Zarys dziejów Afryki i Azji pod red. Andrzeja Bartnickiego, Maciej Falkowski, Wojciech Górecki, Józef Fiszer, Wojciech Bartuzi

Czeczenia - 1,100 tys (600 tys) - Czeczeńcy 93%

-teryt. podbite przez Rosję w 1859

- utworzenie Czeczeno - Inguskiej ASRR

-liczne represje, ludność obywatelami drugiej kategorii, powstania Czeczeńców (ostatnie w l. '40)

-1944- na rozkaz Stalina deportacja Cz. Do Kazach i Kirg (kolaboracja z Niem) - na Syberię i do Kazach - zginęło od 25% do 50% wysiedlanych

- pozwolono im wrócić w 1957, utworzono w ZSRR Czecz - Inguską ASRR, ale wciąż ograniczano ich prawa i rozwój tego obszaru, Cz mieszkali na wsi, a w miastach większością byli Ros(faworyzowanie Rosjan w republice, utrudnianie Czeczenom dostępu do edukacji, stanowisk w administracji, armii itd.,zacofanie gospodarcze Czeczenii, ogromne bezrobocie).

- pierestrojka

• Powstawanie organizacji cz (poparcie pierestrojki, odrodzenia kultury narodowej a nawet niepodl)

• Na I sekretarza wybrano po raz pierwszy Cz - Doku Zawgajew - dopuszczenie Cz do władzy, większe swobody obywatelskie

• Osłabienie wł centrum - jesienią 1990 org demokratyczne zawiązały Zjednoczony Kongres Narodu Czeczeńskiego z Dżocharem Dudajewem, sierpień/wrzesień 1991 - przewrót w Groznym, obalenie kom wł, prezyd Dudajew - emeryt gen radziecki - ogłosił niepod Cz,

• Listopad 1991 - Ros - próba obalenia Dudajewa- nieudana, wycofanie Ros z Cz

• Dudajew nie podpisał układu federacyjnego ZSRR z 31 marca 1992(ale w układzie Cz jest wymieniona jako jedna z rep) - Inguszetia podpisała - podział - nikt nie uznał niepodl Cz, blokada ekonomiczna => trudna syt

• Początkowo Ros nie interesowała się problemem cz - syt była podobna do tej w in rep, a wł była zajęta konfliktem Gorbaczow - Jelcyn

• Powstanie opozycji antydudajewowej (oskarżenia o rządy dyktatorskie) - całe regiony przeciw prezyd - manifestacje w Groznym, od 1993 wsparcie Ros dla Tymczasowej Rady Czeczenii - kwiecień 1993 - Dudajew rozwiązał RN Cz, stan wyjątkowy, rządy prezydenckie, TRCz - kilka prób przejęcia wł - 25 listopada 1994 (wsparcie żołnierzy ros) - niepowodzenia

I wojna czecz. 1994-1996

-11 grudnia 1994 wkroczenie Ros do Cz (cel „przywrócenie kont. porządku”, faktycznie armia: wzmocnienie pozycji, zapobieżenie redukcji etatów i zatuszowanie brudnych interesów interesów Cz, Moskwa: ropociąg Az - Noworosyjsk, Jelcyn chciał pokazać potęgę Ros) - zajęcie równinnych terenów, zdobycie Groznego, góry pod kontrolą separatystów

-opinia między uznała konflikt za „wewn sprawę Ros - dopiero po inf o łamaniu pr czł podniosła się krytyka (7-8 kwietnia - Samaszki - 30 dzieci powieszono, zabito wszystkich mężczyzn od 10 do 60 lat - pomoc humanit org - utrudniana przez Ros

- ciągle podejmowano próby negocjacji pokojowych - odmienne stanowiska obu stron - prem Ros Wiktor Czernomyrdin „Nie rozmawiam z gangsterami”

- 15 czerwca 1995 - punkt zwrotny- grupa bojowników Sz. Basajewa zajęła szpital partyzantów Budionowsku - żądania: wycofanie Ros z Cz, rozpoczęcia negocjacji Jelcyna z Dudajewem, amnestia dla partyzantów cz => groźba zabicia zakładników -nieudane próby odbicia zakładników - 30 zabitych, 70 rannych - Czernomyrdin zgodził się na warunki - mediacje OBWE - ogłoszenie zawieszenia broni - lipiec - porozumienie wojskowe o wycofaniu wojsk ros i rozbrojeniu bojowników cz - żadna ze stron nie zrealizowała

- proros wł w Groznym ( Dogu Zawgajew) podjęły decyzję o wyborach - Dudajew wezwał do bojkotu - 8 grudnia 1995 podpiali porozumienie z Ros (duża aut w ramach FR)

- w grudniowych wyborach wygrał Zawgajew - frekw 47 - 60% - 80% na Z.

