Drobnoustroje
Eucaryota - pierwotniaki, grzyby, glony
Procaryota - archea, sinice, bakterie
Drobnoustroje, które nie mają budowy komórkowej - wirusy, wiriody, priony
Archea - nie są chorobotwórcze dla człowieka, tolerujące bardzo wysoką temperaturę, najbardziej prymitywne, pierwotne
Sinice - glony o uproszczonej budowie
Wiriody - samo RNA, zakaźny dla roślin
Priony - Zakaźne cząsteczki białka
Różnice między Prokaryota a Eukaryota
Eukaryota:
jądro, jąderko, błona jądrowa
DNA połączone z histonami, chromosomy
Mitoza, ewentualnie mejoza, wrzeciono kariokinetyczne
Introny, eksony, RNA
Rybosomy 80s (40s i50s)
Rolę mitochondriów spełnia błona cytoplazmatyczna
Prokaryota:
brak jądra, jąderka, błony jądrowej, jest nukleoid
DNA funkcjonalne, 1 chromosom, brak histonów
Brak intronów, mRNA
Rybosomy 70s (30s i 50s)
Mitochondria, lizosomy, plastydy
Budowa bakterii
Wewnętrzne: nukleoid, cytoplazma, rybosomy, błona cytoplazmatyczna, mezosom
Zewnętrzne: ściana komórkowa, fimbrie, rzęski, otoczka, śluz pozakomórkowy
Bakterie Gram-dodatnie a bakterie Gram-ujemne. Różnice w budowie i własciwościach
Gram dodatnie:
ściana komórkowa jest grubsza, dwuwarstwowa
wrażliwe na lizozym występujący w ślinie
nie mają LPS
obecność kwasów tejchonowych i tejchuronowych
nie zawierają białek, lub zawierają ich bardzo mało
nie mają lipidów
Gram ujemne:
ściana komórkowa cieńsza, trójwarstwowa
przestrzeń między błonami
nie wrażliwe na lizozym występujący w ślinie
mają LPS
brak kwasów tejchonowych i tejchuronowych
zawierają 10% białek
mają lipidy
Fizjologia bakterii
Metabolizm:
anabolizm
katabolizm
Katabolizm
odżywianie
oddychanie
Odżywianie
pierwiastki biogenne
w stosunku do źródła węgla
* autotrofy
* heterotrofy
źródła innych pierwiastków - różnie
Oddychanie:
oddychanie tlenowe
fermentacja
oddychanie beztlenowe
Bakterie dzielimy pod względem wymagań gazowych na:
bezwzględne tlenowce
względne beztlenowce
bezwzględne beztlenowce
mikroaerofile
kapnofile
Genetyka bakterii
Budowa genomu bakterii:
chromosom
elementy poza chromosomalne
plazmidy
ruchome elementy genomu
profagi
Ruchome elementy genomu
sekwencje insercyjne
transpozony proste i złożone
bakteriofagi Mu
Zmienność bakterii
mutacje
nabywanie nowych genów
selekcja
Mutacje
spontaniczne
indukowane
punktowe
delecje
Nabywanie nowych genów
koniugacja
transdukcja
transformacja
Systemy regulacyjne w komórce bakteryjnej
Regulacja
ekspresji poszczególnych genów
globalne systemy regulacyjne
Regulacja
operony
regulony
redukcja i represja
sprzężenie zwrotne
Chorobotwórczość bakterii
Bakterie:
nie chorobotwórcze
względnie chorobotwórcze
chorobotwórcze
broń biologiczna
Rola bakterii w środowisku człowieka
Bakterie jako niezbędny element środowiska naturalnego
Czynniki umożliwiające pasożytniczy tryb życia
adhezja
czynniki pozwalające na omijanie swoistych i nieswoistych mechanizmów obronnych makroorganizmu
Chorobotwórczość
adhezja
omijanie układu obronnego człowieka
nie zawsze: inwazja, rozprzestrzenianie się w organizmie
nie zawsze: działanie toksyn i enzymów bakteryjnych
często: reakcja alergiczna mikroorganizmu na drobnoustrój
Adhezyny są to składniki powierzchni komórki bakteryjnej - białka lub wielocukry. Łączą komórkę bakteryjną ze strukturą zewnętrzną
fimbrialne - białka wiążące fibromektynę (FBP): kolagen, fibrynogen, nitronektyna
