Walory edukacyjne dramy jako metody aktywizującej ucznia klas I -III opracowała: mgr Maria Marciniak

1. Metody aktywizujące i ich znaczenie w procesie edukacyjnym.

Przez lata powstało wiele rozmaitych sposobów nauczania, a ich twórcami byli naukowcy, psychologowie i eksperymentujący nauczyciele. Z czasem stworzono tzw. system klasyfikacyjny, który miał za zadanie umożliwić analizę głównych założeń, cech danego sposobu nauczania uwzględniając cel pedagogiczny. Szybko zachodzące zmiany w polityce, gospodarce, pociągnęły za sobą zmiany w oświacie, a tym samym i w metodyce nauczania. Coraz częściej pedagodzy dochodzą do wniosku, że dzieci edukowane metodami podającymi, mają wprawdzie pewien zasób wiedzy, ale nie potrafią jej wykorzystać w sytuacjach problemowych. Aby dziecko potrafiło rozwiązywać problemy należy stwarzać mu możliwości dochodzenia do wiedzy w samodzielnie realizowanym procesie badawczym. Tę właśnie szansę dają metody aktywizujące. Aktywizacja uczniów to ogół poczynań nauczycieli i uczniów zapewniających uczniom odgrywanie czynnej roli w realizacji zadań nauczania i wychowania. Aktywizacja w nauczaniu i wychowaniu to takie organizowanie nauczania i wychowania, które wywołuje spontaniczne zaangażowanie uczniów, wzbudza i podtrzymuje ich zainteresowanie i aktywność, a także sprzyja ich wyraźnemu współdziałaniu z nauczycielami-wychowawcami, a w rezultacie powoduje ich faktyczne przyczynianie się do realizowania nakreślonych zadań dydaktycznych i wychowawczych. Przez metodę aktywizującą można więc rozumieć całokształt pracy grupy i prowadzącego służący uczeniu się przez doświadczenie.

Aktywizujące metody nauczania mają wiele zalet:
. powodują aktywny udział w lekcji uczniów i nauczycieli,
. dają okazję personifikacji wiedzy, stwarzają możliwości dochodzenia do niej drogą własnej intelektualnej aktywności,
. uaktywniają zasoby posiadanej wiedzy niezbędnej do przyjęcia nowych informacji,
. uruchamiają i rozwijają umiejętności niezbędne do rozwiązywania problemów,
. wywołują emocjonalny stosunek do tego, co się robi,
. wytwarzają pole do interakcji między wszystkimi biorącymi udział w doświadczeniu dydaktycznym,
. stwarzają możliwości do dokonywania własnych badań i odkryć,
. spełniają rolę diagnozującą-dając informacje zwrotne uczniowi i nauczycielowi o możliwościach i zainteresowaniach,
. dają możliwości poznania siebie i innych,
. pozwalają na integrację zespołów i rodzące się empatie,
. przygotowują do samodzielnego uczenia się i doskonalenia,
. rozwijają techniki uczenia się we współpracy.

Jedną z metod aktywizujących jest drama.

2.Charakterystyka i cele dramy

Słowo drama pochodzi od greckiego słowa "drao" co znaczy działam, usiłuję. W języku greckim używane również było słowo drama dla oznaczenia czynności lub akcji. Drama jest metodą w nauczaniu i wychowaniu, która polega na rozwiązywaniu problemów poprzez działania w roli, poprzez uczestniczenie w fikcji dramatycznej, najczęściej improwizowanej. Opiera się na naturalnej skłonności człowieka do naśladownictwa i zabawy oraz umiejętności życia fikcją literacką.

W dramie dziecko musi wczuć się w postać, a nie tyko grać. Nauczyciel nastawia się głównie na przeżycia uczniów, co czyni poznanie bardziej trwałe. Dostarczając dziecku odpowiednich przeżyć, uczy je właściwych reakcji wobec napotykanych w życiu trudności. Główne cele dramy można sformułować następująco:

-rozwijanie człowieka, dokonywanie w nim pozytywnych zmian;
-kształcenie wrażliwości uczniów;
-doskonalenie umiejętności rozmowy o uczuciach własnych, wewnętrznych przeżyciach, stanach, lękach, kłopotach itp.;
-wyrażanie stanów psychicznych, uzewnętrznianie uczuć;
-uświadamianie własnej indywidualności, przy jednoczesnym poszanowaniu odrębności innych;
-kształcenie określonych zachowań społecznych (pomoc słabszym, poświęcenie, poszanowanie, koleżeńskość);
-eliminowanie negatywnych zachowań, wynikających z charakteru dziecka (poniżanie innych, kłamstwo, kradzież, pycha);
-panowanie nad emocjami, koncentracja, współdziałanie w grupie;
-doskonalenie mimiki, ekspresji, operowania ciałem;
-wzbogacanie słownictwa, frazeologii, .zakresu pojęć;
-kształcenie umiejętności poprawnego władania językiem;
-rozwijanie fantazji, pobudzanie do aktywności, odkrywania rzeczy nowych;
-przygotowanie do aktywnego uczestnictwa w życiu poprzez umiejętne i świadome korzystanie z dóbr kultury(muzyki, tańca, pantomimy, teatru itp.)

