„Dialog z przyrodą”
Program edukacji ekologicznej
dla klasy III
Zespołu Szkolno - Przedszkolnego
w Golczewie
Opracowała
mgr Renata Baraniak
nauczyciel mianowany
Zespołu Szkolno - Przedszkolnego
w Golczewie
WSTĘP
Rozwiązywanie podstawowego problemu naszych czasów, jakim są wzajemne stosunki pomiędzy ludzkością, wraz z jej rosnącym potencjałem przemysłowo - technicznym, a biosferą Ziemi, stanowiącą środowisko życia człowieka, wymaga nowego wymiaru działania, możliwego na drodze edukacji. Chodzi o taką edukację, która postawi na wartości ekologiczne i sprawi, że im zostaną podporządkowane normy życia społecznego. Dzieci w młodszym wieku szkolnym powinny być objęte systematycznym, dobrze zaplanowanym, konkretnym działaniem, by skutecznie i efektywnie kształtować predyspozycje ekologiczne. Powstała, więc potrzeba stworzenia i wdrożenia programu ekologii dla dzieci klasy III dostosowanego do potrzeb i możliwości zarówno dzieci, jak i regionu, w którym one mieszkają.
Proponowany program przewiduje rozszerzenie materiału o problematykę ekologiczną wykraczającą poza treści w realizowanych programach edukacyjnych dla klas I - III. Ma on wyposażyć uczniów w określone wiadomości, umiejętności i postawy, w przystępny sposób przybliżyć dzieciom świat przyrody, uświadomić, że są jej częścią oraz uwrażliwić na przejawy degradacji środowiska i rozwijać pozytywne zachowania wobec ochrony przyrody.
Dodatkowym aspektem stworzenia programu są walory przyrodnicze najbliższego środowiska, należącego do gminy Golczewo. Na terenie gminy utworzono trzy Zespoły Przyrodniczo - Krajobrazowe: „Las Golczewski”, „Las Widłakowy”, „Las Samliński”, których zadaniem jest ochrona cennych leśnych zespołów biocenotycznych. W lasach tych dominują drzewa, których wiek przekracza często 150 lat, są to: buki, jawory, dęby, sosny, świerki... W niżej położonych partiach lasu na bagniskach i przy źródłach rośnie olsza czarna w zespołach tworząca oles oraz jej skupiska z jesionem. Na szczytach wzgórz rośnie potężny i wyniosły modrzew europejski. Malowniczość krajobrazu zwiększają rośliny podlegające całkowitej ochronie gatunkowej: wiciokrzew pomorski, grążel żółty, barwinek czerwony, śnieżyczka, przebiśnieg, bluszcz pospolity. Spacerując drogami leśnymi napotkamy przepięknie kwitnącą konwalię majową, marzankę wonną, turówkę leśną. W zespołach spotykamy również zwierzęta: jeża, sarnę, wydrę, kunę, łasicę, jelenia europejskiego oraz symbol Golczewa - zieloną żabę. Niekiedy uda się wyśledzić piżmaka, jenota czy borsuka. Ogromne trzcinowiska to obfita baza pokarmowa dla trzciniaka, strumieniówki, błotniaka stawowego. Wody Jeziora Okonie i rzeki Niemicy to miejsce polowań orła bielika i kani rudej. W bagnach, po zarośniętym Jeziorze Samlińskim, żyją czaple, żurawie, kaczki ogorzałki, głowieńki, tracze oraz remizy i rybołowy. Klejnotem przyrodniczym są liczne śródleśne jeziorka dystroficzne, jary, wąwozy, źródliska. Charakterystyczne dla zespołów jest jeziorko "Żabie" położone w „Lesie Golczewskim” oraz gęsty dywan płożących się widłaków jałowcowatych obejmujących w „Lesie Widłakowym” obszar około 24 ha. W zespołach przyrodniczych w „Lesie Golczewskim” i na terenie „Lasów Samlińskich” zostały wyznaczone ścieżki dydaktyczne, które w swoim przebiegu mają oznaczone leśne przystanki. Przystanki te ukazują najcenniejsze fragmenty lasów, dlatego podczas leśnych wędrówek warto na dłużej się przy nich zatrzymać.
