Pomiar sprawności technicznej specjalnej , przykładowe testy, ustalenie rzetelności i trafności prób - narciarstwo alpejskie.

Sport wyczynowy wciąż się rozwija, a wyniki czołówki światowej nie osiągnęły jeszcze granicznych wartości. Światowe rekordy poprawiane są coraz rzadziej, a przyrosty wyników są niewielkie, ale ten trend będzie się jeszcze utrzymywał przez wiele lat. Dalsza poprawa najlepszych osiągnięć będzie jednak możliwa głownie przez doskonalenie jakości treningu, a nie zwiększenie jego objętości.

Poprawę jakości treningu można osiągnąć tylko wtedy, gdy dobrze zaplanowany proces treningowy jest prowadzony systematycznie, a stosowane metody są odpowiednie do jego celów. Oznacza to ,ze czynniki determinujące wysokie wyniki w określonych dyscyplinach sportu powinny być zdefiniowane możliwie dokładnie. Często jednak czynniki te, specyficzne dla danej dyscypliny, określa się, korzystając z wiedzy zdobytej poprzez doświadczenie i obserwacje. Ciągle jeszcze brakuje pełnej naukowej, biomechanicznej analizy ruchów zawodnika w konkurencjach rozgrywanych na wolnym powietrzu, takich jak narciarstwo alpejskie. Jest to spowodowane wysokimi kosztami oraz wymaganiami ( biomechaniczna analiza ruchów wymaga dużej dokładności pomiarów).

Wieloletnie trwałe sukcesy we wszystkich grupach wiekowych w austriackim narciarstwie alpejskim są, jak się ocenia, konsekwencją optymalizacji warunków treningowych. Jednym z wielu czynników, determinujących poziom sportowy tych zawodników, jest przygotowanie fizyczne. Wymogi dotyczące sprawności fizycznej narciarzy- alpejczyków uległy ostatnio zmianie wskutek „ rewolucji”, jaka dokonała się w sprzęcie narciarskim ( krótsze narty z ekstremalnymi bocznymi wcięciami i wyższymi płytami pomiędzy nartą a podeszwą buta) . Obecnie już zawodnicy w wieku szkolnym muszą osiągać odpowiednio wysoki poziom przygotowania fizycznego i umiejętności, by poradzić sobie ze sposobem jazdy, który obciąża system mięśniowo- szkieletowy. Doskonałe przygotowanie fizyczne jest podstawowym warunkiem sprostania przez narciarza ( w każdym wieku) obciążeniem ( objętości i intensywności ) treningu na śniegu. Jest ono równocześnie czynnikiem obniżającym ryzyko urazu.

Aby trening odpowiadał specyfice aktywności ruchowej ( startowej) oraz indywidualnym potrzebom zawodnika, muszą być spełnione trzy podstawowe warunki:

1. znane muszą być specyficzne parametry, związane z aktywnością startową zawodnika w określonej dyscyplinie czy konkurencji.

2. Konieczne jest stosowanie trafnych testów, pozwalających na ocenę indywidualnego przygotowania zawodnika oraz poziomu jego rozwoju sportowego.

3. Niezbędne jest ponadto korzystanie z odpowiednich metod i środków ( ćwiczeń) treningowych, pozwalających osiągać zamierzone cele, odpowiadających dynamicznym i kinematycznym parametrom danego sportu.

Testy specjalne w narciarstwie alpejskim

W Austrii narciarze- alpejczycy są podawani testowaniu od najmłodszych lat, a badania testowe przeprowadzane są regularnie w stałych odstępach czasu. Od 1996 roku badania te obejmują młodych alpejczyków. Uczniowie znanej Szkoły Sportowej ( Gimnazjum Sportowego) w Stams są testowani trzy razy w ciągu roku. Pozytywny stosunek trenerów narciarskich do programu testowania spowodował ,że od 1998 roku został on włączony do ogólnego programu szkolenia Austriackiego Związku Narciarskiego, obejmującego młodzież w wieku 12-14 lat.

W treningu zawodników wysokiej klasy od wielu lat stosuje się natomiast testy na specjalne zaprojektowanych stanowiskach pomiarowych, z użyciem odpowiednich programów komputerowych. Testy te przeprowadza się 2-3 razy w roku w pracowniach Instytutu Sportu Uniwersytetu w Innsbrucku.

W 2000 roku Związek Narciarski opracował dla potrzeb klubów narciarskich baterię testów, oceniających przygotowanie fizyczne alpejczyków w wieku 10-14 lat. W ostatnich latach opracowano ponadto odpowiednie baterie testów, pozwalających na kontrolę stanu wytrenowania oraz ocenę efektywności procesu treningowego-zarówno czołówki alpejczyków, jak i młodych narciarzy, rozpoczynających karierę sportową.

