„Psychopatologia” Rosenhan, Seligmann

ZABURZENIA SOMATOFORMICZNE

• Lęk nie jest zjawiskiem powszechnym u osób cierpiących na zaburzenia somatoformiczne lub dysocjacyjne; osoby te bywają zaskakująco obojętne na swoje dolegliwości;

• Są to zaburzenia przybierające formę cielesną;

• W diagnozie należy uwzględnić 5 czynników: 1) upośledzenie czynności fizycznych (w formie ślepoty, głuchoty, paraliżu), 2) objawów nie można wyjaśnić żadnym znanym stanem fizycznym / neurologicznym, 3) dowody na to, że z objawami związane są czynniki psychiczne, 4) pacjent jest obojętny na swoje dolegliwości i nie odczuwa przed nimi lęki, 5) objawy nie podlegają dowolnej kontroli;

• Typy zaburzeń wg DSM-IV: konwersja, zaburzenia somatyzacyjne, zaburzenia bólowe, hipochondria i dysmorficzne zaburzenia ciała;

KONWERSJA:

• Jeden lub więcej objawów lub deficytów obejmujących czynności ruchowe lub czuciowe i sugerujących schorzenie neurologiczne lub inną chorobę fizyczną;

• Dostrzegalny związek objawu lub deficytu z czynnikami psychicznymi, ponieważ poprzedzone są one wystąpieniem konfliktu lub innych stresorów;

• Objaw / deficyt nie jest wywołany celowo ani udawany;

• Objawu / deficytu nie można w pełni wytłumaczyć po stosowanym badaniu chorobą somatyczną, bezpośrednim działaniem jakiejś substancji czy zachowaniem usankcjonowanym kulturowo;

• Objaw / deficyt powoduje kliniczne znaczące dolegliwości lub upośledzenie w obszarze społecznym, zawodowym lub innych ważnych obszarach albo wymaga interwencji lekarskiej;

• Objaw / deficyt nie ogranicza się do bólu czy dysfunkcji seksualnych, nie występuje wyłącznie w czasie trwania zaburzeń somatyzacyjnych i nie da się lepiej wyjaśnić innymi zaburzeniami psychicznymi.

ZABURZENIA SOMATYZACYJNE (ZESPÓŁ BRIQUETA)

• Rozmaite dolegliwości fizyczne, które zaczynają się przed 30 rokiem życia, trwają kilka lat i są powodem korzystania z porad lekarskich lub znaczącego upośledzenia w obszarze społecznym itp.

• Musi być spełnione jedno z podanych kryteriów, a poszczególne objawy mogą występować w różnych okresach trwania zaburzeń: 1) 4 objawy bólowe, 2) 2 objawy żołądkowo-jelitowe inne niż ból, 3) 1 objaw seksualny, 4) objaw pseudoneurologiczny;

• Warunek 1 lub 2: 1)Żaden z objawów nie da się w pełni wyjaśnić znaną chorobą somatyczną ani bezpośrednim działaniem żadnej substancji; 2) jeśli jest związek z chorobą somatyczną, to dolegliwości są niewspółmierne;

• Objawy nie są udawane ani wywoływane celowo;

• 15 najczęstszych objawów przyczyniających się do rozpoznania zaburzeń somatoformicznych: zmęczenie, omdlenia, palpitacje serca, zaburzenia miesiączkowania, mdłości, wzdęcia i niestrawność, bóle pleców, bóle stawów lub kończyn, zawroty głowy, bóle w klatce piersiowej, bóle brzucha, głowy, problemy seksualne, bezsenność, biegunki lub zaparcia, trudności w oddychaniu;

• Róznią się od konwersyjnych: pacjent z z.s. ma wiele dolegliwości, pacjent z knwersją - tylko jeden objaw;

• Objawy częstsze z prawej strony ciała (=zaangażowanie lewej półkuli);

ZABURZENIA BÓLOWE (PSYCHALGIA)

• Najważniejszy m objawem klinicznym jest ból w jednym lub kilku miejscach, którego intensywność wymaga interwencji lekarskiej;

• Ból wywołuje klinicznie istotne pogorszenie samopoczucia albo upośledzenie w obszarze społecznym, zawodowym itp.

• Zauważalne jest znaczenie czynników psychicznych w powstawaniu, intensywności, zaostrzeniu i utrzymywaniu się bólu;

• Objaw / deficyt nie jest wywołany celowo ani udawany;

• Ból nie da się lepiej wytłumaczyć zaburzeniami nastroju, lękowymi czy psychotycznymi i nie spełnia kryteriów dyspareunii.

• Ból jako somatyczne uzasadnienie nieodczuwalnego lęku wywołanego stresującymi zdarzeniami.

HIPOCHONDRIA

• Strach przed zachorowaniem lub przekonanie, że jest się chorym na poważną chorobę na podstawie błędnej interpretacjio objawów cielesnych;

• Objawy nie ustępują mimo właściwych badań lekarskich i zapewnień o dobrym zdrowiu;

• Przekonanie, ze jest się chorym nie osiąga siły złudzeń i nie ogranicza się do troski o wygląd;

• Obaw nie można lepiej wyjaśnić lękiem uogólnionym, zaburzeniami obs-komp, lęku panicznego, epizodem zespołu depresyjnego, lękiem separacyjnym lub innymi zaburzeniami somatoformicznymi;

• Należy wyodrębnić przypadki ze słabym rozeznaniem: jeśli przez większość czasu podczas trwania epizodu pacjent nie rozpoznaje, ze niepokój przed poważną chorobą jest przesadny lub nieuzasadniony;

• Występuje u 4% osób, które leczą się na dolegliwości fizyczne, częsta w wieku młodzieńczym, średnim i po 60; na rodzaj budzących lęk dolegliwości ma wpływ kultura (Chińczycy - obawa przed wciągnięciem penisa w głąb brzucha - koro);

• Rozpoznawanie hip. To proces eliminacji: chorób somatycznych, uogólnionego zaburzenia lękowego, obs-komp, i zaburzeń somatyzacyjnych.

