I.13 / I.8 Wozniesienski

Chce być poetą euforii. Z wykształcenia jest architektem i chce swoje przygotowanie wykorzystać w dziedzinie konstruktywizmu. Od razu chce zaistnieć kontrastami, dźwiękiem, tak jak futuryści. Wpływy symbolistów - Majakowskiego, Pasternaka, Cwietajewa i Bagrickiego.

Starał się zauważać ciemne strony Ameryki, aby gloryfikować ZSRR. Na całym świecie panuje zło. Aby nad nim zapanować, trzeba budować pomosty. Stara się, aby jego poezja była uniwersalna. Wywołuje duchy Dantego, Michała Anioła, to znów powraca do teraźniejszości, a potem do przyszłości. Zaczyna powątpiewać w swoje emocje. Załamuje się.

Cykl „Trójkątna grupa”:

- tłumaczy skąd biorą się jego załamania

- gloryfikuje komunizm (wszędzie jest zło faszyzmu)

- obawia się robotyzacji

- uniwersalizm w poezji - przeszłość z przyszłością; pyta „kim są ludzie”

Nie przyznawali się do swoich lęków, poszli na kompromis by ich publikowano, oczerniali kraje obce

Stali się „nadwornymi buntownikami Kremla”

„Gojja” - nawiązanie do litografii Goi - „Demony wojny”

- maksymalne obciążenie wszystkimi komponentami poezji, poczucie wibracji

- nasycenie symbolami i skojarzeniami

„Motogonki po viertikalnoj stienie” - drabina zawodowa, ona jest amazonką i pnie się w świecie mężczyzn do góry, jest silna. Nawiązanie do Dżyngis-Chana - azjatyckość. Wozniesienski przywołuje azjatyckie stosunki między ludźmi. Wszystko ma konstrukcję pionową - jedni będą na dole, a drudzy na górze

„Rock & Roll”

- boi się techniki i cywilizacji

- wszyscy się bawią, tańczą, jest wesoło

- Murzyni grają na trąbkach, które przypominają maszynki do mięsa

- czas został zatrzymany

- krew na białym linoleum - Krwawa Mary

„Riublowskoje szose”

- sanatorium - cisza, spokój, a z drugiej strony hałas i ryk udarów

- miłość w samochodzie i niepewność, że ktoś przyjdzie

- dynamiczny opis

Cechy charakterystyczne:

- wrażliwość na ból i poniżenie człowieka

- rozdygotana, napięta i dynamiczna liryka

- piętnuje wynaturzenia moralne, skamienieliny myślowe, które wytworzył kult jednostki

- prowadził walkę ze słem, na gruncie lokalnym i globalnym

- jasno określa swoje credo (bunt) - na początku twórczości, a pod koniec wątpi w humanistyczny kształt świata, nuty goryczy, zwątpienia

I. 15 Jewgienij Jewtuszenko i jego „poetycki reportaż”

Jewtuszenko i Wozniesienski - pokolenie sześćdziesiątników. Byli to poeci oficjalni. Za życia nie mogli liczyć na poparcie czytelników. Połączyło ich to, że swoją twórczością starali się występować przeciw bezruchowi poezji rosyjskiej. Jako poeci są zupełnie różni. Współzawodniczyli o czytelników, do czego nie zawsze chcieli się przyznać.

Pasjonowały ich tematy: miłości, podróży zagranicznych, obrachunku z przeszłością, reakcji na wydarzenia

Jewtuszenko

Poeta, prozaik, scenarzysta. Zaczynał od socrealistycznych wierszy - zbiorek „Zwiadowcy przyszłości”. Po tym tomiku zdecydował popracować nad odrodzeniem liryki. Jest to liryka powątpiewań, pytań bez odpowiedzi. Jest w stanie pisać pamflety, utwory na potrzebę chwili, w czym przypominał Majakowskiego. Potrzebne jest coś, co odbiera od stereotypów. Jego utwory mają spełniać rolę gazety. Chce bezpośrednio rozmawiać ze swoimi czytelnikami, chce by powstały bardzo głębokie skojarzenia.

Najsłynniejszym utworem jest dwuczęściowy poemat dygresyjny „Bratskaja Ges: - poeta pełni rolę historyka, myśliciela, filozofa. Przesłanie: „My nie raby, raby nie my”. Poeta udowadnia wyższość ludu radzieckiego nad niewolniczą pracą ludu egipskiego.

