FALE ELEKTROMAGNETYCZNE
1)Promienie gamma - wytw przez izotop kobaltu Co 60; dawka potrzebna do zabicia ok. 25000J/kg; duża zdolność przenikania; do sterylizacji mat opatrunk, strzykawek 1 razowego użytku, konserw; silnie bakteriobójcze
2)Promieniowanie UV - najsilniejsze dział bakteriobójcze; nat źródło prom UV - słońce; sztuczne - lampy łukowe i rtęciowo-kwarcowe; działanie bakteriobójcze polega na: zmianach w DNA, powstawanie nadtlenków, wolnych rodników - b szkodliwe i toks dla zarazków; koagulacja kolodidów w bł kom; UV cechuje mała zdolność przenikania; zastosowane do: wyjaławiania pomieszczeń, powietrza, naczyń lub inaktywacji zarazków przy przygotowywaniu szczepionek
3)Światło widzialne - słabe dz bakteriobójcze, ale może powodować śmierć drobnoustrojów po ich wcześniejszym fotodynamicznym uczuleniu przez: bł metylenowy, eozynę, enzymy, koenzymy. Św widzialne posiada zdolność do fotoreaktywacji - pod wpływem światła unieczynnione mikroorganizmy prom UV mogą ulegać reaktywacji
Promieniowanie podczerwone - pośrednio mikrobójczo przez zwiększ temp
4)Ultradźwięki - drgania o częstotliwości ok. 16-20 tys/ s; rozchodzi się w powietrzu z szybkością 340 m/s w H2O 1500m/s; powodują gwałtowny falowy wzrost ciśnienia i próżnię - zjawisko kawitacji - bakterie uderzone kolejno falą ciśnienia i próżnią ulegają rozerwaniu i giną; zastosowanie: uwalnianie z kom bakt skł antygenowych w stanie niezdenaturowanym oraz enzymów i toksym bakteryjnych; nie mają zastosowania w pr sterylizacji
DZIAŁANIE ZW CHEM NA DROBNOUSTROJE
Środki bakteriobójcze - powodują w wyniku bezpośredniego kontaktu śmierć mikroorganizmów; stos do dezynfekcji i sterylizacji
Środki bakteriostatyczne - hamujące rozwój mikroorg poprzez zwolnienie metablozmu kom, zahamowanie procesu syntezy, stos jako środki terapeutyczne w chorobach zakaźnych
FENOL I PREPARATY POCHODNE
1) Fenol To środek odkażający od 1867r.; duża trwałość i jednolitość działania ale wysoki wskaźnik toksyczności, dz bakteriobójcze poprzez: rozpuszczanie w niskich stężeniach bł cytopl, koagulacji białek - preparaty skondensowane; obecnie nie stosuje się go do dezynf; często używany 0,5% fenol jako środek konserwujący do surowic leczniczych i preparatów iniekcyjnych
2)Septyl - (10%) preparat fenolowy; subst czynne - o-fenylofenol, p-tert-amylo-fenol; silniej bakteriobójczo niż fenol, stos do: dezynfekcji pomieszczeń szpitalnych, podłóg, urządzeń sanitarnych, stołów laboratoryjnych
3)Izal - trwała mieszanina wyższych fenoli w wodzie; akt bateriobójczo w różnych war środowiska; stosowany z detergentami - roztwory myjąco-odkażające
4)Sterinol - izol + detergent; do dezynfekcji szpitalnej, większa skuteczność w stos do bakt G+ i G- ; właśc. Bakteriobójcze od 4 do 40 C; mało akt chemicznie; stęż 0,3 - 1,3%; stężony - uszkadza skórę i bł śluz
5)Heksachlorofen - preparat z grupy dwufenoli; w post emulski, kremów, pudrów, zasypek; silne dz bakteriobójcze na gronkowce; ale toks dla płodów i noworodków; wycofany z użycia
KREZOL I PREPARATY PODOBNE
Krezol - bardziej bakteriobójczy niż fenol; słabiej rozp się w wodzie, najczęściej w post mieszanin z mydłem żywiczym jako tzw kreolina lub mydłem potasowym - tzw lizol; są to popularne zw dezynf w weterynarii; wadą ich jest silny i przykry zapach
Krezole chlorowane - większa akt bakteriobójcza; zawierają mydła I olejki pachnące; do odkaż bł śl I rąk
Ortofenylofenol - bez zapachu, działa skutecznie na prątki gruźlicy - do dezynf obór I mleczarni
SOLE MATALI CIĘŻKICH
Silne działanie antyseptyczne - sole srebra np AgNO3; dz odkażająco i drażniąco na tkanki; połączenia organiczne srebra - kolargol i protargol - mniej drażniąco, do dezynf bł śluz
Związki rtęci np sublimat HgCl2 zabija formy wegetat bakterii natychmiast a zarodniki po kilku h ale ma większą toksyczność i właściwości żrące
CZWARTORZĘDOWE ZWIĄZKI AMONIOWE
Powierzchniowo akt subst, silnie bakteriobójcze; stosow do chorobotw grzybów i wirusów; niszczące działanie poprzez ich duże powinowactwo do lipidów bł kom
ZASADY I KWASY
Sodowa, potasowa I wapniowa - cz stos do dezynf, działanie ich polega na: hydrolizie białek, rozpuszczaniu kom z wytworzeniem alkalicznych białczanów; ług sodowy w stęż 0,5% - odkaż maszyn I urządzeń w mleczarniach; zasada sodowa - wirusobójczo
SILNIE ZDYSOCJOWANE KWASY NIEORGANICZNE
Dz akt na drobnoustroje ale mają dz żrące więc rzadko stosowane
SŁABE KW ORGANICZNE octowy, mlekowy, cytrynowy - zast w przetwórstwie spoż; kwas borny - do przemyw bł śl szczególnie spojówek oraz do konserwacji próbek mleka
BARWNIKI dz bakteriostat I bakteriobójcze np niektóre barwniki anilinowe (fiolet goryczki), akrydynowe (riwanol) nitrofurany. Są to inhibitory wzrostu bakt w badaniach laboratoryjnych oraz w praktyce klinicznej
SULFAMIDY duża grupa środków chemioterapeutycznych; różne specyfiki, różne aktywności i czas utrzymywania się w org w stęż terapeutycznym. Mech działania: blokowanie syntezy kw foliowego; są one analogami PABA- kw p-aminobenzoesowego który jest substratem w syntezie kw foliowego; pod wpływem ich bakt syntetyzują nieaktywne biologicznie analogi kwasu foliowego zablokowanie syntezy zasad purynowych zahamow wzrostu bakt.