niefimbrialne - białka wiążące lamininę
Mechanizmy pozwalające na omijanie układu immunologicznego
Bardzo różne: elementy morfologiczne bakterii, enzymy, toksyny
Przykłady:
ochrona przed fagocytozą (specjalne białka powierzchniowe, zmienność antygenowa, otoczki, enzymy, etc.) (otoczki na zewnątrz komórki bakteryjnej: dwoinka zapalenia płuc - paciorkowiec - streptococcus pneumonica; otoczka składa się z: wielocukrów, kwasu techjonowego, białek - wąglik)
inaktywacja dopełniacza lub przeciwciał (proteazy) (enzymy - proteazy mają zdolność do cięcia przeciwciał igA)
pasożytnictwo wewnątrzkomórkowe (wirusy i niektóre bakterie - prątki gruźlicy, krętki kiły, pałeczki brucellozy, pałeczki legionella)
wytwarzanie super antygenu (toksyny) - streptococcus aureus - gronkowiec złocisty - toksyna wstrząsu toksycznego TSS; enterotoksyny
wytwarzanie biofilmu, zła penetracja antybiotyku, nie ma do niego dostępu układ immunologiczny. Najważniejszą bakterią wytwarzającą biofilm jest pałeczka gram-ujemna z grupy biofermentującej - Pseudomonas Aeruginosa - pałeczka ropy błękitnej
Toksyny:
Podział ze względu na:
działanie na organizm ludzki (objawy)
efekt na poziomie komórki
molekularny mechanizm działania
budowę cząsteczki
Dzielimy na:
egzotoksyny - wytwarzane na zewnątrz komórki bakteryjnej bakterii gram-dodatnich (paciorkowce, gronkowce)
endotoksyny - składowe ściany komórkowej bakterii Gram-ujemnych (LPS). Uwalniane po śmierci komórki bakteryjnej
Egzotoksyny dzielimy na:
cytotoksyny - uszkadzają i powodują śmierć komórki
enterotoksyny - prowadzą do utraty wody i elektrolitów w układzie pokarmowym (przecinkowiec cholery)
Wirusy
Budowa wirusów
kwas nukleinowy (DNA lub RNA)
osłonka białkowa - kapsyd (składa się z podjednostek - kapsomerów)
osłonka lipoproteinowa (nie wszystkie wirusy)
cały wirus- wirion
Klasyfikacja wirusów
budowa i sposób replikacji w zakażonej komórce (jądro, cytoplazma)
kształt wirionu (typy symetrii)
obecność lub brak osłonki lipoproteinowej
żywiciel (zwierzę, roślina, bakteria)
Kształty wirusów (typy symetrii)
kulisty (ikolzahedralny)
nitkowaty lub pałeczkowaty (symetria spiralna)
złożony
Podział wirusów na podstawie budowy genomu
DNA:
dwuniciowe DNA
dwuniciowe DNA oraz RNA w cyklu życiowym
jednoniciowe DNA
RNA:
jednoniciowe RNA
nić RNA (+)
nić RNA (-)
jednoniciowe RNA oraz dwuniciowe DNA w cyklu życiowym
dwuniciowe RNA
Fazy namnażania wirusów
adsorpcja
penetracja
odkrywanie genomu (opłaszczenie)
replikacja (synteza potomnych wirusów)
* białka wczesne, białka późne, kwas nukleinowy
łączenie białka z kwasem nukleinowym
uwalnianie
dojrzewanie
Penetracja
wiropeksja
fuzja
Namnażanie wirusów w warunkach laboratoryjnych
wirusy namnażają się tylko w żywych komórkach
do namnażania można stosować
zwierzęta
zarodki ptasie (kurze)
hodowle komórkowe lub tkankowe (obecnie najczęściej)
Typy efektu cytopatogennego
odłączenie pęcherzyków od błony komórkowej
powstawanie komórek wielojądrzastych (syncytia)
produkcja ciałek wtrętowych w jądrze lub cytoplazmie
zmiana kształtu (zaokrąglenie) komórek i odklejanie się ich od szkła
liza
Zasady diagnostyki mikrobiologicznej chorób zakaźnych
Schemat
diagnostyka bezpośrednia (szukamy drobnoustroju lub jego fragmentów)
