Transport międzynarodowy i spedycja

Z analizy rozwoju stosunków społeczno - ekonomicznych wynika, że transport jest zajęciem trwale związanym z człowiekiem i jego społeczno - ekonomicznym rozwojem.

Transport jest faktycznym przemieszczaniem w przestrzeni i odnosi się w równym stopni do;

Przemieszczanie - transport jest działalnością podejmowaną w celu zaspokojenia konkretnej potrzeby, która wymaga pokonania przestrzeni - odległości przez samego człowieka albo przez dobro, które ma służyć zaspokojeniu tej potrzeby.

Stałą przyczyną wywołującą potrzebę transportowania jest nie sama chęć ruchu, przemieszczania się, lecz to, że każda aktywność ludzi, w tym i działalność gospodarcza, odbywa się zawsze i niezmiennie w przestrzeni i w czasie.

Prześledźmy różne ujęcia definicyjne zjawiska transportu;

Przedstawione definicje zawierają kilka elementów je różnicujących - jedna z nich zawiera stwierdzenie, że transport to świadome przemieszczanie.

Mamy tu zamierzone zawężenie tego pojęcia do wprawdzie wszelkiego przemieszczania ale tylko takiego, które dokonywane jest świadomie przez człowieka.

To element charakterystyczny dla każdej formy działalności usługowej, którą stanowi także transport.

Druga znacząca różnica to sformułowanie, że transport oznacza proces technologiczny.

Mając to na uwadze transport należy uznać za zjawisko wywoływane przez stałą przyczynę sprawczą, powtarzalną, cykliczną i występującą tym samym lub zbliżonym czasie poprzez co można zakwalifikować go do zjawisk określanych mianem procesu.

Podsumowując dotychczasowe rozważania dotyczące pojęcia transportu możemy określić go jako;

• odpłatne świadczenie usług mające cechy procesu technologicznego,

• przemieszczania w przestrzeni osób i ładunków,

• świadczenie usług pomocniczych z owym przemieszczaniem związanych.

W przypadku rozpatrywania transportu w kategoriach przemieszczania towarów w przestrzeni międzynarodowej - pomiędzy państwami i dzielącymi je granicami definicja ta powinna brzmieć.

Mając na uwadze relacje w zakresie transportu międzynarodowego zasadnicze znaczenie posiada prawidłowo rozwinięty i funkcjonalny system transportowy.

System transportowy w wymiarze krajowym powinien zakładać i faktycznie tworzyć system powiązań transportowych na terytorium określonego państwa.

Mając na uwadze komplementarność powiązań transportowych system ten powinien obejmować różne gałęzie transportu.

W efekcie celem krajowego systemu transportowego jest zapewnienie dostępności usług przewozowych gwarantujących oczekiwany poziom w zakresie przestrzennego, czasowego i ilościowego przemieszczania ładunków na terytorium określonego państwa.

Międzynarodowy system transportowy stanowi powiązanie krajowych - wewnętrznych systemów transportowych w jeden połączony, wzajemnie uzupełniający się system transportowy obejmujący przykładowo określony kontynent lub ugrupowanie integracyjne.

Celem międzynarodowego systemu transportowego jest zapewnienie harmonijnej obsługi międzynarodowych przewozów towarów.

System transportowy w wymiarze poziomym obejmuje podział zadań przewozowych pomiędzy poszczególnymi gałęziami transportu.

W ramach całokształtu działań podejmowanych przez władze państwowe mamy do czynienie ze stymulowaniem rozwoju określonych gałęzi transportu. Z punktu widzenia komplementarności transportu najbardziej pożądanym byłby zrównoważony rozwój jego wszystkich gałęzi.

Nie zawsze jest takie działanie możliwe ze względu na przykładowo;

- możliwości finansowe państwa,

- kapitałochłonność inwestycji transportowych,

- warunki geograficzne.

System transportowy w wymiarze pionowym to całokształt działań podejmowanych przez władze państwowe mające na celu zapewnienie podstawowych cech związanych z praktyczną funkcjonalnością tego systemu, a więc jego komplementarność i substytucyjność uwzględniając zrównoważony rozwój poszczególnych gałęzi transportu.

Mając na uwadze uwarunkowania występujące w wymiarze poziomym oraz dążąc do jego efektywności jako całości należy zapewnić w miarę pełną koordynację gałęzi transportu występujących na danym obszarze.

