CWICZENIA 27.11.2005
PORZECZKA
Rząd: Rosales- Różowce Rodzina: Saxifragaceae- Skalnicowate
Rodzaj: Ribes- Porzeczka Ribes vulgare- p. pospolita
Ribes rubrum- p. czerwona R. petraeum- p. czerwona
R. multiflora- p. wielokwiatowa R. nigrum- p. czarna
Rodzaj: Ribes- Porzeczka
Podrodzaj- Grossularia- Agrest
Ribes glossularia var vulgare- agrest pospolity
Ribes glossularia var cripsa- a. kędzieżawy.
Polska jest jednym z największych producentów porzeczki czarnej (czerwonej mało), na II miejscu Niemcy. Głównymi odbiorcami są Niemcy. Porzeczka czarna-przetwory, owoce zawierają bardzo dużo vit C 90-400 mg%, antocyjany, błonnik (subst biol czynne). Czarna jest mniej plenna niż czerwona.
Procentowa zawartość poszczególnych składników w owocach porzeczek:
|
P. czarna |
P. czerwona |
Woda |
80,3 |
83,8 |
Sucha masa |
19,7
|
16,2 |
Części nie rozpuszcz. |
6,0 |
7,2 |
Cukry ogółem |
7,0 |
5,3 |
Sacharoza |
1,8 |
|
Czym powinna charakteryzować się odmiana:
1) dobre przystosowanie roślin do warunków klimatycznych
2) mała wrażliwość na podstawowe choroby
3) zróżnicowanie odmian pod względem pory dojrzewania (rozpiętość 2 tyg)
4) duża przydatność owoców dla przemysłu przetwórczego (zawartość antocyjanów stabilnych-by sok nie zmieniał zabarwienia na brązowe w czasie przechowywania)
5) cechy morfologiczne roślin warunkujące ich przydatność do zbioru kombajnowego owoców:
-odpowiedni pokrój
-krótkie i dobre umieszczenie na pędach grona, równomierne dojrzewanie owoców w gronie, twarde owoce i odporne na ugniatanie.
Choroby: opadzina liści, amerykański mączniak agrestu, rdza wejmutkowo porzeczkowa, biała plamistość liści, szara pleśń (powodują przedwczesne opadanie liści, zawiązują słabe pąki i podatne na przemarzanie), u czarnej porzeczki- rewersja.
Przydatność odmiany do zbioru owoców kombajnem ocenia się w kryteriach: twardość owocu, równomierność dojrzewania, występowanie owoców nie niżej niż 30 cm od powierzchni gleby, wąska nasada krzewu 20-25 cm, elastyczność pędów (do zbioru kombajnowego), wzniesiony i zwarty pokrój krzewu. Kombajnem można zbierać w 3 roku.
Pokrój krzewu (cecha odmianowa):
-rozłożysty szeroki
-odwrotnie stożkowaty
-kulisty spłaszczony
WYKŁADY 27.11.2005
Kierunki hodowli twórczej w Szkocji:
-regulacja plonowania (stabilność plonów)
-wyższa tolerancja pąków na niskie temperatury i przymrozki
-zredukowanie przedwczesnego opadania zawiązków
-poprawienie jakości soku, a szczególnie barwy i je stabilności, zwiększenie wit C i kwasowości
-odporność na wielkopąkowaca porzeczkowego
-odporność na rewersję porzeczkową
-poprawienie sztywności pędów i pokroju krzewu
-odporność na amerykańskiego mączniaka agrestu
-odporność na opadzinę liści porzeczek
Kwiaty porzeczki czarnej wytrzymują:
-w czasie kwitnienia do -20C, przy -50C kwiaty giną,
-pączki kwiatowe na 2 tyg przed rozwojem -2* powod uszkodzenia
-są obcopylne, dobre zapylenie tylko przy udziale pszczół, duża ilość pyłku 200 i więcej ziaren, pyłek ciężki, zawiązywanie w zależn od war pogodowych
-najlepiej wykształcone w nasadowej części grona
-długość kwitnienia 2-3 tyg (w zależn od warunków pogodowych)
Przedwczesne opadanie: najsilniejszy opad do 3 tyg po kwitnieniu, wielkość opadu zróżnicowana, zależy od roku, może być nawet 80%. Średni plon 60% zawiązków do liczby kwiatów, dobry plon 80% zawiązków. Opadanie zależy od poziomu endogennych auksyn (im więcej nasion tym mniejszy opad zawiązków, tym owoc jest większy).