diagnostyka pośrednia (szukamy odpowiedzi immunologicznej - po szczepieniach, po zakażeniu - uodpornienie; przeciwciała IgM - świeże zachorowanie; IgG - mogą utrzymywać się przez całe życie - odporność)
badanie odpowiedzi humoralnej
-obecność przeciwciał
-miano przeciwciał
-dynamika narastania miana
miano przeciwciał w klasie IgM i IgG (ilość)
badanie odpowiedzi komórkowej - odczyny skórno - alergiczne (próba tuberkulinowa)
Diagnostyka bezpośrednia
metody hodowlane (klasyczne)
metody nie-hodowlane (szybkie)
serologiczne (poszukiwanie antygenu)
molekularne (poszukiwanie DNA lub RNA)
mikroskopowe
Metody nie-hodowlane
mikroskopowe
serologiczne (poszukiwanie antygenu - białka)
molekularne (poszukiwanie kwasów nukleinowych)
* sondy genetyczne
* PCR i modyfikacje
Metody hodowlane
pobieranie materiału do badania - sposób pobrania, warunki, sprzęt, naczynia
transport do pracowni
badanie mikrobiologiczne w pracowni
Tok badania bakteriologicznego
preparat bezpośredni mikroskopowy
posiewy
izolacja, preparaty mikroskopowe z hodowli
identyfikacja
określenie wrażliwości na antybiotyki
ocena chorobotwórczości
dochodzenie epidemiologiczne
Identyfikacja bakterii
morfologia komórki
wzrost i morfologia kolonii na podłożach
właściwości biochemiczne
budowa antygenowa
chorobotwórczość
wrażliwość na różne czynniki przeciwbakteryjne
Testy biochemiczne
fermentacja cukrów
rozkład aminokwasów
INDOL i H2S
Inne (kataplazma, oksydaza)
Dochodzenie epidemiologiczne
(ustalanie czy szczepy tego samego gatunku bakterii od różnych chorych lub nosicieli są tym samym szczepem czy różnymi)
metody klasyczne
metody molekularne
Metody barwienia bakterii
Pozytywne
proste
złożone (metoda Grama, metoda Ziehl-Nielsena)
Negatywne
-proste
Pozytywno-negatywne
Podłoża bakteriologiczne
(ze względu na znajomość składu)
syntetyczne
pół syntetyczne
naturalne
Podłoża bakteriologiczne
(w zależności od ilości agaru)
płynne
półpłynne
stałe
Podłoża bakteriologiczne
(ze względu na zastosowanie)
namnażające
wybiórcze
różnicujące
wybiórczo-różnicujące
specjalne
Szereg biochemiczny:
zdolność do fermentacji
zdolność do asymilacji
rozkład białek
rozkład poszczególnych aminokwasów
innych substancji, np. mocznika
redukcja np. azotanów
Szybka diagnostyka. Stosujemy gdy:
bakterie słabo rosną (izolacja wymaga długiego okresu oczekiwania na wyrośnięcie)
bakterie w ogóle nie rosną (izolacja niemożliwa)
hodowla nie ma znaczenia w klinice
Szybkie metody:
serologiczne (szukamy wirusów, antygenów, bakterii)
molekularne (szukamy DNA, RNA główne metodą PCR)
metody PCR: reakcja łańcuchowa polimerazy prowadzi do amplifikacji określonego fragmentu DNA; istnieje wiele modyfikacji tej metody
Identyfikacja:
klasyczna - tabele
systemy numeryczne
metody molekularne: hybrydyzacja, charakterystyka genów, kiedyś %GC
najczęściej badanie cech fizjologicznych (szeregi biochemiczne)
serologiczne
inne testy
Odczyny serologiczne:
aglutynacji (bakteryjnej, lateksowej)
hemaglutynacji (biernej)
precypitacji
wiązania dopełniacza (OWD)
neutralizacji (ASO)
immunofluorescencji
immunoenzymatyczne
inne
metody pośrednie:
uwidaczniają reakcję antygenu z przeciwciałem w warunkach in vivo
stosowane są różne techniki
zawsze jeden element musi być wzorcowy (albo antygen, albo przeciwciało) a drugiego szukamy
Miano odczynu serologicznego to największe rozcieńczenie w którym zachodzi jeszcze reakcja serologiczna.