Ma to szczególne znaczenie przy konieczności wykorzystania dla przewozu ładunków z kilku gałęzi transportu np. morski - lądowy, lotniczy - lądowy.

Badanie transportu w obszarze nauk ekonomicznych wiąże się z jego analizą jako zjawiska gospodarczego będącego takim samym wytworem pracy ludzkiej jak każdy inny produkt pod względem cech i właściwości.

Tym niemniej ze względu na to, że transport jest usługą, sposób uzewnętrznienia się tych cech i właściwości jest odmienny, niż przy produkcie materialnym.

Właściwości transportu

Przez użyteczność miejsca należy rozumieć zmianę wartości transportowanego dobra.

Z dobra posiadającego znikomą wartość w miejscu, w którym się znajduje, jest produkowane w skutek jego przetransportowania nabywa ono w nowym miejscu znacznie większej wartości.

Różnicę w cenie dobra w tych obu miejscach kreuje transport, to odzwierciedlenie realnej możliwości spożytkowania użyteczności przetransportowanego dobra w nowym miejscu.

Użyteczność czasową uzyskujemy poprzez przetransportowanie pożądanego dobra do miejsca jego przeznaczenia w wyraźnie określonym, pożądanym czasie ze względu na potrzebę gospodarczą lub wolę decydenta.

Zdolność rozwiązywania problemu kiedy, w jakim czasie, umożliwia każdorazowe zaspokajanie naszych potrzeb, które uzyskujemy poprzez transport.

Zdolność ta jest szczególnie ważna ze względu na potrzeby działalność gospodarczej jak i potrzeby konsumentów.

Zdolność transportu do kreowania użyteczności czasowej dóbr jest wykorzystywana do coraz bardziej efektywnej organizacji procesu wytwarzania tych produktów finalnych, które powstają z wielu elementów składowych - półfabrykatów, komponentów.

Polega to na takim organizowaniu procesu produkcji, w którym w miejscu wytwarzania produktów finalnych osiąga się minimalny poziom zapasów surowcowych lub półfabrykatów niezbędnych do produkcji.

Zdolność transportu - w połączeniu z procesem składowania - do kreowania użyteczności miejsca oraz użyteczności czasowej dóbr leży u podstaw dynamicznie rozwijającego się procesu fizycznej dystrybucji dóbr - czyli logistyki, która jest sposobem sterowania całym procesem ruchu dóbr w przestrzeni i w czasie.

Kolejną właściwością transportu jest jego właściwość zwiększania przestrzennego zasięgu rynku zbytu produktów przez ograniczenie negatywnego wpływu przestrzeni na warunki ich wytwarzania.

Oznacza to, że samo istnienie transportu - możliwości przemieszczania dóbr w przestrzeni powoduje, iż dobra te i usługi nie muszą być wytwarzane wszędzie tam gdzie są potrzebne, lecz w miejscach, w których istnieją ku temu możliwie najlepsze warunki techniczne i ekonomiczne oraz potrzeby społeczne.

Ważną właściwością transportu jest jego oddziaływanie na pogłębienie międzynarodowego podziału pracy oraz specjalizację produkcji.

Podział pracy ograniczany jest poprzez wielkość rynku, a ten z kolei może być powiększony poprzez stworzenie i rozbudowę masowego i taniego transportu.

Transport może skutecznie oddziaływać na;

- skalę produkcji,

- dystrybucję dóbr.

Cechy te wynikają z dwóch poprzednio przedstawionych, gdyż poprzez ograniczenie negatywnego oddziaływania przestrzeni na warunki produkcji oraz poprzez poszerzenie rynku pracy powstają możliwości koncentracji produkcji.

Przynosi to w rezultacie korzyści wynikające z jej skali, których wyrazem jest spadkowa tendencja kosztów związanych z czynnikami koszto - twórczymi wytworzonych towarów i usług.

Właściwością transportu jest możliwość stymulowania rozwojem gospodarczym.

Tradycyjnie postrzegane jest jako oddziaływanie bezpośrednie i oddziaływanie pośrednie.

Bezpośredni wpływ transportu na rozwój gospodarczy wyraża się tym, że poprzez przestrzenną rozbudowę dróg, najlepiej w różnych gałęziach transportu, umożliwia się gospodarcze, otwarcie nowych obszarów - potencjalnych rynków zaopatrzenia i zbytu.

