PROGRAM EDUKACJI EKOLOGICZNEJ

,,MAŁY PRZYJACIEL PRZYRODY"

dla uczniów nauczania zintegrowanego

prowadzony w ramach kółka ekologicznego

mgr Jolanta Tomczak

Rogóż, 2005

Autorski program ekologiczny

I WSTĘP

Program edukacji ekologicznej jest przeznaczony do realizacji na I etapie kształcenia, w klasach I-III szkoły podstawowej. Przy jego opracowaniu wykorzystano program ekozespołów Fundacji GAP Polska oraz własne doświadczenia we wdrażaniu działań ekologicznych.

Proponowana tematyka programu stanowi uzupełnienie i rozszerzenie treści

z zakresu edukacji ekologicznej w klasach I-III. Ukazuje propozycje ekologicznych działań indywidualnych i zespołowych; wspólnych z rodzicami działań w domu, szkole i najbliższym otoczeniu oraz współpracy międzyklasowej na różnych poziomach.

Program zawiera: cele edukacyjne kształcenia i wychowania, treści programowe, procedury osiągania celów, propozycje założonych osiągnięć ucznia i metody ich oceny. Jest programem otwartym, możliwym do realizacji bez względu na czas rozpoczęcia uczestnictwa w nim.

TREŚCI PROGRAMOWE

Treści edukacyjne i działania ekologiczne zostały podzielone na siedem bloków tematycznych:

I Program Ekozespołów - blok organizacyjny.

II Energia.

III Woda.

IV Zakupy i żywność ekologiczna.

V Odpady.

VI Podróżowanie.

VII Ochrona przyrody.

Treści zawarte w programie zostały tak dobrane, aby zawsze były ciekawe

i pobudzały dzieci do myślenia, obserwowania i działania. Mogą być realizowane w dowolnej kolejności i modyfikowane według potrzeb

i umiejętności uczniów.

Program ukierunkowany został na kształtowanie u najmłodszych świadomości, że każdy jest odpowiedzialny za obecny i przyszły stan środowiska albowiem jak powiedział L.Michnowski: ,,Potrzebą ludzką jest potrzeba życia w szerszym, twórczym sensie. Jest to potrzeba tworzenia przyszłym pokoleniom i Ziemi sensu trwałego rozwoju, a wraz z tym życia godnego i możliwie najdłuższego".

Obudowę metodyczną programu stanowią następujące materiały dydaktyczne:

• podręcznik: Ekozespół. Młodzieżowa kampania ekologicznego stylu życia

,, Razem chronimy Ziemię"

• karty badawcze wytwarzania odpadów, zużycia wody i energii

• Poradnik instruktor szkolnych działań ekologicznych

• Słownik terminów ekologicznych

• Poradnik kampanii ekologicznych w szkole i społeczności lokalnej

• Poradnik ,,Tworzymy szkołę przyjazną środowisku"

II CELE EDUKACYJNE KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA EKOLOGICZNEGO

Głównym celem programu jest kształtowanie poczucia odpowiedzialności za otaczające środowisko. Należy uwrażliwić uczniów na piękno przyrody, na znaczenie czystego środowiska dla ich zdrowia oraz uzmysłowić im, iż sami mogą przyczynić się do zmniejszenia dewastacji środowiska.

Cele szczegółowe:

1. Uczeń powinien zdobyć wiadomości dotyczące:

• walorów przyrodniczych najbliższego środowiska

• wpływu codziennych czynności i zachowań na stan środowiska

• racjonalnego gospodarowania zasobami naturalnymi w gospodarstwie domowym i najbliższym otoczeniu

• stosowania w codziennym życiu zdobytej wiedzy ekologicznej

2. Uczeń powinien opanować umiejętności dotyczące:

• planowania działań na rzecz ochrony środowiska w najbliższym otoczeniu

• obserwowania środowiska przyrodniczego

• poznania współczesnych zagrożeń dla środowiska

• korzystania z materiałów edukacyjnych Programu Ekozespołów i docierania do innych źródeł informacji

• wykonywania gazetek, plakatów, albumów oraz prostych prac badawczych

3. Kształtowanie postawy i przekonania dotyczące:

• poczucia własnej wartości i własnych możliwości

• czynnego i aktywnego uczestnictwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska

• współodpowiedzialności za stan środowiska

• propagowania wiedzy i postaw ekologicznych w społeczeństwie

III MATERIAŁ NAUCZANIA

BLOKI TEMATYCZNE I SPOSOBY REALIZACJI.

Program Ekozespołów - blok organizacyjny.