W ocenie przygotowania fizycznego grup dzieci i młodzieży w wieku 10-14 lat (w klubach narciarskich) korzysta się z baterii testów, które charakteryzują się wysoką trafnością i rzetelnością i jednocześnie są łatwe do wykonania przez badanych.

Bateria zawiera następujące testy:

-skok w dal z miejsca

-pomiar maksymalnej siły izometrycznej mięsni tułowia

-wyskok pionowy z miejsca, ręce na biodrach

-wyskok w górę , test szybkościowo-koordynacyjny

-test gibkości owy - skłon w przód z sięgnięciem palcami jak najniżej ( kolana wyprostowane)

-test wytrzymałościowy siłowy

-test Coopera

Test Coopera (czyt. test Kupera)- próba wytrzymałościowa opracowana przez amerykańskiego lekarza Kennetha H. Coopera na potrzeby armii USA w 1968 roku, polegająca na 12-minutowym nieprzerwanym biegu. Obecnie jest szeroko stosowany do badania sprawności fizycznej przede wszystkim sportowców.

Test Coopera (13-20)
		Bardzo dobrze	Dobrze	Średnio	Źle	Bardzo źle
13-14	M	2700+ m	2400-2700 m	2200-2399 m	2100-2199 m	2100- m
		K	2000+ m	1900-2000 m	1600-1899 m	1500-1599 m	1500- m
	15-16	M	2800+ m	2500-2800 m	2300-2499 m	2200-2299 m	2200- m
		K	2100+ m	2000-2100 m	1700-1999 m	1600-1699 m	1600- m
	17-20	M	3000+ m	2700-3000 m	2500-2699 m	2300-2499 m	2300- m
		K	2300+ m	2100-2300 m	1800-2099 m	1700-1799 m	1700- m
Test Coopera (20-50+)
		Bardzo dobrze	Dobrze	Średnio	Źle	Bardzo źle
20-29	M	2800+ m	2400-2800 m	2200-2399 m	1600-2199 m	1600- m
		K	2700+ m	2200-2700 m	1800-2199 m	1500-1799 m	1500- m
	30-39	M	2700+ m	2300-2700 m	1900-2299 m	1500-1899 m	1500- m
		K	2500+ m	2000-2500 m	1700-1999 m	1400-1699 m	1400- m
	40-49	M	2500+ m	2100-2500 m	1700-2099 m	1400-1699 m	1400- m
		K	2300+ m	1900-2300 m	1500-1899 m	1200-1499 m	1200- m
	50+	M	2400+ m	2000-2400 m	1600-1999 m	1300-1599 m	1300- m
		K	2200+ m	1700-2200 m	1400-1699 m	1100-1399 m	1100- m
		K	2200+ m	1700-2200 m	1400-1699 m	1100-1399 m	1100- m

Test Coopera (sportowcy)
	Bardzo dobrze	Dobrze	Średnio	Źle	Bardzo źle
Mężczyźni	3700+ m	3400-3700 m	3100-3399 m	2800-3099 m	2800- m
Kobiety	3000+ m	2700-3000 m	2400-2699 m	2100-2399 m	2100- m

Normy, opracowane na podstawie wieloletnich badań, pozwalają nie tylko na ocenę poziomu przygotowania młodych zawodników, ale także na odpowiednie dostosowanie programu treningu do stwierdzonych potrzeb, służąc również prewencji urazów.

Inną baterię testów stosuje się w szkole Sportowej w Stams, z młodzieżą narciarską w wieku 12-18 lat. Trzeba tutaj zaznaczyć ,że szkoły narciarskie stanowią fundament systemu szkolenia młodych narciarzy w Austrii. Młodzi sportowcy znajdują w nich warunki do wszechstronnego rozwoju- edukacyjnego i sportowego. Międzynarodowa Szkoła Narciarska w Stams w Tyrolu ( International School for Ski Athletes), w której uczyło się wielu czołowych zawodników, zyskała duże uznanie międzynarodowe i bywa często traktowana jako wzorcowa dla tego typu placówek. Szkoła współpracuje z wieloma instytucjami, realizuje i doskonali długofalowy program, zmierzający do wszechstronnego rozwoju uczniów. Od 1996 roku wszyscy jej uczniowie ( około 80 osób) trzy razy w roku są poddawani testom na nowoczesnych urządzeniach a w ocenie ich wyników korzysta się z techniki komputerowej.

Wykonuje się:

-pomiar maksymalnej siły izometrycznej prostowników kończyn dolnych

( dla każdej nogi oddzielnie), przy kącie ugięcia w stawie kolanowym równym 100^o , korzysta się przy tym ze specjalnego stanowiska, zaopatrzonego w wysokiej jakości przetwornik siły, połączony z cyfrowym systemem pomiarowym

-pomiar maksymalnej siły mięsni zginaczy i prostowników tułowia w warunkach skurczu izometrycznego, wykonywany na specjalnym stanowisku, zawierającym czujniki siły i odpowiedni program komputerowy.

