I. W KRĘGU SOCJOLOGII I PSYCHOLOGII SPOŁECZNEJ

Jakie są źródła rozwoju nauk społecznych?

1 doświadczenie, odczuwanie

2 przemyśliwanie

3 działanie skuteczne lub nieefektywne

Jakie ważniejsze etapy występują w rozwoju socjologii i psychologii społecznej?

1 przednaukowy, wielowiekowy okres kształtowania się potocznej myśli społecznej i przednaukowych podstaw socjologii oraz psychologii społ.

2 naukowy- zbieranie i gromadzenie usystematyzowanej wiedzy teoretycznej, empirycznej oraz coraz większa dojrzałość metodologiczna.

Jak określa się przedmiot badań socjologii?

Nauka zajmująca się badaniem szeroko pojętego społeczeństwa.

Jakie dziedziny badań składają się na przedmiot psychologii społecznej?

1. małe grupy społeczne

2. interakcje społeczne

3. postawy społeczne

4. komunikacja społeczna

5. konflikty społeczne

6. osobowości społeczne

7. socjalizacja i wychowanie

8. stereotypy i uprzedzenia

9. życie rodzinne

10. patologia społeczna.

II. SYTUACJE SPOŁECZNE, INTERAKCJE I WIĘZI SPOŁECZNE

Na czym polega istota sytuacji społecznej?

Są to sytuacje, w których występują konkretni inni ludzie, ale przede wszystkim sytuacje, w których odczuwamy bezpośrednio lub pośrednio, przeżywamy obecność innych osób. Przeżywanie obecności jakichś ludzi sprawia, że są oni jak gdyby z nami, wewnątrz nas, w naszych myślach, wspomnieniach, emocjach, choć fizycznie są nieobecni.

Wymień przykłady sytuacji społecznych bezpośrednich i pośrednich.

BEZPOŚREDNIE - ODCZUWAMY FIZYCZNĄ OBECNOŚĆ INNYCH LUDZI:

• inne jednostki

• małe grupy społ., członkowie tych grup

• mezostruktury społ.

• Duże zbiorowości celowe

• Członkowie małych i dużych organizacji

• Uczestnicy wielkich społeczności

• Członkowie wielkich struktur społecznych

• Członkowie globalnych struktur społecznych.

POŚREDNIE - ODCZUWAMY POŚREDNIĄ OBECNOŚĆ INNYCH OSÓB:

• twórcy różnych wartości materialnych

• twórcy różnorodnych wartości symbolicznych.

Opisz warunki przebiegu interakcji społecznej.

• odczuwanie obecności innych osób, grup, zbiorowości społ.

• Świadome inicjowanie zachowania przez wszystkie strony

• Spostrzeganie wzajemne tych zachowań

• Wzajemne komunikowanie się

• Wzajemne wywieranie wpływu, którego przejawem jest modyfikacja zachowania, poddanie się tym wpływom lub nieuleganie im.

Jakie znasz rodzaje interakcji społecznych?

1. Z punktu widzenia kryterium ilości podmiotów biorących udział w procesie:

• intrapersonalne (między jednostką a jej systemem wartości)

• interpersonalne (między dwoma lub kilkoma osobami)

• wewnątrzgrupowe (między członkami małych grup społecznych

• międzyinstytucjonalne (np. między państwem i Kościołem)

• między jednostką a grupą, organizacją, instytucją

• dwustronne

• kilkustronne

• wielostronne

2. Z punktu widzenia stopnia złożoności i czasu trwania mówimy o interakcjach:

• prostych

• złożonych

• epizodycznych (krótkotrwałych)

• długotrwałych

3. Między pracodawcą a pracobiorcą dominują interakcje:

• formalne

4. Między przyjaciółmi dominują interakcje:

• spontaniczne (nieformalne)

5. Osiąganie celu to interakcje:

• instrumentalne (mogą mieć wymiar transakcji wymiennej lub charakter eksploatacyjny)

6. Wzajemne oddziaływanie na siebie to interakcje:

• wspólnotowe (cechuje je tożsamość społeczna wartości i symboli, trwała więź emocjonalna, planowość i organizacja.

