Objawy skórne w chorobach wenerycznych
Choroby weneryczne to choroby przenoszone na drodze kontaktów seksualnych z zarażonym partnerem. Są one bardzo powszechne, obecnie medycyna zna około 20 różnych schorzeń tego typu, spośród których najwięcej uwagi poświęca się AIDS. Niektóre z chorób rozprzestrzeniają się także innymi drogami, nie tylko w czasie stosunku - np. przez kontakt z krwią chorego. Nie grozi natomiast zakażeniem przebywanie w towarzystwie chorego, wspólne mieszkanie, używanie tych samych naczyń stołowych, ani nie przenoszą się choroby weneryczne przez ukąszenia owadów. Chorobom przenoszonym drogą płciową można skutecznie zapobiec, jeśli zna się potencjalne drogi zakażenia i unika ryzykownych zachowań. Wiele spośród nich da się całkowicie wyleczyć, a jeśli choroby są nieuleczalne, to stosowanie odpowiednich terapii pozwala na zahamowanie rozwoju choroby i ograniczenie nieprzyjemnych objawów do minimum.
Bardzo istotne jest znać objawy poszczególnych chorób i rozumieć sposoby zarażania się, aby w razie ryzyka zachorowania zgłosić się do lekarza i od razu zastosować kurację. Nie leczone choroby nie tylko szkodzą choremu, ale także są przenoszone na kolejnych partnerów seksualnych. Mogą powodować ciężkie powikłania czasem ujawniające się dopiero po wielu latach i być przyczyną bezpłodności. Istotne jest zatem dotarcie do profesjonalnej opieki medycznej zanim choroba przejdzie w stan bezobjawowy, co może zmylić osobę chorą, która myśli że schorzenie samoistnie minęło.
Kiła jest chorobą bakteryjną przenoszoną drogą płciową wywoływaną przez krętki Treponema pallidum charakteryzującą się wieloletnim przebiegiem z występowaniem kolejnych stadiów klinicznych. Jest chorobą, w której uszkodzenie narządów i tkanek, do których dochodzi w późniejszym okresie są nieodwracalne.
Zakażenie przenosi się poprzez kontakt seksualny, także oralny lub analny, niekiedy przez pocałunek (kiła nabyta) lub z matki na płód (kiła wrodzona).
Najbardziej zaraźliwi są chorzy w pierwszym i drugim okresie kiły wczesnej, u których występują zmiany skórne. Osoby w okresie wczesnym kiły utajonej są potencjalnie zakaźni w okresie nawrotów śluzówkowo-skórnych, natomiast w okresie późnym kiła nie jest zakaźna podobni jak kiła trzeciorzędowa.
W kile nabytej krętek blady dostaje się do ustroju poprzez błony śluzowe lub skórę a następnie rozprzestrzenia się po całym organizmie. Towarzyszy temu powiększenie okolicznych węzłów chłonnych. W zależności od okresu trwania choroby wyróżniamy:
Kiłę wczesną:
• W pierwszym okresie kiły powstaje niebolesne owrzodzenie, zwane zmianą pierwotną (wrzód twardy) zwykle w okolicy płciowej, w miejscu gdzie bakterie wnikają do organizmu. Etap ten rozpoczyna się od 10 do 90 dni (średnio 3 tygodnie) po kontakcie danej osoby z chorym na kiłę, trwa on około 4-8 tygodni.
• Drugi okres rozpoczyna się 6 do 8 tygodni po zakażeniu i polega na rozprzestrzenianiu się krętka kiły, który wywołuje zmiany skórne na całym ciele pod postacią wysypki, nadżerek na błonach śluzowych lub łysienia. Rozpoczyna się on 6 do 8 tygodni po zakażeniu i trwa około 1 roku.
Kiłę utajoną- bezobjawową
• W okresie wczesnym trwającym do 2 lat od zakażenia mogą wystąpić zmiany na skórze i śluzówkach o wysokiej zakaźności.
• W okresie późnym, który może trwać nawet do końca życia zmiany zakaźne występują bardzo rzadko i wydaje się, że pacjent jest zdrowy. Około jednej trzeciej pacjentów przechodzi do okresu kiły trzeciorzędowej.