1. Ekozespół - co to jest, określenie celu.

2. Utworzenie ekozespołów wśród uczniów.

3. Wykonanie wizytówek członków ekozespołu.

4. Jak dokonywać pomiarów?

5. Zapoznanie z tematyką spotkań.

Energia

1. Energia i jej zastosowanie - rodzaje energii, źródła energii.

• zapoznanie z pojęciami dotyczącymi energii

• zastosowanie, źródła i rodzaje energii

• wycieczka do Zakładu Energetycznego w Nidzicy

2. Energia w domu.

• badanie zużycia energii poprzez przeprowadzenie pomiarów w gospodarstwach domowych uczniów - pomoc rodziców

• wykonanie ekozespołowej gazetki na temat odnawialnych i nieodnawialnych źródeł energii

3. Akcja propagandowa - podejmowanie działań na rzecz poszanowania energii w domu, w szkole.

Woda

1. Znaczenie wody w przyrodzie, życiu człowieka i zwierząt.

2. Właściwości wody i jej znaczenie w przyrodzie.

• do czego woda jest potrzebna

• przeprowadzenie doświadczeń: właściwości wody, stany skupienia wody, obieg wody w przyrodzie

3. Pomiary zużycia wody.

4. Sposoby racjonalnego gospodarowania wodą w domu i w szkole.

• oszczędzanie wody podczas mycia zębów, dokręcanie kranów i właściwe ich użytkowanie, sprawdzanie szczelności zbiornika...

• konkursy na hasła i plakaty propagujące oszczędzanie wody

5. Przyczyny i rodzaje zanieczyszczeń wody.

6. Wycieczka do oczyszczalni ścieków w Nidzicy.

7. Podejmowanie działań na rzecz ochrony wody.

- wycieczka do Nowej Kaletki (obserwacja i doświadczenia w terenie: jezioro, las).

Zakupy i żywność ekologiczna.

1. Produkcja żywności - rolnictwo ekologiczne i konwencjonalne.

• różnica między żywnością wyprodukowaną metodami ekologicznymi

i tradycyjnymi

• zakładamy uprawę szczypiorku i rzeżuchy

• przygotowanie posiłku z produktów własnych upraw

2. Produkty spożywcze wytwarzane w naszej okolicy.

3. Z wizytą w sklepie.

• wykaz produktów ze znakiem ekologicznym

• opracowanie poradnika ekologicznego konsumenta

• promowanie ekologicznych opakowań

4. Wpływ odżywiania na nasze zdrowie.

• analiza kupowanej żywności (pochodzenie żywności)

• zwracanie uwagi na skład, zawartość, środki konserwujące i sposób konserwowania, sztuczne barwniki i dodatki.

Odpady

1.Czy śmieci to problem?

• zapoznanie z rodzajami odpadów w najbliższym środowisku (przemysł, rolnictwo, gospodarstwo domowe

• wycieczka do Sortowni Odpadów w Olsztynie

• pomiary odpadów w gospodarstwie domowym

2. Co się dzieje z odpadami?

• dzikie wysypiska śmieci w naszym otoczeniu i ich wpływ na środowisko

i na człowieka

• oznakowanie pojemników do segregacji odpadów

• segregowanie odpadów i wykorzystanie ich na zajęciach plastycznych

i technicznych

- znaczenie kompostowania odpadów ogrodniczych w gospodarstwie domowym

3. Korzyści z odzysku.

• zachęcanie domowników do naprawiania odzieży i innych przedmiotów

• uszycie toreb na zakupy z materiału

• udział w konkursach ekologicznych ( maska karnawałowa, ekologiczna marzanna, twór odpadowy, makieta eko-miasto, eko-wieś, upominki itp.)

Podróżowanie

1.Czym podróżujemy?

• rodzaje środków transportu

• rodzinne wycieczki rowerowe - planowanie

• szkolne wycieczki rowerowe - uzgodnienie z wychowawcami klas

• piesze wycieczki i obserwacje przyrodnicze

2. Zajęcia w terenie.

• obserwacja natężenia ruchu i zanieczyszczenia środowiska.

Ochrona przyrody

1. Tu mieszkam i tu działam.

• ocena stanu środowiska i zagospodarowania otoczenia wokół szkoły i domu

• pozytywne przykłady działania człowieka na rzecz ochrony środowiska

• negatywne zmiany zachodzące w przyrodzie wskutek działalności człowieka

• czy nasza rzeka jest czysta?

• co i gdzie zmienić? - konkurs plastyczny ,, Moja wieś w przyszłości"

2. Działania na rzecz ochrony środowiska w miejscu zamieszkania i nauki.

- włączenie się do akcji ,,Sprzątanie świata"

• pomagamy żyć roślinom i zwierzętom

• ekologiczne pożegnanie zimy

• przemarsz przez wieś z plakatami i ulotkami, zachęcanie mieszkańców do ekologicznego stylu życia

• zorganizowanie imprezy z okazji Dnia Ziemi

IV PRZEWIDYWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIA

I PROPOZYCJE ICH OCENY

Przewidywane osiągnięcia ucznia po zrealizowaniu programu:

Uczeń zna:

• elementy Programu Ekozespołów: ekozespół, system pomiarów efektów działań ekologicznych