W 1 roku opryskiwać plantacje 3-5 razy przed wielkopąkowcem (który jest wektorem rewersji porzeczkowej, która prowadzi do bezpłodności).
W Polsce na towarowych plantacjach porzeczek czarnych dominują dwie odmiany: OJEBYN i TITANIA
Z nowszych odmian o znacznie wyższej plenności: BEN LOMOND, BEN CONNAN, BEN TIRRAN, BEN NEVIS, BEN ALDER (szwedzkie).
Odmiany deserowe: BONA czy BEN SAREK- owoce bardzo smaczne, duże, wcześnie dojrzewaja, przeznaczone do bezpośredniego spożycia.
Odmiany odporne:
-klony porzeczki czerwonej odporne na pąkowca porzeczkowego: FARLEIGH, FOXENDOWN, BEN HOPE (Szkocja)
-w Polsce odporne na wielkopąkowca: CERES (wyhodowany w Skerniewicach)
-odporne na rewersję porzeczkową: BEN GAIRN (w Szkocji)
W Chinach prowadzone są prace pod kątem:plenności, mrozoodporności i odporności na choroby i szkodniki. Źródłami odporności są: Thin Pael, Thick Peel
Odmiany czarnej porzeczki ze względu na porę dojrzewania:
BONA- bardzo wczesna, nie nadaje się do zbioru kombajnem, owoce duże, delikatne, deserowa
FERTODI 1- wczesna, wrażliwa na mączniaka, rozłożysty pokrój, owocuje bardzo dobrze, zawodna w plonowaniu ze wzgl na wczesną porę kwitnienia
OJEBYN- ma gorszy skład chemiczny, mniej ma antocyjanów
BEN LOMAND- bardzo wrażliwa na mączniaka, dobrze plonuje, duża zawartość wit c, bardzo dobra na soki
BEN NEVIS-średnia pora dojrzewania, mniej wrażliwa na maczniaka, bdb owocuje
BEN ALDER i BEN Tiran-
BEN SAREK- deserowa, bardzo plenna, owoce duże
BLACKSMITH
ROODKNOP- silnie się obsypuje, nierównomiernie dojrzewa
OTELO- długie, ładne grona, u nas się jej nie uprawia, silny wzrost
STORKLAS- pierwsza odmiana z hodowli odpornościowej, genetycznie odporna na mączniaka
TITANIA- szwedzka, odporna na wszystkie choroby, silny wzrost, dość długie grona, wydajność dość duża, ma bardzo silne pędy, u niej ma być przewaga pędów jednorocznych, plenna, skład chemiczny średni
BEN TIRRAN- późna, dobrze plonuje
YET- nie przyjęła się w produkcji, późno dojrzewa w końcu lipca lub na początku sierpnia, długie grona, zróżnicowane jagody i szypułki, gruba skórka, połysk, nie nadaje się do zbioru kombajnem
TSEMA- rozłożysty krzew, bardzo plenna
PHOENIX
BEN CANNON- odporna na mączniaka
POLAR-
BEN ROYAL- na przędziorka
BEN HOPE- zawiera pojedyńczy dominujący gen odporności na wielkopąkowca
BEN GAIRN- odporna na rewersję
Odmiany BEN rosną słabiej, dlatego trzeba je nawozić.
Polskie odmiany:TIBEN, TISEL, ORES, PC-166 RUBEN
Ukraińskie odmiany:KARIUSZA, WERRISAŻ, SANJUTA, KOZACKA, CZORNYJ, ŻEMCZUK, SJUTA, KIJEWSKA
ĆWICZENIA 11.12.2005
|
1990-95 |
96-200 |
2000 |
2005 |
2010 |
Czarna |
100 |
102 |
93 |
125 |
130 |
Czerwona |
72 |
64 |
54 |
50 |
45 |
Produkcja ok. 500 tys ton owoców jagodowych.
