Choroby układu wydalniczego i ich profilaktyka
Wydalanie jest jednym z wielu procesów zachodzących w ustroju , które współdziałają z sobą w różny sposób , zapewniając sprawne działanie całego organizmu. Proces wydalania ma na celu usuwanie z ustroju zbędnych i szkodliwych substancji , które są produktami metabolizmu. Do substancji tych zalicza się głównie związki azotowe, które powstają w wyniku rozkładu aminokwasów ( z białek ) oraz zasad azotowych pochodzących z kwasów nukleinowych. Mechanizm działania układu wydalniczego jest bardzo sprawny i jest regulowany głównie drogą hormonalną. Zaburzenia w jego funkcjonowaniu mogą stać się przyczyną poważnych zaburzeń.
Choroby układu wydalniczego mogą być spowodowane różnymi czynnikami. Do czynników tych można zaliczyć drobnoustroje chorobotwórcze, które bywają przyczyną infekcji przewodów moczowych. Innymi czynnikami mogą być substancje takie jak kofeina ( występująca w kawie i innych napojach ), alkohol , które oddziałując na nefrony zmniejszają resorpcję zwrotną wody w nerkach a tym samym przyczyniają się do wydalania dużej ilości wody z moczem. Także spożywanie w nadmiernej ilości soli kuchennej powoduje obciążenie nerek i wzmożone uczucie pragnienia.
Schorzenia układu wydalniczego:
Zapalenie dróg moczowych i nerek wywołane mikroorganizmami chorobotwórczymi.
Stany zapalne elementów układu moczowego mogą być konsekwencją stanów zapalnych innych obszarów ciała, np. dziąseł, gardła, itp. Nie wyleczone infekcje mogą mieć poważne skutki, tzn. w nerkach dochodzi do uszkodzeń sieci naczyń krwionośnych oraz do zapalenia elementów filtrujących krew, czyli kłębuszków nerkowych. Infekcje układu wydalniczego mogą być spowodowane także bezpośrednim wtargnięciem patogennych drobnoustrojów do ustroju poprzez przewód moczowy ( cewkę moczową ).Cewka moczowa żeńska ma długość około 3 centymetrów i jest dużo krótsza od męskiej, która mierzy 18 centymetrów. Konsekwencją tego jest zwiększona podatność układu wydalniczego żeńskiego na różne infekcje. Dlatego bardzo istotne jest przestrzeganie codziennej higieny całego ciała.
Z reguły infekcje dróg moczowych leczy się farmakologicznie. W przypadku , gdy kuracja taka nie daje poprawy zdrowia, lub zaburzenia funkcji nerek są bardzo poważne, wtedy stosuje się leczenie zastępcze. Leczenie zastępcze polega na zastąpieniu funkcji uszkodzonych nerek. W terapii tej stosuje się dwie metody : dializa lub przeszczep narządu.
Dializa pozwala na oczyszczenie krwi u pacjenta , którego nerki utraciły taką funkcję lub działają z minimalną wydajnością. Z dializy korzystają także osoby czekające na przeszczep. Czasem , u niektórych chorych osób nie jest możliwe przeprowadzenie transplantacji nerki , w związku z tym osoba taka musi korzystać z dializy dożywotnie.
Wyróżnia się dwie metody dializy : dializa otrzewnowa i hemodializa.
Hemodializa przeprowadzana jest poza organizmem chorego, tzn. oczyszczanie krwi ze zbędnych lub szkodliwych substancji odbywa się w tzw. sztucznej nerce. W zabiegu tym konieczne jest utworzenie przetoki tętniczo żylnej, dzięki której jest możliwe połączenie żyły z tętnicą w okolicy przedramienia. Po wkłuciu się do tej przetoki, krew transportowana jest do " sztucznej nerki" i tam zostaje oczyszczona. Dzięki stosowaniu dializ, osoby cierpiące na przewlekłą niewydolność nerek mogą żyć normalnie.