1. Ścieżka dydaktyczna „Las Samliński” liczy około 2 km. Rozpoczyna się od końca wsi Samlino, przebiega starą aleją kasztanową od nieistniejącego już pałacu i dalej wiedzie przez malownicze i osobliwe tereny lasu i wzgórza Samlińskiego. Na trasie znajduje się 7 przystanków: „Chrońmy nasze rośliny leśne”, „Bukowy dinozaur”, „Daglezja doborowa”, „Naturalna odnowa buka”, „Tajemnicze bagna”, „Dąb na cokole”, „Modrzewiowe wrota”.
2. Ścieżka dydaktyczna „Las Golczewski” ma 4 km długości. Rozpoczyna się przy leśniczówce w Lesie Golczewskim. Na trasie spotkamy 7 przystanków: „Drzewo Doborowe Dąb”, „Dąb Władycha”, „Dziuple Gągołów”, „Drzewo Doborowe Modrzew”, „Drzewo Doborowe Świerk”, `Jezioro Żabie”, „Las Widłakowy”.
3. W projekcie jest ścieżka dydaktyczna „Bagna Samlińskie”
Szkoła Podstawowa w Golczewie usytuowana jest w ciekawym otoczeniu przyrodniczym. Wokół szkoły występują różne ekosystemy (pola, łąki, zbiorniki wodne, lasy), które umożliwią naturalne zdobywanie wiedzy, rzeczywiste bycie blisko natury, działanie na rzecz ochrony przyrody i współdziałanie z ludźmi przejawiającymi troskę o środowisko.
I. CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU
Program ekologiczny napisany został z myślą o uczniach klasy III szkoły podstawowej. Realizowanie go przewidziane jest w ramach zajęć nauczania zintegrowanego oraz zajęć pozalekcyjnych.
Treści podzielone zostały na kręgi tematyczne:
I. Przyroda naszej okolicy
II. Ekologia w naszym otoczeniu
III. Człowiek elementem środowiska przyrodniczego
Ujęte w kręgi treści są bardzo bliskie każdemu dziecku, gdyż podstawą wyjścia było najbliższe środowisko oraz problemy z jego degradacją i ochroną. Zaproponowane w programie treści nauczania należy traktować jako sposobność do realizacji zakładanych celów ogólnych i szczegółowych związanych z ekologią. Dobór treści zawartych w tym programie odpowiada założeniom Podstawy programowej.
Program, oprócz celów, treści, procedur osiągania celów, zawiera przewidziany zakres umiejętności, jakie dzieci będą zdobywały w trakcie jego realizacji oraz sposoby ewaluacji.
Zakłada się, iż nabycie przez dziecko postulowanych wiadomości i umiejętności wpłynie na jego postawę życiową, a wtedy odpowiedzialność ekologiczna stanie się jednym z priorytetów w hierarchii uznawanych przez nie wartości.
II. SZCZEGÓŁOWE CELE EDUKACYJNE - KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA EKOLOGICZNEGO
Program edukacji ekologicznej oparty jest na obowiązującej Podstawie programowej MENiS.
Głównym celem edukacji uczniów w młodszym wieku szkolnym zawartym w Podstawie programowej jest (...) wspomaganie wszechstronnego i harmonijnego rozwoju (…) każdego dziecka. Dlatego też program ten zakłada wyzwolenie i utrwalenie u dzieci potrzeby życia zgodnie z ideami zrównoważonego rozwoju poprzez:
rozbudzanie potrzeby kontaktu z przyrodą,
uzmysłowienie, że obserwacja jest podstawową metodą zdobywania wiedzy o otaczającym nas środowisku,
zachęcenie do obserwowania świata naturalnego,
budzenie wrażliwości na piękno przyrody,
poznawanie zasad ochrony środowiska,
wprowadzanie, kształtowanie i poszerzanie pojęć dotyczących ekologii,
zdobywanie informacji o tematyce ekologicznej z różnych dostępnych źródeł (czasopism, książek, albumów, atlasów, słowników, encyklopedii itp.) oraz dzielenie się zdobytą wiedzą,
poznawanie sposobów ochrony różnych składników środowiska naturalnego,
uzmysłowienie zależności między stanem środowiska a zdrowiem człowieka,
umiejętność zastosowania zdobytej wiedzy w nowej sytuacji,
uczestnictwo w pracach na rzecz środowiska,
przestrzeganie podstawowych zasad ochrony środowiska,
poczucie przynależności do społeczności szkolnej, środowiska lokalnego, regionu, kraju,
poznawanie wartości, którymi kierują się ludzie przyjaźni środowisku,
budowanie systemu wartości zgodnego z zasadami ochrony środowiska.
III. PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW
Podstawowym założeniem niniejszego programu ekologicznego jest wyposażenie uczniów w niezbędne wiadomości i umiejętności.