Porzeczka czarna-pąki mają odcień czerwonofioletowy, są omszone (bez rewersji), działki kielicha sA kolorowe, płatki niepozorne, grona krótsze niż czerwona, owocuje tylko na 1rocznych pędach, na starszych + 1-2 boczne grona z mniejszą ilością kwiatów, liście 5klapowe (przy rewersji zanikanie klap)
EYBYN- grono zasadnicze + 2 grona dodatkowe, dość wyrównane owoce co do wielkości, dość równomiernie dojrzewa, nie wrażliwa na mączniaka, do zbioru kombajnem, nie opada, jedna z najwcześniej dojrzewających, kwiaty bardziej tolerancyjne na przymrozki niż np. BONA
Czerwona-do 40 kwiatów w gronie, owocują na krótkopędach (powierzchnia owocowania znacznie większa-więcej krótkopędów)
RONDOM-bardzo plenna, duże, długie, ścisłe grona
Uprawa: Szpaler- (w polu lub pod osłonami), wyprowadza się pędy szkieletowe, tylko odmiany deserowe, druty, formowanie i cięcie, gleby bardzo żyzne, dostatecznie wilgotne lub nawadnianie. Do 40 ton owoców. 6-7 lat cięcie odmładzające.
JOSTA-porzeczkoagrest, krzyżówka, odm amatorska, silny wzrost, liście pośrednie bardzo zbliżone do agrestu, owoce wydłużone z wyraźnym nalotem.
Porzeczki sadzimy jesienią, …… 8-10 cm głębiej do kombajnu
-jednopędówki-1 roczny
-4 pędy-2 lat
po posadzeniu przycinamy na 1 oczko do kombajnu, 2-3 oczka w nasadzeniach przydomowych, formy drzewkowe
Odmiany czerwone o bardzo sztywnych pędach bez palikowania-RONDOM, pieniek 30-50 (80) cm.
WYKŁADY 11.12.2005
Zwiększenie ilości pąków (czarna porzeczka)-owiewanie krzewów opryskiwaczem podczas upalnej, bezwietrznej pogody.
Dodatkowe zapylenie:
Odmiana |
Wzrost plonu w kg/poletko |
wzrost plonu % |
|
|
swobodne |
swobodne towarowe |
|
Ben Nevis Ojebyn Titania |
9,85 8,10 14,46 |
12,54 12,61 17,74 |
27,4 55,5 22,8 |
x poletko=5 krzewów rosnących w rozstawie 4,0 x 1,0 m
Nie ma odmian, które są całkowicie odporne na przymrozki.
Plon: czarna powyżej 10 t z ha, czerwona.
Odl między rzędami 6-8 m czerwone, optymalna rozstawa w rzędzie co 50 cm. Długość rzędu czerwona 150-250 m, czarna 350-500 m.
Polecane rozstawy krzewów na plantacjach:
-2,5 x 2,0 m zbiór ręczny, uprawa amatorska
-3,0 x 0,8-1,5 m zbiór ręczny, uprawa towarowa
Czerwone:
-sadzimy głębiej ok. 3 cm, do szpalerowego-2letni materiał (pędy szkieletowe) 4-3-5 pędów, rusztowanie jesień
-w 1 roku po posadzeniu, 2 najdorodniejsze pędy szkieletowe przywiązujemy sznurkiem, resztę wycinamy, przycinamy 5 cm nad drutem (od oczka ukośnie), w 2 roku przywiązujemy do drutu wyżej i przycinamy
-systematyczne usuwanie pędów, które wybijają z szyjki korzeniowej
-w 3 roku tworzą się boczne rozgałęzienia do 1 sznurka, zwiększa się powierzchnia owocowania
-każdego roku 2 tyg przed zbiorem sekatorem skracamy wszystkie boczne rozgałęzienia (przycinamy wierzchołki by odkryć owoce, by równomiernie dojrzewały)
-na wiosnę każdego roku skracamy boczne rozgałęzienia na 15-30 cm, co powoduje dalsze rozgałęzienia pędów bocznych.
-po 7-8 latach bardzo krótko skracamy na 5-8 cm boczne rozgałęzienia, zaczynamy od części najstarszej, spowoduje to wybicie silniejszych pędów (zmniejszenie plonu na 2 lata ale i odnowienie krzewów).
Ściana owocująca-łatwy zbiór, dobre owocowanie, duży koszt założenia.