7. Ponadto wyróżnia się interakcje:

• luźne - maja charakter krótkotrwały

• zogniskowane - łączące podmioty w jakiś sposób sobie bliskie

• pozytywne

• negatywne

Jakie funkcje spełniają interakcje społeczne?

• poznawcza

• kategoryzacyjna

• wartościująca

• więziotwórcza

• kooperacyjna

• wspierająca

Jak rozumiesz praktyczny sens więzi społecznej?

Są nie tylko ważną kategorią opisową ekspresji uczuć, ale także określają pożądane natężenie związków i zależności międzyludzkich oraz ich właściwy kierunek. Bez więzi społecznej nie może powstać rodzina, naród, państwo, i.t.p. Więzi społ. Łączą pojedyncze osoby, integrują sumę podobieństw i uzupełniających się różnic, występują w każdej zbiorowości społ., powstają i znikają w sposób procesualny, obejmują czynniki rzeczowe.

Jakie są etapy rozwoju więzi społecznej wg J. Szczepańskiego?

• styczność przestrzenna

• styczność i łączność psychiczna

• styczność społeczna

• wzajemne oddziaływanie

• wzory działań społecznych

• stosunki społeczne

• zależności społeczne

• instytucje społeczne

• kontrole społeczne

• organizacje społeczne

Jakie znasz rodzaje więzi społecznych?

1. Z punktu widzenia kryterium zadowolenia członków i witalności grupy:

• więzi funkcjonalne

• więzi patologiczne

2. Z punktu widzenia treści związków i zależności społeczne są rodzaje więzi:

• zawodowe

• władzy

• klasowe

• religijne

• sportowe

• edukacyjne

• handlowe

• intymne

• koleżeńskie

• niedoli życiowej

• pokoleniowe

• braterstwa żołnierskiego

III. KULTURA I SPOŁECZEŃSTWO

Jakie znasz sposoby definiowania istoty kultury?

• definicje nominalistyczne(opisowo-wyliczające)

• definicje historyczne

• definicje psychologiczne

• definicje strukturalistyczne

• definicje genetyczne

Co jest podmiotem i przedmiotem kultury?

PODMIOTEM- są duże całości społeczne, w tym całe społeczeństwa, narodowości, grupy etniczne i religijne, w określonym czasie zamieszkujące określone terytorium.

PRZEDMIOTEM - są przede wszystkim wartości:

• użytkowe

• intelektualne

• estetyczne

• etyczne

• religijne

• prawne

• obywatelskie.

Jakie funkcje spełnia kultura?

• funkcja adaptacyjna

• funkcja normatywno-regulacyjna

• funkcja aksjologiczna

• funkcja więziotwórcza(tożsamościowa)

• funkcja międzykulturowa.

Jakie znasz kategorie kultury?

1. Według Goodmana:

Kultura materialna i kultura niematerialna

2. Inna klasyfikacja:

• kultura materialna

• zbiór symboli, głównie językowych

• system społecznie uznanych zakazów, nakazów, zaleceń,powinności

3. Według M.Filipiak

• kultura bytu

• kultura społeczna

• kultura symboliczna

4. Z punktu widzenia kryterium hierarchii:

• kultury lepsze i gorsze

• kultury wyższe i niższe

5. Według badań Kozieleckiego:

• kultury transgresyjne

• kultury ochronne: ekspansywne i kreatywne

6. Kryterium zasięgu terytorialnego i wspólnych korzeni kulturowych wyróżnia kultury:

• globalna ludzkości

• regionalno-kontynentalna

• etniczna

• lokalnych i sublokalnych struktur społecznych

7. Z perspektywy kryterium czasu historycznego oraz dominującego typu stosunków społecznych rozróżnia się:

• kultura wspólnoty pierwotnej

• kultura niewolnicza

• kultura feudalna

• kultura przemysłowa

• kultura społeczeństwa informacyjnego

8. Następna typologia kultury, oparta na kryterium dominującego w danym społeczeństwie systemu wartości ideologiczno-politycznych, wyszczególnia:

• kulturę demokratyczną

• kulturę autokratyczną

• kulturę totalitarną

9. W państwach autokratycznych i totalitarnych funkcjonują dwa antagonistyczne typy kultury:

• oficjalna

• kontestacji

Przedstaw cechy kultury ludowej, popularnej i elitarnej.

