Wprowadzenie do psychologii, początki psychologii, psychologia jako nauka.
Psyche - dusza
Logos - nauka
Psychologia z greckiego nauka o duszy.
Termin ten pojawił się dopiero w XVI w. wprowadzony przez Melanchtona (prof. wykładający na uniwersytecie w Wittenberdze).
Psychologia wyodrębniła się z filozofii, z czasem rozszczepiła się na 2 działy:
Psychologia racjonalna(związana z filozofią) inaczej spekulatywna (polega na snuciu rozważań o istocie bytu)
Psychologia naukowa (empiryczna) - twierdzenia stanowią uogólnienie wyników obserwacji rzeczywistości.
Początki psychologii racjonalnej sięgają czasów p.n.e. (liczy ponad 2000lat). Starożytne przekonanie o odrębności istnienia duszy i ciała(wg starożytnych filozofów), człowiek nie cały umiera.
Non omnis moriar - Niewszystek umrę - Horacy
Metodą badania duszy była dedukcja(wysuwanie wniosków z założeń przyjętych z góry). Założenia pochodziły ze źródeł religijnych albo systemu metafizycznego podającego ogólny pogląd na świat i życie. Duszę wyobrażano sobie jako substancję niematerialną istniejącą niezależnie od ciała, śmierć - opuszczenie ciała przez duszę.
Oderwanie się psychologii od religii, metafizyki, filozofii nastąpiło w XIX w. (1879r.) Wilhelm Wundt założył na uniwersytecie w Lipsku pierwsze laboratorium instytutu psychologicznego przyjmuje się za początek psychologii empirycznej. (Nauka o zjawiskach psychicznych - wrażeniach, spostrzeżeniach, wyobrażeniach, uczuciach, myśleniu)
Mogą być badane na podstawie samoobserwacji(psychologia introspekcyjna - wgląd do wnętrza)
Metoda introspekcyjna - bezpośrednia metoda badania zjawisk psychicznych (dostępna tylko danej osobie), poznawanie świadomości.
Introspekcja - wgląd w siebie, badanie bezpośrednie uczuć, wrażeń, myśli itp.
Niesprawdzalność sądów introspekcyjnych (są one niemożliwe do sprawdzenia przez osoby trzecie, są subiektywne)
Bezproduktywność metody introspekcyjnej - bezwartościowa, bo nie dała żadnych ogólnie przyjętych wyników. Badania tą metodą nie są wartościowe dla nauki, stają się tematem do polemiki.
Ograniczoność metody introspekcyjnej:
- u dzieci
- u chorych z zaburzeniami psychicznymi
Aktualnie występują zjawiska fizyczne i psychiczne koło siebie i są ze sobą ściśle powiązane.
Przykład1.
Zjawisko fizyczne: śmiech; psychiczne: wesołość.
Zjawisko fizyczne: płacz; psychiczne: żałość, smutek
Badanie pośrednie - na podstawie zjawisk fizycznych bada się zjawiska psychiczne.
Metody przedmiotowe:
Obserwacja
Eksperyment
Testy
Kwestionariusze
Wywiad kliniczny
Ankiety
Zjawiska fizyczne składające się na zachowanie.
Nauka o człowieku, jego zachowaniu się oraz mechanizmach, które regulują to zachowanie(zewnętrzne bodźce, sytuacje, mechanizmy wewnętrzne - mechanizmy fizjologiczne oraz mechanizmy psychologiczne - procesy poznawcze, emocjonalne, motywacyjne)
Psychologia to naukowe badanie zachowania ludzi, które pozwala ustalić, co nimi porusza i jak funkcjonuje ich psychika. To pewien sposób myślenia o tym jak ludzie radzą sobie ze swoim środowiskiem i jak zachowują się względem siebie.
Zachowanie każdego z nas jest czymś obiektywnym dla badacza niezależnym od niego samego.
Punktem wyjścia naszych opinii i ocen, sądów o innym człowieku jest jego zachowanie(może być poddawane badaniu)
Psychologia uczyniła za swój przedmiot zachowanie(zewnętrzne i wewnętrzne - które widać na podstawie tego pierwszego)
„Pokaż mi jak się zachowujesz a powiem ci, kim jesteś”
Zachowanie - jest to pewien akt, w którym występują takie elementy składowe jak procesy poznawcze(myślenie), procesy emocjonalne(radość, złość), procesy motywacyjne a całość zachowania jest nastawiona na zrealizowanie potrzeby.
Zachowania dzielimy na:
Zachowanie reaktywne - najprostsza forma zachowania. Mówimy o nim wtedy, gdy w decydujący sposób jest ono wyznaczone przez bodziec. Oznacza się je SR (Stimulus- podnieta, bodziec - wyznacza reakcję) Występuje u zwierząt i ludzi. Podstawę fizjologiczną stanowią odruchy wrodzone (bezwarunkowe) i nabyte. Odruchy nabyte tworzą się przez całe życie danej jednostki. Zachowania reaktywne w niewielkim stopniu interesują psychologię i psychologów.
