1. Rynek usług turystycznych w Polsce

1.1 Turystyka przyjazdowa do Polski

Liczba przyjazdów cudzoziemców do Polski wrasta regularnie z roku na rok (Rys. 1), jednak ostatnio tempo wzrostu jest słabsze niż na początku lat dziewięćdziesiątych. W 2000 roku Polska zajęła dziewiąte miejsce w rankingu najczęściej odwiedzanych państw na świecie (dane WTO). Wydaje się, że można stwierdzić, iż natężenie zagranicznego ruchu turystycznego do Polski było i jest nadal pochodną postępujących przemian stosunków politycznych i gospodarczych w naszym kraju.

Ukazane na wykresie dane obejmują wszystkie przyjazdy cudzoziemców, zarówno gości jednodniowych jak i turystów.

Rysunek 1. Przyjazdy cudzoziemców do Polski w latach 1990- 1999 (w mln)

Źródło: GUS

Zahamowany wzrost liczby turystów zagranicznych w 1997 roku, był spowodowany przez powódź, która w lipcu nawiedziła południowo-zachodnie tereny Polski, a także Czechy i przygraniczne rejony Niemiec. Doprowadziło to do ograniczenia sąsiedzkiego ruchu przygranicznego, zwłaszcza na granicy południowej.

W 1998 roku zarejestrowano w Polsce 88,6 mln przyjazdów cudzoziemców ( w tym ok. 18,8 mln przyjazdów turystycznych), tj. niespełna 1% więcej niż w roku poprzednim. Zaobserwowano ograniczenie przyjazdów na granicy wschodniej, z wyjątkiem granicy z Litwą. Było to następstwem kryzysu rosyjskiego oraz zmian w przepisach o ruchu cudzoziemców. Kryzys ekonomiczny i utrudnienia formalne spowodowały spadek przyjazdów z Białorusi (o 31%) i Ukrainy (o 9,8%). Liczba przyjazdów z Rosji i Litwy utrzymała się na podobnym poziomie jak w roku 1997, natomiast wzrosła liczba wizyt obywateli Łotwy i Estonii (ok. 9%). Także o 9% wzrosły przyjazdy ze Słowacji, o 4% wzrosły przyjazdy z Niemiec. Nie zmieniła się liczba przyjazdów z Czech.

Według danych z GUS-u, w 1999 roku na polskich przejściach granicznych odnotowano 89,1 mln przekroczeń granicy przez cudzoziemców przybywających do Polski (tj. o 0,6% więcej nią przed rokiem). Liczba ta zawiera przekroczenia granicy zarówno przez turystów (jak już wcześniej wspomniałam są to osoby, które spędziły co najmniej jedną noc poza miejscem stałego zamieszkania), jak i odwiedzających jednodniowych. Zgodnie z szacunkiem Instytutu Turystki liczba przyjazdów turystów zagranicznych do Polski wyniosła 17 950 tys.

Spośród prawie 18 mln przyjazdów turystów zagranicznych do Polski, 36% stanowiły przyjazdy z Niemiec (6 450 tys.), a 45%− przyjazdy obywateli krajów powstałych po rozpadzie ZSRR (8 080 tys.), głównie z Ukrainy, Białorusi, Rosji i Litwy. Ponadto najliczniej odwiedzali Polskę turyści z Holandii (360 tys.), Francji (340 tys.), Czech (300 tys.), Austrii (280 tys.), USA (260 tys.),Wielkiej Brytanii (230 tys.) i Szwecji (200 tys.). Można stwierdzić, że ponad 95% spośród wszystkich cudzoziemców, którzy przyjechali do Polski, było obywatelami krajów ościennych. Aby zapoznać się bliżej z danymi dotyczącymi przyjazdów cudzoziemców do naszego kraju w latach 1985- 1999 według obywatelstwa, proszę spojrzeć na tabelę nr 1.

Tabela 1. Przyjazdy cudzoziemców do Polski według obywatelstwa (kraje) w tys.

KRAJE	1985	1989	1991	1995	1996	1997	1998	1999
OGÓŁEM w tym np.:	3436,2	8232,6	36845,8	82243,6	87438,6	87817,4	88592,4	89117,9
Australia	7	11,8	11,2	13,2	15,3	14,7	13,9	15,6
Austria	29,6	75,5	133,2	372,1	388,6	371,1	367,4	285,0
Belgia	13,6	23,7	94,5	164,3	149,9	175,0	181,2	176,6
Białoruś	x	x	.	3275,4	3808,9	3804,7	2625,7	4640,3
Czechy	561,3	1502,6	6101,9	15102,1	18526,6	16793,1	16807,8	13491,0
Słowacja	x	x	x	4351,2	5423,3	4173,6	4541,6	4234,4
Dania	24,1	54,7	141,6	170,4	144,0	153,2	152,1	174,4
Estonia	x	x	x	334,2	334,9	363,0	395,5	351,9
Finlandia	22,6	32,6	30,4	57,4	53,3	64,4	77,5	70,8
Francja	44,2	74,8	196,9	321,2	303,3	340,5	357,3	344,4
Grecja	7	13,9	12,0	24,8	35,1	38,0	38,8	33,9
Hiszpania	8,8	14,7	48,9	40,8	47,7	49,0	50,8	48,0
Holandia	30,1	56,1	159,4	358,9	348,9	347,8	390,4	371,3
Izrael	0,8	.	15,3	24,3	26,8	27,6	28,5	31,8
Japonia	5,7	13,1	9,8	17,9	17,1	18,9	17,7	22,7
Jugosławia	94,4	248	66,5	16,6	15,0	14,7	8,7	7,9
Kanada	8,7	18,4	25,2	24,3	24,6	25,6	23,7	22,0
Litwa	x	x	.	1210,8	1408,3	1719,3	1720,0	1449,5
Niemcy	1037,8	1844,4	20885,4	47172,2	46713,1	49589,3	51572,8	53787,9
Norwegia	8,3	24,5	40,9	62,3	54,3	58,6	63,2	60,2
Rosja	x	x	.	2313,0	2165,7	2036,2	2061,8	2114,0
Rumunia	79,7	18,8	275,9	181,1	131,7	90,5	67,1	51,0
Słowenia	x	x	x	12,0	15,6	14,0	14,4	15,9
USA	43,6	96,3	124,0	201,5	216,8	238,8	270,2	260,7
Szwajcaria	7,9	15,3	23,4	68,9	66,1	68,6	63,0	62,3
Szwecja	50,1	115,2	143,6	197,7	199,3	212,0	233,6	207,7
Ukraina	x	x	.	4735,7	5212,9	5351,5	4824,4	5302,8
Węgry	215,9	698,5	179,9	195,9	203,3	206,3	187,7	163,3
Wlk.Brytania	26,2	46,6	84,6	191,8	217,5	232,0	247,6	236,0
Włochy	24,4	59,7	122,7	171,9	178,5	190,7	194,2	185,5

Źródło: GUS

Generalnie można stwierdzić. że w porównaniu z rokiem 1998, zmniejszyły się liczby przyjazdów obywateli niemal wszystkich państw nie będących naszymi sąsiadami, a odgrywających istotną rolę w strukturze przyjeżdżających do Polski cudzoziemców.