- osiągnięcie kompromisu przybliżyły wybory prezyd w Ros - społ ros domagało się zakończenia wojny

- sprzeczne interesy grup nacisku Ros

• Armia - chce kontynuacji

• Jelcyn - chce porozumienia w obliczu zbliżających się wyb prezyd

• Lobby paliwowe - chce porozumienia, perspektywa ominięcia Ros w transporcie ropy z Az

-przewaga partyzantów - po śmierci Dudajwa (kwiecień 1996)- namierzono jego komórkę i samolot myśliwski dokonał ataku na namierzony punkt - nowy prezyd Zelimachan Zanarbijew zgodził się na rozmowy, w czerwcu 1996 przerwano ogień i w Nazraniu (Inguszetia)rozpoczęto rozmowy, po wygranej Jelcyna, Ros wznowiła działania zbrojne, Cz rozpoczęli odbijanie Groznego - przewaga Cz - Jelcyn zgadza się na powstanie komisji ros-cz - ze strony ros - sekretarz RB FR Aleksander Lebiedź, sierpień - odbicie Groznego

-31 sierpnia 1996 w Chasawjurcie - ros-cz porozumienie pokojowe (podpisali Lebiedź i Maschadow - szef sztabu)

- odłożenie sprawy statusu Cz na 5 lat, wycofanie wojsk ros - faktyczne zaakceptowanie niepodl Cz (wł przejmują cz bojownicy)

bilans wojny - 60 tys (5 tys ros, 10 tys bojowników)

- exodus ludności

- osłabienie wpływów Ros na Kaukazie pn i pd

- po co ta wojna?

• Ropa i gaz - Cz teryt położone w pobliżu sieci przesyłu z Az

• Wojsko - chciało wzmocnić pozycję wygraną, zatuszować machlojki - nielegal sprzedana broń z NRD została uznana za zużytą w wojnie w Cz

• Działanie prewencyjne wobec powstałej w 1991 Konfederacji Narodów Górskich Kaukazu - 15 narodów, Cz jako niezależna miała najsilniejszą pozycję

• Próba powstrzymania „islamizacji” regionów byłego ZSRR oraz ich uzależnienia od Ros wobec zagrożenia zbliżenia ich z Turcją

- klęska Ros odsłoniła niefunkcjonalność armii - korupcję, brak wszechstronnego przygotowania (wojna partyzancka - podczas ataku na grozny w sylwestra 1994 nie mieli planów miasta, do walk kierowano poborowych po 4/5 mies szkolenia), brak sprzętu - piloci śmigłowców nazywali siebie „kamikadze”

- 27 styczeń 1997 - po wycofaniu się Ros z Cz - wyb prezyd i parl

- prezyd, premierem i min obrony - Asuan Maschadow - szef sztabu cz armii - umiarkowany - nie zaprowadził ładu w pogrążonym w anarchii państwie - lokalni dowódcy nie chcieli mu się podporządkować (styczeń 1998 - rząd Basajewa, czerwiec - stan wyjątkowy), Ros nie wyciągnęła ręki choć była szansa

- opozycja - Basajew nie chce współpracy z Ros, utworzenie państwa islamskiego, został odwołany przez Maschadowa

-katastrofalna syt - 70% bezrobocie, nie wypłacanie rent i emerytur, regularnych pensji, nie działała służba zdrowia

- porwania - 1997-1998 - 1904 osoby, 1999 - ponad 300

II wojna cz. 1999 - …

- pretekst - sierpień 1999 - agresja cz islamistów dowodzonych przez Szamila Basajewa i emira Chattaba na Dagestan w celu utworzenia cz-dagestańskiej rep islamskiej, wrzesień - seria wybuchów w budynkach mieszkalnych(Moskwa, Bujnaksk, Wołgodońsk) - zginęło ok. 300 os - oskarżenie Cz (brak dowodów, możliwa prowokacja FSB

- wojsko chciało rewanżu za I wojnę

- rozpętanie przez wł ros antyczecz. propagandy, psychoza strachu

- zmiana premiera - Putin - „walka z terroryzmem” „bandytów dopadniemy nawet popularność kiblu”- popularność - Jelcyn chciał zagwarantować sobie bezpieczeństwo poprzez wybór kogoś z jego grupy na prezyd