DYSMORFICZNE ZABURZENIE CIAŁA

• Zaabsorbowanie wyimaginowanym defektem wyglądu. Drobne braki fizyczne wzbudzają zdecydowanie przesadną troskę;

• Niezadowolenie jest przyczyną klinicznie istotnego pogorszenia samopoczucia lub upośledzenia w obszarach społecznym, zawodowym…

• Zaabsorbowania wygladem nie można lepiej wyjaśnić innymi zaburzeniami psychicznymi (np. anoreksją).

• Zaczynają się zwykle w okresie młodzieńczym i mogą trwać przez całe życie; nieco częściej u kobiet;

• Kulturowe źródła zaburzenia (za duże stopy w Chinach);

• Skuteczne w leczeniu: inhibitor zwrotnego wychwytu SE (SRI);

DIAGNOZOWANIE Z.S.

• Przy stawiwniu diagnozy ważne rozróżnienie z.s. od:

1. symulowania - udawania objawów; symulant dowolnie kontroluje swoje objawy, może wprowadzać się w stan porażenia i niego wychodzić, trudno go nakłonić by ujawnił tę dowolną kontrolę; symulant czerpie oczywiste korzyści ze swej choroby; pacjent ze ślepotą histeryczną w przeciwieństwie do symulanta nie potyka się o przedmioty na swojej drodze;

2. zaburzeń psychosomatycznych - objaw psychosomatyczny może wyjaśnić istniejąca przyczyna fizyczna;

3. zaburzeń pozorowanych / zespołu Munchausena - pacjent świadomie wytwarza objawy choroby (przez manipulację fizjologiczną);

4. nierozpoznanej choroby fizycznej.

PODATNOŚĆ NA ZABURZENIA SOMATOFORMICZNE

• 5% wszystkich pacjentów niepsychotycznych; objawy konwersyjne występują zwykle od późnej adolescencji do wieku średniego, u dzieci i u osób starszych - rzadko; 20-40% przypadków występuje u mężczyzn; kultura jest wyznacznikiem formy jaką przybierająkonwersje (np. mrowienie skóry i pieczenie stów w Afryce); psychalgia jest najczęściej problemem ludzi dorosłych; choć niewiele przemawia za skłonnością rodzinną do zaburzeń somatorofmicznych, zaburzenia somatyzacyjne są wyjątkiem (dziesięciokrotne prawdopodobieństwo ich wystąpienia dla członków 1 rodziny); zaburzenia somatyzacyjne i psychopatia/alkoholizm jako alternatywne przejawy tej samej skłonności genetycznej;

ETIOLOGIA ZABURZEŃ

• Pogląd psychoanalityczny: objawy fizyczne spowodowane przez mechanizmy obronne;

• Teoria komunikacyjna: pacjenci konwersyjni bronią się przed smutkiem, depresją, winą lub gniewem; pacjent posługuje się chorobą aby negocjować trudne układy interpersonalne; aleksytymia - brak słów dla uczuć; ruminacja (ciągłe myślenie o problemie) - mechanizm, który sprawia, że milczenie przysparza cierpienia; reakcje konwersyjne to wołanie o pomoc;

• Teoria blokowania percepcji: w ślepocie histerycznej - informacja wzrokowa może być rejestrowana w systemie zmysłowym i bezpośrednio wpływać na zachowanie, choć nie dociera do świadomości; konwersja to hamowanie dopływu spostrzeżeń do świadomości;

Teoria	Kto jest podatny	Przyczyna objawów	Terapia
psychoanalityczna	Osoby ze specyficznymi nierozwiązanymi konfliktami	Konflikt powoduje lęk; przekształcanie w objawy fizyczne chroni przed lękiem, równocześnie symbolizując konflikt	Rozpoznawanie i przepracowywanie nierozwiązanego konfliktu
Pogląd komunikacyjny	Osoby, które mają trudności z werbalnym wyrażaniem negatywnych emocji	Objawy fizyczne komunikują innym niepokój w sposób akceptowany i zrozumiały	Rozpoznanie komunikacyjnej funkcji objawu i znalezienie bardziej akceptowanych sposobów wyrażania negatywnych emocji
Teoria blokowania spostrzeżeń	Osoby, które nie mogą znieść lęku lub złego samopoczucia psychicznego	Niemożliwy do wytrzymania lęk lub potrzeba wyrażenia niepokoju albo wzmocnienie przez złagodzenie lęku	Przepracowanie konfliktu i znalezienie bardziej akceptowanych sposobów wyrażania niepokoju.

TERAPIA

• Konfrontacja - wymuszenie ustąpienia objawów; drastyczne;

• Sugestia - przekonywanie pacjenta, że objawy ustąpią;

• Wgląd - rozpoznanie źródłowego konfliktu;

• Inne terapie - amitryptylina - środek antydepresyjny o właściwościach przeciwbólowych; ważne nie wyleczenie ale poczucie kontroli nad bólem i poprawa funkcjonowania w życiu.

---