Pakiet badań Funkcji nerek obejmuje:
Mocz-badanie ogólne
jest podstawowym badaniem odzwierciedlającym funkcję układu moczowego służącym do wykrywania m.in. chorób nerek i zakażeń układu moczowo-płciowego.
Mocznik
podwyższone wyniki wskazują na niewydolność nerek, zaburzenia metaboliczne lub odwodnienie organizmu.
Kwas moczowy
badanie związane z zaburzeniami metabolicznymi, chorobami nerek oraz dolegliwościami stawowymi.
Kreatynina
na podstawie wyniku tego oznaczenia wylicza się GFR, którego wartość pozwala ocenić funkcję filtracyjną nerek. Kwas moczowy - badanie związane z zaburzeniami metabolicznymi, chorobami nerek oraz dolegliwościami stawowymi.
Cystatyna C
nowe badanie, dokładniejsze od kreatyniny, które wykorzystywane jest do oceny funkcji filtracyjnej nerek. Wzrost poziomu Cystatyny C wskazuje na zaburzenia działania nerek.
Elektrolity (Na, K)
rozpoznawanie zaburzeń równowagi wodno-elektrolitowej występujących m.in. w chorobach nerek lub w odwodnieniu organizmu. Nieprawidłowy poziom elektrolitów może powodować zaburzenia rytmu serca.
Objawy mogące sugerować choroby nerek:
obrzęki
pieczenie i bolesność w trakcie oddawania moczu
częstomocz, oddawanie moczu w nocy
ciemno podbarwiony, krwisty mocz
mętny mocz o ostrej woni przypominającej zapach amoniaku
bolesność okolicy lędźwiowej poniżej dolnych żeber, nie nasilająca się podczas ruchu
podwyższone ciśnienie krwi
oporna na leczenie niedokrwistość
drażliwość, obniżone łaknienie, stany gorączkowe (po wykluczeniu innych przyczyn), ogólne złe samopoczucie, apatia, senność, wymioty
W przypadku stwierdzenia w badaniu ogólnym moczu pewnych nieprawidłowości konieczne jest poszerzenie diagnostyki o kolejne badania.
PRÓBY NERKOWE
Służą do pośredniej oceny funkcji nerek. Prawidłowo składniki przemian metabolicznych komórek takie jak kreatynina i mocznik są wydalane przez nerki. W sytuacji, gdy nerka ulega uszkodzeniu np. przez toczący się długotrwały proces zapalny lub inną przyczynę, sprawność wydalania z moczem tych składników maleje - w związku z tym rośnie ich poziom we krwi.
Wzrost kreatyniny lub mocznika świadczy o zaburzeniu funkcji nerek i zawsze wymaga pogłębienia diagnostyki. Natomiast poziomy poniżej zakresu norm laboratoryjnych wyznaczonych dla ludzi dorosłych są u dzieci zjawiskiem normalnym - jest to związane z mniejszą masą mięśniową.
Kolejnym parametrem ocenianym we krwi jest poziom białka całkowitego. Przy prawidłowej funkcji nerek i właściwym odżywieniu (podawaniu odpowiedniej ilości białka) jego stężenie we krwi pozostaje w zakresie norm laboratoryjnych. Przy uszkodzeniu nerki białka z krwi zaczynają przechodzić do moczu i ulegają utracie tą drogą - mówimy wtedy o białkomoczu (wykrywanym w badaniu ogólnym moczu lub zbiórce dobowej) - tak jak ma to miejsce np. w zespole nerczycowym.
Jeśli dochodzi do utraty białka z moczem jednocześnie maleje jego poziom we krwi poniżej normy laboratoryjnej. Jedną z funkcji białek krążących we krwi jest utrzymanie tzw. ciśnienia onkotycznego - białko utrzymuje wodę we wnętrzu naczyń krwionośnych. Jeśli maleje jego poziom, woda nie jest utrzymywana w naczyniach i zaczyna przechodzić do otaczających tkanek, a zgodnie z grawitacją gromadzi się w dolnych partiach ciała. W ten sposób powstają obrzęki: na stopach w ciągu dnia, w okolicy lędźwiowej po śnie w pozycji leżącej. Rodzice często jako pierwszy objaw obrzęków zauważają, że z dnia na dzień dziecku nie można włożyć bucików.
OZNACZANIE POZIOMU JONÓW
Nerki biorą udział w regulacji stężenia jonów. Zakłócenie w pracy nerek może manifestować się zmianami w stężeniu sodu, potasu, magnezu, wapnia, wodorowęglanów. Efektem klinicznym tych zaburzeń może być np. zakłócenie pracy serca (zaburzenia rytmu). Najczęstszym problemem u dzieci z niewydolnością nerek jest podwyższony poziom potasu. Istnieją też choroby, w których dochodzi do nadmiernej utraty jonów z moczem a problemem jest ich obniżony poziom we krwi.
ZBIÓRKA DOBOWA MOCZU
Kolejnym etapem diagnostyki laboratoryjnej jest wykonanie zbiórki dobowej moczu, która pozwala na dokładniejszą ocenę funkcji nerek.
1) Przede wszystkim należy określić całkowitą objętość moczu wydalaną w ciągu doby. Przy wydalaniu nadmiernej ilości moczu mówimy o wielomoczu (poliurii), przy znacznym zmniejszeniu wydalania moczu o skąpomoczu (oligurii), przy praktycznie całkowitym ustaniu wydalania moczu o bezmoczu (anurii). Oczywiście wydalanie dobowe płynów jest równocześnie zależne od przyjętych płynów w ciągu doby.
Istnieją schorzenia, w których dochodzi do zaburzenia dobowego wydalania moczu, przy prawidłowej funkcji nerek (np. spowodowana zaburzeniami w strukturach mózgu - moczówka prosta, czy w cukrzycy wydalanie nadmiernej ilości moczu związane z wymuszeniem diurezy przez wysokie stężenie cukru we krwi lub nawet przy nadmiernym pojeniu). Jednak zmniejszenie wydalania moczu dobowego przy prawidłowym pojeniu najpewniej świadczy o zaburzeniu funkcji nerek.
2) Dobowe wydalania białka - pozwala na ocenę zaawansowania uszkodzenia nerek: im większy białkomocz tym większy stopień uszkodzenia narządu.
3) Inne parametry oceniane w moczu zbieranym w ciągu całej doby, to wydalanie:
- sodu
- potasu
- wapnia
- magnezu
- kwasu moczowego
- kreatyniny
- mocznika
Uzyskane wyniki przelicza się w zależności od masy lub powierzchni ciała w objętości dobowego moczu. Parametry te pozwalają lekarzowi nefrologowi ocenić precyzyjne zaburzenia funkcji nerek oraz zapotrzebowania np. na sól sodową czy preparaty wapnia podawane doustnie.
4) Dobowa zbiórka moczu jest też wykonywana w diagnostyce wielu chorób nie związanych z zaburzeniami układu moczowego. Istnieje duża grupa schorzeń metabolicznych, w których powstaje nadmierna ilość określonych substancji. Są one zwykle usuwane z organizmu przez nerki, jest więc możliwe wykrycie ich nadmiernego wydalania w dobowej zbiórce moczu. W niektórych przypadkach badanie dobowej zbiórki moczu jest znacznie czulsze od badania stężenia danej substancji w krwi. Takim przykładem może być choroba Wilsona - zaburzenie metabolizmu miedzi powodujące uszkodzenie wątroby. Rozpoznanie stawia się na podstawie wykrycia znacznie wzmożonego wydalania miedzi z moczem.