GRZYBY

Są to organizmy plechowe. Występują na całym świecie, najliczniej na lądzie (rzadko w wodzie) w krajach gorących. Potrzebują do życia odpowiedniej wilgotności, temperatury (10 - 50^oC) oraz podłoża z dodatkiem materii organicznej. Grzyby składają się z szeregu komórek w większości długich, nitkowatych nazywanych strzępkami. Mają ścianę komórkową - jak bakterie, czy rośliny. Rozwijają się na szczątkach roślin i zwierząt, są pożyteczne.

Na około 1,5 mld. dotąd poznanych grzybów, chorobotwórczych dla człowieka może być około 200 gatunków.

Grzyb, żeby zaraził człowieka musi móc rozwijać się w temperaturze ciała człowieka (dimorfizm termiczny), musi mieć specyficzne zdolności enzymatyczne oraz potrafić zablokować odporność komórkową.

Zakażenia grzybicze - większość to zakażenia oportunistyczne - często stanowi składnik flory drobnoustrojowej, ale w niesprzyjających warunkach powoduje chorobę. Wyjątkiem są dermatofity.

Grzyby są organizmami heterotroficznymi (cudzożywnymi) dzielącymi się na saprofity (roztocza), pasożyty i symbionty.

SAPROFITY - pobierają związki organiczne z innych martwych organizmów, wprowadzając enzymy trawienne do podłoża.

PASOŻYTY - są organizmami czerpiącymi związki pokarmowe z innych żywych organizmów (do roślinnych pasożytów zaliczamy - hubę, buławinkę czerwoną, rdzę źdźbłową, śnieć, głownię).

SYMBIOTYCZNE - współistnieją z obopólną korzyścią z innymi organizmami, np. z korzeniami roślin - wyższych - tzw. mikroza (ektotroficzna, gdy strzępki oplatają komórki korzenia lub endotroficzna, gdy strzępki wnikają w głąb korzenia roślinny wyższej), współistnieją z owadami.

Grzyby oddychają tlenowo i beztlenowo (fermentacja).

Grzyby rozmnażają się bezpłciowo. Jest to dominujący sposób rozmnażania i polega na:

• fragmentacji plechy (pleśniak, kropidlak)

• tworzeniu rozłożystych strzępek (pleśniak)

• tworzeniu zarodników koloidalnych (pędzlak)

• tworzeniu zarodników w zarodnikach (pleśniak)

• pączkowaniu (drożdże)

• tworzeniu zarodników workowych

• tworzeniu zarodników podstawkowych

Rozmnażają się również płciowo. Polega ono na:

• łączeniu gamet jedno i różnoimiennych

Główny podział grzybów opierające się na rozmnażaniu płciowym

# [ kryterium podziału - rozmnażanie płciowe]

• Sprzężniaki (Zygomycota)

• Workowce (Askomycota)

• Podstawczaki (Basidiomycota)

# [ te co nie udało się zaliczyć do tych trzech wyższych grup]

• Grzyby niedoskonałe (Deuteromycota)

Sprzężniaki (Zygomycota)

• Rhizopus species

• Mucor species (zarodnie z zarodnikami wystają na pojedynczych podstawach. Pleśń ta często występuje na owocach i powoduje ich zepsucie).

• Absidia species

• pospolite w glebie, wodzie, żywności, na warzywach, w spleśniałym chlebie

• zakaźne najczęściej u ludzi z nie wyrównaną cukrzycą

• najczęściej dotyczy podniebienia, zębów, ucha

• pojawia się podobny do rany wzrost na podniebieniu czy nosie

• nie leczone zakażenie śmiertelne

Workowce (Askomycota)

• są najliczniejszą grupą grzybów bardzo zróżnicowanych pod względem budowy

• należą do nich jednokomórkowe pączkujące drożdżaki

• wspólną cechą workowców jest przewaga fazy haploidalnej w cyklu rozwojowym oraz tworzenie po procesie płciowym zarodników workowych, po 8 sztuk w worku. Proces płciowy u większości ma postać gametangiogamii, w której uczestniczą gametangia zróżnicowane na plemnie i lęgnie

• do workowców należy wiele grzybów mających duże znaczenie ekologiczne i gospodarcze.

• Drożdże, oddychając beztlenowo, przeprowadzają fermentację alkoholową. Z tego powodu są wykorzystywane do produkcji wina oraz octu winnego, ale też do wypieku ciast i chleba. Drożdże są też wartościowym źródłem witaminy B.

• Grzyby pleśniowe, na przykład pędzlaki czy kropidlaki często niszczą produkty spożywcze. Inne grzyby, na przykład drożdżaki, mogą powodować u człowieka groźne choroby, jak grzybice płuc czy paznokci. Jednocześnie niektóre gatunki pędzlaków wykorzystywane są przy produkcji serów pleśniowych oraz antybiotyku - penicyliny.