KULTURA LUDOWA: jest zbiorem wiedzy umiejętności, doświadczenia społecznego, wzorem zachowania, norm społecznych i wartości kulturowych. Jest fundamentalna i pierwotna wobec kultury w ogóle. Cechuje ją przewaga więzi bezpośrednich i niesformalizowanych między twórcami i jej odbiorcami i członkami społeczności. Opiera się na wspólnej tradycji kulturowej, treści tej kultury związane są z jej tradycją. Formy tej kultury przybierają postać prostą i znaną. Cechuje ją względny konserwatyzm, krytyczny stosunek do innowacji-zmian treści i formy. Kultura ta jest obecna na co dzień, a nasila się w okolicznościach świątecznych, jest rozumiana jako kultura narodowa.

KULTURA POPULARNA (masowa)

• masowa produkcja symboli i wartości spełniających pozytywne i negatywne funkcje społeczne

• masowa i wielopostaciowa oferta tych produktów kulturowych

• masowe nabywanie i odbieranie wartości

• funkcjonowanie specjalnego sektora gospodarki

• tworzenie gospodarki głównie dla zysku

• przekazywanie treści dotyczących problematyki romantycznej, sensacyjnej, przygodowej, erotycznej

• podawanie treści w formie atrakcyjnych produktów massmedialnych

• przystępna cena

• kształtowanie mało twórczego stylu

• spełnianie funkcji rekreacyjno - rozrywkowe

KULTURA ELITARNA:

• kryterium oceny - uznanie przez wąskie grono sędziów

• jest wynikiem twórczości autotelicznej

• stanowi kryterium odniesienia dla innych typów kultury

• treść jest głęboko symboliczna i intelektualnie wyszukana

• forma: wycyzelowana, wyrafinowana

• wymaga od odbiorców przygotowania

• nie zawsze jest wyalienowana treściowa i formalnie, może funkcjonować dla celów praktycznych

• w rozumieniu rynkowym jest bardzo droga

• jej dostępność ogranicza istnienie niewielkiej ilości oryginalnych egzemplarzy

• wartość jej jest ponadczasowa, a symbolika uniwersalna

• ekspresyjność niejasnej treści i trudnej formy oraz walory impresyjne

• forma twórczości elitarnej jest niestandardowa, niehomogeniczna.

Wymień i opisz wybrane procesy kulturowe.

1. ENKULTURACJA - polega na osiąganiu procesów kulturowych, uczeniu się kultury oraz na wrastaniu przez jednostkę w kulturę określonego społeczeństwa, jest cechą swoistą tylko homo sapiens, obejmuje całą biografię, zapewnia proces dziedzictwa kulturowego, obejmuje możliwość uczenia się wszystkich ważnych dziedzin kultury, przebiega stopniowa, zapewnia opanowanie niektórych sfer kultury, odbywa się w różnych grupach społecznych, jej osnową powinna być rodzina, jest potwierdzana społecznie, odnosi się do określonego systemu kulturowego.

2. PROCES AKULTURACJI - występowanie zmian kulturowych pod wpływem trwałych, powtarzalnych, bezpośrednich i pośrednich oddziaływań na siebie grup. Ma charakter wzajemny, dwustronny, kilkustronny, miewa kontekst jednokierunkowy.

3. DEKULTURACJA - podstawowy sens tego procesu wyraża się w procesie rozmywania się, zamazywania i zanikania wzorów zachowań, norm społecznych i wartości dotychczas funkcjonujących w dane kulturze. Przebiega etapowo.

4. INKULTURACJA - proces oferowania i przekazywania nowych symboli kulturowych przez podmiot zewnętrzny. Jest procesem asymilowania tych symboli przez strukturę społeczną.

5. DYFUZJA KULTUROWA - rozpowszechnianie wartości kulturowych, ich narzucanie, zapożyczanie i powstawanie podobieństw kulturowych

6. PROCES EWOLUCJI - może mieć tendencję rozwojową lub kryzysową.

4. STRUKTURY SPOŁECZNE

Jak rozumiesz pojęcie struktura społeczna?

