużo oczekiwań, że ktoś przyjdzie z pomocą.
GRA RYNKOWA W OGRODNICTWIE
Istota i zasady gry
Gospodarka rynkowa - występuje, gdy decyzje ekonomiczne podejmowane są samodzielnie przez podmioty gospodarcze, kierujące się maksymalizacją własnych celów. Realizacja tych celów odbywa się za pośrednictwem rynku. Na rynku ściera się popyt i podaż. W zależności od wielkości podaży i popytu ustala się cena równowagi. Cena, która pojawia się na rynku powstaje poza poszczególnymi podmiotami. Producent nie ma wpływu na cenę.
ZASADY GRY:
1. Nadmiar produktu
każdy producent musi pamiętać o podstawowej sprawie na wolnym rynku istnieje nadmiar produktu, każdy może produkować co chce - powoduje to, że podaż jest większa od popytu
wniosek producent będzie maił problem ze sprzedażą - jest to sytuacja normalna (odstępstwo od reguły - sytuacja, gdy czegoś chwilowo brakuje),
nabywców znajdują produkty wysokiej jakości,
ogrodnik przed rozpoczęciem produkcji musi odpowiedzieć na 2 podstawowe pytania:
co chcą kupować konsumenci?
jak dostosować wytwarzane produkty do ich wymagań.?
Podstawowa informacja - co i kiedy produkować!!!
2. Konkurencja
stanowi mechanizm wymuszający racjonalność różnych działań i konieczność zabiegania o klientów,
silna konkurencja prowadzi do tego, że na rynku utrzymują się najsilniejsi - ci co działają elastycznie i produkują relatywnie tanio,
ceny dóbr i usług dążą do cen równowagi,
wynikiem nadmiaru produktów i konkurencji jest spadek cen produktów,
ogrodnicy, którzy produkują po niższej cenie mogą sprzedać taniej i jeszcze mieć nadwyżkę,
istnieje ciągła potrzeba obniżania kosztów wytwarzania.
3. Osiąganie jak najwyższego dochodu:
najwięcej pieniędzy zarabiają ci, co śledzą co się dzieje, obserwują tendencje.
4. Bankructwo:
producenci, których produkcja przynosi straty są skazani na bankructwo.
Niepożądane zjawiska w gospodarce ogrodniczej:
Do 1989r istniały spółdzielnie. 75% hurtowni należało do spółdzielni ogrodniczo-pszczelarskich.
Do zadań tej spółdzielni należało:
organizowanie produkcji,
skup produktów,
zagospodarowanie i obrót towarami,
gromadzenie rezerw zimowych (jabłka, cebula, ziemniaki, kapusta),
świadczenie usług (wypożyczanie maszyn, narzędzi, odkażanie szklarni itp.)
w 1990r rozpoczęto likwidację centrali spółdzielni i związków terenowych, co pociągnęło za sobą:
zmniejszenie popytu,
załamanie exportu,
odbieranie lokali sklepowych, wysokie czynsze.
Uwsteczniono proces handlu, zlikwidowano koordynatora produkcji, rozpadł się cały system gospodarki ogrodniczej.
2