Kiła późna lub trzeciorzędowa-w tym etapie krętek kiły może doprowadzić do uszkodzenia wielu różnych narządów, w tym mózgu oraz rdzenia kręgowego. Zwykle, jeśli się rozpoczyna, to dzieje się to około 10 lat po pierwotnym zakażeniu i może doprowadzić do śmierci.
Ciężarne kobiety chore z kiłą mogą przekazać krętki blade swoim dzieciom, co prowadzi do wystąpienia schorzenia zwanego "kiłą wrodzoną" noworodków. Kiłą wrodzona powoduje występowanie różnych schorzeń skórnych oraz schorzeń narządów wewnętrznych u noworodka, co może być przyczyną śmierci noworodka.
Objawy kiły są różne w zależności od określonego etapu choroby:
• Kiła wczesna
Okres wczesny- Pojedynczy wrzód (zmiana pierwotna) pojawia się w miejscu, w którym krętki wniknęły do organizmu. Miejscem tym najczęściej organy płciowe, ale może to być równie dobrze jama ustna, odbyt, odbytnica, czy palce w zależności od tego, w jakim rodzaju zbliżenia seksualnego doszło do zakażenia. Zmiana pierwotna jest twarda oraz bezbolesna, wydziela z siebie płyn wypełniony krętkami. Czasem węzły chłonne bezboleśnie powiększają się w okolicy wrzodu. Ta zmiana znika samoistnie po 1-5 tygodniach, choć chory nadal pozostaje zakażony.
Okres późny- Objawy tego etapu kiły zwykle dotyczą skóry głównie na wnętrzach powierzchniach dłoni oraz na podeszwach stóp. Pojawiają się rzutami krostki, drobne czerwone kropki (podobne do wysypki z przegrzania), małe przebarwione, zarumienione plamy, czasem z wciągniętymi środkiem, drobne owrzodzenia wypełnione ropą. Grudki rozwijające się w miejscu połączenia skóry ze śluzówką najczęściej w wilgotnych miejscach mogą przerastać, spłaszczać się i przybierać barwę brudno-różową lub szarą tzw. kłykciny płaskie lub lepieże, condylomata lata), białe plamy wewnątrz jamy ustnej. Zmiany te mogą utrzymywać się latami lub ustępować mimo braku leczenia jednak często mogą pojawiać się nowe zmiany. Zmiany mogą również dotyczyć oka, kości, stawów, nerek, wątroby i śledziony, często z towarzyszącą gorączką, żółtaczką, sztywnością karku, bólami głowy, pobolewaniami mięśni, bólami gardła, utratą apetytu oraz czuciem zmęczenia. Bez włączenia leczenia tego typu objawy trwają około roku.
• Kiła utajona
We wczesnym okresie tym etapie nie występują żadne objawy lub mogą występować zmiany na skórze lub śluzówkach o wysokiej zakaźności. Jednakże jedna trzecia chorych przechodzi do następnego, ostatniego etapu kiły trzeciorzędowej.
• Kiła późna
Na tym etapie objawy zakażenia wynikają z ciężkiego uszkodzenia różnych organów wewnętrznych, do których dochodzi w 3-10 lat po zakażeniu. Do nich mogą się zaliczać guzy, zwane "kilakami" rozwijające się w jamie ustnej, nosie, języku, kościach, skórze, wątrobie i innych narządach, objawy wynikające z uszkodzenia zastawek serca, czy zniszczenia ściany aorty, objawy związane z jakimkolwiek uszkodzenia stawów, objawy wynikające z uszkodzenia nerwów oraz mózgu, włączając w to paraliż, problemy z koordynacją, utrata czucia, ślepota, zmiany osobowości oraz impotencja. Obecnie w związku z efektywnymi sposobami leczenie objawów tych raczej nie spotyka się.
AIDS-zespół nabytego upośledzenia odporności / zespół nabytego niedoboru odporności. Nazwa AIDS to skrót angielskiego określenia: Acquired Immune Deficiency Syndrome. Zespół ten wywołany jest przez wirusa HIV (retrowirus), który atakuje układ odpornościowy, powodując znaczny ubytek limfocytów T i monocytów. Osłabienie układu odpornościowego sprawia, że osoba zarażona wirusem HIV jest bardzo podatna na różne choroby i nie jest w stanie poradzić sobie z niegroźnymi dla innych patogenami. Przebieg chorób jest dla organizmu wyniszczający i w efekcie prowadzą do zgonu. Wirus HIV występuje w płynach ustrojowych osób zakażonych. W największych ilościach znajduje się w krwi, spermie i wydzielinie pochwy, toteż najczęściej przenoszony jest drogą płciową oraz przez bezpośrednie wniknięcie zakażonej krwi do krwioobiegu osoby zdrowej (np. użycie tej samej igły do wstrzyknięć, kontakt rany z zakażoną krwią). Możliwe jest także zakażenie dziecka w czasie porodu przez matkę będącą nosicielką.