O 14,6% wzrosła liczba przybyłych do Polski Duńczyków, a także Japończyków, Słoweńców, Chorwatów i Turków, ale liczby przyjazdów z tych krajów były niewielkie, oscylowały wokół 20 tys. osób.

Podobnie jak w latach ubiegłych, w 1999 roku prawie co trzeci spośród odwiedzających Polskę obywateli krajów nie sąsiadujących z nami zadeklarował tranzyt jako główny cel przyjazdu. W przypadku krajów ościennych był to przeciętnie co dziesiąty podróżny, ale niemal 64% Litwinów, 40% Rosjan i co piąty Ukrainiec. Tylko jeden z 15 Czechów i jeden z 45 Słowaków stwierdził, że będzie w Polsce wyłącznie przejazdem. Oznacza to, że udział tranzytu w przyjazdach do Polski nadal rośnie, a Polska pozostaje krajem tranzytowym głównie dla naszych wschodnich sąsiadów.

Interesującym elementem charakterystyki ilościowego rozwoju zagranicznego ruchu przyjazdowego może być struktura rodzajowa przejść granicznych. Na przykład w ostatnich latach udział poszczególnych rodzajów przejść granicznych w przejściach ogółem wynosił:

Tabela 2 Udział poszczególnych rodzajów przejść granicznych w przejściach ogółem (w %):

	1991 r.	1994 r.	1998 r.	1999 r.
Drogowe	86,1	93,8	95,0	94,5
Kolejowe	12,1	4,7	2,0	2,8
Lotnicze	1,2	0,8	1,2	1,2
Morskie	0,6	0,7	1,8	1,5

Źródło: GUS

Dane te wskazują, że w turystyce przyjazdowej do Polski jako środek transportu dominuje samochód. Jeżeli ta tendencja nadal się utrzyma, będzie to ważną wskazówką w podejmowaniu inwestycji w dziedzinie infrastruktury drogowej i granicznej oraz rozwoju usług motoryzacyjnych.

Uszczegółowieniem obrazu przyjazdów cudzoziemców do Polski w 1999 roku, może być ocena procentowa liczby udzielanych im noclegów.

Określone wartości poznawcze ma obraz sezonowości przyjazdów turystycznych do Polski. Rozkład czasowy tych przyjazdów w układzie kwartalnym dla wybranych lat charakteryzują następujące wskaźniki:

Tabela 3.

	1990 r.	1993 r.	1998 r.	1999 r.
I kwartał	10,1	17,6	21,0	19,2
II kwartał	14,6	26,0	25,4	24,1
III kwartał	37,0	28,8	28,5	29,7
IV kwartał	38,3	27,6	25,1	27

Źródło: GUS

Daje to podstawę do wniosku, że w układzie motywacji przyjazdów do Polski dominują cele wypoczynkowo-rodzinne, zawodowe i komercyjne.

Ważnych spostrzeżeń dostarcza również podział przyjazdów turystów zagranicznych według województw (w mln). Prym wiedzie tu województwo mazowieckie, lubelskie, wielkopolskie i małopolskie.

Tabela 4. Struktura przyjazdów turystów do Polski wg. odwiedzanych województw.

1.	Mazowieckie	5,0
2.	Lubelskie	2,0
3.	Wielkopolskie	1,7
4.	Małopolskie	1,6
5.	Zachodniopomorskie	1,4
6.	Łódzkie	1,3
7.	Podlaskie	1,3
8.	Pomorskie	1,3
9.	Warmińsko-mazurskie	1,2
10.	Dolnośląskie	1,1
11.	Śląskie	1,1
12.	Kujawsko-pomorskie	0,8
13.	Opolskie	0,5
14.	Podkarpackie	0,5
15.	Lubuskie	0,4
16.	Świętokrzyskie	0,4

Źródło: GUS

Turystykę przyjazdową do Polski charakteryzuje również preferowanie określonej bazy noclegowej turystyki. Jest to szczególnie ważna informacja dla polskiego hotelarstwa. Przyjrzyjmy się zagranicznym preferencjom, które dominowały w roku 1998:

Rysunek 2. Podział preferencji turystów zagranicznych według rodzajów obiektów noclegowych, rok 1998

Źródło: GUS

Aby uzyskać nieco szersze spojrzenie na to zjawisko, należy porównać przedstawione powyżej dane z sytuacją z roku 1999, którą przedstawia rysunek nr 3:

Rysunek 3 Podział preferencji turystów zagranicznych według rodzajów obiektów noclegowych, rok 1999.

Źródło: GUS

Kolejnym ważnym spostrzeżeniem jest to, iż turystyka przyjazdowa do Polski ma miejski charakter. Pobyty wypoczynkowe nad morzem, na obszarach górskich czy w regionach pojeziernych stanowią łącznie ok. 8% ogółu.

Dopełniając zarysowej oceny turystyki przyjazdowej do Polski należy wspomnieć, że w 1998 roku łączne przychody dewizowe z tytułu przyjazdów turystów i odwiedzających jednodniowych wyniosły 8 mld USD. W stosunku do roku 1997 oznacza to spadek wpływów ogółem o 7,8%. Przeciętne wydatki turystów korzystających z noclegów wyniosły w roku 1998 ok. 200 USD na 1 osobę (tj. o 1,5% mniej niż w roku 1997). Natomiast przeciętne wydatki odwiedzających jednodniowych wyniosły w 1998 roku 52 USD (tj. o 24% mniej niż w roku 1997). Ten spadek pokazuje nam, że odwiedzający jednodniowi nie chcą już dokonywać zakupów w Polsce. Przyjrzyjmy się bliżej strukturze wydatków turystów w latach 1997 i 1998:

Rysunek 4. Struktura wydatków turystów w latach 1997 i 1998 (w %)

Źródło: GUS

Najwięcej , bo prawie 29% ogółu pieniędzy wydawanych w Polsce w 1998 roku przez turystów zagranicznych, stanowią noclegi. Na drugim miejscu uplasowały się pieniądze wydawane przez turystów na zakupy i upominki (wzrost o 3,7% w stosunku do 1997 roku). Trzecią grupę znaczących wydatków stanowią wydatki na wyżywienie, które w stosunku do roku 1997 wzrosły o ok. 0,4%.