Nauczyciel, który podejmuje się uczyć metodą dramy powinien przede wszystkim lubić dzieci, być otwarty, twórczy, nie bać się nowości, powinien umieć wytworzyć w grupie atmosferę przyjaźni, darzyć zaufaniem samego siebie i swoich wychowanków.

Najważniejsze jest jednak to, by miał solidne przygotowanie do pracy tą metodą. Przygotowanie nauczyciela do lekcji dramy (jak określa w swej książce A.Dziedzic) polega na:
-ustaleniu celu zajęć,
-określeniu tematu lekcji,
-ustaleniu fikcyjnego miejsca, w którym będzie rozgrywała się akcja dramy,
-przypisaniu ról uczniom i sobie,
-określeniu ważnego wydarzenia, od którego zacznie się drama,
-ustaleniu struktury zajęć i zasady kierowania grupą.

3.Drama a teatr a inscenizacja.

Po przedstawieniu istoty dramy i celowości jej stosowania łatwiej określić różnice między dramą a teatrem. Podstawą dramy jest wchodzenie w rolę i odgrywanie określonych sytuacji. Wydawać by się więc mogło, że jest to forma pracy mająca dużo wspólnego z teatrem. Jednak drama nie jest ani teatrem, ani spektaklem, ani aktorstwem. Często nauczyciele, którzy zaczynają stawiać pierwsze kroki dramowe, realizują zwykłe inscenizacje, jedynie nazywając je dramą.

Należy pamiętać, że:

• Drama nie jest teatrem, ponieważ w teatrze jest aktor i widz. W dramie nie ma takiego podziału, wszyscy uczestniczą jednocześnie w fikcji dramatycznej.

• W teatrze są gotowe scenariusze, rekwizyty, kostiumy, scena. Drama nie ma gotowych scenariuszy i nie ma inscenizacji, przedstawienia końcowego. Drama jest strukturą maksymalnie otwartą, w której możliwe jest zarówno włączanie różnych nowych treści i działań, jak i wielość ich interpretacji.

• W teatrze liczy się efekt końcowy w postaci spektaklu. W dramie ważny jest sam proces, nie efekt końcowy w postaci przedstawienia teatralnego. Często co najważniejsze, jest niewidoczne dla oka. Niekiedy bowiem mało efektownie odegrana rola jest silnie przeżywana i przynosi głębokie efekty wychowawcze.

• Drama nie jest aktorstwem, chociaż odwołuje się do umiejętności grania ról. Aktorstwo wymaga talentu czy choćby wyuczonej sprawności technicznej. Udział w dramie jest możliwy dla wszystkich, jedynym bowiem warunkiem jest emocjonalne wczucie się w rolę. Uczestnik dramy nie gra kogoś, lecz jest osobą w nowych sytuacjach. W dramie nie ma prób teatralnych. Wszystko dzieje się jedyny raz i jest wynikiem akcji improwizowanych.

4. Walory edukacyjne dramy.

Drama wzbogaca wyobraźnię, rozwija pamięć, pobudza do działania twórczego, rozbudza refleksje, pomaga w zrozumieniu motywacji różnych zachowań, pozwala na samodzielną analizę utworu literackiego. Uczeń w roli, ukryty za maską, rozwiązuje czyjeś problemy, ale równocześnie swoje własne. Poprzez działanie w określonej roli łatwiej mu podejmować decyzje, uwierzyć w swoje możliwości, rozwinąć osobowość. Dzięki dramie można "bezboleśnie" zmieniać złe nawyki w zachowaniu uczniów oraz uwrażliwić ich na problemy otaczającego świata. Drama pełni więc również funkcje wychowawcze. Jej podmiotem jest bowiem nie tylko konkretny uczeń, ale i stosunki międzyrówieśnicze. Wzmacnia zatem więź koleżeńską i grupową oraz poczucie współpracy i współodpowiedzialności. Drama może być także ważnym środkiem psychoterapeutycznym. Życie uczniów na ogół pełne jest napięcia, obowiązków i przymusu. Często także monotonii i nudy. W tej sytuacji bezcenną wartość ma humor, różnorodność wrażeń , wzbogacanie własnych doznań różnego rodzaju przeżyciami. Drama odrywając ucznia od codzienności, rozładowuje kompleksy i napięcia psychiczne, pomaga w nawiązywaniu emocjonalnych kontaktów z otoczeniem, rozbudza wiarę we własne siły. Poprzez dramę można często rozwiązywać sytuacje, sporne, konfliktowe. Poznawanie takich sytuacji i skutków ludzkich zachowań oraz sposobów poszukiwania właściwych rozwiązań przyspiesza emocjonalne, , intelektualne i społeczne dojrzewanie dziecka. Dzięki dramie dzieci obserwują różne zachowania, dochodzą samodzielnie do najlepszych rozwiązań, a tym samym uczą się unikać błędów w życiu.

LITERATURA:
Machulska H. - O czym nauczyciel dramy wiedzieć powinien "Drama"1995
Pankowska K. - Edukacja przez dramę , Warszawa 1997
Szymańska A. - Drama w nauczaniu początkowym.
Przewodnik metodyczny dla nauczyciela, Warszawa 1998
Way B. - Drama w wychowaniu dzieci i młodzieży.Warszawa 1995
Zbróg G., Gąsiorek Z. - Drama - czemu nie? "Nauczanie początkowe" 1993/94 nr 1-2

---