-test skoczności na platformie dynamograficznej Kistlera- wyskok w górę, specjalistyczny test mocy połączony z zapisem siły reakcji podłoża ( trzy składowe reakcji mierzone są za pomocą czujników piezoelektrycznych)

-test skocznościowo- koordynacyjny ( na torze zawierającym płotki o standardowej wysokości)

-test wytrzymałości siłowej : wyskoki na skrzynię ( stopień) , której wysokości jest dostosowana do długości kończyn dolnych badanego ( próba trwa 90 sekund)

-test wydolności tlenowej i beztlenowej : test VO2 max ( przeprowadzony w Szpitalu Uniwersyteckim w Insbrucu), test Coopera i specjalny test biegowy.

W ostatnich latach w narciarstwie alpejskim zaszły poważne zmiany. Były one w dużej mierze podyktowane zmianami sprzętu ( skrócenie nart, większe wcięcie- narty taliowane i carvingowe, wyższe płyty pod butami), a także z lepszym przygotowaniem stoków z użyciem sztucznego śniegu. Obecnie narciarze jeżdżą z większymi prędkościami, a promienie skrętów są krótsze. W tej sytuacji o wiele wyższe są wymogi w zakresie przygotowania kondycyjnego zawodników. Grupy prowadzone przez Austriacki Związek Narciarski otrzymały zalecenie wykonania następujących testów:

-badania równowagi ( na specjalnym urządzeniu Biodex) na jednej nodze lub na obydwu nogach oraz testy koordynacji.

-izometrycznego testu siły - badającego maksymalne izometryczne napięcie mięsni prostowników stawów kolanowych i biodrowych.

-test mocy mięśni nóg - wyskoków ze zmiennymi obciążeniami ( test pozwala na wykreślenie krzywej mocy mięśni)

-specjalnego testu mocy, rozwijanej podczas wyskoków i zapisu siły reakcji podłoża- próby na platformie dynamograficznej Kistlera

-izokinetycznego pomiaru siły prostowników i zginaczy stawów kolanowych i biodrowych w warunkach koncentrycznych i ekscentrycznych pracy mięsni ( za pomocą specjalnego urządzenia - Contrex)

-izokinetycznego testu wytrzymałości siłowej w warunkach koncentrycznej i ekscentrycznej pracy mięsni ( Contrex )

-pomiar VO2 max ( próba wykonana w szpitalu Uniwersyteckim w Innsbrucu)

Opis urządzeń pomiarowo- badawczych

Biodex- system do badania stabilności ( równowagi) pozwala na ocenę stanu układu nerwowo- mięśniowego i czucia proprioceptywnego w warunkach statycznych i dynamicznych.

Przed badaniem zawodnicy wykonują standardowo rozgrzewkę, Badana jest zdolność stabilizacji osi kończyny, przechodzącej przez kostkę, kolano i biodro. Próbę wykonuje się w staniu na jednej nodze na platformie. Platforma ma 8 poziomów trudności - poziom 1 jest bardzo niestabilny, zaś 8 ma największą stabilność. Na ekranie monitora pokazuje się kursor, który porusza się, kiedy platforma jest wytrącona z pozycji równowagi. Zadaniem badanego jest utrzymanie kursora w wyznaczonym polu z jak najmniejszymi odchyleniami. Próba wykonywana jest na poziomie 2 i trwa 30 sekund. W czasie próby zawodnik trzyma w rękach kijki narciarskie. Każdą kończynę poddaje się próbie dwukrotnie, o odstępnie 1 minuty. Zapisywany jest wynik najlepszy( niższy indeks stabilności). Po wykonaniu prób dla prawej nogi przystępuje się do wykonania pomiaru stabilności dla nogi lewej. Obliczony indeks stabilności odpowiada ilości wychyleń platformy podczas próby.

Przy testowaniu dynamicznym badany staje na platformie, w odpowiadającej mu pozycji, na dwóch nogach. Zadaniem badanego jest przemieszczanie kursora do 9 mrugających pól tak szybko jak to możliwe poprzez odpowiednie wychylenie platformy. Osiem pól jest rozmieszczonych na obwodzie , a jedno w środku. Kursor musi pozostać w danym polu przez 2 sekundy, wtedy następne pole daje sygnał optyczny ( mruga). Sygnały świetlne z poszczególnych pól są podawane losowo, a kursor za każdym razem musi powracać z pola obwodowego do pola centralnego. Gdy wszystkie pola zostaną „ odwiedzione”, próba zostaje zakończona. Tę próbę wykonuje się dwukrotnie, także z kijkami narciarskimi, a zalicza się lepszy wynik.