1.2. Krajowy ruch turystyczny

Krajowy ruch turystyczny, obejmujący podróże Polaków po kraju ( co najmniej z jednym noclegiem poza miejscem stałego zamieszkania), składa się z wyjazdów

urlopowo-wakacyjnych (trwających co najmniej 5 dni) i wyjazdów krótkoterminowych (do 4 dni).

Według szacunków Instytutu Turystyki, w 1999 roku Polacy odbyli 25,2 mln krajowych podróży długookresowych i 65,5 mln krajowych podróży krótkookresowych. Podczas podróży długookresowych zrealizowali łącznie 25,4 mln wizyt w poszczególnych województwach. Przyjmuje się, że liczba wizyt zrealizowanych podczas wyjazdów krótkookresowych jest równa liczbie odpowiadających im wyjazdów i wynosiła 65,5 mln. Łączna liczba turystycznych przyjazdów Polaków do poszczególnych województw wyniosła w 1999 roku 90,9 mln (wzrost o 9,4 mln w stosunku do 1998 roku).

Tabela 5 Liczba krajowych podróży turystycznych mieszkańców Polski w milionach. Szacunki i prognozy do 2004 roku.

Rok	Długie podróże (co najmniej 5 dni)	Krótkie podróże (2-4 dni)	Łączna liczba podróży
1991	14,5	29,6	44,1
1992	16,2	44,1	60,3
1993	15,8	39,4	55,2
1994	15,7	43,4	59,1
1995	22,9	43,6	66,5
1996	21,3	54,0	75,3
1997	25,9	60,8	86,7
1998	25,1	55,4	81,5
1999	25,4	65,5	90,9
2000	29,3	67,0	96,3
2004	36,2	82,0	118,2

Źródło: W. Bartosiewicz, „Ocena bieżącej i przyszłej sytuacji na rynku turystycznym”, Instytut Turystyki, Warszawa 1999.

Krajowy ruch turystyczny w największym stopniu generują województwa, na których terenie są duże aglomeracje: mazowieckie (14,5 mln wyjazdów), śląskie (10,1 mln), łódzkie (8,7 mln), wielkopolskie (7,6 mln), dolnośląskie (7 mln). Najwięcej wyjazdów długookresowych w roku 1999 miało miejsce z województwa śląskiego (3,6 mln), a następnie z mazowieckiego (3,4 mln) i łódzkiego (2,8 mln), krótkookresowych zaś − z mazowieckiego (11,1 mln), a następnie ze śląskiego (6,5 mln) i łódzkiego (5,9 mln).

„Ponad połowa (51%) wszystkich podróży turystycznych odbywa się w ramach województwa zamieszkania osób wyjeżdżających. Oczywiście w dużo większym stopniu dotyczy to wyjazdów krótkookresowych niż długookresowych. Przy 58% wyjazdów na 2-4 dni i 31% wyjazdów na co najmniej 5 dni miejscem docelowym jest miejscowość położona w tym samym województwie.”

Sami wyjeżdżający organizują 81% wyjazdów; 15% to wyjazdy organizowane przez zakłady pracy, szkoły, kluby sportowe itp., 4%− przez biura podróży. Podczas ponad połowy (51%) co najmniej pięciodniowych podróży wykorzystywana jest niekomercyjna baza noclegowa, czyli dom krewnych lub znajomych (46%) albo domek letniskowy na działce (5%). Inne najczęściej wykorzystywane rodzaje bazy to: domek kempingowy, przyczepa, namiot (13%), kwatera prywatna (12%), ośrodek wczasowy (9%) i hotel (9%); 26% uczestników wyjazdów długookresowych było w tym samym województwie przynajmniej dwukrotnie w ciągu roku. Średnia długość pobytu wynosiła 9 noclegów. Wyjeżdżano głównie w lecie (53%), znacznie rzadziej wiosną (16%), jesienią (16%) i zimą (15%). Preferowanie formy aktywności podczas wyjazdów długookresowych to spokojny wypoczynek (54%), życie towarzyskie i rozrywki (36%), zwiedzanie (21%) i aktywny wypoczynek (21%).

Rysunek 5. Struktura preferencji form aktywności Polaków podczas długookresowych wyjazdów krajowych w 1999 roku (udziały procentowe na rysunku 5 i 6 nie sumują się do 100, ponieważ jedna osoba mogła wybrać kilka form aktywności).

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Instytutu Turystyki.

Krótkookresowe wyjazdy Polaków mają najczęściej charakter odwiedzin i spotkań rodzinno- towarzyskich (57%); rzadziej są to wyjazdy w celach typowo turystycznych (27%); 11% stanowiły wyjazdy służbowe. Wyjazdy te organizowane są przeważnie całkowicie samodzielnie (90%). Podczas 77% podróży korzystano z noclegu u krewnych lub znajomych (67%) albo w domku na działce (10%). Inne najczęściej wykorzystywane rodzaje bazy noclegowej to: hotel (10%), domek kempingowy, namiot, przyczepa (3%), kwatera prywatna (3%) i ośrodek wczasowy (2%). Ponad połowa (53%) uczestników wyjazdów krótkookresowych była w tym samym województwie w ciągu roku przynajmniej dwukrotnie, a co czwarty− przynajmniej czterokrotnie. Średnia długość pobytu wynosiła 1,6 noclegu. Na krótkie pobyty również najczęściej wyjeżdżano w lecie (37%), rzadziej wiosną (24%) i jesienią (23%), najrzadziej zimą (16%).

Rysunek 6 Struktura preferencji form aktywności Polaków podczas krótkookresowych wyjazdów krajowych w 1999 roku.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Instytutu Turystyki.

Podobnie jak na wyjazdach długookresowych, preferowane formy aktywności podczas wyjazdów krótkookresowych to spokojny wypoczynek (55%), życie towarzyskie i rozrywki (39%), nieco mniej− aktywny wypoczynek (11%) i zwiedzanie (9%).

Kończąc analizę krajowego ruchu turystycznego, należy zwrócić uwagę na jego charakterystykę przestrzenną. Poszczególne województwa charakteryzuje bowiem róży poziom recepcji turystów krajowych. Oto jak przedstawiała się struktura przyjazdów turystów krajowych w 1999 roku, obejmujących zarówno przyjazdy z innych miejscowości danego województwa, jak i spoza województwa.

