Współczesne problemy w socjologii

Wykłady

Wykład 1. Data 12. 10. 2011

-lektura: M. Hirszowa, „Skąd ale dokąd?”

-egzamin: test

-tematyka:

1. Problemy teoretycznie i praktyczne we współczesnej socjologii

2. Zmiany społeczne

3. Struktura społeczna- wykluczenie

4. Przejście od industrializmu

5. Typy kształcenia

6. Indywidualizm i uczestnictwo w społ.

7. Problemy kapitału społecznego

-dyżury: poniedziałek 8.45-9.45, środa 13.00-14.00 w pokoju nr 108

Wykład 2. Data 26. 10. 2011

-poczucie bezpieczeństwa związane jest z wiedzą o samym sobie

-oświecenie- budzi się w społeczeństwie wiara w ludzki rozum

• Jakie są konsekwencje tej wiary? Są to bardzo często korzyści negatywne dla życia współczesnego

-teoria musi zawierać roszczenie racjonalności, która musi być dyskursywnie wyjaśniona

-racjonalność jako spojrzenie

-teoria naukowa musi wykraczać poza subiektywne spojrzenie

-racjonalność w skali mikro czyli w odniesieniu do jednostki

-model rozwoju moralnego Kolberga

• Zmierzch teorii: antyintelektualny pragmatyzm- odniesienie pozbawione refleksji; skupienie tylko na rozwiązaniu

• Pluralizm pragmatyczny-

• Relatywizm interpretacyjny- problem z interpretacją faktów

• Kajnotyzm- ciągłe poszukiwanie nowego

• Heraklityzm

-teoria społeczna ma wymiar praktyczny

-teoria powinna być analizą moralną, powinna być krytyczna i społecznie użyteczna

-koncepcja Bourdieu:

-iluzja- to myślenie jednokierunkowe (iluzoryczne)

• Jaki jest status teorii socjologicznej? (próbując odpowiedzieć dotykamy problemu wieloznaczności, teoria daje nam odpowiedz dlaczego cos się dzieje)

• Jakie kryteria pozwalają odróżnić? (Jaka powinna być teoria?

1. prawomocna-w sposób dedukcyjny wiążemy teorie z tym co ma wyjaśnić

2. potencjalnie empiryczna

3. potwierdzona jako prawdziwa

4. kompletna pragmatycznie

5. spójna semantycznie

6. powinna być jednym z elementów systemu

=teorie socjologiczne bardzo często w całości nie spełniają tych warunków

-struktura teorii socjologicznej:

• Założenia- wymiar metodologiczno- teoretyczny

1. założenia ontologiczne- jak rozumiemy to co badane

2. założenia epistemologiczne- jakie są nasze zdolności poznawcze

3. założenia metodologiczne- jakimi metodami posłużyć się do badań

• Pojęcia- zbiór kategorii analitycznych, składa się z typologii i klasyfikacji

• Teorie empiryczne- zbiór powiązanych ze sobą twierdzeń

1. system prawd socjologicznych- mówią o pewnych prawidłach, pokazują regularność i tendencje zmian

-struktura teorii w wąskim znaczeniu:

• teorie szczegółowe- opisują zależność

• teorie średniego zasięgu (R. Nerton)- zajmują się ograniczonymi aspektami zjawisk społecznych np. teoria ruchliwości społecznej

• teoria ogólna- całokształt

-czy teoria socjologiczna jest potrzebna? Istnieją dwie perspektywy odpowiedzi:

1. czy potrzebujemy teorii, czy tylko badania empiryczne (podejście technikokratyczne)

2. czy potrzebujemy teorii ogólnej?

I. Pozywitywizm:

• do lat 60. w socjologii panuje myślenie pozytywistyczne- pokazuje oderwanie teorii od empirycznej. Socjologia to nauka empiryczna. (odnośnie pyt. 1)

• pozytywizm mówi, że tylko poprawnie przeprowadzono proces badań empirycznych pozwala udzielić nam odpowiedzi. (odnośnie pyt. 2)

-kryzys myślenia socjologicznego/teoretycznego

II. Postpozytywizm- uświadamia, że wymiar empiryczny, teoretyczny nie są oderwane

• istotne są podstawy metafizyczne i teoretyczne, ważne jak określimy fakt w wymiarze epistemologicznym, ontologicznym, metodologicznym.

• teoria ma duże znaczenie też w teoriach

• spory teoretyczne nie znajdują odpowiedzi w empirii

• Merton- teoria średniego zasięgu

-Kuhn- paradygmat jako wzór, model wyjaśniania w danym okresie

-rewolucja naukowa

-paradygmatem posługuje się nauka

-problem reprezentacji

-konflikt, wiedza i władza-

-nauka nie rozwija się w sposób ciągły

-które teorie są lepsze?

