ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW:
Problem-zjawisko codzienne, różnorakie. Mówimy o problemach w pracy, w życiu rodzinnym, o problemach wychowawczych, naukowych i szeregu innych. Na problem składają się :
1)stan wyjściowy, stan niepełnej informacji o sytuacji, powodujący odczucia dyskomfortu, niezadowolenia;
2)stan docelowy, jego wyobrażenie i pragnienie realizacji
3) ciąg operacji niezbędnych do osiągnięcia stanu docelowego.
Bywa i tak , że człowiek w sytuacji problemowej nie potrafi określić stanu docelowego lub nie może wypracować niezbędnych operacji unikania sytuacji niepożądanych. Są to typowe sytuacje bezradnych, słabych psychicznie lub (i) społecznie. A oni przecież też borykają się z problemami, tyle, że dla nich nierozwiązywalnymi.
Problem jako trudne zadanie do rozwiązania. Takie pojmowanie leży, u podstaw onzetowskiej pięciostopniowej klasyfikacji problemów. I tak:
I stopnia występują wtedy , gdy pojawia się trudność zastosowania znanej zasady w nowych warunkach , np. rozwiązywania zadania matematycznego o innym kontekście.
II stopnia: pojawiają się wtedy , gdy trzeba przezwyciężyć zaistniałe sprzeczności, w badaniach, np. L. Festigera studenci , którzy za nudną pracą otrzymali jednodolarowe wynagrodzenie byli bardziej zadowoleni, niż ci , którzy otrzymali 20 dolarów zapłaty. Tę sprzeczność rozwiązuje i wyjaśnia problem teoria dysonansu poznawczego.
III stopnia dają znać osobie wówczas , gdy ich rozwiązanie wymaga nowej wiedzy , a więc i nowych badań , z jednej dyscypliny wiedzy.
IV stopnia jawią się wtedy, gdy zadanie wymaga nowych zasobów wiedzy z wielu dyscyplin naukowych . Takim zadaniem było wysłanie człowieka na księżyc.
V stopnia stają przed ludźmi wtedy, gdy rozwiązanie wymaga nowej wiedzy z różnych dziedzin oraz nowych umiejętności działania , nowych technologii, nowych metod organizacji działań zbiorowych. Przykładem takiego problemu może być likwidacja głodu na kuli ziemskiej, budowa kopalń na dnach oceanów i szereg innych.
Rozwiązywanie problemów zamkniętych wymaga dyscypliny logicznej , natomiast otwarte bardziej „wykorzystują „ wyobraźnię.
Z innego punktu widzenia wyrózniamy problemy kowergencyjne i dywergencyjne . Wyróżniającą cechą tych pierwszych jest to , że mają one jedno i tylko jedno rozwiązanie. Odpowiada im forma myślenia , nazywaną od pola stosowalności myśleniem konwergencyjnym. Jest ono ukierunkowane na poszukiwanie tego jedynego rozwiązania, które kryje się w gąszczu różnorakich możliwości . To tak, jakbyśmy poszukiwali w pęku kluczy tego jedynego , otwierającego zamek patentowy. Problemy dywergencyjne mają wiele rozwiązań , wymagają przeto innego sposobu myślenia. Właściwe w takich przypadkach jest myślenie dywergencyjne, które charakteryzuje :
1)dążenie do wytworzenia możliwie wielkiej ilości pomysłów rozwiązania problemu
2)wybór najlepszego spośród nich
3)praktyczna weryfikacja przyjetego rozwiązania
Jedną z metod myślenia dywergencyjnego jest tzw. burza mózgów (brain storming). Zazwyczaj jest to czynność zbiorowa , zebrana grupka osób zgłasza wszelkie pomysły, jakie przychodzą im na myśl , rozwiązania danego problemu. W drugiej fazie ocenia się je i wybiera najlepszy d realizacji . Metoda ta z powodzeniem była stosowana w różnych dziedzinach życia, również do celów wojennych.