Przeszczepy nerek stosuje się w przypadku kompletnej dysfunkcji tego narządu u pacjenta. Problemem związanym z transplantacją organu jest często długi czas oczekiwania na nerkę zastępczą. Narządy te można pobierać ze zwłok lub od żywych członków rodziny pacjenta, co określane jest mianem przeszczepu rodzinnego. Bardzo istotne w czasie przeszczepu jest aby przeszczepiany narząd był zgodny z układem immunologicznym biorcy , tzn. musi wystąpić zgodność tkankowa biorcy i dawcy. Jest to bardzo ważne, ponieważ w przeciwnym wypadku układ odpornościowy biorcy wytwarza przeciwciała przeciwko wczepionemu organowi, co jest przyczyną tzw. odrzutu przeszczepu. Pobraną nerkę wszczepia się do organizmu poprzez podłączenie jej do naczyń krwionośnych w jamie brzusznej. Moczowód wszczepianej nerki dołącza się do pęcherza moczowego. Osoby po zabiegu transplantacji nerki muszą przyjmować leki, które mają na celu zabezpieczyć nowy organ przed odrzutem ( wywołaniem reakcji odpornościowej ). Udany przeszczep pozwala pacjentom na normalne, zdrowe życie. Osoby po przeszczepach muszą szczególnie dbać o zdrowie i przeprowadzać badania kontrolne co jakiś czas. Przeszczep rodzinny jest dużo korzystniejszy dla pacjenta, niż przeszczep organu pobranego od zwłok. Związane jest to z podobieństwem genetycznym osób spokrewnionych ( co zmniejsza ryzyko odrzucenia przeszczepu ) oraz skrócenie czasu oczekiwania na transplantowany organ.
Kamienie nerkowe.
Schorzenie to związane jest z wytrącaniem się drobnych kamieni w nerkach. Objawem tej choroby są bardzo silne bóle nerek oraz utrudnione oddawanie moczu. Leczenie polega na mechanicznym rozdrabnianiu tych kamieni za pomocą ultradźwięków.
Nocne moczenie.
Dolegliwość ta polega na nieświadomym uwalnianiem moczu w czasie snu. Najczęściej przypadłość ta dotyka dzieci i związana jest ze stanami lękowymi lub nerwicą. Wyleczenie tej dolegliwości polega na zwalczeniu jej przyczyn, czyli stanów nerwicowych , itp.
Przyczyną nieotrzymania moczu jest zbyt długie przytrzymywanie moczu, co jest przyczyną osłabienia mięśni zwierających ujście cewki moczowej. Dlatego zaleca się częste oddawanie małych ilości moczu.
Pospolite schorzenia układu moczowego :
-zapalenie kłębuszków nerkowych ( przewlekłe )
-zapalenie kłębuszków nerkowych ( ostre )
-niewydolność nerek
-torbiele
-nerczyca
-skrobiawica nerek
-zapalenie nerek ( odmiedniczkowe )
-kamica nerkowa
-gruźlica nerkowa
-przerost gruczołu krokowego, zwanego także prostatą lub sterczem
-schorzenia pęcherza moczowego
Profilaktyka chorób układu wydalniczego.
Do prawidłowego funkcjonowania układu wydalniczego nie ma wymogów stosowania odpowiedniej diety. Ważne jest , aby do organizmu doprowadzane były wszystkie niezbędne substancje odżywcze. Do podstawowych składników odżywczych należą : białka, tłuszcze, cukry, woda, składniki mineralne oraz witaminy. Substancje te pełnią w organizmie rozmaite funkcje ,np. budulcowe, energetyczne, regulatorowe i inne.. Dlatego dostarczanie ich do organizmu i utrzymywanie odpowiedniego ich stężenia w ustroju zapewnia zdrowie i sprawne funkcjonowanie całego ciała. Substancje te dostarczane są do organizmu wraz z pokarmem w postaci złożonych związków, które muszą ulec strawieniu aby mogły być wchłonięte do krwiobiegu. Cząstki odżywcze krążą w całym organizmie wraz z krwią i dostarczane są do odpowiednich narządów i tkanek. Niedobór któregokolwiek składnika odżywczego może być przyczyną zaburzeń niektórych narządów lub całych układów.
Aby uchronić się przed schorzeniami układu wydalniczego, należy dbać o higienę okolic narządów wydalniczych. Poza tym , w czasie chłodnych dni należy pamiętać o prawidłowym ubiorze ( zabezpieczyć narządy przed wychłodzeniem). Nie można także bagatelizować infekcji innych okolic ciała, ponieważ nie leczone mogą stać się przyczyną schorzeń nerek.