Osiąganie zamierzonych celów zdeterminowane jest:
• poznaniem treści poszczególnych obszarów tematycznych,
• dobrą organizacją i warunkami przebiegu procesu wychowawczo-dydaktycznego,
• dostosowaniem zadań do potrzeb i możliwości poszczególnych dzieci,
• kształtowaniem pozytywnego nastawienia do świata przyrody,
• odwoływaniem się do dziecięcych przeżyć, doświadczeń, wiadomości i umiejętności,
• tworzeniem sytuacji umożliwiających poznawanie środowiska przyrodniczego,
• sprzyjaniem budowaniu systemu wartości opartego na zasadach zgodnych z ochroną środowiska.
Jednym z wielu ważnych uwarunkowań jest także stosowanie atrakcyjnych form i metod pracy opartych na: obserwacji, pokazie, przekazie słownym, pogadance, dyskusji, przykładzie osobistym, projekcji filmów i pokazie multimedialnym, doświadczeniu, zajęciach praktycznych, hodowli, działaniu, wycieczce, spotkaniu z ciekawymi ludźmi, wykorzystaniu komputera, zajęciu w terenie, gromadzeniu różnorodnych materiałów, czytaniu literatury o tematyce przyrodniczej i ekologicznej, różnorodnych zabawach, grach dydaktycznych, zajęciach dramowych, konkursach o tematyce ekologicznej, wystąpieniach (np. inscenizacja), współpracy z organizacjami ekologicznymi.
W wyniku prawidłowego wykorzystania tych metod uczeń powinien być człowiekiem rozsądnym, twórczym, myślącym, dbającym o otaczające go środowisko.
Rolą nauczyciela w osiąganiu założonych celów jest wprowadzenie modyfikacji w treściach, metodach nauczania oraz stylu kierowania zespołem dziecięcym. Uświadomienie sobie, iż osobowość nauczyciela ma wielkie znaczenie dla kształtowania się osobowości ucznia, a w szczególności ucznia będącego w młodszym wieku szkolnym. Nadrzędnym zadaniem nauczyciela jest jednak wspomaganie i pobudzanie rozwoju każdego dziecka, a nie realizacja programu.
Rolą rodziców w osiąganiu założonych celów jest włączenie się do realizacji procesu edukacyjnego.
IV. TREŚCI PROGRAMOWE
Przyroda naszej okolicy
Treści nauczania |
Sposób realizacji |
Oczekiwane efekty - Uczeń potrafi |
|
|
|
2. Ekologia w naszym otoczeniu
Treści nauczania |
Sposób realizacji |
Oczekiwane efekty Uczeń potrafi |
|
|
|
3. Człowiek elementem środowiska przyrodniczego
Treści nauczania |
Sposób realizacji |
Oczekiwane efekty Uczeń potrafi |
|
|
|
V. EWALUACJA
Kryterium oceny nie jest stan wiedzy ucznia w danym momencie, ale jego praca, włożony wysiłek, umiejętności i postępy. Nie stosuje się żadnych testów ani typowych sprawdzianów. Nauczyciel dokonuje obserwacji ciągłej, całościowej i kompleksowej ucznia, przeprowadza z nim rozmowy i gromadzi wytwory jego pracy. Oceniając realizację programu zwraca także uwagę na:
samodzielne pisanie ulotek, broszur ekologicznych,
przygotowania i udział w happeningach, w trakcie, których uczniowie wykorzystują zdobytą wiedzę i umiejętności
konkretną działalność dzieci w środowisku,
udział i zaangażowanie we wszystkich akcjach proekologicznych,
ankietę przeprowadzona wśród dzieci i rodziców, dotycząca wpływu programu na zachowania ekologiczne dzieci w ich codziennym życiu,
- wyniki uzyskane w konkursach.
ANEKS
I. Opis ścieżek dydaktycznych znajdujących się na terenach Zespołów Przyrodniczo - Krajobrazowych Nadleśnictwa Rokita.
1. Ścieżka dydaktyczna „Las Samliński” liczy około 2 km. Rozpoczyna się od końca wsi Samlino, przebiega starą aleją kasztanową od nieistniejącego już pałacu i dalej wiedzie przez malownicze i osobliwe tereny lasu i Wzgórza Samlińskiego.
O wiele trudniej zaobserwować faunę, ze względu na jej dużą ruchliwość toteż przy opisie każdego przystanku podano powszechnie spotykane gatunki zwierząt, łatwe do rozpoznania.