Tabela 6 Liczba (w mln) przyjazdów turystów polskich według województw

L.p.	Województwo	Liczba przyjazdów z co najmniej jednym noclegiem	Liczba przyjazdów na 2-4 dni	Liczba przyjazdów długookresowych (na 5 dni i powyżej)
1	Mazowieckie	13,4	9,6	3,8
2	Małopolskie	8,1	5,7	2,4
3	Śląskie	8,1	6,0	2,1
4	Wielkopolskie	7,7	5,8	1,9
5	Łódzkie	7,2	5,9	1,3
6	Pomorskie	6,9	4,3	2,6
7	Dolnośląskie	5,4	3,2	2,2
8	Kujawsko-pomorskie	5,4	4,1	1,3
9	Warmińsko-mazurskie	5,1	3,6	1,5
10	Zachodniopomorskie	5,1	3,0	2,1
11	Lubelskie	4,8	3,9	0,9
12	Podkarpackie	3,3	2,1	1,2
13	Lubuskie	3,2	2,7	0,5
14	Świętokrzyskie	2,7	2,0	0,7
15	Podlaskie	2,5	2,1	0,4
16	Opolskie	2,0	1,5	0,5

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z „Przyjazdy turystów krajowych i zagranicznych w układzie wojewódzkim w 1999 roku”, Instytut Turystyki, Warszawa 1999.

Można zauważyć, że pod względem liczby przyjazdów krótkookresowych zwycięża województwo mazowieckie. Na drugim miejscu uplasowały się województwa małopolskie i śląskie, a tuż za nimi znalazło się województwo wielkopolskie. Natomiast najliczniej odwiedzanymi w czasie wyjazdów długookresowych były w kolejności województwa: mazowieckie, pomorskie, małopolskie i dolnośląskie. Najwięcej wyjazdów 2-4 dniowych Polacy odbyli w kierunku województw: mazowieckiego, śląskiego, łódzkiego, wielkopolskiego i małopolskiego.

1.3 Segmentacja rynku

Różnorodność potrzeb zgłaszanych przez klientów zakładów hotelarskich sprawia, że nawet zastosowanie wielu sposobów dostosowania produktu do potrzeb klienta nie jest w stanie zapewnić, by zakład i jego usługi były w stanie zaspokoić potrzeby wszystkich klientów. W tym momencie rodzi się wniosek, iż należy owych klientów dzielić na zbiory o względnie jednorodnych preferencjach, potrzebach i reakcjach na działania rynkowe. Zbiory te nazywamy segmentami rynku. Nie ma jednak uniwersalnych metod podziału rynku na segmenty czy też tworzenia segmentów rynku. Zależy to bowiem od różnych czynników, do których można zaliczyć: czas trwania podróży, okres wyjazdu, wielkość grupy, stopień organizacji, itp.

Najczęściej spotykaną segmentacją rynku turystycznego jest segmentacja w oparciu o motywy podróżowania, które stanowią zespół czynników pozaekonomicznych stymulujących rozwój turystyki.

Biorąc za punkt wyjścia klasyfikację celów podróży turystycznych, opracowaną przez WTO w celu wykorzystania jej w badaniach turystyki międzynarodowej, można przedstawić następującą klasyfikację głównych motywacji w turystyce:

1. Motywy związane z kulturą fizyczną oraz fizjologiczne − wywołują podróże w celach zdrowotnych, wypoczynkowych i relaksu na plaży w ciepłym klimacie (turystyka wypoczynkowa, lecznicza, sportowa).

1. Motywy kulturalne, psychologiczne i edukacyjne − stanowią podstawę podróży związanych z udziałem w imprezach kulturalnych, z realizacją zainteresowań osobistych i odwiedzaniem miejsc interesujących pod względem kulturalno- przyrodniczym ( turystka oświatowa, kulturalna, wypoczynkowa, klubowa, poznawcza).

1. Motywy towarzyskie i etniczne − inspirują do odwiedzania przyjaciół lub krewnych, do udziału w imprezach związanych z obowiązkami towarzyskimi, rodzinnymi lub zawodowymi (turystyka rodzinna, klubowa).

1. Motywy: rozrywka, zabawa i przyjemność − stanowią podstawę podróży w celu wzięcia udziału w zawodach sportowych, imprezach masowych, dokonywaniu zakupów czy odwiedzaniu np. wesołych miasteczek (turystyka sportowa, klubowa, nastawiona na przeżycia).

1. Motywy związane z pracą − wywołują aktywność w działalności gospodarczej i związanym z nią udziałem w konferencjach, kongresach, seminariach, imprezach targowych, spotkaniach i krótkich kursach oraz aktywność obejmująca pracę wymagającą podróżowania, np. personel lotniczy (turystyka biznesowa, kongresowa, .

1. Motywy religijne − inspirują podróże pielgrzymkowe i do poszukiwania miejsc samotności w celu prowadzenia medytacji i studiów (turystyka pielgrzymkowa).

Turystykę można też dzielić, według cechy zasadniczej, z punktu widzenia podmiotu turystyki. Każdej przyjętej cesze odpowiada określona forma turystyki:

Tabela 7. Segmentacja turystyki według cech zasadniczych

cecha	forma turystyki
liczba uczestników	- turystyka indywidualna, - turystyka zbiorowa (grupowa, klubowa, masowa, rodzinna)
wiek uczestników	- turystyka młodzieżowa, - turystyka seniorów
czas pobytu	- turystyka krótkopobytowa (np. krótkoterminowe podróże w interesach, jednodniowe wycieczki, turystyka weekendowa), - turystyka długoterminowa (np. urlopowa, uzdrowiskowa)
pora roku	- turystyka letnia, zimowa, w szczycie sezonu lub międzysezonowa
rodzaj zakwaterowania	- turystyka hotelowa, - turystyka parahotelowa (wykorzystująca np. drugie mieszkanie, kempingi, apartamenty)
środek transportu	- turystyka koleją, autokarem, samochodem, statkiem, jachtem, samolotem oraz piesza
oddziaływanie na bilans płatniczy	- turystyka zagraniczna przyjazdowa (aktywna), - turystyka zagraniczna wyjazdowa (pasywna)
rodzaj finansowania	- turystyka socjalna, turystyka kredytowana lub finansowana przedpłatami
zakres oddziaływania urzędowego	- turystyka swobodna lub reglamentowana
aspekt socjologiczny	- turystyka luksusowa, ekskluzywna, turystyka tradycyjna, turystyka młodzieżowa, seniorów, socjalna
sposób zorganizowania podróży	- turystyka indywidualna (zorganizowana lub nie przez biuro podróży), turystyka „ryczałtowa” (organizator oferuje pakiet usług związanych z podróżą i pobytem za zryczałtowaną cenę)
zachowanie się w podróży	- turystyka „rozumna”, „oświecona”.

Źródło: Władysław W. Gaworecki, „Turystyka”, Warszawa 2000, s.22

Zaprezentowany przeze mnie podział rynku turystycznego nie jest kompletny. Aby go udoskonalić, należałoby jeszcze uwzględnić liczne warianty mieszane, które trudno byłoby jednoznacznie przyporządkować określonemu rodzajowi turystyki. Obserwowane współcześnie silne zmiany w motywacjach uprawiania turystyki, jak również zmiany zewnętrznych uwarunkowań turystyki prowadzą, siłą rzeczy, do powstawania ciągle nowych wariantów, sprzyjających zastępowaniu oferty typowej ofertą specyficzną dla określonej grupy.