Czerwone:
-w 1 roku przycina się na 1 oczko
-w 2 roku możemy skrócić pędy o 1/3 (spowoduje to silniejsze rozgałęzienie)
-w kolejnych latach skracamy najsilniej rosnące
Cięcie decyduje o jakości gron.
Czarne porzeczki:
-w 1 roku po posadzeniu przycinamy na 1 oczko, pędy 1roczne przynajmniej 40 cm, boczne rozgałęzienia niżej, liczba pędów zależy od przygotowania gleby i zdrowotności materiału, do 8 silnych pędów
-w 2 roku usuwamy bardzo krótkie pędy, załamane, krzyżujące się
-w 3 roku jak w 2
pędy starsze niż 3 lata są nie produktywne.
Cięcie czarnych porzeczek od 3 roku po posadzeniu:
-wyciąć pędy, które owocowały 3krotnie
-stare pędy są zwykle rozchylone na boki. Po ich wycięciu krzew przybiera pokrój bardziej wyniosły
-usuwać uszkodzone pędy i nadmiar 1rocznych.
Po cięciu wyrastają silne młode pędy, a owoce równomierniej dojrzewają.
ĆWICZENIA 08.01.2006
Odmiany czerwonej porzeczki:
JONKHER VAN TETS-do nasadzeń amatorskich. Plenna. Owoce dojrzewają równomierne, w ostatnich dniach czerwca lub na początku lipca. Ciemna barwa jagód i wysoka kwasowość decydują o dużej przydatności na przetwory. Kwiaty są silnie uszkadzane przez przymrozki. Odporna na opadzinę liści porzeczek. Nadaje się do zbioru mechanicznego. Owoce źle znoszą transport.
HOLENDERSKA CZERWONA-najsilniej rosnąca, sadzić raczej na żyznych glebach; owoce dojrzewają nierównomiernie; dość późno wchodzi w pełnię owocowania (dopiero w 5-6-7 roku po posadzeniu).
RONDOM-Odmiana polecana do nasadzeń towarowych i amatorskich. Wcześnie wchodzi w okres owocowania. Owoce jasnoczerwone z dużą ilością nasion, dojrzewają późno. Wysokoplenna. Kwiaty bardzo wytrzymałe na przymrozki. Odporna na opadzinę liści porzeczek, ale pojawia się tzw. "choroba Rondoma" powodująca zniekształcenia liści i znacznie mniejsza plenność, prowadzi do bezpłodności. Nadaje się do zbioru mechanicznego.
ROSETTA-Polecana do uprawy amatorskiej i na plantacje towarowe. Dojrzewanie owoców w połowie lipca. Odmiana bardzo plenna. Nie polecana do przetwórstwa ze względu na jasne zabarwienie soku. Wrażliwa na wielkopąkowca. Wytrzymała na mróz i wiosenne przymrozki. Mało wrażliwa na opadzinę liści. Owoce łatwe do ręcznego zbioru.
FERTOGI HOSSZUFURTU
DETVAN-Polecany do uprawy towarowej i amatorskiej. Odmiana bardzo plenna, o wczesnej porze dojrzewania. Owoce dojrzewają późno i nierównomierne, 3-4 dni po odmianie Jonkheer van Tets. Zbiór trzeba przeprowadzić dwukrotnie. Przydatna do przetwórstwa i do bezpośredniego spożycia. Odporna na opadzinę liści, kwiaty nie są uszkadzane przez przymrozki. Nadaje się do mechanicznego zbioru.
STANZA
HEROS-odmiana amatorska, bardzo wczesna, mało plenna, smaczna, bardzo wrażliwa na opadzinę
MACLERAUCH' S ROTA SPATLES-późna, bardzo plenna, długie grona, drobne owoce z dużą ilością nasion
MUNKA-prawie czarne owoce
TRAUBEWUNDER-bardzo długie grona, używana w hodowli, opadanie owoców, łatwo wyłamują sie młode pędy
ROSA SPORT-o różowych owocach, grona wypełnione, długie, słabo się krzewi, trudna w prowadzeniu
Odmiany czerwonej porzeczki uprawiane pod folią:
TATRAN-Odmiana bardzo plenna. Owocuje regularnie i równomiernie pod koniec lipca. Mało wrażliwa na wiosenne przymrozki. Owoce duże, wyrównane, jaskrawoczerwone. Dojrzewają równomiernie pod koniec lipca.