Na trasie znajduje się 7 przystanków. Wędrówkę rozpoczynamy żółtym szlakiem, od alejki bardzo wiekowych kasztanów i po ok. 100 metrach znajdziemy się na skraju lasu. Tutaj jest nasz
I przystanek „Chrońmy nasze rośliny leśne”.
Miejsce to zostało wybrane celowo. Powinniśmy na chwilę zatrzymać się przed wejściem do lasu, zastanowić, jak należy się w nim zachować i zapoznać się z mapką trasy.
„Chrońmy nasze rośliny leśne”- z tym apelem zwracamy się do wszystkich. Zachęcamy do poznawania i ochrony dziko rosnących roślin.
Las tworzy pewną zrównoważoną całość, rządzącą się określonymi prawami, w której znajduje się ład i porządek. Tej równowagi nie należy naruszać.
Zapraszamy do dalszej wędrówki. Idziemy dalej żółtym szlakiem przez około 50 metrów. Po obu stronach drogi mijamy las. Po prawej: bukowy, gdzie 92-letnie drzewa osiągają wysokość 28 metrów. Po lewej: mieszany, z drzewostanem: świerka, buka, daglezji, modrzewia, z domieszką dębu osiągającego wiek nawet 150 lat.
II przystanek „Bukowy dinozaur”.
To potężny buk o obwodzie 7 metrów liczący ponad 200 lat, uważany za jeden z najstarszych na Pomorzu Zachodnim. Gdy się przyjrzymy bliżej drzewu zauważymy na nim wyraźnie symptomy starości i obumierania przez przerzedzenie korony, tworzenie pęknięć i guzów na korze, obumieranie gałęzi. Buki są bardzo wrażliwe na uszkodzenia mechaniczne. Nawet niewielkie uszkodzenie kory powoduje powstanie martwicy drewna. Z krzewów rosnących na tym terenie zobaczymy bez czarny, leszczynę, samosiew buka, a w runie jako pierwsze wiosną kwitną zawilce.
Ssaki zamieszkujące ten teren i najbliższą okolicę to: sarna, jeleń, dzik, lis. Z ptaków możemy spotkać dzięcioła, kowalika, drozda.
III przystanek „Daglezja doborowa”.
Spotykamy tu trzy daglezje rosnące niedaleko siebie oznakowane żółtym paskiem i numerem. Drzewa doborowe z uwagi na najlepsze cechy dziedziczne zostały wytypowane przez rzeczoznawców Instytutu Badawczego Leśnictwa do ogólnopolskiego zasobu drzew doborowych i każde z nich otrzymało swój numer. To najdoskonalsze genetycznie drzewa z najlepszymi cechami, wyróżniające się wysoką zdrowotnością, długim, prostym, pozbawionym gałęzi pniem, dużą masą, silną, proporcjonalną koroną. Nie podlegające wycince żyją do swej naturalnej śmierci. Zbierany z nich materiał rozmnożeniowy - nasiona wykorzystuje się do wyhodowania sadzonek używanych przy sadzeniu lasu. Taki sposób rozmnażania drzew powoduje, że potomstwo wyrośnie na równie okazałe jak ich „rodzice”. W okolicy daglezji w promieniu 20-50 metrów ujrzymy pomnikowe okazy buków i dębów. Niektóre z nich osiągają obwody 5-6 metrów. W drzewostanie można zobaczyć świerki, a w podszycie: bez czarny, leszczynę, samosiew buka, trzmielinę, wiciokrzew pomorski.
IV przystanek „Naturalna odnowa buka”.
Przed nami zbocze Wzgórza Samlińskiego obrośnięte młodymi drzewkami buczyny pomorskiej. Drzewostan w tym miejscu nie jest zwarty, co umożliwia wzrost siewek buka. Najbardziej korzystne warunki istnieją przy ściółce nieprzekraczającej 3-6 centymetrów grubości. Dlatego bardzo ważne jest by przeprowadzić tu cięcia przygotowawcze. Usunięciu podlegają drzewa złej jakości. Nie należy wchodzić między młodą buczynę, bowiem jest ona bardzo wrażliwa na uszkodzenia.
V przystanek „Tajemnicze bagna”.