Pokazuje sylwetki budowniczych elektrowni. Porównuje budowę piramid do budowy elektrowni. Piramidy budowane są przez niewolników, a elektrownie przez robotników z własnej woli.

W 1971r. poemat „Uniwersytet Kazański”

W czasie pierestrojki okazuje się, że stoi po stronie ruchu demokratycznego

„Ballada o kłusownictwie”

- kłusownicy zaciskają oczka w sieci, aby młodzi mieli jeszcze trochę czasu, duże i stare ryby są już zaplątane w tą sieć, jednak wkrótce i młoda drobnica też się zaplącze w sieci (sieć jest zbyt ciasna, więc ludzie piją)

- zwolennik szczerych wypowiedzi

- od przeżyć osobistych do ogólnonarodowych

- własne i społeczne wyznania

- leksyka potoczna

II.9 „Zorany ugór” Szołochowa jako przykład powieści kołchozowej

- powieść kołchozowa- jedna z podstawowych odmian powieści w ramach realizmu socjalistycznego. Oprócz „Zoranego ugoru”, to także np. „Nienawiść” Szuchowa, czy „Synowie” Smirnowa”

- w tego typu utworach autorzy opisują organizowanie gospodarki kolektywnej na wsiach po politycznych decyzjach lat 20-tych. Kołchozy i przynależność do nich stały się miarą akceptacji systemu socjalistycznego przez chłopstwo. Sprzeciwiających się wcielano do kołchozów na siłę, „kułaków” pozbawiano dobytku i zsyłano. Akcja kolektywizacyjna ma w tych utworach wymiar walki o nowe, sprawiedliwe życie. Najwyraźniej zasada konstrukcji powieści i tendencyjność jej przesłania widoczne są w „Zoranym ugorze”. W utworach tego typu miejscem akcji jest zwykle mała wieś, w której „biedniacy” przystępują do kołchozu, pokonując silny opór bogatych chłopów. „Kułakom” pomagają w ich sabotażowej i dywersyjnej robocie zdeklarowani wrogowie klasowi (dawni oficerowie, ziemianie, itp.). Na pomoc biednym chłopom realizującym zadania stawiane przez partię przychodzi delegat z miasta - zwykle stary bolszewik, którego działalność doprowadza do zdemaskowania wrogów i zwycięstwa „jedynej słusznej sprawy”

Utwory te są pod względem ideowym, narracyjnym i konstrukcyjnym schematyczne, indywidualizują postaci jedynie na zasadzie ich stosunku do nadrzędnego celu powieści, unikają introspekcji psychologicznej i operują najczęściej retoryką walki.

- w twórczości lat 30-tych poczesne miejsce zajmuje powieść Szołochowa „Zorany ugór”, której tom I powstał w 1932r., a II dopiero w 1959r. Powieść ma mimo to postać zwartą i jednolitą. Zaliczony do powieści lat 30-tych (a nie 50-tych).

Ta powieść o stworzeniu kołchozowej wspólnoty, mówi o Kozakach, dla których wartości socjalistyczne były obce i wrogie i stali się oni wrogami kolektywizacji

Początkowo tytuł: „Krwią i potem” co wskazuje na ból, cierpienie, krew i pot.

- zasadniczy konflikt ma tu charakter polityczny i przebiega między organizatorami kolektywizacji a jej wrogami, do których należą wyposażeni w cechy rasowych bandytów członkowie dywersyjnej partii mającaej na celu obalenie ustroju. Konflikt polega na ukazaniu własnych racji i odmówieniu ich przeciwnikom, co obniża wartość tego utworu. Problem jest o tyle przykry, że niestety Szołochow zdawał sobie sprawę z bezmiaru nieszczęść jakie dotknęły chłopstwo w okresie kolektywizacji. Świadczą o tym listy do Stalina, które pisał Szołochow nawołując do ukrócenia zbrodniczej samowoli funkcjonariuszy zakładających kołchozy.

Opisuje walkę „biedniaków” z kułakami, po stronie których stoi Połowcew. Temat tej walki jest odzwierciedleniem kolektywizacji na wsi. Wśród Kozaków doszło do walki „biedniaków” (którzy wczoraj byli w szeregach Armii Czerwonej).