W pomiarze siły izometrycznej wykorzystuje się miernik, opracowany w Instytucie Sportu Uniwerstetu w Inssbrucku do oceny izometrycznej siły prostowników kończyn ( każdej kończyny z osobna). Stanowisko badawcze zawiera przesuwną platformę do oparcia stopy, zaopatrzoną w wysokiej klasy przetwornik siły oraz zintegrowany system pomiarowy ( spiker 8 ) Położenie siedziska i płyty pomiarowej można regulować, ustalając równocześnie wartości kątowe stawów badanej kończyny. Pasy bezpieczeństwa z samochodów rajdowych oraz odpowiednie chwyty dla rąk zapewniają badanej osobie stabilizacje na stanowisku pomiarowym. Testowanie wykonuje się w 3 pozycjach kątowych stawu kolanowego -85, 100, 120. W każdej z nich badany wykonuje trzykrotnie maksy lane naprężenie izometryczne mięśni ( naciska na płytę) w odstępie 10 sekund. Każdą kończynę testuje się osobno, dla każdej pozycji kątowej zapisuje się wynik najlepszy.

W pomiarach maksymalnych wartości siły mięśni zginaczy i prostowników tułowia badany przyjmuje pozycję stojąc- miednica jest stabilizowana, kolana lekko ugięte. Elementy oporowe, zawierają czujniki siły, są umieszczone na klatce piersiowej, na wysokości mostku z przodu ( zginanie) i z tyłu ( prostowanie) . Badany wykonuje maksymalny skurcz izometryczny mięsni zginaczy tułowia, naciskając na opór z przodu przez około 3 sekundy. Wykonuje się trzy próby z przerwami trwającymi 20 sekund . Po upływie 60 sekund od zakończenia dla zginaczy tułowia rozpoczyna się pomiar siły mięsni prostujących tułów. Jednak poprzednio, badany wykonuje 3 próby przedzielone 20-sekundowymi przerwami. Rejestrowane są najlepsze wyniki dla każdego zespołu mięśni.

Na platformie dynamograficznej Kistlera wykonuje się testy, pomagające w ocenie siły, rozwijanej przez alpejczyków. Pionowe składowe siły reakcji podłoża są rejestrowane na platformie, wyposażonej w 4 przetworniki piezoelektryczne. Aby zredukować zakłócenia mechaniczne, sygnał z przetwornika jest wzmacniany przez wzmacniacz platformy. Analiza przebiegu siły reakcji pozwala na obliczenie wielu parametrów, m.in. wartości maksymalnej, siły reakcji, popędu siły i wysokości wyskoku. Zawodnicy wykonują 3 rodzaje wyskoków:

-wyskok z ugiętych kolan, ręce na biodrach dla oceny zdolności wykorzystania energii sprężystej mięsni

-specjalny wyskok w obuwiu do skoków narciarskich, aby zmniejszyć wpływ siły mięsni zginaczy podeszwowych stopy na wynik wyskoku

-zeskok z wysokości 40 cm

Popęd zwany też impulsem i popędem siły jest wektorową wielkością fizyczną równą iloczynowi siły i czasu jej działania:

Urządzenie Contrex Legpress służy do pomiaru kończyn dolnych. Korzystając z niego można mierzyć siłę koncentryczną i ekscentryczną.

Przedstawione testy przygotowania fizycznego ( sprawności fizycznej) narciarzy- alpejczyków pozwalają na ocenę poziomu ich sprawności fizycznej. Dzięki opracowanym normom można natomiast poddawać ocenie prawidłowości i tempo szkolenia sportowego. Pomagają w prognozowaniu osiągnięć oraz w zapobieganiu urazom , które często towarzyszą narciarzom.

Zasadą prawidłowego szkolenia jest, by wszelkie działania zawsze były podejmowane stosownie do potrzeb i możliwości zawodników. Wiadomo, na przykład ,że organizm osobnika w wieku 10-18 lat , z powodu intensywności procesu wzrostu i rozwoju, odznacza się szczególna wrażliwością ( podatnością na bodźce fizyczne) na obciążenia treningowe. Dlatego ćwiczenia treningowe i cały program szkolenia powinny być dostosowane do poziomu i rozwoju fizycznego i psychicznego młodych sportowców. W procesie treningowym w tym etapie szkolenia ważniejsze znaczenie ma jakość, a nie objętość ćwiczeń. Emrich i Pitsch wykazali ,że objętość treningu młodzieży uprawiającej narciarstwo alpejskie wpływa tylko w 9 % na ich wyniki. Wczesne rozpoczęcie kontroli ( testowania) pozwala na krytyczną ocenę programu treningu, sprzyjając równocześnie lepszemu zrozumieniu złożonej interakcji pomiędzy poziomem sportowym zawodnika a wynikami testów.

---