Otwarcie to może wyrażać się w dwu formach:

• transport oddziałując na przestrzeń niweluje lub ogranicza negatywne skutki dotychczasowego zamknięcia i izolacji poszczególnych obszarów gospodarczych,

• transport ograniczając, łagodząc barierę odległości niweluje negatywne skutki wpływu w przestrzeni na poziom kosztów wytwarzanych dóbr i usług.

Pośrednie oddziaływanie transportu na wzrost i rozwój gospodarki może wyrażać się w postaci kreowania potrzeby inwestycji w zakresie infrastruktury transportowej, które może zmierzać do zniwelowania różnic w zakresie nasycenia dóbr materialny na danym obszarze państwa lub obszaru gospodarczego.

Ważną właściwością transportu jest jednoczesność produkcji i konsumpcji usługi przewozowej.

To obok świadomego działania ludzkiego także element charakterystyczny dla każdej formy aktywności usługowej.

Można stwierdzić, że transport jako usługa jest konsumowana w tym samym czasie, gdy się ją wykonuje i jako taka nie może być składowana i dostarczona na rynek po jej wyprodukowaniu.

Powoduje to, że nie można wykonywać usług transportowych na zapas.

Umownie pojęty zapas zdolności przewozowej jest ulokowany w infrastrukturze transportowej - drogach, mostach, punktach transportowych oraz w środkach transportu.

To właśnie z tej właściwości wynika potrzeba wysokich nakładów na transport oraz jest ona przyczyną kapitałochłonności inwestycji transportowych.

Cechy transportu

Cechy transportu stanowiące poniekąd konsekwencje jego właściwości charakteryzują się konsekwencjami gospodarczymi - mając na uwadze poziom świadczonych usług transportowych dla;

Zapotrzebowanie - popyt na usługi transportowe ma z ekonomicznego punktu widzenia zawsze charakter wtórny.

Oznacza to, że popyt na usługę transportową jest zawsze wywołany poprzedzającym go popytem pierwotnym.

W przypadku przewozów towarowych najpierw powstaje popyt na określone dobro, który aby mógł być zaspokojony we właściwym czasie i miejscu musi poprzedzić operacja jego przetransportowania.

Ze względu na powszechność, uniwersalność i dostępność usług transportowych wtórny charakter popytu w stosunku do dobra przewożonego jest niezbyt widoczny w codziennych przejawach życia gospodarczego.

Może to mieć swoje konsekwencje ekonomiczne, ujawniające się nagle w postaci bariery transportowej.

Ogranicza ona, a czasami uniemożliwia dalszą produkcję określonego dobra poprzez co może wpływać na rozwój gospodarczego danego regionu.

Funkcje współczesnego transportu

Funkcje, które spełnia transport w życiu publicznym, każdego państwa i społeczeństwa można podzielić na dwa obszary:

• obszar aktywności gospodarczej,

• obszar stosunków społeczno - politycznych

W relacjach gospodarczych transport spełnia swoje funkcje poprzez obsługę procesu produkcji - wytwarzania dóbr i procesu dystrybucji gotowych produktów.

W procesie produkcji - wytwarzania dóbr, transport jest elementem nieodzownym w każdej fazie tego procesu.

Począwszy od przemieszczenia na stanowiskach produkcyjnych surowców, części zamiennych oraz innych materiałów i półfabrykatów, które są niezbędne do wytworzenia, zmontowania nowego produktu.

Etap ten możemy określić mianem transportu technologicznego tj. przemieszczanie tych wszystkich elementów w czasie ich przetwarzania.

Drugim etapem jest transportowanie - przemieszczanie gotowego produktu z miejsca jego produkcji do miejsca jego dystrybucji w różnych poziomach handlu - handel hurtowy, handel detaliczny - w drodze do potencjalnego nabywcy - konsumenta.

Świadome rozłączenie, obu etapów w procesie produkcji dóbr ma na celu podkreślenie funkcji transportu.

Pełni on w tym procesie, który możemy nazwać procesem fizycznej dystrybucji dóbr, funkcję łącznika, czynnika zespalającego ten proces w jedną całość.

Proces fizycznej dystrybucji dóbr podzielony na etap produkcji dóbr i etap

wymiany gotowych dóbr :

Dokonując pewnego uogólnienia, możemy powiedzieć, że transport - niezbędny składnik procesów produkcji oraz wymiany zarówno dóbr materialnych i usług - jest komplementarny w stosunku do wszelkiej aktywności gospodarczej społeczeństwa.