• Morgan i Barel- typologia (każda teoria ma założenia nauki i badanego przedmiotu)

• dwa podejścia wyjaśniania:

1. obiektywistyczne- determinizm; metodologia ma charakter nomotetyczny

2. subiektywistyczne- odnosi się do jednostek; woluntarystyczny (sprawdzić) model jednostkowy

3. metodologia idiograficzna

-przedmiot badania:

• socjologia regulacji- status auo (sprawdzić), integracja, zaspokojenie potrzeb

• socjologia zmian- radykalna zmiana, konflikt, przymus

-kluczowe paradygmaty (socjologia nie ma jednego paradygmatu)

Socjologia zmian społecznych
Socjologia subiektywna	Paradygmat radykalny hum.	Paradygmat radykalny strukturalistyczny	Socjologia obiektywna
		Paradygmat interpretacyjny		Paradygmat funkcjonalistyczny
Socjologia reg.

-jakie są kryteria dobrej teorii?

1. kryterium empirycznej weryfikacji (same fakty nie są „gołe”, są powiązane z pewnym sensem)

2. kryterium formalnej koherencji (sprzeczności)

-dogmatyzm- jedna orientacja naukowa

-eklektyzm- wielość teorii

Wykład 3. Data 9.11.2011

-metodologia w nauce jest kluczowa:

1. gwarantuje sukces poznawczy, poczucie sukcesu

2. metoda ma wymiar intersubiektywny

3. jest gwarantem poprawności

-socjologia u podstaw przyjmowała podejście pozytywistyczne (badania przyrodnicze)

-socjologia „walczy” z demokracją- oddzielenie tego co potoczne a tego co naukowe

• Czym różni się poznanie naukowe od potocznego?

Wiedza potoczna jest udziałem każdego człowieka, jest niezbędna do poruszania się w codzienności. Pamięć zbiorowa, przekazywanie przez tradycje.

Wiedza potoczna:

1. ma wąski i dość określony zakres

2. informacje są przekazywane w sposób selektywny

3. ma charakter emocjonalny

4. wiedza zdobywana w sposób nieciągły, nie systematyczny

5. zawiera element oczywistości

6. jest prawdziwa- brak krytyczności

7. opiera się na stereotypach

8. zawiera pewne nieuzasadnione doświadczenia (czyli, że wszyscy przeżywają tak samo)

9. nie jest zweryfikowana

10. zawiera elementy wartościujące

Wiedz naukowa:

1. powinna być neutralna, racjonalna, wolna od wartości- czyste fakty

2. opiera się na metodzie

3. weryfikowana empirycznie

4. rzetelność, potwierdzenie przez innych badaczy

5. nawiązuje do teorii, które już obowiązują

6. wnioskowanie oparte na faktach a nie na domysłach

-podziały wiedzy:

• wiedza normatywna:

-pokazuje rzeczywistość taką jaką powinna być

-wyznacza cele dokonujących się w życiu zmian

-pokazuje, że pewne stadia życia są niezbędne do życia

-pokazuje jak zachować się w obliczu odstępstw

-jest przejawem pragnień człowieka

-podstawa ideologii nawiązuje do tej wiedzy

• wiedza dekrypywna:

-opisowy charakter; skierowana na odkrywanie wiedzy o świecie takim jaki jest

-otwarta, elastyczna na zmianę

-ma charakter obiektywny/neutralny

-odnosi się do jednostki

-metoda wyznacza określone granice; metoda generuje problemy, które potrafi rozwiązać

-bardzo często kompetencje językowe też są przeszkodą

-za pomocą metody naukowej poznajemy świat takim jaki jest

-ostatnie 20/30 lat- zmiana w metodologii, coraz więcej prac w stronę metodologii jakościowej (Silverman)

• dlaczego nastąpił zwrot w stronę badań jakościowych?

-związane jest to z kondycją społeczeństwa

-zmiana na poziomie relacji

-zmiana w obszarze pola naukowego

-demokratyzacja rzeczywistości (badacz przestaje mieć poczucie wyższości nad badanym)

-problemy wyboru między metodą jakościową a ilościową:

• metodę dobieramy ze względu na to, co chcemy zbadać

• metoda wyrasta z założeń, które przyjmujemy

-metoda jakościowa i ilościowa- mają dwa różne korzenie (metoda wiąże się z paradygmatem, który wybieramy)

-metody ilościowe pozwalają badać przyczyny zjawiska

• paradygmat normatywny: to, co jest obserwowane; pytanie o trafność

1. wnioski są pewne

2. przyjmujemy w ramach niego filozofię pozytywistyczną

3. zakładamy, że teoria ma charakter statystyczny

4. posługuje się regułą większości

5. naukowa obiektywność

-metody jakościowe- pozwala to w tym paradygmacie lepiej zrozumieć znaczenia nadawane światu