Etapy izolacji i identyfikacji:
Etap 1 - posiew na płytki (morfologia kolonii), wielkość, struktura, kolor, hemoliza, wymagania tlenowe
Etap 2 - Preparaty mikroskopowe barwione metodą Grama z każdego rodzaju kolonii ; Izolacja (posiew na nowa pożywkę) z każdego rodzaju kolonii
Morfologia komórek bakteryjnych:
kształt (kuliste, pałeczki, laseczki, spiralne, zakrzywione - krętki)
ułożenie wzajemne komórek (pojedynczo, łańcuchy, grona)
gram-dodatnie lub gram-ujemne
Etap 3: Identyfikacja - najczęściej badanie cech fizjologicznych (szeregi biochemiczne), serologiczna identyfikacja, inne metody
Etap 4: badanie właściwości na antybiotyki
Bakterie Chorobotwórcze
Bakterie Gram-Dodatnie
Ziarenkowce:
Micrococcus
Staphylococcus - gronkowce
Streptococcus - paciorkowce
Enterococcus - paciorkowce kałowe
Peptostreptococcus - beztlenowce
Gronkowce:
Znanych jest ponad 40gatunków
Dla człowieka najbardziej chorobotwórczy jest S. Aureus - gronkowiec złocisty.
Gronkowce koagulazo-ujemne np. S. Epiderminis, S. Haemoliticus i inne - chorobotwórcze tylko w specjalnych warunkach (zakażenia szpitalne i u osób z obniżoną odpornością).
Czynniki chorobotwórcze S. Aureus
czynniki powierzchniowe
enzymy
toksyny
znaczenie różnych toksyn w poszczególnych chorobach gronkowcowych
Paciorkowce
paciorkowce grupy A - S. Pyogenes
grupa B - S. Agalacitane
grupy C, G, L oraz F
paciorkowce jamy ustnej
S. Pneumoniae
Rodzaj Enterococcus
Chorobotwórczość S. Pyogenes
zakażenia skóry
zakażenia układu oddechowego
powikłania
Paciorkowce z jamy ustnej:
Ponad 20 gatunków. Są składnikami normalnej mikroflory jamy ustnej, ale czasami mogą być chorobotwórcze. Są to np. S. Salivarius, S. Oralis, S. Sanguis, S. Mitis, S. Mutans, S. Sobrinus i inne.
Pałeczki przetrwalnikujące (laseczki) - rosnące tlenowo
rodzaj: Corynebacterium
C. diphtheriae
rodzaj: Listeria
L. monocytogenes
rodzaj: Erysipelothrix
E. rhusiopatiae
Prątki
rodzaj Mycobacterium
M. Tuberculosis - prątek gruźlicy, typ ludzki
M. Bovis - prątek gruźlicy, typ bydlęcy
M. Leprae - prątek trądu
M. Avium-intracellulare, M. Kansaii, M. Ulcerans, M. Scrofulaceum i inne (grupa MOTT) - atypowe mykobakteriozy
Pałeczki Gram-Dodatnie Nieprzetrwalnikujące rosnące beztlenowo
Przykłady:
Lactobacillus Acidophilus
Bifidobacterium Bifidum
Propionibacterium Acnes
Actinomyces Israelii
Bakterie chorobotwórcze
Bakterie Gram-ujemne
Enterobakteriaceae (pałeczki jelitowe)
salmonella
shigella
escherichia
yersinia
klebsiella
enterobacter
citrobacter
proteus
serratia
inne
Salmonella
Salmonella Typhi - pałeczka duru brzusznego. W Polsce poniżej100 przypadków rocznie
Salmonella Paratyphi A, B, C - pałeczki paradurów - choroba klinicznie podobna do duru brzusznego, w Polsce występuje rzadziej niż dur brzuszny
Salmonella Enteritidis oraz inne serotypy (S. Norwalk, S. Typhimurium, S. Choleraesuis) - powodują salmonellozy - zakażenia i zatrucia pokarmowe. W Polsce kilkanaście tysięcy przypadków rocznie
Shigella
pałeczka czerwonki, dzieli się na 4 gatunki: S. Dysenteriae, S. Flexnerii, S. Boydii, S. Sonnei. W Polsce występują tylko 2 gatunki: S. Flexnerii i S. Sonnei. Ponad 95% przypadków spowodowana jest u nas, podobnie jak w innych krajach Europy oraz w USA PRZEZ s. SONNEI. Rocznie w Polsce notuje się ok. 100 przypadków zakażeń.