Charakterystyczna dla tego zbiorowiska jest olsza. Jest drzewem obniżeń typowych dla bagien. Posiada wówczas dużą zdolność dawania odrośli z pnia tworząc olesy. Na podmokłych glebach wytwarza krótkie korzenie serdeczne i szeroko rozpostarte korzenie boczne. Z drzew towarzyszących zobaczymy brzozę i jesion. Nieco wyżej, na skłonach rosną: buki, dęby, świerki. W podszycie spotkamy leszczynę i czeremchę.
Płazy, które można tu zaobserwować to: żaba moczarowa, żaba wodna, kumak nizinny. Duże skupiska tych osobników występują na wiosnę w okresie godów.
Idziemy dalej wzdłuż malowniczego krajobrazu źródlisk i wracamy na żółty szlak. Po 30 metrach wędrówki docieramy do rozwidlenia dróg. Tutaj schodzimy ze szlaku i idziemy drogą w górę 20 metrów dalej wchodzimy do wąskiego jaru prowadzącego na Wzgórze Samlińskie. Mijamy przepiękny, stary las dębowo-bukowo-grabowy, gdzie drzewa osiągnęły wiek 107 lat. Wyżej, po lewej stronie zobaczymy sosny z charakterystyczną jasnobrązową korą. To niewielki lasek sosnowy z drzewami, które mają 97 lat. Po 300 metrach dochodzimy do zabudowań gospodarstwa rolnego. Skręcamy kątem prostym w lewo kierując się 200 metrów dalej na szczyt wzgórza.
VI przystanek „Dąb na cokole”
Jest to bardzo stary dąb szypułkowy, ze zmianami w korze do wysokości 1 metra. Wokół drzewa widać liczne ślady żerowisk dzików, szukających tu owoców buczyny i dębów. W podszycie zobaczymy leszczynę i samosiew buka. Idziemy dalej i schodzimy stromym zboczem ze wzgórza, skręcając nieco w prawo. Po około 100 metrach dochodzimy do ciemnego lasku, gdzie spotkamy modrzew europejski.
VII przystanek „Modrzewiowe wrota”
Dwa dostojne, smukłe modrzewia o obwodzie ponad 3 metry i wieku 67 lat, stoją blisko siebie, jakby zapraszając nas do przejścia między nimi i zwiedzenia tej części lasu. Jest on mieszany. W równych częściach występują tu: modrzew, daglezja oraz dąb i buk. Modrzew jest to gatunek wybitnie światłożądny, najbardziej ze wszystkich drzew iglastych, dlatego zastanawiające jest, dlaczego tak dobrze czuje się w tym ciemnym lesie. Jest drzewem szybkom rosnącym, stanowi domieszkę uszlachetniającą w drzewostanach wielogatunkowych. Przechodzimy przez „modrzewiowe wrota” i po około 250 metrach jesteśmy powrotem na żółtym szlaku.
Tu kończy się przygoda na ścieżce dydaktycznej „Las Samliński”.
2. Ścieżka dydaktyczna „Las Golczewski” prowadzi przez najpiękniejsze i najcenniejsze drzewostany nadleśnictwa Rokita. Zadaniem ścieżki jest pokazanie walorów przyrodniczych tego terenu oraz przybliżenie pracy leśnika. Spotykamy tu piękne lasy bukowo - jaworowo - dębowo - grabowe z licznymi potężnymi sosnami, modrzewiami i świerkami w wieku 100-150 lat oraz ogromny czterystuletni dąb o obwodzie pnia 500 cm. Otoczone lasem i torfowiskiem śródleśne jeziorko dystroficzne to przyrodniczy klejnot tego obszaru. Rośnie tutaj: grzybień północny, rosiczka okrągłolistna, wełnianka, turzyca obła, żabirośl, przygiełka, wrzosiec, kosaćce, bagno zwyczajne. Jest to miejsce masowego rozrodu ropuchy szarej. Każdej wiosny odbywają tu swoje lęgi żurawie, gągoły, dzięcioły czarne, a w poszukiwaniu pokarmu często zalatuje tutaj bielik. W starych dziuplastych drzewach mieszkają sowy i nietoperze. Bardzo licznie rośnie tutaj wiciokrzew pomorski, turówka, konwalia majowa oraz widłak jałowcowaty. Znajdują się tutaj wśród wzgórz źródliska spływające potokami do jeziora.