• paradygmat interpretacyjny: pyta o działanie człowieka, o to co robią i dlaczego; rola jest czymś zmiennym, nie ma nic stałego= prawdziwość, słuszność

• zwraca uwagę na znaczenia jakie nadają ludzie rzeczywistości

• posługuje się pojęciem uczuć uczulających

• indeksykalność- zwraca uwagę na to, co jest ważne dla jednostki

-problem metod jakościowych związany jest ze zdefiniowaniem tego czym są metody jakościowe

a. wielość wykorzystywanych metod/technik

b. w jakościowym występuje zaangażowanie badacza; naturalistyczne rozpoznanie badanego zjawiska- naturalność kontekstu

-rola badacza- w metodzie jakościowej:

a. musi stworzyć kombinację, w celu uzyskania odpowiedzi na to, co chce poznać

b. kalejdoskop

c. wybór metod i technik ma charakter pragmatyczny

d. triangulacja- jako weryfikacja danych przez różnych badaczy (triangulacja w oparciu o różne paradygmaty)= alternatywa prawomocności:

a. badacz musi mieć świadomość, że nie może obiektywnie zbadać świata

b. interakcja jako miejsce wytwarzania znaczeń

c. równość technik

-kluczowe wrażliwości badacza, które powinien przejawiać

• historyczna (analiza zjawisk z uwzględnieniem charakteru historycznego)

• polityczna (zdolność odkrywania koniunkturalnych interesów)

• kontekstowa (umiejętność analizy zuniformizowanych form życia w odniesieniu do kontekstu, w którym funkcjonuje)

Wykład 4. Data 23. XI. 2011

-zmiana społeczna

-zmiana- zjawisko, które towarzyszy od bardzo dawna; wszystko się zmienia; daje podstawę do rozwoju

-zmiana- dlaczego/jak się świat się zmienia? Wpływ zmian na tożsamość; Czy zmianą można sterować? (czy są mechanizmy kierowania zmianą)

-socjologia konsekwencji

• zbudowana na podstawach myśli A. Comte, który traktował świat jako żywy organizm (możliwe jest analizowanie człowieka/świata jako organizm ludzki; statyka i dynamika- jako odrębne struktury społeczne

-H. Spencer- kontynuuje myśl Comta- używa innej terminologii

-struktura i kształt/funkcjonowanie- uważa że, można społeczeństwo jest niezależnym bytem

-tego typu myślenie prowadzi do zmian w metodologii- jedyne polegają a poszukiwaniu współistnienia oraz poszukiwaniu następstw

-dwa typy badań:

1. synchroniczne (stałość)

2. diachroniczne (pokazuje zmiany)

-na procesie poznania dominuje - funkcjonalny strukturalizm - pozwala pokazywać gdzie leży źródło zmian

• podejście morfologiczne (jest alternatywą dla w/w)

• podejście strukturalne (Parsons- przedstawiciel funkcjonalizmu- podstawą jego teorii jest system jako skład elementów tworzących jedną całość, aby prawidłowo funkcjonować musi być oddzielony od świata zewnętrznego

-teoria systemu odnosi się do skali makro- np. system polityczny oraz mikro- rodzina, znajomi

-systemowo mogą być pojmowane różne fragmenty życia- ekonomia, edukacja

-zmiana zachodzi wewnątrz tej zintegrowanej całości bardzo istotny jest czas

-zmiana systemu zachodzi z zachowaniem minimum tożsamości

-rodzaj zmian w obrębie struktury: (system trwa ponad egzystencję jednostki)

1. zmiana składu- np. migracja, rozpad grup

2. zmiana w strukturze- np. nowe formy nierówności, krystalizacja w hierarchii

3. zmiana funkcji- czyli np. specjalizacja rynku pracy, popularyzacja np. rodzina nie zabezpieczona już ekonomicznie lub zanik niektórych struktur, np. instytucje, które poza rodziną są odpowiedzialni za wychowanie

4. zmiany granic- np. kolonizacje

5. zmiana w reorganizacji więzi- np. polityka ma duże znaczenie w gospodarce (państwa totalitarne)

6. zmiana w środowisku, w którym funkcjonujemy

7. zmiana w systemie- zmiana częściowa ma charakter modyfikacji, ulegają kumulacji co może prowadzić do całkowitej zmiany w systemie

8. zmiana systemu- obejmuje wszystkie aspekty, tworzy się nowy system.