Ponieważ istnieje wiele segmentów rynku turystycznego, ograniczę się jedynie do dokładniejszego omówienia kilku z nich, które będą miały duży wpływ na dalszą część mojej pracy. Na mój wybór składają się: turystyka biznesowa, kongresowa i motywacyjna, ponieważ znaczenie tych rodzajów turystyki ciągle wzrasta.

Turystyka biznesowa

Ten segment w roku 1997 stanowił 45,8% ogółu, natomiast w roku 1998 jego udział spadł do 34,7%.

Warto zauważyć, że u podstaw rozwoju turystyki biznesowej leżą inne niż w pozostałych formach podróży turystycznej uwarunkowania socjoekonomiczne.

Podczas gdy w turystyce pozabiznesowej istotne są takie czynniki jak np. dochód, ceny, sezonowość i czas wolny, to podróż w interesach jest o wiele mniej czuła na czynnik kosztów, bardziej zaś zależy od ogólnych warunków ekonomicznych oraz koniunktury gospodarczej. Intensywność podróży dla interesu podlega również o wiele mniejszym, niż inne podróże turystyczne, wahaniom pod wpływem klimatu.

Turystyka biznesowa ma obecnie coraz większe znaczenie ekonomiczne. Stanowi ona też w turystyce międzynarodowej sektor niezwykle trwały i o dyskretnej, ale regularnej ekspansji.

Można wskazać kilka charakterystycznych cech turystyki biznesowej. Przede wszystkim trudno jest ocenić jej rozmiary w skali międzynarodowej. Statystyki agencji turystycznych obejmują masę sprzedanych usług bez uwzględniania typologii odbiorców. Pewnym źródłem informacji mogą tu być towarzystwa lotnicze, które wprowadziły tzw. klasę biznesową, jak również hotele. Mimo to powszechna jest opinia, że turystyka biznesowa zajmuje bardzo ważne miejsce na światowym rynku turystycznym. Podróżujący w interesach mają specjalne wymagania i właśnie dla nich powstały specjalne centra kongresowo- konferencyjne, ekskluzywne hotele, uruchamia się specjalne połączenia komunikacyjne. Dla nich powstają firmy doradcze o szerokim zakresie usług, zabiegają o nich luksusowe restauracje, ośrodki wypoczynku weekendowego, prześcigając się w wymyślaniu atrakcji. Podróże te są finansowane przez instytucje delegujące i charakteryzują się wysokimi wydatkami osób przyjeżdżających w interesach, uczestników kongresów, wystaw, targów, spotkań handlowych itp.

Inną cechą podróży biznesowych jest ich nietypowa akwizycja. Nie można bowiem tej formy promować tak, jak się to robi w odniesieniu do innych form. Biura turystyczne poszukują klienteli biznesowej w drodze kontaktów osobistych w wielkich organizacjach gospodarczych. Duże usługi we wspomnianej akwizycji oddaje technika mikrokomputerowa, pozwalająca na błyskawiczną rezerwację miejsc w hotelach i na pokładach samolotów. Motyw handlowy podejmowania podróży w celach biznesowych narzuca określony model usługi. Na przykład wymagania hotelowe turysty biznesowego obejmują nie tylko wygodne łóżko, sprawny system

przekazywania wiadomości, możliwość uzyskania informacji ekonomicznych z ostatniej chwili, całodobowy i nienaganny room-service, ale także sprawną obsługę biurowo- telekomunikacyjną recepcji hotelowej, czynną 24 godziny, sprawny transport, sale konferencyjne odpowiednio wyposażone w sprzęt audiowizualno- komputerowy, tzw. Business Centra, warunki do organizowania przyjęć okolicznościowych, bankietów, prezentacji itp.

Jak więc widać, zestaw usług hotelarskich poszukiwanych przez turystę biznesowego narzuca odpowiedni standard hotelu oraz zakres usług podstawowych i dodatkowych. Warto też podkreślić, że ten rodzaj turystyki cechuje dochodowość i specjalizacja. W promocji i obsłudze konieczna jest sprawna organizacja oraz specjalistyczny potencjał usługowy.

Wzrastające znaczenie turystyki biznesowej powinno być przedmiotem dogłębnych analiz również na polskim rynku turystycznym. Liberalizm w stosunkach międzynarodowych oraz rozszerzanie handlowych kontaktów polskich organizacji gospodarczych z zagranicą stanowią przesłankę rozwoju turystyki biznesowej przyjazdowej do Polski. Warunkiem podstawowym byłby rozwój sieci polskich hoteli o standardzie międzynarodowym.

O wzrastającym znaczeniu gospodarczym turystyki biznesowej w Polsce mogą świadczyć następujące przykłady. W hotelach warszawskich o najwyższym standardzie 90% gości to obcokrajowcy, którzy przyjeżdżają na kilka dni w interesach. Z punktu widzenia dziennego limitu wydatków hotelowych biznesmenów tych można uszeregować w trzech grupach: 1) prezesi i członkowie zarządów bogatych firm, z racji zajmowanych stanowisk, wydają codziennie na usługi noclegowe minimum 200 USD, 2) negocjatorzy, dyrektorzy regionalni, pracownicy działów rozwoju wydają na nocleg do 150 USD, 3) przedstawiciele handlowi i kadra techniczna dysponują limitem 100 USD na opłacenie doby hotelowej.

Wielkie międzynarodowe organizacje gospodarcze, jak np. IBM, Siemens, ABB, IKEA, Fiat, General Motors, Daewoo, inwestujące i robiące interesy w Polsce, wydają na podróże służbowe ponad 100 tys. USD miesięcznie. Kwoty te mogą być

znacznie wyższe, jeśli polskie hotele zaspokoją wysokie wymagania tego segmentu rynku turystycznego.

Możliwe jest więc, że Polska coraz częściej będzie miejscem konferencyjnych spotkań i kongresów. Przykładem jest chociażby zorganizowanie w Polsce niezwykle ważnej międzynarodowej konferencji pod hasłem „Ku wspólnocie demokracji” z udziałem ponad stu ministrów spraw zagranicznych z różnych stron świata.

Niewątpliwie turystyka biznesowa w Polsce przeżywa prawdziwy rozkwit, dla właścicieli bazy noclegowej i wielu biur podróży stanowi najbardziej stabilną podstawę dochodów w ciągu całego roku. Konferencje, kongresy, imprezy motywacyjne nie są skazane na sezonowość, jak większość ofert turystyki w polskich warunkach klimatycznych, dlatego też stanowią często jedyną szansę dla wypełnienia wielu polskich obiektów poza szczytem sezonu.