Struktura społ. to system międzyludzkich zależności, dystansów, i hierarchii, który ma dwojaką formę: zorganizowaną i niezorganizowaną. To ukryta sieć trwałych i regularnych powiązań między składnikami jakiejś dziedziny rzeczywistości, która istotnie wpływa na przebieg obserwowanych zjawisk w tej dziedzinie.

Jakie znasz rodzaje struktur społecznych?

• Struktury formalne i nieformalne

• struktury amorficzne i morficzne

• mikrostruktury i makrostruktury

• struktury otwarte i zamknięte

• struktury funkcjonalne i patologiczne

• struktury pierwotne i wtórne

• struktury płaskie i hierarchiczne

• struktury lokalne, pośrednie i mające zasięg globalny.

Jakie właściwości określają makro- i mikrostruktury?

MIKROSTRUKTURY - obejmują układ jednostek, ról społecznych i stosunków między nimi, które czynią funkcjonalną całość.

MAKROSTRUKTURY - są to złożone układy zależnych od siebie elementów społecznych, które obejmują wiele zróżnicowanych struktur oraz elementów - nie wchodzą w skład mikrostuktur społ.

Wymień właściwości małej i dużej grupy społecznej.

MAŁEJ:

• członkowstwo od kilku do kilkunastu osób

• możliwość występowania interakcji bezpośrednich

• wspólne wartości, cele i normy grupowe

• rozwinięta struktura grupowa

• poczucie odrębności wobec innych grup

DUŻEJ:

• większa liczebność, bezosobowość członkowstwa

• członkowstwo wielu małych grup społ.

• Dominacja interakcji pośrednich

• Mniejsze poczucie wspólnoty, więzi społ.

• Bardziej rozbudowana struktura

• Dominacja celów instrumentalnych

• Względna samoistność i niezależność

Jakie cechy różnią grupy pierwotne i wtórne?

Grupy pierwotne charakteryzuje:

• dominacja interakcji bezpośrednich

• silna identyfikacja z grupą

• trwałość silnych emocjonalnych więzi osobistych

• wielostronność interakcji społecznych

Natomiast grupy wtórne charakteryzuje:

• dominacja więzi rzeczowych i celów instrumentalnych

• ograniczone możliwości interakcji bezpośrednich

• mniejsza identyfikacja osobista z grupą

• mniejsza trwałość więzi społ.

Jakie właściwości cechują rodzinę?

• trwałe więzi emocjonalne

• wspólnota zamieszkania

• wspólnota własności chroniona normą prawną

• tożsamość biologiczna oraz ciągłość genetyczna

• dziedzictwo społeczne i duchowe

• tożsame nazwisko (nie zawsze)

• dominacja interakcji współpracy nad konkurencją

• intymny klimat

• zdolność do świadomego rodzenia i wychowania potomków

• więzi miłości i świadomość pokrewieństwa

Scharakteryzuj ważniejsze funkcje rodziny.

Ważniejsze funkcje rodziny noszą nazwę funkcji pierwszorzędnych i zaliczamy do nich:

1. F.PROKREACYJNA - rodzenie dzieci, podtrzymywanie ciągłości biologicznej społeczeństwa

2. F. SOCJALIZACYJNA - uczenie członków rodziny, zwłaszcza dzieci, pełnienie różnych ról społecznych i przekazywanie wartości kultury

3. F. MAŁŻEŃSKA - zaspokajanie potrzeb intymnych małżonków

4. F. RODZICIELSKA - spełnianie potrzeb uczuciowych rodziców i dzieci

Jakie znasz formy małżeństwa i rodziny?

