SELEKCJA W SPORCIE

• Selekcja sportowa to zorganizowane postępowanie, w trakcie którego wyłonione zostają jednostki wybitnie utalentowane do osiągania w przyszłości mistrzostwa sportowego.

Procedura ta ma jednak pewne ograniczenia:

• jest uwarunkowana wiekiem - dotyczy zasadniczo dzieci i młodzieży

• dotyczy cech i właściwości psychofizycznych

Podejmując działania selekcyjne należy zainicjować szereg działań promocyjno-organizacyjnych, których celem jest stworzenie klimatu zainteresowania sportem poprzez system przedsięwzięć pozwalających ogólnie ukierunkować młodych ludzi na sport, a następnie do określonych dyscyplin zgodnie z ich zainteresowaniami oraz możliwościami (predyspozycjami) prognostycznymi.

Propozycje działania mogą być następujące:

• rozwijanie działalności uświadamiającej i promocyjnej w zakresie szeroko pojętego sportu dla wszystkich, którego celem jest przyciąganie do sportu, kształtowanie zainteresowań, postaw prozdrowotnych oraz kreacyjnych wartości sportu

• upowszechnienie wiedzy o różnorakich dyscyplinach sportu i wzorów uczestnictwa w nich; dzieci mogą się w ten sposób zainteresować konkretna forma ruchu, poznać ogólne zagadnienia treningu, wymagania stawiane przez rozmaite konkurencje itp.;

• określić wstępną przydatność danego dziecka do uprawiania sportu;

• wskazywać kandydatom dyscypliny, do których są predysponowani

Jest to dopiero wstępny etap poszukiwania talentów.

Przystępując do dalszych działań możemy stosować następujące formy:

• kontakty z nauczycielami w-f w szkołach

• obserwacja zawodów szkolnych

• ogłoszenia w środkach masowego przekazu o przyjęciach do grup szkolenia sportowego

• spotkania ze znanymi sportowcami

Rodzaje selekcji:

• Selekcja spontaniczna ( naturalna ) - przyjmuje się do grup szkoleniowych wszystkich zainteresowanych z założeniem dobrowolnej rezygnacji tych, którzy zniechęcą się brakiem postępów lub innymi czynnikami. Ten rodzaj selekcji ma uzasadnienie w przypadkach szerokiej grupy utalentowanych i zainteresowanych kandydatów, przy dostatecznym materialnym i kadrowym zabezpieczeniu szkolenia.

• Selekcja intuicyjna - realizowana przez nauczycieli i trenerów, którzy na podstawie doświadczeń, wiadomości fachowych i praktyki, znają specyfikę danej dyscypliny czy konkurencji. Wadą tego sposobu jest subiektywizm prowadzącego - dla poprawienia obiektywności powinna być ona realizowana przez kilku trenerów. Istotna jest również liczba sprawdzianów ( zawodów ) potrzebnych do wyłonienia najlepszych.

• Selekcja kierowana - polega na ograniczeniu liczby jednostek zaczynających trening, przy niezmiennej liczbie tych, którzy osiągną wysokie wyniki. Opiera się on na założeniu, ze właściwości `mistrza' musza być założone już w początkowym stadium szkolenia. Następnie należy obserwować te cechy, które zostały wyznaczone w `modelu' ( cechy wiodące ). Ten rodzaj selekcji oparty jest na wynikach badań antropologii, fizjologii, psychologii, medycyny, teorii sportu i innych, które wskazują możliwość rozpoznania i przewidywania rozwoju cech będących podstawą uzyskania wysokich wyników.

Tak wiec generalnie selekcja oparta jest na analizie dwóch elementów:

• zainteresowań, tzn. czy kandydat chce uprawiać sport

• możliwości, tzn. czy kandydat jest w stanie osiągnąć dobre wyniki

Rodzą się pytania:

-jak przewidywać uzdolnienia w sporcie?

-co należy wiedzieć aby w dziecku zobaczyć przyszłego mistrza?