„ Cele biznesowe stanowią cel przyjazdu jednej trzeciej wszystkich zagranicznych gości odwiedzających Polskę. Turystyka biznesowa stanowi od lat silny i stabilny segment gospodarki turystycznej, nie poddający się gwałtownym załamaniom koniunktury. Może być skutecznym narzędziem przeciwdziałania bezrobociu, aktywizowania innych usług, generowania dochodów gmin, regionów i kraju. Udział w konferencjach i spotkaniach biznesowych przynosi zainteresowanie ofertami rekreacyjnymi, zakupami, poznaniem ofert kraju, niejednokrotnie przeradza się w trwałą kooperację, w tym inwestycyjną”.

Potwierdzeniem atrakcyjności Polski jest ubiegłoroczny sukces polskiej prezentacji na Wystawie Światowej EXPO 2000 w Hanowerze. Liczba zwiedzających polski pawilon przekroczyła oczekiwania organizatorów. Goście entuzjastycznie przyjęli polską wystawę łączącą elementy tradycji, folkloru i przyrody z osiągnięciami cywilizacyjnymi od Mikołaja Kopernika po profesora Aleksandra Wolszczana, odkrywcę drugiego, obok naszego, układu planetarnego we wszechświecie. Ambicją Polaków jest podjęcie starań o organizację przyszłej Wystawy Światowej w roku 2010 we Wrocławiu.

Polska jeszcze nie w pełni wykorzystuje swój potencjał dla turystyki biznesowej- wciąż znajduje się na dalekich miejscach w świecie pod względem liczby realizowanych konferencji i kongresów międzynarodowych. Według rankingów ICCA- International Meetings Association zajmuje 39 miejsce w świecie pod względem liczby organizowanych spotkań międzynarodowych. Tymczasem nasi sąsiedzi z południa i północy zajmują dużo wyższe pozycje- w pierwszej dwudziestce- mając podobne do naszych warunki.

Od 1998 roku działa Stowarzyszenie „Konferencje i Kongresy w Polsce” ogólnokrajowa reprezentacja sektora turystyki biznesowej. Stowarzyszenie to powstało jako pokłosie programu pomocowego Unii Europejskiej Phare TOURIN. Głównym zadaniem Stowarzyszenia jest rozwijanie markowych produktów turystyki biznesowej, wspólny marketing, podnoszenie kwalifikacji kadr w tej dziedzinie oraz reprezentowanie interesów środowiska.

Promocja Polski jako kraju spotkań powinna być realizowana, wzorem większości krajów świata, przez wyspecjalizowaną ogólnokrajową strukturę - Biuro Promocji Konferencji i Kongresów (Convention Bureau). Ponadto skutecznym narzędziem pozyskiwania imprez biznesowych, zwłaszcza zagranicznych, będzie Program Ambasadorów Konferencji i Kongresów wsparty patronatem najwyższych władz Rzeczypospolitej Polskiej.

Turystyka kongresowa

Ze względu na to, iż definicyjnie turystyka kongresowa podporządkowana jest turystyce biznesowej, trudno jest tu przytoczyć odpowiednie dane procentowe czy liczbowe, ukazujące jej wielkość w Polsce.

W strukturze krajowego i międzynarodowego ruchu turystycznego występuje kategoria osób podejmujących podróże (służbowe i w interesach) w celu uczestnictwa w kongresach, konferencjach, sympozjach, seminariach i zgromadzeniach. Są to przede wszystkim naukowcy, politycy oraz członkowie różnorodnych organizacji zawodowych, sportowych, kulturalnych i gospodarczych. Sieć tych organizacji

współcześnie jest bardzo bogata, a zakres ich przestrzennego oddziaływania obejmuje cały świat.

Ostatnio turystyka kongresowa stopniowo staje się samodzielną jednostką w strukturze turystyki. W miarę wzbogacania form współczesnego życia wykazuje dużą dynamikę rozwoju. Grupowy, krótkoterminowy i elitarny charakter tego rodzaju turystyki narzuca model jej organizacji i obsługi. Ponieważ jest ona źródłem znacznych korzyści ekonomicznych, o jej organizację i obsługę zabiega wiele krajów i miast oraz organizatorzy ruchu turystycznego.

Światowy rynek kongresowy wykazuje tendencje wzrostowe. Na przykład w latach 1989- 1993 liczba kongresów międzynarodowych wzrosła z 8165 w 1989 r. do 8817 w 1993 r. Udział kontynentów w ogólnej liczbie kongresów jest zróżnicowany, np. w 1993 roku kształtował się następująco (w %):

Europa - 59,8,

Ameryka - 20,4,

Azja - 12,9,

Afryka - 5,1,

Australia - 1,8.

Jak wynika z powyższych danych, decydującą rolę na rynku turystyki kongresowej odgrywa Europa (60% udziału w 1989 i 59,8% w 1993 roku).

Ukształtowała się już rozbudowana sieć narodowych i międzynarodowych organizacji związanych z turystyką kongresową. W skali międzynarodowej funkcjonuje Międzynarodowy Instytut Kongresowy. Członkami tej organizacji i jej współpracownikami są: Europejskie Zrzeszenie Miast Kongresowych, Międzynarodowe Stowarzyszenie Kongresów i Konwencji, Związek Niemieckich Hal Sportowych i Wielofunkcyjnych, Międzynarodowe Stowarzyszenie Tłumaczy Konferencyjnych, Międzynarodowe Stowarzyszenie Profesjonalnych Organizatorów Kongresów, Unia Stowarzyszeń Międzynarodowych.

Według danych z 1992 roku lista rankingowa 10 państw świata pod względem liczby kongresów międzynarodowych była następująca: USA (962), Francja (789), Wielka Brytania (577), Niemcy (544), Hiszpania (417), Holandia (380), Włochy

(359), Belgia (323), Szwajcaria (271) i Japonia (244). Dziś USA, Francja, Wielka Brytania i Niemcy zajmują nadal najbardziej znaczące pozycje w organizowaniu turystyki kongresowej. W Europie Środkowej i Wschodniej turystyka kongresowa zyskuje w ostatnich latach na znaczeniu na Węgrzech. Kraj ten, podejmując wysiłki zmierzające do rozbudowy infrastruktury turystycznej, uwzględnił tendencje na światowym rynku turystyki kongresowej.

Korzyści płynące z organizowania kongresów oceniać trzeba nie tylko w płaszczyźnie liczb i wyników ekonomicznych. Działalność ta przynosi również duże korzyści naukowe, społeczne i polityczne krajowi-organizatorowi. W zjazdach międzynarodowych biorą udział ludzie, którzy stanowią elitę intelektualną świata. Ludzie ci to często autorytety w danej gałęzi wiedzy, zajmują eksponowane stanowiska, wpływają na bieg wydarzeń, kształtują opinię publiczną. Jest rzeczą zrozumiałą, że pozytywna czy negatywna opinia ludzi tej miary, wyrobiona przez pryzmat dobrej czy złej obsługi przy organizacji kongresu, może wpływać na międzynarodowy wizerunek kraju-organizatora. Pobyty uczestników zagranicznych na kongresach wykorzystuje się więc jako element propagandowo- reklamowy nie tylko turystyki, ale danego kraju w szerokim zakresie.