FORMY MAŁŻEŃSTWA:

1.Z punku widzenia kryterium liczby partnerów:

• monogamiczne (dwoje małżonków)

• poligamiczne ( związek mężczyzny z kilkoma kobietami, poliandria - związek kobiety z kilkoma mężczyznami)

2.Z punktu widzenia kryterium miejsca zamieszkania:

• małżeństwo matrylokalne (zamieszkuje w domu rodziny żony)

• małżeństwo patrylokalne (zamieszkuje w domu rodziny męża)

• małżeństwo neolokalne (zamieszkuje oddzielnie, we własnym lokalu)

3.Z punktu widzenia zawarcia związku małżeńskiego:

• małżeństwo cywilne, sakramentalne, cywilno - sakramentalne, bez związku formalnego (konkubinaty, kohabitacje)

FORMY RODZINY:

1. Większość ludzi żyje w dwóch podstawowych typach rodzin:

• rodzina pierwotna (macierzysta)

• rodzina założona przez siebie

2. W ujęciu historycznym wyróżnia się typy rodzin:

• pierwotna

• rycerska

• szlachecka

• chłopska

• mieszczańska

• tradycyjna

• współczesna

3. Z punktu widzenia kryterium hierarchii władzy rodzinne wyróżniamy:

• rodzinę matriarchalną (podstawą jest władza matek, kobiet)

• rodzina patriarchalna (władza dominująca należy do mężczyzn)

• rodzina demokratyczna (partnerski podział władzy)

Jakie znasz koncepcje narodu?

1. subiektywistyczna (wartości duchowe)

2. obiektywistyczna (rolę w powstawaniu narodu spełniają instytucja polityczne, zwłaszcza państwo leżące na określonym terytorium)

Wymień właściwości narodu.

• wspólnota losów historycznych

• zjawisko materialne (wspólne terytorium, gospodarka)

• jednostka polityczna (wspólnota obywateli, państwowa)

• zjawisko kulturowe (wspólny język)

• wspólnota uczucia, patriotyzm, więzi narodowe i obywatelskie.

V. PROCESY SPOŁECZNE

Na czym polegają procesy społeczne?

Procesy społeczne są serią zjawisk dotyczących osobowości, grup społecznych, zbiorowości, w taki sposób, że są one seriami zjawisk tylko społecznych.

Jak przebiega proces socjalizacji?

Proces socjalizacji trwa przez całe życie, choć ma odmienny zakres, tempo. Odbywa się za pośrednictwem:

1. procesu internalizacji (nabywanie i przyjmowanie przez jednostkę wartości oraz norm z nimi związanymi)

2. proces uczenia się i tworzenia wzorów zachowań i ról społecznych.

W czym wyraża się proces ruchliwości społecznej?

Proces ruchliwości społecznej to seria zdarzeń i zjawisk wyrażających się w postaci świadomej pozycji społecznej w przestrzeni oraz hierarchii społecznej prowadzących do postępującej stratyfikacji społecznej.

Jakie są właściwości procesu industrializacji i postindustrializacji?

PROCES INDUSTIALIZACJI W SFERZE SPOŁECZNEJ:

• spadek zatrudnienia w rolnictwie

• wzrost zatrudnienia w różnych gałęziach produkcji przemysłowej

• powstanie nowych zawodów

• wymagania profesjonalne, rozwój systemu szkolnictwa

• zmiany w stratyfikacji społecznej, powstanie nowych klas społecznych

• powstanie organizacji związków zawodowych pracobiorców

• powstanie „klasy” menedżerów

• powstanie partii politycznych

• nowoczesna organizacja pracy i współpracy

• migracje ludności wiejskiej do miast

• wzmożenie procesów ruchliwości społecznej

PROCES INDUSTIALIZACJI W SFERZE TECHNOLOGICZNEJ:

• masowa elektryfikacja i mechanizacja produkcji

• automatyzacja, robotyzacji pracy

• rozwój wynalazczości technicznej

• powstawanie nowych technologii organizacji pracy

• zastosowanie technologii wykorzystania biernych, nieodnawialnych oraz odnawialnych źródeł energii

• inwestowanie w rozwój badań naukowych, powstawanie nowych dziedzin wiedzy i nauki.