AIDS ma charakterystyczne etapy: trudny do zdiagnozowania początek choroby, trwający przeciętnie kilka tygodni; tzw. okres latencji, klinicznie bezobjawowy, podczas którego trwa intensywna replikacja wirusa, trwający nawet do kilkunastu lat; pełnoobjawowy AIDS -końcowy etap choroby, trwajacy od kilku do kilkunastu miesięcy. AIDS to choroba jak dotąd nieuleczalna, wszystkie przypadki zakończyły się śmiercią.
Objawy zakażenia HIV i rozwoju AIDS
Samo wniknięcie wirusa do organizmu przez długi czas może pozostaćbezobjawowe. Obecność wirusa wykrywa się w badaniu krwi - po 2-8 tygodniach od zakażenia we krwi pojawiają się przeciwciała anty-HIV. Reakcja ta jest jednak bardzo zróżnicowana indywidualnie i przeciwciała mogą być wykrywalne np. dopiero po 6 miesiącach. Pierwsze objawy zakażenia - jeśli w ogóle występują - są mniej lub bardziej nasilone i przypominają objawy grypy lub innej podobnej infekcji. Nie są groźne. Pojawiają się przeważnie po kilku tygodniach od wniknięcia wirusa i utrzymują się mniej więcej przez okres jednego tygodnia. Są to najczęściej:
powiększone węzły chłonne (szyjne, pachowe i pachwinowe)
utrata apetytu i spadek masy ciała (o kilka kilogramów)
słabość mięśni nóg, odczuwalna szczególnie podczas wchodzenia po schodach
obfite pocenie się nocami (przez kilka nocy pod rząd)
podwyższenie temperatury, utrzymujące się dłużej niż przez tydzień
długotrwała biegunka
suchy kaszel, niepowiązany z żadną dolegliwością
grzybica w jamie ustnej (charakterystyczny biały nalot), której zwykle towarzyszą nadżerki błony śluzowej policzków
obrzmienie błon śluzowych jamy ustnej i pochwy oraz języka
wysypka
chłoniak (nowotwór w układzie limfatycznym)
Po tym okresie wczesnych objawów, następuje okres utajonego nosicielstwa. Nie występują wówczas żadne dolegliwości - ani fizyczne, ani związane z samopoczuciem. Przez ten czas układ odpornościowy stopniowo ulega wyniszczaniu i dopiero po kilku latach (rzadziej po kilkunastu) gwałtownie pojawia się ostatnie stadium infekcji wirusem HIV - AIDS. Najczęstsze objawy to gorączka, duszności, nudności i ciężkie biegunki, bóle głowy, ból gardła i trudności przy przełykaniu, zaburzenia wzroku, silne wahania nastroju, kłopoty z pamięcią i koncentracją, spadek masy ciała, ogólnie postępujące wyniszczenie całego organizmu.
Choroby, na które najczęściej zapadają chorzy na AIDS to: gruźlica, zapalenie płuc, półpasiec, opryszczka, mięsak Kaposiego (nowotwór złośliwy) i innego rodzaju zakażenia bakteryjne, wirusowe i grzybicze.
Przebieg tego stadium może być różny - jedni umierają bardzo szybko w wyniku gwałtownego i silnego rozwoju choroby, u innych objawy łagodnieją po jakimś czasie, by później wrócić w ostrzejszej formie.
Choć prowadzone jest wiele starań, do dziś nie ma szczepionki przeciwko HIV, gdyż wirus ten jest bardzo zmienny. Nie istnieje również skuteczny lek. U osób zakażonych stosuje się leki (AZT i ZDU), które jedynie spowalniają postęp infekcji i tym samym opóźniają rozwinięcie się AIDS. Nie ma jednak sposobu na całkowite wyeliminowanie wirusa z organizmu.