Yersinia
Y. pelis - pałeczka dżumy
Inne gatunki - np. Y. Enterocolitica powodują choroby biegunkowe lub zakażenia układowe
Escherichia Coli
składnik prawidłowej mikroflory jelita grubego
powoduje zakażenia układu moczowego
zakażenia w obrębie jamy brzusznej, zakażenia ran, posocznice, zakażenia innych układów
zakażenia noworodków
szczepy powodujące biegunki: ETEC, EPEC, EIEC, EHEC
Inne pałeczki jelitowe
klebsiella
enterobacter
citrobacter
proteus
różne zakażenia, układ moczowy, zakażenia uogólnione, zakażenia ran, zakażenia w obrębie jamy brzusznej
mogą wchodzić w skład prawidłowej mikroflory jelita
Pałeczki nieinterferujące
Pseudomonas - P. aeruginosa (pałeczka ropy błękitnej)
Stenotrophomonas
Burkholderia
Acinetobacter baumanni
Inne
Inne pałeczki:
Haemophilus influenzae
Moraxella catarrhalis
Bordatella Pertusis
Brucella Melitensis
Francisella Tularensis
Legionella Pneumophila
Pałeczki zakrzywione
Vibro cholerae
Campylobacter jejnui
Helicobacter pylori
Krętki
Trepomona pallidum
Leptospira interrogans
Borrelia Burgdorfei
Ziarenkowce Gram-Ujemne
Neisseria
N. Meningitidis
N. Gonorrhoeae
Rosnące Beztlenowo
Pałeczki gram-ujemne
Bacteroides fragilis
Porphyromonas gingivalis
Prevotella Melaninogenica
Fusobacterium nucleatum
Ziarenkowce gram-ujemne
Veillonella parvula
Drobnoustroje
Normalna flora człowieka
Własna flora
stała
przejściowa
Występowanie stałej flory bakteryjnej
przewód pokarmowy
układ oddechowy
układ moczowo-płciowy
skóra
Przewód pokarmowy
Bardzo dużo bakterii: jelito grube i jama ustna
Mniej bakterii - jelito cienkie
Mało bakterii - żołądek
Układ oddechowy:
mało bakterii
nos
gardło
Układ moczowo-płciowy
dużo bakterii
pochwa
dolny odcinek cewki moczowej
Skóra
flora stała i przejściowa
różne bakterie w zależności od lokalizacji
skóra owłosiona i nieowłosiona
ucho, powieki
okolice naturalnych otworów ciała
ręce i powierzchnie łatwo kontaktujące się z otoczeniem
Grzyby
Nauka zajmująca się grzybami to mikologia
Grzyby są to organizmy:
eukariotyczne
heterotroficzne
mają ścianę komórkową
są najczęściej organizmami saprofitycznymi, wolno żyjącymi w glebie i wodzie
rozwijają się na szczątkach zwierząt i roślin - reducenci
na 1,5mln grzybów chorobotwórczych, dla człowieka szkodliwych jest 200 gatunków
rozmnażają się płciowo i bezpłciowo
Grzyb żeby zakazić musi:
móc rozwijać się w organizmie człowieka
mieć specyficzne zdolności enzymatyczne (czerpać substancje odżywcze)
potrafić zablokować odporność komórkową (nie dać się wyrzucić, zabić)
Zakażenia grzybicze:
większość to zakażenia oportunistyczne (równowaga)
wyjątek stanowią dermatofity
Grzyby jako organizmy powszechnie występujące w środowisku człowieka
podział systematyczny grzybów
grzyby chorobotwórcze
podział grzybic
rozpoznawanie grzybic
zapobieganie i leczenie
Podział grzybów
sprzężniaki (Zygomycota)
workowce (Askomycota)
podstawczaki (Basidiomycota)
grzyby niedoskonałe (Deuteromycota)
Kryteria podziału
rozmnażanie płciowe
budowa grzybni
morfologia zarodników bezpłciowych
obecnie: homologia rRNA
Podział przydatny w diagnostyce laboratoryjnej
drożdże i grzyby drożdżopodobne
grzyby pleśniowe
grzyby dimorficzne - różne temperatury wzrostu
Ważniejsze drożdże chorobotwórcze
Candida albicanis i inne gatunki
najczęściej chorobotwórcza Candida
obecnie również inne gatunki i Candida dubirienis
zakażenia lokalne jamy ustnej, skóry, pochwa, palec, paznokcie, oskrzela, płuca, przewód pokarmowy
zakażenia układowe: posocznica, zapalenie wsierdzia, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
Cryptococcus neoformans
zakażenia płuc
kryptoskokkoza centralnego układu nerwowego
postać uogólniona
postać skórna (pierwotna lub w przebiegu uogólnionej)
kości, oko, inne
Malassezia furfur
Inne
Ważniejsze chorobotwórcze grzyby pleśniowe
Aspergillus spp.