PROCES POSTINDUSTRIALIZACJI W SFERZE SPOŁECZNEJ:

• spadek zatrudnienia w przemyśle

• wzrost bezrobocia wśród robotników i byłych pracowników starej gospodarki

• szybkie zanikanie tradycyjnej klasy robotniczej

• wzrost zatrudnienia wśród pracowników nauki, personelu pomocniczego instytutów badawczych

• powstanie nowej klasy wyspecjalizowanych pracowników sektora wiedzy, usług

• powstanie nowych dziedzin wiedzy, zawodów, specjalizacji

• rozwój systemu edukacji

• migracja ludności miejskiej w kierunku prowincji, nasilenie się emigracji

• spowolnienie wzrostu liczebności, powstanie elektronicznych „wiosek”

• wzrost ruchliwości zawodowej, przestrzennej i wewnątrzpokoleniowej

• rozwarstwianie społeczeństwa

• różnicowanie stylów i wzorów życia, wzrost tolerancji społecznej

• postępująca dyfuzja technologiczna i kulturowa

• powstanie społeczeństw informacyjnych

PROCES POSTINDUSTRIALIZACJI W SFERZE EKONOMICZNEJ:

• upowszechnianie różnych modeli gospodarki liberalnej

• produkcja nowych technologii, świadczenie wyspecjalizowanych usług, wytwarzanie dochodu narodowego brutto

• produkcja wiedzy, informacji, usług, technologiczne wspieranie produkcji tradycyjnych dóbr

• przenoszenie produkcji z wielkich miast na tereny niezurbanizowane

• powstawanie przedsiębiorstw i innych organizacji gospodarczych

• istnienie wirtualnych centrów informacyjnych, biznesowych, giełdo - towarowych

• wzrost znaczenia, dominacja w ogólnym bilansie energetycznym odnawialnych źródeł energii

• postępująca globalizacja produkcji, dystrybucji i konsumpcji informacji i usług, a także globalizacja wytwarzania i inwestowania kapitału

PROCES POSTINDUSTRIALIZACJI W SFERZE TECHNOLOGICZNEJ:

• innowacyjna wiedza, nauka i edukacja, technologie, najnowocześniejsze usługi

• informatyzacja państwa, gospodarki, edukacji

• powstawanie nowych dziedzin nauki, rozwój badań stosowanych, nowe technologie rozwiązywania problemów społecznych

• preferowanie czystych, ekologicznych technologii produkcji.

Jakie znamiona cechują procesy migracyjne?

Procesy migracyjne to:

• całokształt zdarzeń i zjawisk społ. wyrażających się w formie wędrówki ludności wewnątrz terytorium państwa

• osiedlanie się w innej niż dotychczas części kraju (migracja wewnętrzna)

• napływ na terytorium kraju obywateli innych państw z zamiarem stałego pobytu (migracja zewnętrzna nosząca miano imigracji)

• wyjazdy obywateli danego państwa za granicę w celu osiedlenia się na stałe na obszarze tych krajów (migracja zewnętrzna zwana emigracją)

Jak oceniasz przebieg procesu transformacji ustrojowej w Polsce?

Proces transformacji ustrojowej w Polsce oznacza całość względnie spójnych i współzależnych przemian politycznych, ekonomicznych, społecznych i kulturowych, polegających na negacji i odrzuceniu sfalsyfikowanych zasad, wartości nierealnego socjalizmu oraz na ewolucyjnym dążeniu do modelu państwa i społeczeństwa dojrzałej demokracji.

Jakie są wymiary, zalety i słabości procesu globalizacji?

WYMIARY:

Glob. ekonomiczna, polityczna, militarna, prawna, ekologiczna, kulturalna i religijna, społeczna (obywatelska).

ZALETY:

• jest wielowymiarowym procesem rozszerzania i pogłębiania możliwości podejmowania, utrzymywania i rozwijania stosunków międzyludzkich między odległymi narodami, społecznościami terytorialnymi, grupami społecznymi oraz jednostkami poprzez wzajemne oddziaływanie na siebie ich świata polityki, gospodarki i kultury

• masowa komunikacja społ. konkurencyjnych i dopełniających się systemów wartości, wzorów zachowania, norm społecznych, stylów i filozofii życia, pracy i wypoczynku

• coraz bardziej swobodny przepływ koncepcji, programów, idei, ludzi, kapitałów, towarów, usług oraz względna wolność podmiotów tego procesu.

SŁABOŚCI:

Według kontestatorów globalizacji i jej wrogów, globalizacja zamiast rozwiązywać problemy i patologie współczesnego i późniejszego świata powoduje coraz szybsze pogłębianie się negatywnych tendencji rozwoju świata i stosunków międzyludzkich.

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

10

---