I przystanek „Drzewo doborowe dąb”
Drzewa doborowe to najlepsze genetycznie drzewa, z najlepszymi cechami, wyróżniające się wysoką zdrowotnością, długim, prostym i pozbawionym gałęzi pniem, dużą masą, silną, cienkogałęzistą, proporcjonalną koroną. Drzewa doborowe nie podlegają wycince - żyją do swej naturalnej śmierci. Wokół drzew znajduje się otulina (o promieniu 20 metrów) również nie podlegająca wycince. Z drzew doborowych zbierany jest materiał rozmnożeniowy - nasiona i maleńkie zrzezy (fragmenty gałązek). Są one potrzebne do wyhodowania sadzonek używanych przy sadzeniu lasu. Nadleśnictwo Rokita posiada 86 drzew doborowych, z czego 20 drzew to dęby, 40 to drzewa doborowe świerkowe, 12 to sosny, 10 daglezje i 4 modrzewie.
II przystanek „Drzewo doborowe modrzew”
To jeden z wielu modrzewi europejskich rosnących w „Jaworowym lesie” i jedno z czterech modrzewiowych drzew doborowych w Nadleśnictwie Rokita. Ich wiek i rozmiary są imponujące. Mają nawet 43 metry wysokości a więc tyle co 13-piętrowy budynek. Rosną tu blisko od 130 lat a ocalił je od wycięcia sędziwy leśniczy Władysław Sałam. Modrzew jest jedynym krajowym drzewem iglastym zrzucającym igły na zimę. Spadające na ziemię igły mają dobroczynny wpływ na glebę.
III przystanek „Drzewo doborowe świerk”
Tereny Nadleśnictwa Rokita są obszarem, na którym świerk nie występuje naturalnie. Został tu wprowadzony sztucznie przez człowieka i czuje się tutaj nadzwyczaj dobrze. Rokickie świerki osiągają nawet 43 metry wysokości i ponad 2 metry obwodu. Świerk może żyć do 300 lat i osiągać wysokość ponad 68 metrów. Tak okazałe drzewa występują już tylko nielicznie w górach, ale giną tam masowo gdyż świerk jest gatunkiem bardzo wrażliwym na zanieczyszczenia przemysłowe. Olejki eteryczne, którym świerk zawdzięcza swój zapach mają właściwości bakteriobójcze oraz działają odświeżająco i relaksująco.
IV przystanek „Jezioro żabie”
W głębi lasu, za drzewostanem jaworowym, rozciągają się torfowiska otaczające przepiękne Jezioro Żabie. Jego tafla porośnięta jest pięknie kwitnącymi, chronionymi grzybieniami. Jezioro jest ostoją wielu gatunków dzikich ptaków, a na jego obrzeżu występują licznie rzadkie i chronione rośliny.
V przystanek „Widłakowy las”
Główną atrakcją tego terenu jest Widłakowy Las ; gęsty dywan płożących się widłaków jałowcowatych obejmujący obszar 25 hektarów. Kobierzec widłaków jest bardzo gęsty. Widłaki porastają karpy wywrotów i płożą się po pniach drzew nawet do wysokości 30-45 cm.
VI przystanek „Dąb Władycha”
Na wzgórzu rośnie olbrzymi, stary Dąb Władycha nazwany tak na cześć byłego leśniczego. Drzewo ma około 300 lat, a jego obwód wynosi 502 centymetry. Chociaż dąb jest synonimem siły i trwałości to nasz „sędziwy staruszek” nie oparł się nawałowi wiatrów i burz, które połamały prawie wszystkie jego konary pozostawiając zaledwie jedną żywą gałąź. Liczne dziuple w pniu drzewa oraz leżące wokół pnia złamane gałęzie stały się domem dla sów, kun, pożytecznych owadów, które bytując razem wcale sobie nie przeszkadzają. Ze względu na sędziwy wiek i znaczne rozmiary, dąb został uznany za pomnik przyrody.
VII przystanek „Dziuple gągołow”
Na skarpie doliny Jeziorka Czarnego rosną piękne kolumnowe buki o prostych i strzelistych pniach. Jeden z nich, rosnący na szczycie skarpy ma obwód 324 cm i na wysokości 10 metrów rozwidla się na dwa pnie. Pod starymi bukami widać gęstą szczotkę odnowienia naturalnego buka i jaworu. W bukowych pniach jest sporo dziupli. Są one miejscem wylęgu kaczek gągołów. Pisklęta tych kaczek w kilkanaście godzin po wykluciu wyskakują same z dziupli, z wysokości kilkunastu metrów i bez krzywdy po takim upadku wędrują piechotą do pobliskiego jeziorka. W maju i czerwcu z Jeziorka Czarnego dochodzi rechot żab moczarowych, których samice w porze godów zabarwiają się na niebiesko.
14