Mówiąc o podróżach motywowanych interesami i sprawami służbowymi, a więc o turystyce biznesowej i kongresowej, warto zwrócić uwagę na wideokonferencje jako konkurencję dla tradycyjnych spotkań. Otóż nowoczesne systemy wideokonferencyjne są co prawda źródłem oszczędności czasu, nie jest to jednak metoda tania dla komunikowania się ludzi ze świata nauki, biznesu i polityki.

Zwięzły przegląd tendencji rozwojowych współczesnej turystyki kongresowej daje podstawę do poczynienia uwagi, iż zjawisko to ma charakter dynamiczny. Należy przyjąć, iż w miarę powstawania warunków ekonomicznych do wzrostu aktywności Polski w pozapolitycznym życiu międzynarodowym oraz po rozbudowie odpowiedniej infrastruktury turystycznej, turystyka kongresowa może na polskim rynku wystąpić w widocznej skali. Będzie temu sprzyjać realizacja strategii rozwoju produktu turystycznego Polski, zwłaszcza pod względem tworzenia i promocji

markowych produktów turystycznych w obrębie szeroko rozumianej turystyki biznesowej.

Turystyka motywacyjna (incentive)

Ten rodzaj turystyki jest zjawiskiem dosyć nowym, charakterystycznym dla współczesnego rynku turystycznego USA i Europy Zachodniej. Staje się też znaczącym zjawiskiem na międzynarodowym rynku turystycznym. Jest to fundowanie pracownikom podróży turystycznej za osiągnięcie dobrych wyników finansowych. Nagroda taka, jak się okazuje, podnosi lojalność pracowników wobec firmy, zwiększa efektywność pracy, konsoliduje załogę, motywuje do dalszej wytężonej pracy.

Ocenia się, że podróże takie stanowią w obecnej dobie wielkiej konkurencji nowoczesny instrument marketingowy i menedżerski przedsiębiorstw. Jest to turystyka, która wymaga specyficznej obsługi. Musi spełniać wszystkie kryteria produktu o najwyższych parametrach jakościowych, a szczególny nacisk położony jest na budowę poczucia tożsamości z firmą, budowę więzi nieformalnych między pracownikami.

Wyjazd taki powinien stać się niepowtarzalnym przeżyciem dla każdego pracownika. Zatem specjalna uwaga i troska poświęcona jest każdemu uczestnikowi. Programy są bogate, urozmaicone, często oryginalne, serwowane jedzenie mistrzowskie, organizacja techniczna bezbłędna.

Atrakcje programowe powinny wywołać pozytywne emocje miłego zaskoczenia i podziw uczestników wyjazdu. Są firmy na świecie, które wysyłają nawet do 2000 pracowników jednorazowo w taką podróż. Sprostanie tym wymogom nie jest proste, ale są to duże pieniądze dla wszystkich podmiotów gospodarczych obsługujących ten rodzaj turystyki. Należy dodać, że turystyka motywacyjna organizowana jest zawsze poza szczytem sezonu turystycznego w danym kraju, łagodząc w ten sposób jego sezonowość.

1.4. Rynek usług turystycznych w województwie podlaskim.

W 1999 roku województwo podlaskie przyjęło 3,8 mln turystów, z czego jedną trzecią stanowili turyści zagraniczni. W liczbie 2,5 mln przyjazdów turystów krajowych ponad 80% stanowiły przyjazdy na 2-4 dni. Województwo podlaskie odznacza się najmniejszą liczbą długookresowych przyjazdów turystów krajowych. Wyraźnie zarysowany jest letni sezon turystyczny: trzy czwarte przyjazdów długookresowych i 40% krótkookresowych ma miejsce w lecie. Połowę ruchu turystycznego na obszarze województwa podlaskiego w zakresie długookresowych i ponad 40% w zakresie przyjazdów krótkookresowych stanowiły podróże mieszkańców tego województwa. Turyści z zewnątrz to przede wszystkim mieszkańcy województwa mazowieckiego, a wśród przyjeżdżających na krótko− również warmińsko- mazurskiego. Krajowe przyjazdy krótkookresowe odznaczają się dość dużym, w porównaniu z innymi województwami udziałem przyjazdów w odwiedziny do krewnych lub znajomych (70%). Udział przyjazdów w odwiedziny w ogólnej liczbie przyjazdów długookresowych był na podobnym poziomie, jak w celach typowo turystycznych (zwiedzanie, wypoczynek). Szacuje się, że około 0,7 mln turystów krajowych odwiedziło województwo podlaskie aby zwiedzić i wypocząć, w tym co czwarty przyjechał na 5 i więcej dni. Podczas 88% pobytów krótkookresowych i 62% długookresowych korzystano z niekomercyjnej bazy noclegowej, tzn. mieszkania krewnych lub znajomych lub domku letniskowego na działce. Wśród przyjeżdżających na co najmniej 5 dni znaczny jest udział osób z wyższym wykształceniem.

Do województwa podlaskiego w 1999 roku przyjechało 1,3 mln turystów zagranicznych: najwięcej z Białorusi, Litwy, Niemiec, Łotwy, Estonii i Rosji. Obywatele krajów położonych na wschód od Polski stanowili 80% wszystkich turystów zagranicznych odwiedzających województwo. Prawie co czwarty turysta zagraniczny był polskiego pochodzenia. Dla jednej trzeciej przyjezdnych głównym celem były interesy (w 60% związane z handlem), dla prawie jednej trzeciej zakupy;

co ósmy przyjazd związany był z celami typowo turystycznymi. Średnie długość pobytu wynosiła 2,7 noclegu i była najniższa ze wszystkich województw; 86% turystów zagranicznych przyjechało na 2-4 dni. Wydatki na pobyt były niskie, ale na dzień pobytu− wysokie. Największa ich część obejmowała zakupy, w tym ponad połowa− zakupy w celach odsprzedaży.