ROVADA-holenderska. Rośnie dosyć silnie. Pokrój rozłożysty. Duże, czerwone, atrakcyjne, lekko kwaśne. Grona długie. Dojrzewanie owoców. Późne, 7-10 dni po odmianie 'Rondom'. Głównie do uprawy amatorskiej oraz na małych plantacjach do zbioru ręcznego owoców, ze wzglądu na bardzo długie grona. Wada tej odmiany jest rozłozysty pokrój krzewu oraz wyłamywanie się młodych pędów. W uprawie szpalerowej przy drutach te niedogodności mogą być wyeliminowane. Krzewy plonują obficie. Rośliny odporne na choroby grzybowe.
ROLAN
ROODLENS
AUGUSTUS
Odmiany białej porzeczki: BIAŁA Z JUTENBOG-smaczna, wierna w plonowaniu;
PRIMUS, BLANKA-o długich owocach.
Maksymalne okresy przechowywania w temp 0*:
|
Poziom O2 |
CO2 |
Okres przechowywania |
P. czerwona |
1,5 |
20 |
6-7 tyg |
P. czerwona |
15 |
20 |
4-6 tyg |
P. czarna |
1,5 |
10-15 |
6-8 tyg |
P. czarna |
15 |
15 |
5-7 tyg |
WYKŁADY 08.01.2006
AGREST
NAJWCZEŚNIEJSZY HONINGA, BIAŁY TRIUMF, CARLESS, CZERWONY TRIUMF, LADY CELAMERE, HINNONNAHI GELB, HINNOAHI ROT, INVICTA, LEVELLER, GREEN FINCH, PORZECZKOAGREST, JOCHELINE, JOSTA
Najwazniejsze jest uzyskanie agrestu bezkolcowego, koloru zielonego, odpowiedniej wielkości. Dla przetwórstwa owoce zielone, gładkie
W zależności od przeznaczenia zbiera się agrest w różnym terminie: na dżem -dojrzały; do konsumpcji- całkowicie dojrzały.
Agrest jest bardzo plenny więc zbiór ręczny jest kłopotliwy ze względu na kolce. Możliwy jest zbiór kombajnem gdy owoce są umieszczone na wys. 30 cm
Agrest szczepimy w lutym i marcu (jest najlepsze) lub dopiero jesienią.
ODMIANY
PAX, CAPTIVATOR,SPINEFRE -są to odmiany bezkolcowe /na kolokwium/
PAX-odm.angielska,średnio eczesna, bardzo plenna,o dużych owocach, odporna na mączniaka, bezkolcowa.
ROLANDO-odm. niemiecka, krzyżówka agrestu i dzikich gat. z rodzaju Riebes, średnio wczesna, owocuje obficie, wysoka odporność na choroby grzybowe.
CAPTIVATOR-odm. kanadyjska, późna, smaczne owoce średniej wielkości, bardzo odporna na choroby zwłaszcza na mączniaka agrestu, do zbioru kombajnem, bezkolcowa.
HARTLET-odm. brytyjska, krzyżówka kilku odmian, średnio wczesna, owoce duże, plenna, wysoka odporność na amerykańskiego mączniaka agrestu, wrażliwa na opadzinę liści.
KAMIENIAR- odm. ukraińska, odmiana wczesna,silny wzrost, owoce średniej wielkości, niedojrzałe jasnozielone, później ciemnoczerwone, bardzo smaczne, odporna na amerykańskiego mączniaka agrestu.