-definicje zmian zwracają uwagę na zmiany strukturalne

-zmiana relacji społecznych zmiana instytucji społecznych itd. Realizuje się w odniesieniu do czasu

-jak skala mikro (np. społeczeństwo) wpływa na skalę makro i odwrotnie (np. jak kryzys wpływa na konsumpcję)

-Parsons/Barson:

AGIL- imperatyw funkcjonalny, każdy system musi realizować 4 funkcje aby prawidłowo funkcjonować

(1) A	(2) G
(4) L	(3) I

1. Adaptacja- do warunków życia, zdolność do zapewnienia środków do funkcjonowania

2. Osiąganie celów- każdy system dąży do wyznaczania celów, mobilizować do osiągnięcia

3. Integracja- utrzymywanie relacji między członków systemu

4. Kultywowanie wzorów- powielanie wzorów do momentu ich aktualizacji

-Persons przypisuje te funkcje poszczególnym systemom, które realizują daną funkcję

1. A- Adaptacja- funkcja te realizuje ekonomia

2. G- Wyznaczanie celów- system polityczny

3. I- Integracja- wspólnota społeczna, która dba o więzi

4. L- Kultywowanie wzoru- jest to funkcja systemu kultury- wartości normy zapewniają ciągłość

-koncepcja zmiany ma charakter ewolucyjny

-źródło zmian wg Personsa leży w nadwyżkach lub niedoborach informacyjnych lub energii wymienianej między segmentów struktury

-system zmienia się poprzez różnicowanie

-nowa forma złożoności jest potrzebna aby zapewnić adaptacyjność

(1) A	(2) G
(4) L			(3) I

• Zmiany zachodzą w wymiarze funkcjonalnym i strukturalnym. Każda funkcja, struktura się dzieli. Te zmiany wymagają nowych sposobów integracji.

-zmiany złożoności wymagają zmian na poziomie normatywnym

-system zmiany jest ewolucyjny- przechodzi przez różne cykle, które przebiegają różnie w społeczeństwach

-pojęcie określające zmianę:

Proces- czyli zmiany zachodzące w jakiejś strukturze. Istotny jest czas, ale też przestrzeń. Aby mówić o zmianie coś musi się istotnie różnić lub mieć ilościowe następstwa.

-zmiany zachodzą:

1. przyczynowo- czyli jedna zamiana jest przyczyną drugiej

2. sekwencyjny- splot „zdarzeń” np. industrializacja, demokratyzacja

-rozwój społeczny- w kontekście procesu zmian rozwijają się umiejętności; mamy do czynienia tylko z jedną zmianą społeczną się zmienia i już drugi raz nie znajdzie się w tym samym etapie.

Rozwój społeczny:

-jest stymulowany immanentnie

-jest nieuchronny- jest nieodwracalny np. progresywizm, ewolucjonizm, materializm historyczny

-cykl społeczny- nie są kierunkowe, ale też nie są chaotyczne np. wschód/zachód, pory roku. Cykl ten charakteryzuje się powtarzalnością; jest to także cecha całego systemu.

-postęp społeczny- poszerzenie procesu rozwoju o wartości aksjologiczne; definiowana zgodnie ze światopoglądem

Wykład 5. Data 7.12. 2011

Omówienie slajdów prezentowanych na wykładzie:

-bieda w sensie obiektywnym to 33% (13% ubogich, którzy nie myślą o sobie w tej kategorii)

-bieda w sensie subiektywnym to 36% (16% nie są ubodzy ale tak o sobie myślą)

-bieda (respondenci biedni subiektywnie i obiektywnie) to 20%

-niezagrożeni biedą to 51%

-im ludzie starsi tym mają większe poczucie biedy subiektywnej (obiektywnie tak nie jest)

-im wyższe wykształcenie tym niższe poczucie biedy

-miejsce zamieszkania ma wpływ na poczucie biedy (na wsi poczucie to jest największe)

-im niższe kwalifikacje zawodowe tym wyższe poczucie biedy

-studenci mają nadzieję na poprawę swojej sytuacji

-krytyczna analiza instytucjonalna pokazywała dwoistość systemu

-pozwala uchwycić problem pewnych nawyków dla kształtowania się nowego porządku

-kompetencja niecywilizacyjna (za Sztompką)

-nowa rzeczywistość budowana w kontekście wartości takich jak demokracja

-3 typy niespójności:

1. między reformą a działaniami ludzi (nawyki)= czas transformacji nie prowadzi do ich zmian

2. realne kompetencje jednostek a strukturalne wymogi= są nieadekwatne do nowej sytuacji; niesterowność powstaje w wyniku niezbieżności wspólnych celów

-istnieją 3 pytania o transformacje

-typy grup społecznych w transformacji:

Zasoby	Reguły
		Znają	Nie znają
Posiadają	Wygrani	Ci, którzy nie wiedzą co mogą wygrać
Nie posiadają	Ci, którzy wiedzą ze nie mogą wygrać	Przegrani

---