Komplementarność transportu dostrzegamy, zarówno w przypadku przewozów na rzecz pojedynczych podmiotów gospodarczych, jak i w przypadku całych gałęzi przemysłu lub globalnie, całej gospodarki państwa lub regionu.

Komplementarna funkcja transportu nie wyczerpuje wszystkich jego związków i relacji na styku z gospodarką. Liczne są bowiem sytuacje, w których staje się on substytucyjny w stosunku do niekiedy całych gałęzi przemysłu lub pojedynczych przedsiębiorstw produkcyjnych.

W takiej roli występuje transport wówczas, gdy zamiast zlokalizowania konkretnego przedsiębiorstwa w określonym miejscu po to, aby wytwarzało ono potrzebne na tym obszarze dobra, podejmuje się budowę drogi transportowej lub dróg różnych gałęzi transportu w celu dostarczania tych dóbr z innych, miejsc ich wyprodukowania.

Transport może występować w roli samodzielnego producenta - eksportera usług przemieszczania gotowych dóbr.

Ma to miejsce wówczas, gdy krajowe przedsiębiorstwa przewozowe różnych gałęzi transportu wykonują przewozy na rzecz osób zagranicznych, będących właścicielami przewożonych towarów.

Dotyczy to różnych form transportu, np. w transporcie drogowym będzie miało to miejsce w następujących sytuacjach;

- transport realizowany po drogach własnego kraju np. przewozy tranzytowe,

- transport realizowany jest na terytorium państw trzecich tzw. przewozy kabotażowe.

Przewoźnicy bez względu na formę transportu, wykonując przewozy na zlecenie osób zagranicznych, często określanych mianem obcych załadowców, są eksporterami usług jakimi jest transport.

Transport pełni istotne funkcje w życiu społeczno - politycznym.

Dotyczy to zarówno pojedynczych osób, całych społeczeństw, państw oraz całej społeczności międzynarodowej.

Prowadzi to do zbliżenia społeczeństw różnych państw, lepszego zrozumienia problemów i postaw politycznych lub kulturowych ludzi i narodów, szczególnie ważne jest to dla krajów gospodarczo słabiej rozwiniętych.

Ważne jest to szczególnie w sytuacjach kryzysowych np. epidemii, klęsk głodu. Zjawisk występujących często właśnie na skutek braku podstawowych połączeń transportowych.

Dotyczy to również społeczeństw i krajów zamożnych - gospodarczo rozwiniętych - posiadających sprawny i nowoczesny transport.

Coraz częściej spełnia on funkcję łącznika przy rozdzielaniu w przestrzeni miejsca zamieszkania i miejsca pracy.

Zmiany te przynoszą jednak potrzebę stałego korzystania ze środków transportowych, co wpływa na zmianę struktury wydatków w budżetach gospodarstw domowych i oddziałuje na powiększanie się udziału transportu w życiu gospodarczym kraju.

Nowoczesny transport spełnia istotną funkcję czynnika ułatwiającego i umacniającego wzajemną wymianę kulturalną między ludźmi i państwami.

Dzięki transportowi, coraz bardziej sprawnemu i wygodnemu, ludzie i całe społeczeństwa mają możność obcowania bezpośredniego z dorobkiem i skarbami kultury innych społeczeństw i państw.

Transport pełni wiele ważnych funkcji w życiu politycznym państw, a zwłaszcza w militarnym zapewnieniu bezpieczeństwa państwa i całych ugrupowań politycznych.

Każde państwo, mając na uwadze swoje stosunki z otoczeniem międzynarodowy, stara się tworzyć, również ze względów strategicznych, taką infrastrukturę transportową, która w sposób możliwie najlepszy zapewni obronę jego granic politycznych przed ewentualną interwencją zbrojną..

W stosunkach wewnętrznych każdego państwa transport spełnia politycznie funkcję czynnika integrującego, spajającego politycznie i gospodarczo obszar państwa w całość.

Zapobiega w wielu przypadkach tendencjom dezintegracyjnym - ucieczce niektórych regionów lub obszarów kraju, podatnych na przyciąganie z zewnątrz przez inne, sąsiedzkie państwa.

Podsumowując, na tle przedstawionych funkcji, można określić transport jako niezbędny element współczesnego, nowoczesnego państwa.

Przenika on coraz bardziej w każdy obszar przestrzennej aktywności człowieka związanego z działalnością gospodarczą, społeczno - polityczną.