Walka klasowa - Połowcew jest przeciwnikiem kolektywizacji i woli zginąć niż przystać na te zmiany. Próbuje wzniecić bunt. Rozlew krwi nie jest mu obcy, gdyż będąc w armii carskiej był ESAUŁEM czyli bojowym bojownikiem kozackim. Po jego stronie jest też Latiewski, który również nie boi się śmierci. Popiera ich również Jakow Łukicz - gospodarz, którego krzywdzą komuniści, ściągając nadwyżki żywnościowe. Byłby w stanie się z nimi podzielić, ale bydło zostaje wybite, aby kułacy tego nie wzięli. Przyczynia się do śmierci rodziny sąsiada, nie robiąc nic żeby ich uratować. Wszelkie zachowania moralne nikną bezpowrotnie. Zabija (głodząc) matkę.

Lubiszkin - najbiedniejszy kozak - ma troje dzieci, chorą żonę, kaleką siostrę - twierdzi, że nie po to brał udział w rewolucji, aby ktoś miał żyć lepiej od niego, a komuniści tego nie obiecali. Jest gotowy do walki z Kułakami, ale nie rozumie kto tę ziemię weźmie i gdzie. Wielu biednych Kozaków staje po stronie komunistów.

Połowcew wie, że mogą wygrać tylko wtedy, gdy skorzystają z pomocy państw zagranicznych, ale wie też, że w tym wypadku by zdradził. Jednak z drugiej strony mógłby mieć swoją ziemię i swoje dochody.

Temat kolektywizacji odsłania pełne sprzeczności wątki treściowe, opisy pejzażu, przyrody przesiąkniętej dramatyzmem, tragedia zawieszona na włosku.

Szołochow nie krytykuje żadnej ze stron, bo wie że gdyby sprowadził wszystko do czarnego i białego uprościł by całą sytuację, a tego nie chciał, gdyż to czytelnik ma sam wyciągać wnioski.

Przeciwnicy systemu - silni ludzie, połowowcy, mają prawo istnienia. Bez autentycznej walki nie można było pokazać autentyzmu życia, wprowadzenia kolektywizacji. Czyni to przy pomocy całościowych obrazów, poprzez człowieka i pogłebiony psychologizm. Szołochow nie wyjaśnił do końca, jak należy rozumieć Kozaków.

Poczynania organizatorów kołchozu pisarz w zupełności akceptuje. Bohaterowie reprezentują światopogląd szeregowego członka partii, ufającego jej bezgranicznie i kierującego się wyłącznie dobrem kraju. Słuszność ich stanowiska potwierdza tragiczna śmierć Dawydowa z rąk wrogów politycznych.

II. 1 Rola jednostki w procesie historycznym na przykładzie „Cichego Donu”

II 24 „Cichy Don” Szołochowa - epopeja o narodzie kozackim

Szołochow sam był Kozakiem Dońskim. Swym utworem chciał uświadomić czytelnikom, dlaczego Kozacy wystąpili przeciw rewolucji ( chcieli stworzyć „obwód wojska dońskiego).

Szołochow pokazał zmiany w psychice bohatera i całego społeczeństwa kozackiego, które dokonały się w wyniku wojny (I w. św., rewolucji i wojny domowej), prześledził tragiczne losy życia kozackiego w latach 1914-21. Wydarzenia historyczne nie zostały pokazane bezpośrednio, przejawiają się w świadomości bohaterów

Został rozwiązany element fikcji i prawdy. Szołochow rezygnuje z opisu przyczyn wybuchu I wojny św., o czym dowiadujemy się z wypowiedzi prostego Kozaka. Zamiast dokładnych faktów mamy reakcję Kozaków w t. II, gdzie opisy wydarzeń do 1918r. są głównymi ( bunt Korniłowa, rewolucja, początek władzy radzieckiej nad Donem i obawy kontrrewolucji) = przewaga historii nad fikcją; natomiast już w III tomie historia została podporządkowana analizie procesów ludzkich. Giną Kozacy, ale i komuniści (postacie historyczne i fikcyjne). Wydarzenia zostały ukazane od strony Białych a nie Czerwonych.