• rodzaje i źródła energii

• rodzaje odbiorników energii w domu

• właściwości wody

• rolę wody w przyrodzie i gospodarce człowieka

• rodzaje oraz przyczyny zanieczyszczeń wody

• sposoby oczyszczania wody (oczyszczalnie ścieków)

• ekologiczne oznakowania towarów

• terminy: żywność ekologiczna, konwencjonalna, konsument

• zioła stosowane w medycynie i kuchni

• pojęcie odpady

• rodzaje i źródła odpadów

• terminy: krajobraz naturalny i przekształcony przez człowieka

• zasady zachowania się w bezpośrednim kontakcie z przyrodą

Uczeń rozumie:

• termin ,,ekologiczny styl życia"

• konieczność podejmowania działań na rzecz ochrony środowiska w swoim otoczeniu

• konieczność racjonalnego gospodarowania energią w domu i w szkole

• potrzebę oszczędzania energii

• rolę człowieka w gospodarowaniu zasobami wody

• na czym polega obieg wody w przyrodzie

• potrzebę funkcjonowania oczyszczalni ścieków

• zależności między stanem środowiska, jakością żywności i zdrowiem człowieka

• wpływ rolnictwa na degradację środowiska

• na czym polegają tzw. ekologiczne zakupy

• pojęcie recykling

• znaczenie kompostowania odpadów w gospodarstwie domowym

• potrzebę ochrony środowiska

Uczeń potrafi:

• korzystać z materiałów edukacyjnych Programu Ekozespołów i innych źródeł w dziedzinie ochrony środowiska

• integrować się w zespole

• zachować się proekologicznie w życiu codziennym

• uzasadnić konieczność prowadzenia pomiarów zużycia zasobów naturalnych

• racjonalnie gospodarować wodą, energią elektryczną w domu, w szkole

• zaproponować działania zmierzające do oszczędzania energii i wody

• określić źródła zanieczyszczeń wody

• dokonywać świadomego wyboru między żywnością produkowaną metodami ekologicznymi i tradycyjnymi

• wymienić zagrożenia dla środowiska wynikające z produkcji żywności

• dokonywać świadomych, właściwych wyborów w sklepie

• uzasadnić konieczność stosowania środków ulegających biodegradacji

• segregować odpady i przedstawić korzyści wynikające z ich segregacji

• lokalizować dzikie wysypiska

• wymienić czynniki zagrażające najbliższemu środowisku

• systematyzować zebrane wiadomości o środowisku

• ocenić stan najbliższego środowiska

• wyrażać swoje myśli i uczucia w formie werbalnej, plastycznej i pisemnej

Program edukacji ekologicznej przeznaczony jest do realizacji na I etapie kształcenia, w klasach I-III szkoły podstawowej. Ze względu na specyfikę tego etapu kształcenia należy stosować aktywne metody pracy, angażując ucznia do twórczego rozwiązywania problemów, podejmowania własnych inicjatyw, samodzielnego zdobywania informacji. Uświadamiając mu też, że to właśnie poprzez swoją działalność przyczynia się do zmniejszenia dewastacji środowiska, co jest bardzo ważne dla zdrowia człowieka. W realizacji programu bardzo pomocne są: wycieczki, przeprowadzane wywiady, doświadczenia, obserwacje, pomiary zużycia zasobów naturalnych w domu oraz planowanie pożądanych działań na rzecz środowiska.

V PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW

Podczas realizacji programu ekologicznego dzieci korzystają z różnych dostępnych źródeł, własnych wiadomości i doświadczeń szukając informacji na realizowany temat-zagadnienie.

Podczas terenowych wycieczek a także wycieczek do miejsc związanych

z działalnością człowieka i jego ochroną, uczą się obserwowania i słuchania natury, badają zależności jakie istnieją w przyrodzie, przestrzegają zasad zachowania się na obszarach chronionych, dyskutują na temat właściwego zachowania się w lesie, po czym dzielą się swoimi wrażeniami w formie ustnych opowiadań, haseł, prac plastycznych czy opowiadań twórczych.

Na spotkaniach ekozespołu ustalają też daty odczytu z licznika energii elektrycznej, gazu, wody. Obliczają średnie ich zużycie na jedną osobę

w rodzinie i wspólnie dyskutują nad sposobami ograniczenia zużycia gazu, wody, energii, a tym samym nad zmniejszeniem opłat za rachunki. Swoje pomysły wykorzystują w domach. Organizują segregację śmieci i porównują wyniki. Poprzez tworzenie samodzielnie opracowanych broszurek ekologicznych propagują i namawiają społeczność lokalną do prowadzenia ekologicznego stylu życia.

Przeprowadzone działania zapewniają dzieciom wszechstronny, bezpośredni kontakt ze środowiskiem naturalnym, wyrabiają zaangażowaną postawę, uczą samodyscypliny, przygotowują do dorosłego życia.

2

---