NIESŁUCHOWSKI-odm. ukraińska, wyjątkowo cenna, owoce
barwy ciemnoczerwonej, smaczne, deserowe, odmiana wczesna, odporny na opadzinę liści i amerykańskiego mączniaka agrestu
INVICTA-odm. średnio wczesna, owocująca obficie i regularnie, wadą są duże kolce,
owoce duże, kształt nieregularny, w czasie dojrzewania zmieniają barwę od zielonożółtej (nadają się do przetwarzania na soki i dżemy) do złotożółtej (nadają się do spożycia w stanie świeżym), bardzo duża wytrzymałość na mróz, całkowicie odporna na amerykańskiego mączniaka agrestu,
CZERWONY TRIUMF-odmiana średnio plenna, wczesna, owoce duże i średnie, skórka w miarę dojrzewania przebarwia się z zielonej na ciemnoczerwoną, miąższ soczysty, nadają się na przetwory, dojrzałość zbiorcza : połowa lipca, wytrzymała na mróz, podatność na choroby : średnia
BIAŁY TRIUMF-krzew o wzroście średniosilnym, owocuje obficie i regularnie, polecana do uprawy amatorskiej, owoce duże, kuliste, barwy jasnozielonej, miąższ kwaskowaty, aromatyczny, bardzo smaczny, dojrzałość zbiorcza : druga dekada lipca,
wytrzymałość na mróz : duża, podatność na choroby : mała,
HINNONMAKI ROT, HINNONMAKI GELB-odm. plenne, wczesne, owoce małe lub średnie po dojrzeniu nie pękają i nie opadają, typowo deserowe, zbiór-początek lipca,
bardzo wytrzymałe na mróz, duża odporność na mączniaka agrestu,
RZESZOWSKI-polska odmiana , silny krzew o sztywnych pędach, bardzo plenna,
owoce duże, kształt owalny, skórka gładka, barwy jasnozielonej, w pełni dojrzałe przybierają barwę ciemnofioletową, odmiana późna, bardzo duża wytrzymałość na mróz, podatn na amerykańskiego mączniaka agrestu,
LADY DELOMER- wrażliwe owoce na poparzenia słoneczne, wrażliwa na mączniaka ,silnie zagęszczający się krzew.
SIEWKA K-1-Silny wzrost, drobne owoce, gdy niedojrzałe są zielone ,a później zmieniają barwę, plenna
REZISTENTA-Owoc drobny, plenna, odporna całkowicie na mączniaka.
CHOROBY AGRESTU: amerykańskiego mączniaka agrestu-hamuje owocowanie, osłabia mrozoodporność agrestu na mróz, owoce nie nadają się do sprzedaży. Występuje na owocach i pędach.
CHOROBY PORZECZKI:
1) rdza wejmutkowo-porzeczkowa- opryskiwac w połowie czerwca, potem 2-3 razy co 10-14 dni (Bayleton 50WP,Dithane, Score)
2) opadzina liści porzeczki i biała plamistość liści porzeczki. Oprysk tuz przed kwitnieniem i co 10-14 dni (Dithane, Punch Bis, Score 250 EC
3) amerykański mączniak agrestu-opryski 2 tygodnie po kwitnieniu i co 10-14 dni (Punch , Score 250 EC)
4) szara pleśń( dot. Czarnej porzeczki) zaleca się 2 zabiegi po rozpoczęciu kwitnienia, co 5-7 dni (Sumilex, Euparen, Euparen Multi)
Euparen zwalcza tez opadzinę liści porzeczki i wystepowanie przędziorka.
SZKODNIKI
1) Przędziorki- powodują ,że owoce są kwaśne , obniżają plon. Porzeczka OYJEBYN-odporna na przędziorka. Np. 7-8 osobników na 1 liść-zredukowana masa owoców o 15-16%, liczba owoców o 12,5% mniejsza, plon z krzewu o 13,6 % mniejszy; a 130 osobników -zredukowana masa owoców o 31,6%
2) Pędraki i drutowce- /przed założeniem plantacji- od końca IV dok.VIII ) oprysk Dursban, Pyrinex, Basudin, Diazinon
3) Krzywik porzeczkowiczek-uszkadza pączki kwiatów. Oprysk-Sumithion, Supor, Owadofos, Treban
4) Mszyca porzeczkowo-czyściecowa
-oprysk przed kwitnieniem(Pirimor 50DG,Pirimor 25WG,Aztec 140
5) Pryszczaki : porzeczkowiaczek liściowy; porzeczkowiaczek pędowy(oprysk przed kwitnieniem-Basudin,Diazinion)
6) Wielkopąkowiec porzeczkowy- oprysk początek kwitnienia i pełnia*Thiodan, Thionex))
7) Przeziernik porzeczkowy-opryskpo kwitnieniu, po pojawieniu się jaj i 2 tyg. później,(Zolone, Owadofos, Treban, Mospilan)