Szołochowa zaczynają interesować Kozacy, którzy zamieszkiwali północne rejony Dońszczyzny. Kozacy nie chcieli ani Białych ani Czerwonych, tylko autonomię obwodu wojska dońskiego, które będzie odrębnym krajem. Wojna doprowadziła do rozbicia jednostki Kozaków, ich rodzin, gospodarstw. Szołochow im z tego powodu współczuje, że musieli stanąć przed wyborem i ponieśli klęskę, bo nie chcieli być po żadnej ze stron - dlatego właśnie ponieśli klęskę (polemika z Tołstojem, który twierdzi, że człowiek jest kruszyną w łodzi bez wioseł, niesionej przez nurt rzeki - historię, a my jesteśmy zbyt mali i musimy czekać dokąd historia wzniesie łódź). Szołochow uważa, że ludzie powinni z góry znaleźć brzeg, do którego przycumujemy, bo inaczej historia nas zmiażdży; powinniśmy stać po stronie silniejszych. Szołochow stał po stronie komunizmu - by mógł żyć, wiedział, że historia mu to wybaczy.

Realizacja tych poglądów w „Cichym Donie”:

W oparciu o obserwację kozackiej rodziny Melechowów ukazany jest rozkład stosunków międzyludzkich. Głowa rodziny (Melechow) nie może zrozumieć zmian, jakie niesie historia. Chciałby utrzymać w rodzinie ład. Koniec starego świata = koniec bohatera.

Syn Panteleja, Petro, oficer armii carskiej też z nienawiścią odnosi się do przemian. Szochołowa interesują losy gł. boh. Grigorija Melechowa - człowieka, który poszukuje prawdy i sprawiedliwości oraz miejsca dla siebie w tamtym życiu. Ma on poczucie człowieczeństwa, jest wzorem średniowiecznego rycerza (nie zawsze kieruje się zdrowym rozsądkiem, ale honorem. Wzrusza go niedola ludzka, boleje na widok śmierci. Grigorij nigdy nie będzie kierował się w życiu rozsądkiem, działa żywiołowo, pod wpływem chwili. Jest niekonsekwentny - często zatrzymuje się w połowie drogi.\

Wątek miłosny - młody Grisza zakochuje się w zamężnej Aksinii - rzuca wyzwanie zwyczajom, jednak zatrzymuje się i żeni z Natalią - kobietą wybraną przez ojca, nie kocha jej jako żony, to miłość męża do matki swoich dzieci. Rozpacz i zawiedzione nadzieje pchają Natalię do samobójstwa. Aksinia - kobieta twarda, bezkompromisowa, nieszczęśliwa. Melechow buntuje się przeciw zasadom życia, układu życia kozackiego opartemu na prawie własności. Z łatwością poddaje się wpływom otoczenia, najbardziej skrajne wartości uznaje za prawdziwe, przejmuje się hasłami komunistów. Po rozmowie z Czuwatym i Izwarinem popiera obwód wojska dońskiego. Podkiełkow wpływa na to, że Grigorij przechodzi na stronę Czerwonych, potem szybko na drugą. Armia Czerwona rozbija Białych, on jest po stronie bolszewików, ale jest chwiejny. Grigorij te przejścia bardzo przeżywa, zmiana otoczenia pogłębia jego samotność, nie wie po czyjej stronie ma stanąć i gdzie jest prawda. Myśli, że można uciec w zacisze domowe i przeczekać wojnę - dezercja; marzy o spokojnym życiu rolnika.

Polemika z Czechowem - jego bohaterowie poszukiwali wolności i prawdy, lecz Czechow nie powiedział jak je znaleźć. Szołochow przestawia boh., który się miota, ale będzie musiał ponieść karę, trzeba wskazać, której stronie leżą racje. Szołochow uważa, że Kozacy to rolnicy, którzy wcale nie pragną wojny, tylko zamieszkać we własnym domu. Szołochow mówi, że w domu nie ma ucieczki, gdy historia sama się do niego wedrze. Grigorij zawsze wierzył w to, co robił. Niezależnie od strony, po której był, uważał, że nigdy nikogo nie skrzywdził. Myślał, że ludzie zrozumieją niewinność jego postępowania, jednak musiał ponieść karę.

Melechow zdaniem Szołochowa jest ofiarą historii, na swej drodze nie spotkał człowieka, który starałby się zrozumieć jego wahania i rozterki, który chciałby mu pomóc.

III.12 Panorama II wojny światowej wg K. Simonowa

Simonow zawsze był wierny tematowi heroizmu i bohaterskiej służby w imię ojczyzny. Obraz wojny przewija się przez całą jego twórczość i jest pokazany jako coś z czym trzeba walczyć, żeby zwyciężyć.

