Układ szkieletowy

Szkielet dorosłego człowieka tworzy około 206 kości. Do głównej funkcji szkieletu należy

- przyczep dla mięśni

- ochrona narządów wewnętrznych

- utrzymanie pionowej postawy

- wykonywanie ruchów

- osiągnięcie określonej wielkości i kształtu ciała

Szkielet zbudowany jest z tkanki łącznej szkieletowej. Wyróżniamy: tkankę chrzęstną w skład której wchodzą chondrocyty, istota podstawowa, włókna kolagenowe, oraz tkankę kostna, która jest głównym składnikiem szkieletu. Kości połączone są ze sobą ruchomo za pomocą stawów. W strukturze kości wyróżniamy następujące struktury:

• istotę zbitą o utkaniu ścisłym budująca np. trzony kości długich

• istotę gąbczasta o utkaniu beleczkowym np. nasady kości długich

• śródkoście to istota gąbczasta w kościach płaskich czaszki

Właściwości kości:

• sprężystość

• odporność na ciśnienie i rozciągania

• mała odporność na zginanie

• zdolność do regeneracji

• plastyczność

• budowa według zasady min-max (układ beleczek kostnych zgodny z kierunkiem największego ciśnienia i rozciągania - nie tracąc na lekkości zyskują na wytrzymałości)

• w szpiku kostnym - wytwarzanie komórek krwi

W stawach można wyróżnić trzy podstawowe elementy:

• powierzchnie stawowe, które pokryte są chrząstką szklistą o dużej odporności na ścieranie

• jama stawowa - przestrzeń między powierzchniami stawowymi wypełniona śliska i tłusta mazią stawową

• torebka stawowa osłaniająca staw. Zewnętrzną powierzchnię torebki buduje tkanka łączna włóknista o dużej oporności na zerwanie, zaś wewnętrzna wyściela tzw. błona maziowa produkująca maź.

Występują także połączenia ścisłe:

• więzozrost włóknisty np. błony międzykostne

- więzozrost sprężysty np. więzadła żółte

- szew - połączenia kości czaszki

- wklinowanie - umocowanie zęba w zębodole

• chrząstkozrost np. krążki między kręgowe, spojenie łonowe

• kościozrost np. kość miedniczna

Czaszka człowieka składa się z dwóch części:

• mózgoczaszki - części odpowiedzialnej za ochronę mózgowia ( w skład mózgoczaszki wchodzą następujące kości: czołowa, dwie ciemieniowe, potyliczna, dwie skroniowe, kość sitowa i klinowa)

• trzewioczaszki - części otaczającej początkowe odcinki dróg pokarmowych i oddechowych oraz niektóre ważne orany zmysłowe (w skład trzewioczaszki wchodzą m in.: kości szczękowe, podniebienne, jarzmowe, nosowe oraz kość żuchwowa)

Kręgosłup podpiera ciało i dźwiga jego ciężar. W kręgosłupie można wyróżnić pięć odcinków:

• szyjny - 7 kręgów

• piersiowy - 12 kręgów

• lędźwiowy - 5 kręgów

• krzyżowy - 5 kręgów

• ogonowy (guziczny) - 4 lub 5 kręgów

Najbardziej nietypowe kręgi występują w okolicy szyjnej Są to: dźwigacz (atlas) i obrotnik (axis). Atlas jest zupełnie pozbawiony trzonu, praktycznie tworzą go łuki nerwowe, które4 w raz z wyrostkami poprzecznymi stanowią powierzchnie stawowe dla obu kłykci potylicznych. Takie zestawienie czaszki z kręgosłupem pozwala na wykonywanie ruchów głową w płaszczyźnie strzałkowej (potakujących). Od tyłu kręg szczytowy styka się z kręgiem obrotowym. Ten ostatni posiada charakterystyczny ząb obrotnika, który powstał z trzonu dźwigacza, pozwala on na wykonywanie obrotowych ruchów głową.

Wygięcia do przodu (w odcinkach: szyjnym i lędźwiowym) to skrzywienia kręgosłupa zwane lordozami, a wygięcia do tyłu (w odcinkach piersiowym i krzyżowym) nazywamy kifozami. Boczne skrzywienia to skoliozy.

Klatka piersiowa tworzy sprężyste rusztowanie. Tworzą ją kręgi piersiowe (12), żebra (12 par) oraz mostek. Razem tworzą one ażurowa, sprężysta osłonę płuc, serca i przełyku, pozwalająca na wykonywanie ruchów oddechowych.

W skład kośćca kończyny górnej wchodzą:

1. Kości obręczy górnej: łopatka i obojczyk

2. Kości kończyny górnej wolnej: kość ramieniowa, kości przedramienia (łokciowa i promieniowa) oraz kości dłoni (nadgarstka, śródręcza i palców).

Oto przykłady połączeń kości za pomocą więzadeł

Połączenia klatki piersiowej:

Stawy żebrowo - kręgowe

• wiązadło promieniste głowy żebra na powierzchni przedniej torebki stawowej od głowy żebra do sąsiednich trzonów kręgów i krążka międzykręgowego

• wiązadło śródstawowe głowy żebra od grzebienia głowy żebra do krążka międzykręgowego

Staw żebrowo - porzeczny

• więzadło żebrowo - poprzeczne między wyrostkiem poprzecznym i szyjką żebra

• więzadło żebrowo - poprzeczne boczne - od szczytu wyrostka poprzecznego do żebra położonego na tej samej wysokości

Stawy mostkowo - żebrowe

• więzadła mostkowo - żebrowe promieniste - biegnące promieniście od chrząstek żebrowych do mostka (powierzchnia przednia)

• więzadło mostkowo - żebrowe śródstawowe - od chrząstki żebra do mostka wew. torebki stawowej

• błona mostka - splatające się i krzyżujące ze sobą pasma więzadeł promienistych mostkowo - żebrowych na przedniej powierzchni mostka

Połączenia obręczy kończyny górnej

• więzadło kruczo - barkowe - od wyrostka barkowego do wyrostka kruczego (ponad stawem ramiennym)

• więzadło poprzeczne łopatki górne - rozpięte ponad wcięciem łopatki

Staw barkowo - obojczykowy

• więzadło barkowo - obojczykowe - torebce stawowej i ponad nią (ustalają obojczyk w stosunku do wyrostka barkowego)

• więzadło kruczo - obojczykowe - łączy wyrostek kruczy z obojczykiem

Połączenia kończyny górnej wolnej

Staw ramienny

• więzadło kruczo - ramienne

• więzadło obrąbkowo - ramienne

• obrąbek stawowy

Staw łokciowy

- staw ramienno - łokciowy

- staw ramienno - promieniowy

-staw promienno - łokciowy bliższy

• więzadło poboczne łokciowe

• więzadło poboczne promieniowe

• więzadło pierścieniowate kości promieniowej

• więzadło czworokątne

• błona międzykostna przedramienia

Staw łokciowo - promieniowy bliższy

• krążek stawowy

---