Przyjazdy turystyczne

(z co najmniej jednym noclegiem)

• Przyjazdy turystów krajowych do miejscowości na terenie województwa podlaskiego:

− 2,5 mln − XV miejsce w rankingu województw

w tym:

− 1,1 mln spoza województwa − XV miejsce w rankingu województw

• Przyjazdy turystów zagranicznych do miejscowości na terenie województwa podlaskiego:

− 1,3 mln − VI miejsce w rankingu

• Krajowe przyjazdy długookresowe (5 i więcej dni)

− 0,4 mln − XVI miejsce w rankingu

w tym:

− 0,2 mln spoza województwa − XVI miejsce w rankingu

• Krajowe przyjazdy krótkookresowe (2-4 dni)

− 2,1 mln − XIII miejsce w rankingu

w tym:

− 0,9 mln spoza województwa − XIII miejsce w rankingu

Przyjazdy cudzoziemców

Przekroczenia granicy w kierunku do Polski na przejściach granicznych w województwie podlaskim− 3 247, 2 tys. osób

Tabela 8. Przyjazdy cudzoziemców do województwa podlaskiego

Przekroczenia granicy według krajów (w tys. osób)	Przyjazdy turystów zagranicznych według krajów (dane szacunkowe w tys. osób)
Białoruś 1654,3	Białoruś 530
Litwa 950,5	Litwa 360
Łotwa 267,6	Niemcy 180
Estonia 164,5	Łotwa 70
Rosja 87,1	Estonia 50
Niemcy 30,6	Rosja 30
Finlandia 17,6	Pozostałe 60
Czechy 15,5
Ukraina 7,1
Pozostałe 52,4

Źródło: „Przyjazdy turystów krajowych i zagranicznych w układzie wojewódzkim w 1999 roku”, Instytut Turystyki, Warszawa 2000.

Tabela 9 Przyjazdy do województwa podlaskiego według cech społeczno- demograficznych

Przyjazdy według cech społeczno−demograficznych
Krajowe przyjazdy długookresowe (5 dni i więcej )
Wiek			Miejsce zamieszkania
15-19 lat		14%	wieś			9%
20-29 lat		10%	miasto do 20 tys.			9%
30-39 lat		45%	miasto 21- 100 tys.			50%
40-49 lat		13%	miasto 101- 500 tys.			20%
50-59 lat		12%	miasto powyżej 500 tys.			12%
60 lat i więcej		6%
Wykształcenie			Samoocena sytuacji materialnej
podstawowe	28%		dobra		19%
zasad. zawodowe	11%		średnia		77%
średnie	33%		zła		4%
wyższe	28%
Krajowe przyjazdy krótkookresowe (2-4 dni)
Wiek			Miejsce zamieszkania
15-19 lat	11%		wieś		39%
20-29 lat	20%		miasto do 20 tys.		8%
30-39 lat	19%		miasto 21- 100 tys.		37%
40-49 lat	22%		miasto 101- 500 tys.		11%
50-59 lat	14%		miasto powyżej 500 tys.		5%
60 lat i więcej	14%
Wykształcenie			Samoocena sytuacji materialnej
podstawowe	36%		dobra	9%
zasad. zawodowe	18%		średnia	68%
średnie	35%		zła	23%
wyższe	11%
Przyjazdy turystów zagranicznych
Wiek			Wykształcenie
do 24 lat	9%		podstawowe	9%
25-34 lat	43%		średnie	60%
35-44 lat	25%		wyższe	31%
45-54 lat	18%
55 i więcej lat	5%
Udział turystów zagranicznych polskiego pochodzenia − 23%

Źródło: tamże s. 74

Tabela 10 Charakterystyka krajowych przyjazdów turystycznych

Charakterystyka krajowych przyjazdów turystycznych
Przyjazdy według celów
Długookresowe (5 dni i więcej)							Krótkookresowe (2-4 dni)
turystyka, wypoczynek						43%		26%
odwiedziny u krewnych, znajomych						44%		70%
służbowe, interesy						7%		3%
zdrowotne						3%
inne						3%		1%
Przyjazdy według sposobów organizacji podróży
Długookresowe (5 dni i więcej)							Krótkookresowe (2-4 dni)
biuro podróży			4%				6%
zakład pracy, szkoła itp.			4%
samodzielnie			92%				94%
Przyjazdy według wykorzystywanej bazy noclegowej
Długookresowe (5 dni i więcej)							Krótkookresowe (2-4 dni)
hotel					3%		3%
dom wycieczkowy, schronisko
ośrodek wczasowy					15%
kwatera prywatna					12%		2%
namiot, przyczepa
domek kempingowy					4%		5%
krewni, znajomi					58%		75%
działka					4%		13%
inne					4%		2%
Średnia długość pobytu (liczba noclegów)
Długookresowe (5 dni i więcej) 11,0							Krótkookresowe (2-4 dni) 1,8
Częstotliwość przyjazdów
Długookresowe (5 dni i więcej)							Krótkookresowe (2-4 dni)
raz w roku		78%					raz w roku		42%
więcej niż raz w roku		22%					2-3 razy w roku		34%
							więcej niż 3 razy w roku		24%
Główne rodzaje aktywności
Długookresowe (5 dni i więcej)							Krótkookresowe (2-4 dni)
wypoczynek, relaks				47%			46%
aktywny wypoczynek				18%			9%
rozrywka, życie towarzyskie				38%			55%
zwiedzanie				9%			12%
Sezonowość przyjazdów
Długookresowe (5 dni i więcej)							Krótkookresowe (2-4 dni)
wiosna	6%						21%
lato	76%						40%
jesień	3%						19%
zima	15%						20%

Źródło: tamże, s.75

Tabela 11 Charakterystyka przyjazdów turystów zagranicznych

Charakterystyka przyjazdów turystów zagranicznych
Przyjazdy według głównych celów				Główne rodzaje aktywności
turystyka, wypoczynek		12%		wypoczynek, relaks	46%
interesy		33%		aktywny wypoczynek	9%
odwiedziny miejsca pochodzenia		9%		rozrywka, życie towarzyskie	55%
odwiedziny u krewnych, znajomych		31%		zwiedzanie	12%
zakupy		2%
tranzyt Uwaga! Procenty nie sumują się do 100, możliwość wielokrotnego wyboru		7%
Przyjazdy według sposobów organizacji podróży				Przyjazdy według długości pobytu
biuro podróży		3%		1-3 noclegi		86%
częściowo biuro podróży		29%		4-7 noclegów		11%
samodzielnie		68%		8 noclegów i więcej		3%
Wielkość i struktura wydatków
Średnie wydatki na osobę 134 USD Średnie wydatki na dziń 41 USD
Struktura wydatków:
noclegi 12%	transport 7%		zakupy na własne potrzeby 25%			inne 9%
wyżywienie 9%	usługi rekreacyjne 2%		zakupy w celu odsprzedania 36%

Źródło: tamże, s. 76

Instytut Turystyki, „Przyjazdy turystów krajowych i zagranicznych w układzie wojewódzkim w 1999 roku”, Warszawa 2000, s. 7

Władysław W. Gaworecki, „Turystyka”, Warszawa 2000, s. 124

„Katalog obiektów i usług konferencyjnych”, Polska Organizacja Turystyczna, Warszawa 2001, s.IV

---