Prawdą jest jednak to, że człowiek, w swoim wytrwałym dążeniu do uwolnienia się od bariery przestrzeni, wydaje się w coraz większym stopniu popadać w zależność od transportu, który sam zbudował i troskliwie rozwijał.

W. Owen pisał, że od zarania znanych nam dziejów życie ludzkie toczyło się na obszarach ograniczonych przestrzennie, o czym przesądzał słabo rozwinięty transport.

Trzeba było aż 7 tysięcy lat, aby po wynalezieniu koła zastosowano w transporcie napęd parowy jako siłę trakcyjną.

Wynalazek ten wpłynął realnie na rozszerzenie w sposób zasadniczy zasięgu handlu i możliwości faktycznego przemieszczania osób i towarów.

Od zastosowania napędu mechanicznego postęp w transporcie ulegał gwałtownemu przyspieszeniu.

Wystarczyło już bowiem następnych 80 lat, aby pojawił się pierwszy sprawny silnik spalinowy. Zastosowany do pojazdów drogowych oznaczał początek szybkiego rozwoju transportu samochodowego.

Gdy minęło następnych 40 lat, silnika spalinowego użyto do wzniesienia się w powietrze. Zapoczątkowało to erę transportu lotniczego.

Po kolejnych przeszło 20 latach i udanych próbach z rakietami balistycznymi rozpoczęła się era lotów kosmicznych, która już wkrótce może przynieść, zwłaszcza po serii udanych prób z transportowymi pojazdami kosmicznymi i coraz częstszymi misjami lotów wahadłowców, otwarcie kosmosu również dla przewozów towarowych.

Spedycja w międzynarodowym obrocie towarowym

Spedycja jest to działalność gospodarcza polegająca na organizowaniu przemieszczania - transportu towarów na zlecenie osoby prawnej lub fizycznej oraz ewentualnym wykonaniu innych czynności dodatkowych, wynikających ze specyfiki i zakresu zlecenia - umowy pomiędzy spedytorem i zleceniodawcą.

Spedytorem jest osoba prawna lub fizyczna, której celem działalności gospodarczej jest organizowanie przemieszczania - transportu towarów z wykorzystaniem najczęściej różnych gałęzi transportu oraz wykonująca na zlecenie osoby zainteresowanej inne czynności związane z zakupem i transportem towaru.

Do wyodrębnienia działalności spedycyjnej, w ramach działającego systemu transportowego przyczyniły się dwie przesłanki:

Uogólniając można stwierdzić, że pod pojęciem działalności spedycyjnej prowadzonej w przewozach międzynarodowym rozumiemy całokształt czynności związanych z przemieszczaniem - transportowaniem ładunków z jednego miejsca do drugiego położonego na terytorium co najmniej dwu różnych państw oraz realizacją innych czynności stanowiących treść umowy pomiędzy spedytorem a osobą zainteresowaną poza wykonaniem samej czynności przewozu towarów.

Mając na uwadze wymogi formalno - prawne działalność spedycyjna charakteryzuje się dużą elastycznością i co szczególnie istotne brak prawnych barier wprowadzających formalne ograniczenia w praktycznej realizacji tych usług.

Stanowi to istotną zaletę szczególnie w obsłudze przewozów międzynarodowych charakteryzujących się dużą dynamiką w zakresie przeobrażeń ich organizacji oraz reprezentowania zleceniodawcy w innych sytuacjach wykraczających poza czynności przemieszczania towarów.

W zakres czynności związanych z realizacją usług spedycyjnych w przewozach międzynarodowych można zaliczyć m. in.;

• przygotowywanie towaru do transportu, realizację czynności manipulacyjnych z tym związanych np. pakowanie, sortowanie, kompletowanie, liczenie, ważenie, mierzenie, znakowanie, cechowanie,

• konsolidacja lub dekonsolidacja towarów tj. gromadzenie ich większych partii lub ich rozdrobnienie,

• przygotowanie dokumentów transportowych,

• przygotowanie i zawieranie umów z przewoźnikami oraz innymi osobami świadczącymi określone usługi niezbędne do prawidłowej realizacji transportu ładunku,

• ubezpieczanie towaru - ładunku,

• realizacja formalności celnych i innych czynności związanych z odprawa celną,

• kontrola stanu ładunku w trakcie transportu oraz ewentualne reprezentowanie zleceniodawcy w sytuacji stwierdzenia ich uszkodzeń lub braków,

• uiszczanie należności w związku z realizacją transportu ładunków oraz innych wykonanych czynności.

