Zagadnienia obowiązujące do zaliczenia przedmiotu
Wychowanie Fizyczne Specjalne
Zagadnienia wprowadzające:
Definicje: pedagogika specjalna i jej działy; niepełnosprawność (rodzaje: sensoryczna, fizyczna, psychiczna, złożona); rewalidacja i rehabilitacja; sport inwalidów.
Zasady ortodydaktyki (zasady pracy pedagogicznej z dziećmi odbiegającymi od normy psychofizycznej).
Zagadnienia z zakresu tyflopedagogiki oraz wychowania fizycznego dzieci niewidomych i niedowidzących:
Definicja ślepoty wg WHO i Polskiego Związku Niewidomych.
Budowa anatomiczna oka (części oka, receptory); czynności wzrokowe (widzenie centralne, obwodowe, stereoskopowe, widzenie barw i nocne).
Dysfunkcje narządu wzroku: uszkodzenie widzenia centralnego a ostrość wzroku (klasyfikacja, tablice Snellena), zaburzenia widzenia obwodowego (formy uszkodzeń pola widzenia).
Klasyfikacja niewidomych.
Etiologia wad i schorzeń narządu wzroku.
Choroby narządu wzroku - przeciwwskazania do wysiłku fizycznego.
Wyobrażenia surogatowe a rola zachowanych zmysłów w orientacji przestrzennej niewidomych (m.in. „zmysł przeszkód”).
Stres i frustracja w życiu dziecka z inwalidztwem wzroku.
Pismo punktowe L. Braille'a.
Rozwój fizyczny i sprawność fizyczna niewidomych i niedowidzących (blaidismy, poziom cech motorycznych).
Metody nauczania ruchu i wskazówki do pracy z dziećmi niewidomymi i niedowidzącymi na lekcji wychowania fizycznego.
Współzawodnictwo sportowe niewidomych; klasy startowe, specyfika dyscyplin lekkoatletycznych, gry zespołowe niewidomych (sport paraolimpijski).
Zagadnienia z zakresu surdopedagogiki i wychowania fizycznego dzieci niesłyszących i niedosłyszących:
Pojęcie głuchoty; osoba niesłysząca (wg M. Grzegorzewskiej) a osoba niedosłysząca (wg T. Gałkowskiego).
Budowa anatomiczna ucha a rodzaje uszkodzeń słuchu (typ przewodzeniowy, odbiorczy i mieszany).
Klasyfikacja głuchoty wg BIAP (Międzynarodowe Biuro Audiofonologii) - uszkodzenie słuchu w stopniu lekkim, umiarkowanym, znacznym i głębokim a ubytek słuchu w decybelach. [literatura poz. Nr 12]
Przyczyny uszkodzeń słuchu (okres prenatalny, perinatalny, postnatalny).
Konsekwencje uszkodzeń słuchu (rozwój psychofizyczny i specyfika procesów poznawczych dziecka niesłyszącego - wpływ głuchoty na rozwój mowy artykułowanej i myślenia abstrakcyjnego). [literatura poz. Nr 12]
Komunikacja interpersonalna niesłyszących - mowa niewerbalna; język migowy a język migany, alfabet palcowy (daktylografia), język ciała.
Rozwój fizyczny i sprawność fizyczna dzieci niesłyszących.
Metody nauczania ruchu i wskazówki do pracy z dziećmi niesłyszącymi i niedosłyszącymi na lekcji wychowania fizycznego (kształtowanie mowy).
Osoby niesłyszące a sport paraolimpijski.
Zagadnienia z zakresu oligofrenopedagogiki i wychowania fizycznego dzieci niepełnosprawnych intelektualnie:
Parcjalne i globalne dysfunkcje intelektu.
Definicja upośledzenia umysłowego wg DSM-IV (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders Fourth Edition) i/lub American Association on Mental Retardation.
Klasyfikacja upośledzenia umysłowego (iloraz inteligencji w skali Wechslera).
Etiologia upośledzeń umysłowych: czynniki dziedziczne i środowiskowe - okres prenatalny, perinatalny i postnatalny.
Zespół Downa - występowanie, podstawy genetyczne, cechy fenotypowe, sprawność fizyczna.
Charakterystyka osób niepełnosprawnych intelektualnie; poziom rozwoju intelektualnego a dojrzałość społeczna.
Zasady i metody rewalidacji dzieci niepełnosprawnych intelektualnie. Metoda ośrodków pracy O. Decroly'ego - nauczanie całościowe. Metoda wzmocnień pozytywnych. Metoda ruchu rozwijającego Weroniki Sherborne.
Rozwój fizyczny i sprawność fizyczna dzieci niepełnosprawnych intelektualnie.
Sport osób niepełnosprawnych intelektualnie; Polskie Towarzystwo Społeczno-Sportowe „Sprawni - Razem”; Stowarzyszenie Sportowe dla Osób Upośledzonych Umysłowo „Olimpiady Specjalne” - Polska (misja i zadania olimpiad specjalnych, uczestnicy, zasada równości szans, zasada przyznawania nagród, kategorie wiekowe, Sporty Zunifikowane, Program Treningu Aktywności Motorycznej MATP).
Wolontariat Olimpiad Specjalnych (Sekcje Partnerskie, zadania, cele, szkolenia, kodeks etyczny).
Literatura podstawowa:
Bogdanowicz M., Kisiel B., Przasnysza M. (1994) Metoda Weroniki Sherborne w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.
Gawlik K., Zwierzchowska A. (2004) Wychowanie fizyczne dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną. AWF, Katowice.
Gawlik K., Zwierzchowska A. (2004) Wychowanie Fizyczne dzieci i młodzieży niesłyszącej i niedosłyszącej. AWF, Katowice.
Gawlik K., Zwierzchowska A. (2004) Wychowanie fizyczne niewidomych i słabo widzących. AWF, Katowice.
Marchewka A. (2001) Wychowanie fizyczne specjalne. AWF, Kraków.
Maszczak T. (1991) Poziom rozwoju somatycznego i motorycznego dzieci upośledzonych umysłowo. Wydawnictwo AWF Warszawa.
Maszczak T. (1994) Wychowanie fizyczne i sport dzieci specjalnej troski. Wydawnictwo AWF Warszawa.
Maszczak T., Jaszczur Z. (1996) Polskie Towarzystwo Społeczno-Sportowe „Sprawni-Razem”. Poradnik metodyczny. PTSS „Sprawni-Razem” Warszawa.
Poznecka W. (1990) Rozwój fizyczny i sprawność fizyczna dzieci niedowidzących. AWF Warszawa.
Sękowska Z. (2001) Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej. APS Warszawa.
Sherborne W. (1997) Ruch rozwijający dla dzieci. PWN, Warszawa.
Szczepankowski B. (1999) Niesłyszący - głusi - głuchoniemi. Wyrównywanie szans. WSiP, Warszawa.
Artykuły:
Damentko M. (1998) Olimpiady specjalne szansą dla osób upośledzonych umysłowo. Kultura Fizyczna, nr 11-12.
Damentko M. (1994) Sporty zunifikowane szansą lepszej integracji. Szkoła Specjalna nr 4.
Maszczak T. (1992) Wychowanie fizyczne w służbie dzieciom specjalnej troski. Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne, nr 5, 157-161.
Maszczak T. (1997) Rola aktywności ruchowej w pomnażaniu szans życiowych niepełnosprawnych. Wych. Fiz. i Sport nr 1-2
Poznecka W., Paszkowska A. (1999) Olimpiady Specjalne w Polsce. Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne, nr 2, 55-57.