Jedną z podstawowych umiejętności służących gromadzeniu informacji jest bez wątpienia umiejętność czytania. Ewe Malmquist uważa, że rola czytania we współczesnych społeczeństwach, w których następuje gwałtowny postęp techniczny, będzie rosła, wraz ze wzrostem zapotrzebowania na wykształconą kadrę potrzebną do obsługi coraz to bardziej skomplikowanych urządzeń technicznych. Barbara Zakrzewska wskazuje, że przy zgromadzeniu dużej ilości informacji konieczna będzie jeszcze odpowiednia ich selekcja.
Czytanie jest procesem wieloetapowym, koncentrującym się wokół coraz bardziej złożonych treści i emocji mu towarzyszących. Do każdego z etapów czytania i przeżywania uczeń powinien być odpowiednio przygotowany poprzez stosowanie różnorakich ćwiczeń usprawniających zarówno percepcję wzrokową, koordynację wzrokowo-słuchową i orientację przestrzenną oraz czytanie informacyjne, krytyczne i twórcze. Ćwiczenia te można usystematyzować następująco:
Ćwiczenia usprawniające percepcję wzrokową, koordynację wzrokowo-słuchową i orientację przestrzenną na materiale bezliterowym i literowym:
Układanie obrazków z części.
Uzupełnianie braków w obrazkach.
Rozpoznawanie podobnych i odmiennych liter w wyrazach.
Analiza i synteza wyrazów - "prześlizgiwanie się" od jednej głoski do drugiej.
Szukanie wyrazów powtarzających się kilkakrotnie w zdaniach.
Szukanie w zdaniach wyrazów z literą, którą dzieci nauczyły się pisać.
Stosowanie okienek do przesuwania
"Falbankowanie" sylab, czytanie sylab z jednoczesnym ich wystukiwaniem.
Odczytywanie wyrazów i krótkich zdań od jednego rzutu oka.
ĆWICZENIA W ROZWIJANIU UMIEJĘTNOŚCI ROZUMIENIA CZYTANEGO TEKSTU
Czytanie i rozumienie obrazków.
Porządkowanie zdań (rozsypanka, tekst) jak ćwiczenia wdrażające do pisania opowiadania.
Dobieranie podpisów do określonych obrazków, względnie obrazka do treści zdania - podpisu.
Studiowanie poszczególnych wyrazów i związków między wyrazami i grupami wyrazów względnie w poszczególnych zwrotach lub zdaniach jako symulacja umiejętności czytania jednostek myślowych i całych zdań.
Ćwiczenia na odnajdywanie wyrazów odpowiadających na pytanie kto? lub gdzie?, co?, dlaczego?, kiedy?
Wybieranie spośród kilku propozycji tytułu do usłyszanego opowiadania
Wdrażanie uczniów do umiejętności zdawania sprawy z treści czytanki w jednym zdaniu po cichym przeczytaniu.
Ćwiczenia na znalezienie kluczowych słów lub zdań, które przekazują najważniejszą treść przeczytanego fragmentu.
Uzupełnianie luk w tekście przeczytanej po cichu czytanki wyrazami z niej pochodzącymi.
Samodzielne układanie pytań po jednorazowym przeczytaniu tekstu. Im więcej i bardziej szczegółowe pytania tym lepiej uczeń zrozumieć tekst. Wyszukiwanie w tekście fragmentów będących odpowiedzią na postawione pytania.
Wyodrębnianie trzech części opowiadania - obserwacja struktury współzależności poszczególnych części.
Przeglądanie tytułów i podtytułów - przekształcanie tytułów rozdziałów na pytania.
Indywidualne lub zespołowe przygotowywanie odpowiedzi na pytania czytane po cichu.
ĆWICZENIA W CZYTANIU W RÓŻNYCH OBSZARACH EDUKACJI
Ćwiczenia w opracowywaniu tekstów
Czytanie ciche jako przygotowanie do dłuższych wypowiedzi.
Czytanie ciche jako przygotowanie do ćwiczeń w mówieniu i czytaniu głośnym.
Ćwiczenia w mówieniu przygotowujące do wydzielania obrazków, kolejności występowania zdarzeń oraz nadawania tytułów obrazkom jako przygotowanie do układania planu.
Wyróżnianie w utworach literackich opowiadań, opisów, dialogów. Głośne ich odczytywanie.
Czytanie ciche celem wybrania określonego fragmentu, zdania, sytuacji, informacji, opisu obrazku, postaci.
Czytanie ze zrozumieniem, a następnie ilustrowanie treści czytanki za pomocą kilku obrazków jako przygotowanie do budowania planu.
Wyszukiwanie fragmentów tekstu odtwarzających wydarzenia zgodnie z kolejnością ich przebiegu.
Wyodrębnianie fragmentów opisujących wydarzenia, osoby, miejsca akcji, cechy charakteru bohatera.
Określanie nastroju utworu.
Ćwiczenia potrzebne w uczeniu się matematyki
Ćwiczenia w "wizualizacji" dla zorientowania się w całości postawionego problemu.
Zwracanie uwagi na pytanie zadawane zazwyczaj na końcu danego problemu.
Kilkakrotne czytanie połączone z analizą kroków niezbędnych do rozwiązania danego problemu.
Identyfikowanie zdań i twierdzeń mało znaczących dla danego problemu.
Rozwijanie i zwiększanie specyficznego zasobu słów z zakresu matematyki.
Ćwiczenia potrzebne w nauczaniu gramatyki i ortografii
Wyszukiwanie wyrazów z określoną trudnością ortograficzną.
Wyszukiwanie w tekście części mowy.
Wyszukiwanie w tekście zdań różnego rodzaju.
Przyporządkowanie określonych wyrazów wg ustalonego klucza.
Wyszukiwanie w tekście przeczeń "Nie" - przymiotniki, czasowniki, przysłówki.
Porządkowanie wyrazów według ustalonego porządku.
Ćwiczenia słownikowo - frazeologiczne
Odnalezienie zdania w tekście zawierającym określoną informację.
Gromadzenie słownictwa - porządkowanie, klasyfikacja.
Układanie zdań z rozsypanek. Przekształcanie zdań.
Identyfikowanie, rozpoznawanie i formułowanie postawionego przez autora zagadnienia.
Zbieranie i systematyzowanie znajdujących się w materiale faktów ważnych dla danego problemu.
Analiza i wyjaśnianie faktów poprzez wyszukiwanie odpowiednich fragmentów w tekście.
Wyciąganie wniosków poprzez ustalenie intencji autora.
Wymyślanie alternatywnych rozwiązań dla przeczytanych w tekście
Sporządzanie spisów zagadnień związanych z poruszanym w tekście problemem.
Wymyślanie innego rodzaju zakończenia opowiadania - przewidywanie jego skutków.
Rozwijanie, skracanie tekstu opowiadania.
Stawianie hipotez poprzez zmianę fragmentów fabuły.
Wzorowe czytanie nauczyciela.
Zmiany siły i tonu głosu, tempo czytania, pauzy gramatyczne i logiczne.
Czytanie z podziałem na role
Eve Malmquist, Nauka czytania w szkole podstawowej, Warszawa, WSiP, 1987
Ewa Kujawa, Maria Kurzyna, Reedukacja dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu..., Warszawa, WSiP, 1966
Barbara Zakrzewska, Trudności w czytaniu i pisaniu, Warszawa, WSiP, 1966
|