Aby uzyskać odpowiedz na te pytania należy :

• opracować prognozy rozwojowe dyscyplin

• analizować charakter przebiegu ontogenezy; stworzyć perspektywiczne wzorce - „ modele mistrzów ”

W selekcji posługujemy się dwoma sposobami:

• kierowanie do określonej dyscypliny tych, którzy już w najmłodszym wieku charakteryzują się wyższym od średniego poziomem cech odgrywających w danej dyscyplinie wiodącą rolę

• zbieranie informacji obejmujących wyniki uzyskane w momencie rozpoczynania ukierunkowanego treningu i tempo ich przyrostu w pierwszych latach uprawianej dyscypliny

• Kryteria selekcji :

• stan zdrowia : właściwa kwalifikacja przez lekarza specjalistę stanowi podstawę wszelkich następnych przedsięwzięć. Kontrola obejmuje: badania podmiotowe i przedmiotowe, ogólne badania lekarskie, badania dodatkowe, próby wysilkowe.

• budowa somatyczna : rozpatruje się ją w aspekcie wielkości ciała ( masa i wielkość ), proporcji, stosunków wewnętrznych między komponentami tkankowymi ( typ budowy ). Ostateczna wysokość możemy przewidywać na podstawie siatek centylowych np.. Wolańskiego, Milicerowej.

• uzdolnienia ruchowe: przejawiają się w szybkości i trwałości uczenia się ruchów, jak również umiejętności tworzenia nowych ich zestawów. Uzdolnienia decydują o łatwości, dokładności i trwałości uczenia się elementów technicznych, stanowią podłoże dla rozwoju odpowiednich sprawności. Oceny uzdolnień dokonuje się na podstawie specjalnych testów lub częściej przez obserwację.

• sprawność fizyczna: wyrażona stopniem wykorzystania potencjału podstawowych cech motorycznych oraz ich współzależnościami. Równolegle do rozwoju biologicznego następuje podnoszenie potencjału sprawności fizycznej. wyróżnia się dwa podstawowe czynniki determinujące jej poziom: wrodzone ( genetyczne ) i środowiskowe ( do najważniejszych z nich zalicza się trening ). Rozwój cech motorycznych uzależniony jest w znacznej mierze od przebiegu faz dojrzewania.

• dyspozycje psychiczne: podstawowe znaczenie dla pomyślnego uprawiania sportu maja następujące: odporność psychiczna, motywacja, ambicja, optymalny poziom zrównoważenia emocjonalnego w sytuacjach wymagających mobilizacji, poczucie odpowiedzialności, nastawienie na sukces.

- wynik sportowy: jest najbardziej kompleksowym składnikiem, w którym odbijają się predyspozycje rozwojowe oraz stopień wykorzystania nabytych sprawności i umiejętności. Cennych informacji selekcyjnych dostarcza obserwacja tempa przyrostu wyników. Rezultaty indywidualne można przyrównać do wskaźników charakteryzujących średnie tempo przyrostów wyników dla danej grupy wiekowej, na co pozwalają tzw. nomogramy rozwoju mistrzostwa sportowego.

wiek: wiek kalendarzowy może nie odpowiadać wiekowi rozwojowemu, dlatego tez należy stosować standardy wieku rozwojowego, posługując się miarami:

- wieku szkieletowego - rentgenogram elementów kostnych nadgarstka i porównanie z atlasem norm

- wieku wtórnych cech płciowych - tę metodę stosuje się w okresie pokwitania; polega ona na ocenie fazy dojrzewania wybranej cechy, np. owłosienie łonowe czy gruczoły piersiowe u dziewcząt, według wzoru pięciostopniowej skali Tannera

- wieku morfologicznego - przeważnie porównuje się zestawienie wysokości i masy ciała ze średnimi normami dla populacji; stosuje się także szereg siatek i standardów, za pomocą których można ocenić relacje: wiek rozwojowy - wiek kalendarzowy, typ budowy ciała, jak również tempo wzrostu