Podział przydatny w diagnostyce laboratoryjnej

• Drożdże i grzyby drożdżopodobne (kolonie podobne do bakteryjnych)

• Grzyby pleśniowe

• Grzyby dimorfne (różny wzrost w różnej temp.)

WAŻNIEJSZE GRZYBY CHOROBOTWÓRCZE:

• Drożdże ( Przy klasyfikacji drożdży bada się podobnie jak w przypadku bakterii właściwości fizyczne i morfologiczne, przy określaniu gatunku drożdży jest próba na zarodnikowanie. Próba ta jest ważna ponieważ wszystkie drodze nie mające zdolności do zarodnikowania należą do klasy grzybów niedoskonałych Fugi inperfecti. Drożdże mające zdolność do zarodnikowania należą do klasy Workowców (Ascomytes). Aby stwierdzić czy drożdże mają zdolności do zarodnikowania stwarza się im warunki głodowe. Do klasyfikacji drożdży potrzebne są też badania makroskopowe które polegają na hodowli drożdży na różnych podłożach, obserwuje się wzrost np. mogą osiadać w postaci kożuchu, osadu, zmętnienia. Bada się też ich zdolności do fermentacji.

• Candida, Cryptococcus (podstawczaki)

• inne, np. powodujące drożdżycę północno lub południowoamerykańską

• Grzyby pleśniowe (Przy klasyfikacji pleśni obserwuje się głównie zarodnie, ich kształt, kolor, zarodniki. Właściwości fizjologiczne bierze się pod uwagę zdolności do fermentacji, wytwarzania antybiotyków i inne)

• sprzężaki

• workowce (Aspergillus - Kropidlak)

• dermatofity

• inne

WAŻNIEJSZE DROŻDŻYCE CHOROBOTWÓRCZE

• Candida albicans

• zakażenia lokalne: jama ustna, gardło, skóra, pochwa, palce, paznokcie, oskrzela, płuco, przewód pokarmowy => pleśniak Candidozy

• kandydoza błon śluzowych, skóry, wałów i płytek paznokciowych

• zakażenia układowe: posocznica, zapalenie wsierdzia, zapalenie opon mózgowo - rdzeniowego => zakażenia oportunistyczne u ludzi z obniżoną odpornością

• Candida albicans barwi się na różowo - fioletowy kolor metodą Grama.

• Cryptococcus neoformans [roznosicielem jest gołąb; w kale]

• raczej głęboko

• zakażenia płuc

• kryptokokoza centralnego układu nerwowego

• zakażenia droga kropelkową lub pyłową

• postać uogólniona

• skórna

• kości, oko

• niebezpieczny grzyb, oportunistyczny

• Malassezia furfur

• Inne

Grzyby pleśniowe

# Sprzężniaki (Zygomycota)

• Rhizopus species (z grzybni wyrastają pęki kulistych zarodni. Zarodnie mogą być brunatne lub czarne, jest szkodnikiem owoców, chleba i innych produktów spożywczych).

• Mucor species (zarodnie z zarodnikami wystają na pojedynczych podstawach. Pleśń ta często występuje na owocach i powoduje ich zepsucie).

• Absidia species

# Workowce (Askomycota)

• Aspergillus - zarodniki tej pleśni mogą mieć różny kolor, zielony, czarny. Do najczęściej występujących gatunków nalezą:

• Aspergillus Glaucius - występuje w produktach spożywczych

• Aspergillus Niger - występuje w glebie w przemyśle spożywczym wykorzystywany do produkcji kwasu cytrynowego na skalê przemysłowy

WAŻNIEJSZE CHOROBOTWÓRCZE GRZYBY PLEŚNIOWE

• Aspergillus spp.

• Kropidlak (workowiec)

• aspergiloza skóry i/lub tkanki podskórnej

• zatrucie mykotoksynami kropidlaka - alfatoksyny - działanie rakotwórcze, hepatokancerogenne

• alergie

• kolonizacja miejsc wcześniej chorobowo zmienionych (zmiany pogruźlicze), bez odczynu zapalnego

• powstawanie w zaatakowanych narządach (ziarnina)

• uogólniona (inwazyjna) postać

• postać płucna - alergiczna, grzybniak, inwazyjna

• uogólniona

• zatok przynosowych

• skórna

• Penicillium spp.