Penicillum spp.
Dermatofity
Inne
sprzężniaki (Rhizopus, Mucor, Absidia)
w glebie, wodzie, żywności, warzywach, spleśniałym chlebie
zakażenie najczęściej u ludzi z niewyrównaną cukrzycą
dotyczy podniebienia, zatok, ucha
podobny do waty nalot na nosie lub podniebieniu
nieliczne zakażenia - śmiertelne
Aspergilozy (kropidlak)
zatrucie mykotoksynami
alergie
kolonizacja miejsc wcześniej chorobowo zmienionych, bez odczynu zapalnego
kolonizacja i powstawanie zmian w zaatakowanych narządach (ziarnina)
uogólniona (inwazyjna) postać
postać płucna (alergiczna, grzbniak, inwazyjna)
skóra
zatoki przynosowe
Podział grzybic:
opiera się głównie na lokalizacji anatomicznej procesu chorobowego
grzybice powierzchowne (dermatofitozy - dotyczą naskórka)
grzybice skóry i błon śluzowych
grzybice podskórne
grzybice głębokie (narządowe)
Grzybice oportunistyczne
Grzyby powierzchowne
skóry owłosionej głowy, brody
skóry gładkiej
grzybica stóp
grzybica rąk
grzybica paznokci
Grzybice powierzchowne
Dermatofity:
Tichophyton
Microsporum
Epidermophyton
Malassezia furfur - łupież pstry
Dermatofity dzieli się na:
Antropofilne (z człowieka na człowieka)
Zoofilne
Geofilne
Grzybice powierzchowne:
dzielimy ze względu na anatomiczne miejsce zakażenia
ten sam grzyb może zakażać różne miejsca
skóry owłosionej, brody
skóry gładkiej
stóp, rąk, paznokci
Diagnostyka grzybic powierzchownych
ocena morfologiczna zmian chorobowych
preparat mikroskopowy bezpośredni z materiału pobranego ze zmiany
hodowla na specjalnych podłożach
morfologia kolonii
preparaty mikroskopowe z hodowli
Zapobieganie
higiena w warunkach domowych
baseny, obiekty sportowo-rekreacyjne
zwierzęta
szczególne zachowanie higieny w salonach fryzjerskich, manicure, pedicure, kosmetycznych
Leczenie grzybic powierzchownych
powinien prowadzić lekarz dermatolog
często miejscowe
w cięższych przypadkach miejscowe i ogólne
Leki przeciwgrzybicze:
polieny przeciwgrzybicze (polifungyna, mystatyna)
arole, alliloaminy
gryzeofullina
5-florocytozyna
echinokanydyny
Grzybice głębokie:
głównie oportunistyczne
- czynniki sprzyjające to m.in.: antybiotykoterapia, cukrzyca, inne choroby metaboliczne, nowotwory (białaczki, włókniaki), immunosupresja, niedobory odporności komórkowej (AIDS), wszelkie stany obniżonej odporności, leki przeciwnowotworowe, sterydy
transplantacja narządów i szpiku
chirurgia na otwartym sercu
cewki moczowe, żylne
sztuczne zastawki
leczenie promieniowaniem
poważne oparzenia
cukrzyca i gruźlica
stosowanie środków dożylnych
Grzybice głębokie:
Candida albicanis i inne gatunki
Cryptococcus neoformans
Aspergillus fumigatus i inne gatunki
Grzybice północno i południowoamerykańskie
Toksyny grzybicze - aflatoksyny i inne toksyny wytwarzane przez pleśnie
Spory bezpłciowe:
sporangiospory
konidia (blastokonidia, artrokonidia, fielokonidia)
Dermatofity:
powodują grzybice powierzchniowe
żyją tylko w warstwie skeratynizowanej
odczyn zapalny w miejscu zakażonym jest reakcją alergiczną na produkty metaboliczne grzyba
większość dermatofitów jest uzależniona od pasożytniczego trybu życia