Z zaprezentowanego katalogu czynności wynika, że czynności wchodzących w zakres przemieszczania - transportu towaru - ładunku w przewozach międzynarodowych może być znaczna ilość oraz mogą występować w różnych etapach realizacji procesu transportowego.

W znacznej mierze są one uzależnione od wzajemnych uzgodnień pomiędzy spedytorem a zleceniodawcą.

Dodatkowym, a może najistotniejszy czynnikiem wpływającym na ich zakres jest gałąź transportu z wykorzystaniem, której przemieszczane są przedmiotowe ładunki.

Ponadto istotnym elementem są właściwości samych ładunków, dotyczyć to będzie w szczególności tych, które podlegają czynnościom kontroli jakościowej oraz wymagających specjalnych warunków do ich przewozu np. produkty rolno - spożywcze lub pochodzenia zwierzęcego.

Mając na uwadze szeroki zakres czynności mogących być przedmiotem usług spedycyjnych związanych z transportem ładunków można dokonać ich klasyfikacji kierując się kryterium celowościowym.

Wyodrębnieniu według tego kryterium będą podlegały następujące grupy czynności;

• informacyjno - konsultacyjne,

• formalno - przygotowawcze,

• poprzedzające realizację transportu,

• transportowo - realizacyjne,

• formalno - kontrolne,

• rozliczeniowe w stosunku do całej operacji transportu.

Przedsiębiorstwo spedycyjne w obecnych warunkach daleko idącej specjalizacji może uczestniczyć w realizacji przez przyszłego zleceniodawcę czynności związanych z przygotowaniem kontraktu, a w szczególności jego elementów dotyczących kwestii transportowych i ubezpieczeniowych.

Do wykonania tych czynności predestynuje spedytora znajomości m. in.;

- warunków realizacji transportu zgodnie z międzynarodowymi regułami INCOTERMS,

- znajomość faktycznych kosztów dokonania przewozów,

- faktycznych taryf stosowanych w zależności od kraju eksportu lub importu.

Spedytor odpowiadając za realizację transportu przygotowuje oraz kontroluje przygotowanie dokumentacji, od której uzależnione jest sprawne dokonanie usługi transportowej.

To czynności szczególnie ważne w realizacji przewozów międzynarodowych, wymaga to znajomości dokumentów obowiązujących w różnych krajach leżących na jego trasie.

Dodatkowym elementem komplikującym prawidłowe przeprowadzenie tych czynności może być gałąź transportu lub rodzaj towaru będącego jego przedmiotem.

Czynności poprzedzające faktyczną realizację transportu to poza sferą dokumentacyjną, przygotowanie i wykonanie szeregu czynności manipulacyjnych.

Dotyczyć to może podpisania umów z przewoźnikami, określenie trasy przewozu i ewentualnych miejsce załadunku, rozładunku lub przeładunku, dobór firm realizujących te czynności.

Przygotowanie sprawnego współdziałania firm dokonujących formalnej obsługi przewożonych towarów na jego trasie np. agencji celnych.

Realizacja fazy głównej transportu a więc faktyczny przewóz ładunków wymaga m. in.

Zgodnie z treścią zlecenia - umowy spedytor może w imieniu zleceniodawcy dokonywać rozliczenia finansowego poszczególnych faz realizujących operację transportu np.;

- opłacać czynności manipulacyjno - załadowczo - rozładowcze,

- uiszczać należności celne i podatkowe przy imporcie towarów.

Spedycja jako wyspecjalizowana firma obsługująca realizację przewozów pełni funkcje organizacyjno - kontrolujące, co oznaczą, że ona sama nie wykonuje wszystkich czynności związanych w szczególności z fazą realizacyjną przewozów międzynarodowe.

Spedycja natomiast przygotowuje je dokonując doboru partnerów w tym przedsięwzięciu, a następnie synchronizuje i kontroluje realizację przyjętych uzgodnień.

Oczywiście w zależności od wielkości i znaczenia firmy spedycyjnej będzie czyniła ona starania, aby być przygotowanym do samodzielnego wykonania jak największej ilości czynności związanych z przygotowaniem i realizacją przemieszczania - transportu ładunków.

Starania te będą dotyczyły zarówno czynności na terenie kraju, który jest siedzibą firmy spedycyjnej, ale także w innych krajach przez jej oddziały i przedstawicielstwa.