W utworze "Товарищи по оружию" główny bohater Klimowicz myśli o wojnie jako o egzaminie, który niewiadomo kiedy nastąpi, ale trzeba się do niego przygotowywać całe życie.

W jego utworach pojawia się obraz wojny jako bezdusznego mechanizmu niszczącego wszystko co żywe. W "Последнее лето" (poświęconym 1944r.) często pojawia się określenie „maszyna wojny”, „maszyna natarcia”. Wojna trwa już długo i jak gdyby się zautomatyzowała (wszystko już się dzieje mechanicznie). Sztuka prowadzenia wojny sprowadza się właśnie do opanowania tej machiny. Bohater „Żywych i martwych”, Serpilin ciągle myśli, że trzeba rozkręcić tą maszynę. Sądzi, że trzeba ją wprawić w ruch.

Trwanie wojny to długie istnienie jakiegoś stworzenia, z którym trzeba się zmierzyć, co właśnie robili rosyjscy żołnierze, jak Sincow. Simonow ożywia wojnę. Sincow i Artiemow („Żywi i martwi”) wiodą wojnę przeciwko niej samej. Kontynuując wojnę walczyli z faszyzmem, dla całego świata. Simonow określa wojnę jako stworzenie, które pachniało benzyną, żelazem, itd. Stworzenie, które upadało w śnieg, wstawało i pod ogniem strzałów, na kolanach i łokciach czołgało się i szło do przodu, zostawiając za sobą mundury i ciała.

Ożywienie wojny nadaje jej obraz potwora i drapieżnika. Serpilin myśli o wojnie jako o czymś ogromnym co niszczyło, niszczy i będzie niszczyć wielu ludzi.

Obrazowi wojny (monstrum, potwora) przeciwstawiony jest obraz gigantycznego rosyjskiego bohatera, uosabiającego lud, naród. Pojawia się obraz wielkiej ludzkiej ręki.

Opisując codzienną pracę Serpilina, Simonow tworzy obraz człowieka podczas wojny. Człowiek ten na froncie myślał o duszy, a nie o ciele. Jest też mowa o jego dywizja, która zostaje sprowadzona do jednego stworzenia, które zawiera w sobie los wielu osób. Dywizja walczyła, wygrywała, przegrywała, traciła krew, to znów była uzupełniania i tak w kółko.

"Последнее лето" pokazuje jak istotni dla armii są dowódcy. Armia podobnie jak człowiek nie może istnieć bez głowy. Dowódca, podobnie jak gospodyni, troszczy się cały czas o obecnych. Dobry dowódca kompanii to cała kompania. Bez niego się można czuć na polu bitwy jak by się siedziało na krześle bez nogi.

Oceniając poszczególnych dowódców - Serpilina, Bojko, Kuzmicza, autor posługuje się niezwykłymi porównaniami, np. "... Серпилин в эти дни чем-то напоминал хирурга. Наступление было похоже на операцию, когда хирург торопит: "Тампон! Зажим! Тампон! Шелк! Проверьте пульс!" Командует людьми, которые помогают, а у самого нет времени ни на что постороннее..." Porównanie jest trafne, gdyż Cerpilin chciał przeprowadzić operację wojskową tak, aby armia poniosła jak najmniejsze straty.

Opisując walkę Simonow opisuje dźwięki i widoki, porównując je do dźwięków i widoków z życia codziennego.Postrzega wojnę jako coś bezdusznego i przeciwnego istnieniu. Jednocześnie uważa, że wojna to ciężka praca i wyczyn społeczeństwa na froncie i na tyłach. Całe życie przeplata się z wojną, staje się ona elementem światopoglądu człowieka. To niejako usprawiedliwia użycie symboliki wojennej nawet tam gdzie nie ma mowy o wojnie. Np. przeżywając śmierć żony Sincow myśli, że trudno przywyknąć do myśli, że ona nie żyje, ale jeszcze trudniej nie myśleć o tym i czuć się jak na polu minowym, gdzie (myśl ta) może nieoczekiwanie wybuchnąć.

Tworząc obraz wojny Simonow posługuję się różnorakimi środkami artystycznymi, co ma wielki wpływ na emocji cztelnika.

---