- rozpoczęto działania zbrojne - do końca września armia zamknęła „kordon sanitarny” wokół Cz (30% żołnierzy i 2/3 wojsk MSW z europ części Ros), rozpoczęto bombardowania - punkty strategiczne i obiekty cywilne

- 1 październik 1999 - wkroczenie do Cz oddziałów, dano cywilom 48h na opuszczenie Groznego( nowa strategia - wyparcie partyzantów w góry gdzie musieliby przezimować, zdobywanie miast nie z marszu, ale po długim ostrzale bombardowaniu z powietrza) duża skuteczność - grudzień zdobycie Groźnego(zniszczenia miasta) - exodus Cz do Inguszetii

- 31 grudnia 1999 - Jelcyn ustąpił, jego obowiązki przejął Putin

- 26 marca 2000 - przyspieszone wyb prezyd

- wiosną cz partyzanci rozpoczęli kontrdziałania… tak to się ma do dziś

- okrucieństwo obu stron - ros na większą skalę - większy radykalizm Cz

- czerwiec 2000 - zakończenie militarnej fazy interwencji - działanie prowadzi FSB

- cywilna admin rep - mufti Cz - Achmed Kadyrow - proros

- styczeń 2001 - cz rząd

-„czeczenizacja” - stopniowe przekazywanie wł proros Czeczeńcom (wojsko ros nie chce oddać wł)

- tajne rozmowy z bojownikami( nakłanianie do złożenia broni i podporządkowania się wł proros)

- 23 październik 2002 - Dubrowka - Moswar Basajew - 800 zakładników - domagali się zaprzestania działań w Cz i wycofania wojsk ros - 25 paź - atak ros antyterrorystów - zabicie Cz i 100 zakładników, wpuszczenie gazu do teatru(nie powiedziano jaki)

- koniec 2002 - legitymizacja wł - utworzenie cz MSW

- 23 marca 2003 - referend konst - za 96% (frekw ponad 80%)

- październik 2003 - wybory prezyd - Kadyrow

- listopad 2005 - wybory parlam

- tworzenie sił porządkowych i zbrojnych pod władzą proros wł Cz

- usuwanie ros gen, którzy byli zamieszani w nieleg interesy w Cz oraz przeciwnych wł cywilnym

Opinia międzyn:

- po rozpoczęciu II wojny UE zastosowała sankcje wobec Rosji, OBWE i RE zagroziły wykluczeniem z nich Ros, ale stopniowo wycofywano się z sankcji wobec racji chęci utrzymania dobrych stos ekon

- po ataku z 11 września 2001 - Kreml podkreślał, że wojna wpisuje się w walkę z światowym terroryzmem - poparcie między dla Cz spadło do zera

- 9 maja 2004 - w Dzideń Zwycięstwa Kadyrow został zabity w wybuchu bomby na stadionie w Groznym - po nim wł przejął syn Ramazan - od 2006 premier, od 2007 prezyd, faktyczny dyktator

1 września 2004 - szkoła - Biesłan (PN Osetia)- 1000/1500 os - Osetia Pn - czeczeńscy terroryści - chcieli rozmawiać z przedstawicielami Ros, żądali wycofania Ros z Cz, do zamachu przyznał się Szamil Basajew, na negocjacje z terrorystami chciał przyjechać Maschadow, ale nie potwierdzono azylu dla niego, FSB - strzelanina (miotacze ognia)- 334 zabitych - połowa dzieci

- po Biesłanie i zabójstwie Maschadowa (służby Ros) w 2005, Basajewa w 2006 walki wyraźnie osłabły, bojownicy zrezygnowali z metod terroryst

- wzrost islamofobii i kaukazofobii w Rosji

- zmiana charakteru konfliktu z narodowowyzwoleńczego na religijny (wojna z niewiernymi)

- w samej Cz walki są coraz rzadsze, ale konflikty rozprzestrzeniły się na sąsiednie rep - Inguszetię, Dagestan, Kabardyno - Bałkarię - rodzi się konflikt kaukzki między władzami a islamistami (chcą utworzyć państwa północnokaukazkie z pr szariatu)

Adam Borowski - honorowy konsul Czeczeńskiej Republiki Iczikerii - został mianowany przez J. Kochanowskiego doradcą rzecznika praw obywat

Czeczeńska Rep. Iczikerii - prezyd od 2006 Doku Umarow, w 2007 ogłosił powstanie Kaukaskiego Emiratu, został Emirem, nie uznały tego wł Cz na uchodźstwie (Londyn)

---