Choroby układu ruchu
Jedną z najbardziej uniwersalnych cech istot żywych -ruch-można dostrzec zarówno wewnątrz organizmu człowieka , jak i na zewnątrz .Wewnątrz obserwujemy ruch pojedynczych komórek (np. liczne białe krwinki przemieszczające się ruchem pełzakowatym) .Także w obrębie samych komórek poruszają się pewne elementy (np. cytoplazma) . Natomiast patrząc na człowieka z zewnątrz , widzimy makroskopowe efekty pracy układu narządów ruchu (np. bieg, machanie ręką itp. ). Ze względu na budowę i właściwości układ narządów ruchu człowieka dzielimy na dwie części :układ mięśniowy (cześć czynna -obdarzona zdolnością kurczenia się) oraz układ szkieletowy (część bierna ) . Ogólnie można powiedzieć , że oba te układy tworzą w ciele człowieka skomplikowany system dźwigni ,dzięki któremu możemy:
-zmieniać położenie całego ciała (wykonywać ruchy lokomocyjne)
-zmieniać ułożenie części ciała względem siebie , na przykład zgiąć rękę lub nachylić głowę
-utrzymać odpowiednią postawę ciała , co ma dla nas szczególnie znaczenie, ponieważ jesteśmy istotami dwunożnymi
-znacznie osłabiać skutki działania różnego rodzaju przeciążeń , np. w trakcie wykonywania gwałtownych ruchów .
O złożoności budowy i funkcji układu narządów ruchu człowieka mogą świadczyć problemy ze skonstruowaniem w pełni funkcjonalnych robotów (udoskonaleniem robotów zajmuję się jeden z działów nowej dziedziny wiedzy - mechanotroniki.
Choroby układy ruchu dotykają ludzi w każdym wieku. Dzieci i ludzie młodzi, poza ujawnieniem się wad genetycznych lub chorób metabolicznych, są szczególnie narażeni na urazy i infekcje. U ludzi w wieku średnim i starszym dochodzą do głosu choroby autoimmunologiczne i procesy degeneracyjne, będące wynikiem starzenia się organizmu. Ludzie starzy, poza schorzeniami przewlekłymi wyniesionymi z wieku średniego, ponownie są zagrożeni urazami i groźnymi złamaniami, do czego przyczynia się zrzeszotnienie kości, gorsza sprawność ogólna i skłonność do upadków.
Podobnie jak inne części ciała, kości podlegają stopniowej odnowie. Oznacza to, ze w miarę upływu lat 206 kości ludzkiego szkieletu wymienia i uzupełnia swoje części składowe. Jednak choroby atakują także kości i stawy. Często wady układu kostnego mają podłoże genetyczne, występują więc od urodzenia, mogą jednak pojawiać się w wieku późniejszym i mają związek najczęściej z chorobami innych narządów. Wiele chorób jest wywołanych przez zaburzenie w gospodarce chemicznej organizmu, np. w układzie hormonalnym, czy niedoborem składników mineralnych. Należy także wspomnieć o skutkach wypadków, czy też nadmiernej eksploatacji danej części ciała.
W diagnostykę i leczenie schorzeń narządu ruchu zaangażowani są lekarze różnych specjalności: pediatrzy, interniści, reumatolodzy, endokrynolodzy, neurolodzy, neurochirurdzy, dermatolodzy, ortopedzi, traumatolodzy (chirurdzy urazowi), rehabilitanci, radiolodzy, onkolodzy. Świadczy to najlepiej o złożoności zagadnienia, obejmującego anatomopatologię, patofizjologię i patogenezę chorób układu ruchu, który w swej istocie też jest złożony, zbudowany jest bowiem z różnych struktur i tkanek.
Choroby układu ruchu można popielic na:
wady postawy:
- skolioza
- lordoza
- kifoza
b) choroby aparatu ruchu:
- krzywica
- osteoporoza
- choroby reumatyczne
c) urazy mechaniczne:
- skręcenia
- zwichnięcia
- złamania
d) wady budowy stóp:
-płaskostopie
Wiemy o tym, że niemały wpływ na postawę ma cały tryb życia, a więc przede wszystkim praca siedząca i umysłowa. Dzieci, młodzież oraz osoby pracujące w biurze mają przez dużą część dnia wymuszoną często nieprawidłową i niefizjologiczną postawę. Jest ona wyczerpująca, powoduje przeciążenia i ogólne zmęczenie, które uwidacznia się w całej sylwetce człowieka. Obciążeni obowiązkami i otoczeni osiągnięciami cywilizacji w postaci komputera, telewizora, samochodu wypoczywamy najchętniej w fotelu. Mała ilość ruchu, rezygnacja z aktywnego wypoczynku na świeżym powietrzu, nie sprzyja dobrej postawie i utrwala już zakodowane nawyki złej postawy ciała. Okazuje się, że bardzo ważne jest, aby nieustannie w ciągu dnia nadawać kręgosłupowi prawidłowy kształt i jeśli jest to tylko możliwe w szkole oraz w biurze organizować przerwy na relaks i krótką gimnastykę. Powinny być to ćwiczenia rozluźniające i rozciągające wykonywane kilkakrotnie w ciągu dnia.
