Kryminologia wg Hołysta:
Kryminologia jest nauką o przestępstwie i przestępcy, o objawach i przyczynach przestępczości i innych związanych z nią zjawiskach patologii społecznej oraz o ich zapobieganiu, a także o funkcjonowaniu systemu sprawiedliwości karnej.
Kryminologia wg Tyszkiewicza:
Kryminologia jest nauką, która bada przestępstwo, przestępczość i przestępcę oraz funkcjonowanie środków przeciwdziałania przestępczości.
Działy kryminologii:
symptomatologia kryminalna (fenomenologia)- jest to dział kryminologii zajmujący się formami objawowymi przestępczości. Należą do nich: dynamika i struktura przestępczości, geografia kryminalna, sposoby popełniania przestępstw, niektóre elementy organizacji świata przestępczego, np. sposoby porozumiewania się sprawców przestępstw, używanie pseudonimów itp.
etiologia kryminalna- która koncentruje uwagę na badaniach czynników przyczynowych przestępczości. Analiza przyczyn obejmuje także badania osobowości przestępcy i ma na celu wyciągnięcie wniosków odnośnie do indywidualnych czynników determinujących zachowanie przestępne konkretnego sprawcy. Obejmuje także motywacyjne uwarunkowania czynu przestępnego,
profilaktyka kryminologiczna- celem kryminologii jest opracowanie środków zapobiegania przestępczości. Ten dział kryminologii obejmuje różnorodne zagadnienia dotyczące systemu wychowania i oświaty, treści kultury, funkcjonowania środków upowszechniania informacji, skuteczności polityki karnej, samoobrony obywateli itp.
funkcjonowanie systemu sprawiedliwości karnej- ma charakter teoretyczny i praktyczny, rozpatruje kwestie skuteczności różnych rodzajów sankcji karnych i instytucji zajmujących się tą problematyką.
Podział etiologii:
Etiologia przestępczości to nauka o przyczynach powstawania przestępczości. Wyróżniamy dwa kierunki:
biopsychologiczny -dot. zachowania leżącego w psychice sprawcy (endogenne). Szkoła włoska rozpoczęła walkę o wyjaśnienie etiologii przestępczości, można wymienić:
Cesare Lobroso -w wyniku badań psychiatrycznych i antropologicznych stwierdził, że czyn przestępczy to zjawisko przyrodnicze i biologiczne uwarunkowane właściwościami fizycznymi i psychicznymi sprawcy czynu;
Garofalo -sformułował teorię przestępstwa naturalnego, sztucznego i niezmienności natury ludzkiej,
Marro -ocenił przestępstwo jako zjawisko biologiczne spowodowane zanikiem funkcji centralnego układu nerwowego,
Ferri -główne czynniki rodzące przestępczość to nie tylko ustrój psychiczny i organiczny człowieka, lecz także takie cechy jak rasa, wiek, płeć, klimat, pora roku, pora dnia, niektóre warunki społeczne.
Socjologiczne -dot. zachowania w społeczeństwie (egzogenne):
Teoria anomii -Durkheima i Mertona,
Teoria zróżnicowanych powiązań -Edwina Sutherlanda,
Teoria stygmatyzacji czyli naznaczenia -Lemberta, Beckera, Ericsona,
Teoria podkultury przestępczej -Fredericka Thrashera, Waltera Millera,
Teoria kontroli -Hirshiego
Teoria czynnika genetycznego i dynamicznego, L. Lernella, J. Bafii
Związki kryminologii z innymi naukami:
Przestępczość jest tak złożonym zjawiskiem społecznym, iż w walce z nią muszą znaleźć zastosowanie osiągnięcia wielu nauk. Jest to dyscyplina naukowa o charakterze interdyscyplinarnym.
Kryminologia zajmuje się w szerokim znaczeniu sprawami przestępczości a np. prawo karne uwypukla niektóre tylko zagadnienia.
Kryminologia zajmuje się przestępstwem jako zjawiskiem społecznym, natomiast kryminalistyka zajmuje się przestępstwem konkretnym (strona techniczna).
Kryminologia zajmuje się stroną psychiczną przestępstwa i jest powiązana z naukami społecznymi np. z socjologią, psychologia, pedagogiką i naukami szczegółowymi np. chemią, fizyką.
Metody badań kryminologicznych:
Ze względu na przedmiot badań:
studium przypadku -badanie jednego przypadku, jednego określonego zjawiska, jednej sprawy, jednego określonego stanu rzeczy,
badanie monograficzne -badanie wielopłaszczyznowe dotyczące wielu elementów przestępczości.
Ze względu na cel:
diagnostyczne -czy w danym środowisku występuje określone zjawisko -postawienie diagnozy tak lub nie,
eksplanacyjne (pytanie o przyczynę) -badanie zależności zachodzących w danym środowisku oraz zjawisk mających w nim miejsce,
prognostyczne -określenie przebiegu badanego zjawiska w przyszłości.