Przedstawione rozwiązania związane są z koncepcją organizacyjną firmy spedycyjnej i jej możliwościami mogącymi wpływać na jej konkurencyjność na rynku obsługi i realizacji przewozów międzynarodowych.

Mając na uwadze formę organizacyjną i strukturę firm spedycyjnych można dokonać ich następującego podziału;

• realizujące w pełni lub w znacznej mierze czynności wschodzące w zakres przygotowania, realizacji i rozliczenia usługi związanej z transportem ładunków,

• realizujące jedynie czynności organizacyjno - monitorujące zlecające ich faktyczne wykonanie innym firmom wyspecjalizowanym.

Przedstawione rozwiązania faktycznie występujące na rynku usług spedycyjnych są świadectwem, że znajduje się on nadal w fazie organizacyjno - rozwojowej.

Można dokonać w tym miejscu ze względu na przedstawioną formą organizacyjną podziału tych firm, na co najmniej trzy grupy.

Po pierwsze są to firmy wybitnie spedycyjne nastawione na przygotowanie i realizację w pełni przewozów międzynarodowych w oparciu o własny transport, obsługę manipulacyjną i formalno - prawną i finansową.

Aby podnosić swoją konkurencyjność i maksymalizować zyski oraz posiadać pełną kontrolę nad realizacją transportu, firmy te tworzą swoje oddziały w różnych krajach, będących głównymi uczestnikami w międzynarodowych obrotach towarowych.

Drugim rodzajem są spedycje ograniczające się do czynności organizacyjno - monitorujących, ewentualnie wykonujących pewien segment usług składający się na przygotowanie i realizację przewozów międzynarodowych np.;

- prowadzenie agencji celnej,

- magazynów celnych lub składu celnego.

Ostatnim rodzajem firm spedycyjnych są firmy powstające niejako jako uzupełnienie głównej działalności prowadzonej przez firmy o profilu handlowym lub produkcyjnych, a posiadającej własne środki transportu i bazę magazynową oraz doświadczenie w prowadzeniu na własny użytek przewozów międzynarodowych.

Mając na uwadze przedstawione możliwości organizacyjnie, które znajdują swoje odzwierciedlenie w obowiązującym stanie prawnych w zakresie założenia i prowadzenia firmy spedycyjnej oczywistym jest, że rynek tych usług charakteryzuje duża aczkolwiek zróżnicowana konkurencja.

Dodatkowym elementem pogłębiającym ten stan rzeczy są niewielkie nakłady realne niezbędne do założenia i początkowego funkcjonowania firmy spedycyjnej.

Zgodnie z zasadami wolnej konkurencji uznano, że rynek i jego mechanizmy zweryfikują zarówno profesjonalizm firm spedycyjnych w zakresie ich ilości oraz wartość i jakość świadczonych przez nie usług.

Ów profesjonalizm i rzetelność świadczonych usług spedycyjnych jest tym bardziej istotne, że ze swej natury formalne uregulowanie obowiązków spedytora wobec zleceniodawcy może być utrudnione ze względu na możliwość wystąpienia nieprzewidzianych okoliczności w trakcie realizacji przewozów międzynarodowych.

Specyfika usług spedycyjnych wymaga znacznego poziomu elastyczności i swobody w praktycznym postępowaniu i decydowaniu zwłaszcza w fazie realizacji transportu przez spedytora np. odnośnie zmiany miejsca przekraczania granicy ze względu na występujące kolejki w planowanym przejściu lub konieczność rozładunku towaru ze względu na okoliczności losowe.

Podstawowym dokumentem funkcjonującym pomiędzy spedytorem a zleceniodawcą jest zlecenie spedycyjne.

To dokument, który wystawia zleceniodawca po zawarciu umowy kupna sprzedaży towarów mających być przedmiotem transportu w relacjach międzynarodowych.

Stanowi ono formalną podstawę do rozpoczęcia czynności przez spedytora związanych z przygotowaniem i wykonaniem usługi transportowej.

Zawiera ono standartowe dane dotyczące m. in.

- gałęzi transportu,

- miejsca załadunku,

- trasy przewozu,

- obowiązków spedytora w zakresie organizacji i realizacji transportu obejmując obsługę czynności manipulacyjnych, formalności celno - finansowe.

W sytuacji wprowadzenia istotnych zmian w zakresie pierwotnych ustaleń zleceniodawca obowiązany jest przekazać te zmiany spedytorowi w formie zlecenia uzupełniającego.

