PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNA
- trzecia siła w psychologii (oprócz behawioryzmu i psychoanalizy), „przewrót kopernikański”
- nurt młody, oficjalnie zapoczątkowany w 1958 roku wraz z założeniem przez Anthony'ego Suticha i Abrahama Maslowa kwartalnika „Journal of Humanistic Psychology”, którego pierwszy numer wydany został w 1961; jednocześnie nurt nawiązujący do tendencji występujących w filozofii (filozofia podmiotu i człowieka uprawiana od Sokratesa, św. Augustyna, przez Pascala, aż do myślicieli XIX-wiecznych i współczesnych) i w psychologii od początków jej powstania (najmocniejszym gruntem dla powstania psychologii humanistycznej były egzystencjalizm i fenomenologia) lecz uprzednio nie mieszczących się w ciasnych ramach psychologii naturalistycznej, metodologicznej (psych. humanistyczna „odrzuca” metodologię na rzecz „rozumienia” i „domyślania się” w myśl koncepcji Diltheya), naukowej.
- Ostatecznym celem psychologii humanistycznej jest pełny opis tego, co to znaczy żyć w sposób ludzki. Jest to opis ludzkich możliwości odczuwania, myślenia i działania; opis ludzkiego dojrzewania, dorosłości i umierania; opis wzajemnego oddziaływania ludzi w różnych środowiskach i warunkach oraz opis pełnego znaczenia miejsca człowieka we wszechświecie. / Bugental
JAMES BUGENTAL
- ur. 1950 jeden z prekursorów ruchu określanego teraz jako egzystencjalno-humanistyczny; terapeuta, nauczyciel i pisarz przez ponad 50 lat. Jego „W poszukiwaniu autentyczności” było najczęściej cytowaną, „bazową” pracą o psychologii humanistycznej.
„W POSZUKIWANIU AUTENTYCZNOŚCI”
Psychologia humanistyczna:
tekst sam Bugental określany punktem wyjścia do dyskusji o podejściu humanistycznym
Podstawowe postulaty:
Człowiek jako taki jest czymś więcej, niż sumą swoich części; nie stanowi sumy elementów składowych. Psych. humanistyczna ma do czynienia raczej z osobą niż z organizmem i jest zainteresowana człowiekiem jako bytem unikalnym. Mimo że wiedza o funkcjonowaniu elementów jest ważna w kontekście naukowym, nie jest to wiedza o człowieku.
Człowiek istnieje w środowisku ludzkim; istotą człowieka jest ludzki kontekst. Unikalna natura człowieka jest wyrażana poprzez jego bycie w związku z innymi - psych. humanistyczna koncentruje się na badaniu możliwości bycia z innymi (co nie znaczy, że psycholog nie może zajmować się samotnością; przeżycie samotności jest przeżyciem braku tego związku aktualnego czy potencjalnego).
Człowiek jest świadomy; Rozróżnienie na świadomość (consciousness) i świadomość (awareness). Awareness to podstawowy fakt naszego doświadczenia, zaś consciousness jest ciągła i wielopłaszczyznowa (aż do nieświadomości włącznie).
Człowiek dysponuje wyborem; wybór jest atrybutem doświadczenia. Jeśli człowiek jest świadomy, że ma prawo wyboru, wpływa to na charakter jego świadomości.
Człowiek działa celowo; intencjonalność człowieka przejawia się w posiadaniu celów, wartościowaniu, tworzeniu i odbieraniu znaczenia. Intencjonalność odróżnia człowieka od innych gatunków oraz jest podstawą, na której człowiek buduje swoją identyczność. Człowiek dąży do stanu spoczynku, ale też do różnorodności (paradoks).
Tezy:
Psychologia humanistyczna w trosce o człowieka odrzuca dystans wobec przedmiotu swoich badań (w przeciwieństwie do nauk przyrodniczych) - człowiek jest zainteresowany swoją kondycją i sobą samym
Psychologia humanistyczna przedkłada sens nad procedurę; bada kwestie „niemierzalne” w innych paradygmatach - priorytetem jest sens, nie metodologia
Psychologia humanistyczna szuka przede wszystkim wartości humanistycznych - jedynie wartości zrodzone z doświadczenia ludzkiego mogą być ostatecznie uznane za istotne - statystyka i eksperymenty to środki pomocnicze dla doświadczenia
Psychologia humanistyczna uznaje relatywizm wszelkiej wiedzy; wszechświat ma nieograniczone możliwości, więc wiedza jest zmienna. Twórcze podejście.