Postępowanie w wadach postawy rozpoczyna się od usunięcia przyczyny ich powstawania. W wielu przypadkach jest to postępowanie jedyne i wystarczające. Dla osób, u których powstały już przykurcze i doszło do osłabienia mięśni oraz zmian w ustawieniu miednicy, poza usunięciem przyczyny wady postawy niezbędne są ćwiczenia wyrównawcze.
Ćwiczenia te będą miały na celu poprawę ogólnej sprawności fizycznej, a w szczególności sprawności narządu ruchu oraz wyrobienie "poczucia dobrej postawy" tj. zdolności samodzielnego utrzymania i zachowania w ciągu dnia dobrej postawy. Będą one jednocześnie rozwijały i poprawiały czynność narządów wewnętrznych, przede wszystkim narządu oddechowego i krążenia.
Program usprawniania w wadach postawy powinien być oparty na dokładnej analizie mechanizmu postawy. Dokładnie jest sprawdzany zakres ruchomości we wszystkich stawach kończyn i tułowia, oceniany stopień elastyczności i siły mięśni. Na podstawie tego badania należy ocenić, czy wada postawy ma charakter czynnościowy - zaleca się wówczas gimnastykę wyrównawczą, czy może są już przykurcze mięśni i należy wprowadzić gimnastykę leczniczą i wyrównawczą.
Do podstawowych ćwiczeń stosowanych w wadach postawy zaliczamy:
ćwiczenia oddechowe mają na celu nauczenie prawidłowego i pełnego oddychania, wzmocnienie siły mięśni oddechowych oraz zwiększenie ruchomości klatki piersiowej. Rozpoczyna się od ćwiczeń podstawowych przechodząc do ćwiczeń ze wstrzymywaniem oddechu. Zalecane są również ćwiczenia w formie gier jak: posuwanie piórka przez dmuchanie lub wydmuchiwanie baniek mydlanych. Ważne jest by nauczyć osobę swobodnego i prawidłowego oddychania przy jednoczesnym zachowaniu dobrej postawy.
Ćwiczenia mięśni grzbietu i pośladków mają na celu wzmocnienie tych grup mięśniowych, gdyż mają one bezpośredni wpływ na utrzymanie prawidłowej postawy. Ich osłabienie w następstwie prowadzi do powstania pleców okrągłych. Stopniowo powinno się przechodzić od ćwiczeń czynnych do oporowych, wskazane jest też prowadzenie ćwiczeń w leżeniu lub w siadzie.
Ćwiczenia mięśni brzucha. W wyniku osłabienia tych mięśni brzuch wystaje przed klatkę piersiową. Są one bardzo męczące więc konieczne jest ich właściwe stopniowanie. W pierwszych ćwiczeniach osoba ćwicząca powinna zdobyć zdolność swobodnego przechodzenia z pozycji leżącej na plecach bez pomocy rąk do siadu. Następnie przechodzi się do ćwiczeń trudniejszych.
Ćwiczenia korygujące ustawienie miednicy. Wielu autorów uważa, że zasadniczy wpływ na postawę ma ustawienie miednicy. Głównym celem ćwiczeń jest nauczenie pacjenta utrzymania miednicy w prawidłowym ustawieni przy wykonywaniu ruchów kończynami górnymi i dolnymi.
Ćwiczenia antygrawitacyjne mają na celu aktywizację mięśni antygrawitacyjnych. Polegają one na utrzymaniu skorygowanego kręgosłupa i głowy zastosowania dodatkowego obciążenia osiowego.
Ćwiczenia "poczucia" dobrej postawy mają na celu nauczenie pacjenta przed lustrem czynnej korekcji postawy oraz utrzymanie dobrej postawy przy siedzeniu staniu i podczas chodu. Po przyswojeniu dobrej postawy pacjent powinien starać się ją zachować przez cały dzień.
Poprawną pozycję stojącą cechuje:
-klatka piersiowa wysunięta do przodu,
-brzuch wciągnięty,
-rzepki zwrócone do przodu,
-stopy na 2 - 3 palce odstawione względem siebie.
Poprawną postawę w siedzeniu cechuje:
-oparcie tylnej powierzchni o krzesło,
-równomierne obciążenie ud i guzów kulszowych,
-oparcie stóp o podłoże,
-ustawienie klatki piersiowej i głowy jak przy pozycji stojącej.
Poza ćwiczeniami podstawowymi należy również prowadzić ćwiczenia pozostałych mięśni narządu ruchu między innymi ćw. stóp i kończyn dolnych.
Osobom z wadą postawy zalecana jest , poza gimnastyką wyrównawczą, uprawianie gier i sportów jak : pływanie, wiosłowanie, siatkówkę, koszykówkę i inne.
Diagnostyką i leczeniem wad postawy u dzieci w wieku szkolnym zajmuje się poradnia ortopedyczna .
U dorosłych leczy bóle krzyża i inne zespoły bólowe z kręgosłupa.