Zachowania celowe - forma zachowania, przystosowanie do sytuacji niestereotypowych, zmiennych. Ma ukierunkowany przebieg i zmierza do stanu końcowego(celu). Niezbędny jest program by osiągnąć cel, jest charakterystyczne dla ludzi, jest zorganizowane. Jest przedmiotem badań psychologów i psychologii
Zachowanie obronne - Pojawia się w sytuacjach trudnych. Gdy na drodze do celu stanie przeszkoda która opóźnia drogę do celu. Jest także zainteresowaniem psychologów i pschologii.
Dzieli się na:
Zachowania zadaniowe (cel pozostaje - technika zmieniona)
Zachowanie obronne (cel zostaje zmieniony)
Funkcje zachowań:
Służy zaspokojeniu potrzeb osobistych
Ma rozwiązywać zadania stawiane człowiekowi przez określone zadania życiowe(indywidualne bądź stawiane przez grupę)
Jeśli człowiek zaspokaja swoje potrzeby i realizuje zadania bez kłopotów funkcjonuje normalnie.
Jeśli jednostka nie może spełnić jednej lub obu funkcji (ma kłopoty z zaspokajaniem potrzeb lub napotyka trudności z realizacja zadań) posiada zaburzenia zachowania.
Do zaburzeń zachowań zaliczamy:
Zaburzenia psychotyczne: nerwice, fobie, myśli natrętne, kompulsje notoryczne
Zaburzenia osobowości: psychopatie, socjopatie, charakteropatie
Formy zachowania występujące u ludzi normalnych lecz mające charakter czynów przestępczych
Procesy poznawcze
Spełniają dwie funkcje:
Służą poznaniu środowiska zewnętrznego(fizycznego)
Służą poznaniu siebie samego
Do procesów poznawczych zalicza się:
Odbiór wrażeń
Spostrzeżenia
Wyobrażenia
Myślenie
Uwaga
Pamięć
Są powiązane ze sobą systemowo. Zaburzenie jednego procesu pociąga ze sobą zaburzenia w innych procesach. Np. brak koncentracji utrudnia spostrzeganie, bark pamięci utrudnia myślenie,
Sprawne funkcjonowanie procesów warunkuje przystosowanie się jednostki do środowiska. Zapewnia człowiekowi dobrą orientację w otoczeniu, Procesy poznawcze mogą decydować o zdrowiu i życiu,
Odbiór wrażeń - podstawowe i elementarne zjawisko psychiczne pozwalające na wyodrębnienie pojedynczej cechy przedmiotu. Jest dostateczna wrażliwość analizatora(jednostka funkcjonalna układu nerwowego odbierająca, przekazująca i analizująca)
Spostrzeganie - (percepcja) zachodzi kiedy dokonana zostaje organizacja i integracja danych zmysłowych(dostarczonych przez poszczególne analizatory). Dane zmysłowe sygnalizują konkretny przedmiot. Należy zorganizować w spójną całość dane zmysłowe a następnie poprawnie je zinterpretować wtedy następuje rozpoznanie i identyfikacja przedmiotu zdarzenia, procesu, obiektu. Niezbędne są obok treści zmysłowych treści umysłowe(doświadczenie, wiedza)
Wyobrażenie - odzwierciedlenie przedmiotu niedziałającego w danej chwili na receptor stanowiące treść poprzednio dokonanych spostrzeżeń.
Jest wynikiem spostrzegania określonego przedmiotu
Jest wynikiem zachowania w pamięci treści powstałego spostrzeżenia
Wyobrażenie jest wynikiem wywołania z pamięci i ponownego przeżycia w świadomości minionych treści spostrzeżeniowych
Jest reprodukcją treści spostrzeżeń.
Dzieli się na:
Wyobrażenia odtwórcze - zależą od:
- dokładności pierwotnego spostrzeżenia
- prawidłowości procesy obserwacji
- warunków zapamiętywania (przechowywania w pamięci i przypominania sobie minionych spostrzeżeń)
Wyobrażenia twórcze - stanowią podstawowy składnik różnych dziedzin(sztuki, techniki, prac naukowych)
Myślenie - stanowi proces umysłowy na który składają się analiza i synteza. Jednostka musi odzwierciedlać relacje stosunku pomiędzy elementami rzeczywistości (stosunki strukturalne - spostrzeganie a stosunki funkcjonalne)
Myślenie - proces poznawczy, w którym odzwierciedlone są strukturalne i funkcjonalne stosunki różnych elementów rzeczywistości. Oznacza to, że myślenie zachodzi wówczas, gdy osobnik spotyka się po raz pierwszy z taką sytuacją i daje sobie z nią radę mówimy wtedy o myśleniu produktywnym.
Gdy daje rade sobie sam myślenie produktywne samodzielne.
Jeżeli ponownie znajduje wyjście z sytuacji przy pomocy innych osób jest jego myślenie również produktywne, ale nie samodzielne.
Jeżeli ponownie znajduje się w takiej lub podobnej sytuacji i rozwiązuje ją w sposób analogiczny do poprzedniego zachodzi myślenie reproduktywne.
Jeżeli sytuacja powtarza sie wielokrotne sposób postępowania przestaje być procesem myślowym a staje się nawykowym. Myślenie produktywne samodzielne, które prowadzi do poznania nowych stosunków nazywamy twórczym.
Psychologia
Dr Reiner Dańczyk