Psychologia humanistyczna odwołuje się bardzo wyraźnie do podejścia fenomenologicznego
Psychologia humanistyczna nie neguje wkładu innych kierunków, ale stara się je uzupełniać i włączać w nurt badań nad doświadczeniem ludzkim. Psychologowie humanistyczni zarzucają psychologii niepełność, a chcą holizmu - postulują więc uzupełnianie się paradygmatów w myśl metafory Wiktora Frankla (ontologia dymensjonalna).
Istota autentyczności:
Bugental stwarza „nową ontologię”
autentyczność - sposób istnienia w świecie, kiedy istnienie człowieka pozostaje w harmonii ze światem
nieautentyczność wynika z konfliktu pomiędzy nami a istnieniem
kultura zniekształca istnienie pacjenci cierpią; nie wolno zmusić ich do akceptacji wartości społecznych, bo tylko ugruntuje się zaburzenia
przeżycia człowieka osadzone są w aspekcie ontologicznym jego istnienia - musi sobie z tego zdać sprawę
człowiek „autentyczny” wchodzi na inny poziom - przyzwala na wszystko, co ludzkie, jest ciągle zaangażowany w codzienne wartości
Świadomość jest podstawowym czynnikiem w stosunku do całej reszty ludzkiego doświadczenia. Świat, przynajmniej fenomenologicznie, wynurza się z ludzkiej świadomości. Uczenie się w istotny sposób wpływa na to, czego człowiek może być świadom i co umyka jego świadomości. Potrzeby emocjonalne mają podobny wpływ.
Pewniki świadomości:
Świadomość (przynajmniej ta doświadczana w obrębie naszej kultury) ma pewne cechy charakterystyczne:
Skończoność wszystko co robimy i przeżywamy jest względne poczucie bycia wydanym na pastwę losu antycypacja śmierci.
Ontologiczny pewnik: skończoność
Subiektywne doświadczenie: względność
Ostateczny niepokój egzystencjalny: groźba śmierci
Ciągły niepokój egzystencjalny: poczucie losu
Możliwość działania. Poruszamy się i oddziaływujemy na świat zewnętrzny pojawiają się różnice w naszej świadomości odkrywamy w sobie zainteresowanie działaniami w miarę, jak oddziaływają na naszą świadomość odpowiedzialność. dwa rodzaje niepokoju egzystencjalnego: wina (nasze działania nie wyrażają w pełni naszego istnienia) i potępienie (ostateczne zagrożenie, przytłaczająca wina) ALE: wina egzystencjalna nie jest negatywna, jest przekonaniem, że naprawdę czujemy się odpowiedzialni.
Ontologiczny pewnik: możliwość działania
Subiektywne doświadczenie: odpowiedzialność
Ostateczny niepokój egzystencjalny: obawa przed potępieniem
Ciągły niepokój egzystencjalny: poczucie winy
Wybór. Mamy go troski i odpowiedzialność doświadczenie dysponowania wyborem, subiektywne doświadczenie autonomii. Nasza autonomia jest ograniczona, ale jest częścią świadomości pustka i brak sensu na skutek świadomości ograniczoności i braku pewności
Ontologiczny pewnik: wybór
Subiektywne doświadczenie: autonomia (ograniczona)
Ostateczny niepokój egzystencjalny: groźba utraty poczucia sensu
Ciągły niepokój egzystencjalny: poczucie pustki
Alienacja. Istnieją inni ludzie, jesteśmy z nimi związani, ale są odrębni: „od-osob-nienie” satysfakcja z obcowania z innymi i frustracja z uwięzienia w indywidualności samotność i lęk przed absolutnym osamotnieniem.
Ontologiczny pewnik: odrębność przy jednoczesnych związkach z ludźmi
Subiektywne doświadczenie: „od-osob-nienie”
Ostateczny niepokój egzystencjalny: groźba absolutnego osamotnienia
Ciągły niepokój egzystencjalny: poczucie samotności