Wystawienie zlecenia jest formalnym początkiem procesu związanego z realizacją obowiązków przez spedytora bez względu na formę, strukturę organizacyjną firmy spedycyjnej oraz zakresu czynności świadczonych bezpośrednio przez nią lub przez inne firmy z nią współpracujące.

Znaczące różnice w praktycznej realizacji tych obowiązków uzależnione jest od gałęzi transportu, którą mają być realizowane praktycznie przewozy.

Ustalenia zawarte pomiędzy spedytorem a zleceniodawcą przybierają formę instrukcja wysyłkowej.

Przygotowywana jest ona przez spedytora po otrzymaniu i przyjęciu zlecenia spedycyjnego. Wystawienie jej jest poprzedzone analizą warunków zlecenia i praktycznymi możliwościami spełnienia oczekiwań zleceniodawcy.

Adresatem instrukcji jest najczęściej firma transportowa faktycznie wykonująca usługę transportu i zawiera ona wyspecyfikowane informacje dotyczące np.

- przygotowania towaru do transportu,

- doboru najkorzystniejszej trasy przewozu do portu lub stacji granicznej,

- terminu realizacji przewóz.

Możliwość rozstrzygania kwestii spornych związanych z realizacją uprawnień, obowiązków i odpowiedzialności stron zawierających umowę spedycyjną najczęściej uregulowane są na gruncie ogólnych przepisów cywilnych i handlowych obowiązujących w poszczególnych krajach.

Tylko w niektórych krajach kodeksy cywilne lub handlowe zawierają postanowienia odnoszące się bezpośrednio do spedycji, a tam, gdzie to zachodzi, regulują one z natury rzeczy kwestie bardziej ogólne.

ludzi

Towarów - ładunków

transport to proces technologiczny

wszelkiego przenoszenia

na odległość,

czyli przemieszczanie osób,

przedmiotów lub energii.

transport to w ogólności świadome

przemieszczania materii i energii.

Transportem określamy działalność polegającą

na odpłatnym świadczeniu usług,

których efektem jest przemieszczanie osób i ładunków

oraz świadczenie usług pomocniczych z owym przemieszczaniem związanych.

TRANSPORT

Faktyczne przemieszczanie - przewóz ładunków

Usługi pomocnicze

Usługi manipulacyjne dotyczące towaru - ładunku

usługi formalno - prawne

System transportowy tworzy sieć powiązań pomiędzy występującymi na danym obszarze gałęziami transportu w jedną komplementarną i funkcjonalną całość

Transportem międzynarodowym jest działalnością mającą

cechy procesy technologicznego polegającą na odpłatnym świadczeniu usług,

których efektem jest przemieszczanie osób i ładunków z jednego punktu

do drugiego położonego na terytorium co najmniej dwu różnych państw,

oraz świadczeniem usług pomocniczych o charakterze

formalno - prawnym i manipulacyjnym.

System transportowy

Krajowy

Międzynarodowy

System transportowy

poziomy

pionowy

TRANSPORT- jako produkt działalności usługowej

właściwości

cechy

funkcje

POCHODNY CHARAKTER TRANSPORTU

użyteczności miejsca

czasowa użyteczności przewożonego dobra

Właściciela przewożonego

ładunku

Konsumenta, odbiorcy przewożonego

Ładunku lub pasażera

handlowa - sprowadzająca się do

efektu rozdzielenia praw własności towaru

od podjęcia się wykonawstwa usługi

transportu i jego ewentualnej

dalszej dystrybucji,

czynnościowa -doprowadzająca do powstania

funkcji przewoźnika, reprezentującego

struktury podażowe rynku

usług transportowych,

oraz funkcji zamawiającego

usługę przemieszczania, który reprezentuje

struktury popytowe rynku

usług spedycyjnych.

Spedycja w przewozach międzynarodowych

faktyczne przemieszczanie - przewóz ładunków

usługi pomocnicze

usługi manipulacyjne i formalno - prawne dotyczące towaru - ładunku

inne usługi dotyczące towaru będącego przedmiotem przewozu uzgodnione ze zleceniodawcą

stałego monitoringu ładunku

będącego przedmiotem przewozu

interwencji w sprawach nagłych i nieprzewidzianych trudności

zarówno formalnych jak i faktycznych np. brak odpowiednich

dokumentów wymaganych przez służby graniczne innego państwa

lub wypadek losowy związany z częściową lub całkowitą utratą towaru.

---