Jakie znasz metody badań kryminologicznych:
statystyczna -dostarcza danych liczbowych o przestępczości,
idiograficzna (indywidualna) -indywidualne badanie osobowości sprawcy,
kombinowana -występują tu dwie techniki badawcze (populacyjna i próbkowa): -badania poprzeczne (bierze się dwie grupy przestępczą i nieprzestępczą z jednego środowiska i porównuje się) -badania podłużne (badania przed i po popełnieniu przestępstwa przez grupę, przyczyny jego popełnienia, możliwości powrotu do życia bez popełniania przestępstw),
obserwacja,
kwestionariusze (ankiety i wywiady)
badania panelowe (podaje się ankietę systematycznie co rok przez 10 lat, na podstawie analizy tej ankiety określa się zmiany w danej grupie lub u tej jednostki),
badania anamnestyczne (zdobywanie informacji o dalszych losach życiowych uprzednio badanych osób)
analiza,
badania psychologiczne,
Metody prognozowania wg Hołysta
ekstrapolacja -wnioski wyprowadzone z obserwacji danego zjawiska w przeszłości przenosi się jako prawdopodobne na okres przyszły,
modelowanie -konstruowanie -poznanie przedmiotu o dowolnych właściwościach, nazwanych modelem, którym można zastąpić badany przedmiot. Badanie celu dostarcza informacji o badanym przedmiocie. Metoda prognozuje przestępczość jako zjawisko społeczne i masowe.
ocena warunków,
uzyskiwanie i uogólnianie danych dotyczących przestępczości na które odpowiedzi udzielają eksperci na podstawie doświadczenia i intuicji. W tym:
opinia indywidualnego eksperta,
opinia ekspertów zbiorczych
metoda delficka -kształtowanie jednolitej systematycznej możliwie zbieżnej opinii grupy ekspertów. Stosuje się kwestionariusze. Najpierw stawia pytanie, później się informuje o odpowiedzi a dalej proponuje się zmianę odpowiedzi.
metoda „burza mózgów” (metoda Baistorminga)- swobodna wymiana myśli w grupie współdziałających ekspertów (koncentracja na jednym problemie, rozpatrywanie wszystkich reprezentowanych problemów)
Teorie agresji:
Berkowitz -odnosił się do schematu Dollarda (frustracja potrzeby prowadzi do zachowania agresywnego). Wg niego frustracja wywołuje gniew emocje. Emocje wywołują stan gotowości do zachowań agresywnych. Nie odbywa się to automatycznie, muszą jeszcze być sygnały kojarzone z uprzednio kojarzonym gniewem lub agresją, czyli tzw. utrwalony nawyk reagowania agresywnego. Decydować o tym mają stopień gotowości, czyli nasilenie gniewu wywołane frustracją, bądź siła nawyku reagowania agresywnego oraz siła bodźców sytuacyjnych (sygnału bezpośrednio wywołujących zachowania agresywne).
Dwa podstawowe założenia tej teorii to:
stan gotowości do zachowań agresywnych nie prowadzi w sposób nieunikniony do manifestowania tych zachowań,
istnienie znaczenia czynników sytuacyjnych.
Fromm -zachowania agresywne dzielimy na:
obronne zachowania agresywne- są reakcją na zagrożenia istotnych dla życia jednostki wartości. Przebieg tych zachowań jest zaprogramowany genetycznie, dziedzicznie. Nie oznacza to jednak, że pojawią się one spontanicznie -muszą wystąpić sytuacje zagrożenia.
biologiczne dezadaptacyjna destruktywność i okrucieństwo -nie mają one nic wspólnego z instynktami, popędami, czy wrodzonymi skłonnościami. Destruktywność i okrucieństwo pojawiają się wówczas, gdy społeczne warunki życia człowieka uniemożliwiają mu zaspokojenie potrzeb egzystencjonalnych: braku miłości, zrozumienia, osamotnienie, chęć sprawowania władzy. Brak zrealizowania własnych twórczych możliwości, zanik samorealizacji wywołuje głębokie poczucie własnej mniejszej wartości a stąd już tylko krok do odmawiania wartości innym ludziom, i niszczenie tego, co oni uważają za wartościowe.
Zachowanie obronne agresywne, jak i dezadaptacyjne, okrucieństwo i destrukcja są wywoływane przez sytuacje zewnętrzne.
Teoria ekonomiczna (van den Haag):
wszyscy ludzie przestępcy jak i osoby przestępcami nie będący reagują na określone bodźce w ten sam racjonalny sposób, co oznacza, iż zmiana kosztów i zysku z wielkim prawdopodobieństwem prowadzi do zmiany dokonywanego wyboru. Nie musi to oznaczać, iż wybory są wynikiem świadomej kalkulacji. Zasada maksymalizacji przyjemności i zadowolenia traktowana jest jako najlepszy sposób wyjaśniania prawidłowości rządzących podejmowaniem wyboru. Oznacza to, iż jednostka popełni przestępstwo, gdy oczekiwana korzyść osiągnięta za pomocą przestępstwa jest większa od korzyści płynącej z zaangażowania się w alternatywną zgodną z prawem działalność.
Twórcy teorii ekonomicznej (Becker, Ehrlich) budują modele wyboru między działalnością legalną a nielegalną. Starają się określić warunki jakie muszą być spełnione aby doszło do wyboru przestępnego.