• A. Fleming - Penicylina - produkt grzyba hamującego wzrost bakterii

• głównie oportunistyczne

• czynniki powodujące zmienność odporności:

• nowotwory: białaczki, chłoniaki

• leki: sterydy, immunosupresyjne, antybiotyki przeciwnowotworowe

• procedury terapeutyczne:

• transplantacje narządów

• chirurgia na otwartym sercu

• cewki moczowe, żylne

• sztuczne zastawki

• leczenie promieniowaniem

• inne czynniki:

• poważne oparzenie

• cukrzyca

• gruźlica

• AIDS

• stosowanie środków dożylnych

• Dermatofity

• żyją tylko w warstwie skeratynizowanej naskórka (mają enzym keratynazę)

• odczyn zapalny w miejscu zakażonym jest reakcją alergiczną na produkty metaboliczne grzyba

• większość dermatofitów jest uzależniona od pasożytniczego trybu życia (wyjątek - geofilne)

• Trichophyton

• Microsporum

• Epidermophyton

• Dermatofity dzielą się na:

• Antrofilne - z człowieka na człowieka

• Zoofilne - ze zwierząt na człowieka

• Geofilne - z ziemi na człowieka

Podział grzybic ze względu na lokalizację

Ze względów praktycznych grzybice podzielono na powierzchowne i głębokie

• Grzybice powierzchowne

Obejmują choroby skóry, włosów, paznokci. Wywołane są grzybami atakującymi zrogowaciałą tkankę, ale nie wnikają do jej głębszych warstw. Przebiegają jak choroby przewlekłe, oporne na leczenie. Najczęściej występującym zakażeniem jest grzybica stóp. Na zakażenie narażeni są ludzi korzystający z ogólnie dostępnych kąpielisk, natrysków. Choroba rozpoczyna się małymi sączącymi się pęcherzykami między palcami stóp.

Grzybica głowy to schorzenie, które powstaje w wyniku rozwoju grzybów na powierzchni włosów lub w ich wnętrzu. Może prowadzić do wyłysienia

Grzybica paznokci powoduje pogrubienie i łamliwość paznokci. Chore paznokcie przybierają kolor żółty i nierównomiernie rosną.

• skóry owłosionej brody i głowy

• Endothrix - wewnątrz włosa i spory i grzyby (T. tonsurans, T. kolaceum)

• Ecothrix - wewnątrz włosa tylko grzybnia, a spory na zewnątrz ( T. Mentagrophytes)

• strzygąca

• Nie świeci w lampie Wooda

• wysoka zakaźność: grzyby w obciętych włosach mogą zakażać nawet po 5 latach

• najczęściej dzieci

• drobnozarodnikowa

• Microsporum conis

• Microsporum audouiri

• Wytwarzają pterydyny i święcą na kolor żółto - zielony w lampie Wooda

• zarażamy się od zwierząt

• skóry gładkiej

wywołana przez grzyby (dermatofity) z rodzaju Trichophyton, Microsporum, Epidermophyton:

• Trichophyton rubrum

• Trichophyton mentagrophytes

• Epidermophyton floccosum

• Microsporum

• grzybica stóp

• międzypalcowa

• potonicowa

• typ złuszczający

• grzybica rąk

• grzybica paznokci

najczęstsze czynniki etiologiczne - T.mentagrophytes, T.rubrum, T.vilaceum, T.tonsurans, T.schonleinii

• podpaznokciowa dystalna

• podpaznokciowa proksymalna

• podpaznokciowa powierzchowna biała

• dystroficzna

• dermatophytoma

Leczenie grzybic powierzchownych:

• miejscowo - lekkie postacie grzybicy skóry nieowłosionej

• ogólnie - grzybice włosów, grzybice paznokci, większe postacie g. skóry nieowłosionej

Leki przeciwgrzybiczne:

• polieny przeciwgrzybiczne

- Nystryna - miejscowa, przewód pokarmowy - drożdżyce

• Azole:

• Clotrinazol - tylko miejscowo 1% maść

• Nikonazol - tylko miejscowo 1% maść

• Itrohonozol - drożdżyce, grzyby pleśniowe, doustnie

• Flukonazol - doustnie

• Alkiloaminy

• Terbinafina - doustnie, miejscowo głównie paznokcie

• Gryzeofukina

• Grzybice głębokie

Przybierają postać uogólnioną i mogą kończyć się śmiercią.

Ten typ grzybic wywołują: drożdżaki (Candida) powodujące np. zakażenie jamy ustnej nazywane pleśniawkami. Mogą wywoływać stan zapalny układu moczowego, płciowego. Przenoszone poprzez układ krwionośny powodują zakażenie płuc, układu nerwowego, wątroby. Schorzenia te przebiegają bardzo ciężko.

Inny grzyb (Cryptococcus) wywołuje schorzenie narządów wewnętrznych (płuc, układu nerwowego) oraz skóry. Następstwem zakażenia jest przewlekłe zapalenie opon mózgowych, które najczęściej kończą się śmiercią.

• Candida albicans i inne gatunki

• Cryptococcus neoformans

• Aspergillus fumigatus i inne gatunki

• Grzybice północno i południowo - amerykańskie

Do leczenia grzybic głębokich:

• Echinokandyny

• 5 - fluorocytozyna

• Amfoterycyna B (jest to polien)

• Vorikonazol (jest to Azol)

Materiał do badania:

• zeskrobany ze zmian skórnych

• włosy

• paznokcie (zeskrobiny)

• inne

---