Problemy-identyfikacji-religijności-dzieła-literackiego, Filologia Polska I, Teoria Literatury


Maria Jasińska-Wojtkowska - Problemy identyfikacji religijności dzieła literackiego

K. Dybciak: Badając pierwiastki religijne w literaturze, nie sposób uniknąć postaeienia pytania, kiedy można uznać jakiś utwór za religijny, a kiedy tylko zawierający ślady kontaktów ze sferą sakralną.

Interpretacja semantyczna daje większe możliwości - przejście od identyfikacji pierwiastków przejętych z religii do uznania ich za podstawowe pierwiastki tworzące globalny sens utworu - jednak i ona nie jest ostatecznym rozwiązaniem.

  1. Religiologia - przyjęcie zasadniczych rozstrzygnięć co do podstawowych założeń tworzących teorię sacrum, religijności i religii , co umożlwia metodologicznie sensowne postawienie problemu „literatura a religia”, „literatura a sacrum”.

Religioznawstwo stosowane - bogate w terminy typu: Bóg, bóstwo, transcendens.

Książki Otto, Eliadego, Fromma - pojęcia podstawowe + różnorakość przeżyć i postaw religijnych, powszechność i ciągłość symboliki sakralnej.

Znajomość tego języka sacrum jest obowiązkowa - brak wiąże się z interpretacyjnymi zubożeniami i „twórczością własną” interpretatora (np. wieża Babel jako przenośnia mówiąca pozytywnie o współczesnej literaturze).

Wybór określonych założeń teoretycznych. Swiadomość i konsekwencja badawcza. Pozycja badacza albo respektowanie macierzystego kontekstu dzieła - obojętnie.

Nie można zacieśniać podstawowych kategorii w wypadku alternatywnego istnienia ujęć szerszych. Poezja Staffa sprzed I wojny - Bóg - tajemnicza, najwyższa moc, nie tylko osobowy Bóg, nastąpiłoby zubożenie poezji.

Teorie religijności: szeroka i wąska.

  1. Religia jako wyznanie - teoretyczny model badacza lub realne zjawisko historyczne.

  2. Religia jako historyczne zjawisko kulturowe:

  1. Zespół przekonań z zakresu szeroko rozumianej ontologii (metafizyki, kosmologii, teologii, eschatologii)

  2. Zespół przeświadczeń z dziedziny aksjologii i wynikających z nich norm i postulatów etycznych/estetycznych

  3. Zespół przeżyć wewnętrznych, które mogą stanowić w wielkiej mierze przedmiot badań psychologii i socjologii

  4. Zespół zewnętrznych form kontaktu człowieka z sacrum

  5. Poczucie więzi społecznej, czyli świadomość wewnętrznej wspólnoty wyznawców, poczucie odrębności wobec „innych”

Różnorodność mocniejszych i słabszych znaczeń pojęć religii i religijności decyduje o analogicznym zróżnicowaniu i skalowaniu charakteru religijności utworu. Każe wyróżniać typy utworów religijnych, wprowadza problematykę bogactwa i ubóstwa form religijnych, głębi i płytkości, tradycji i nowatorstwa.

Ci, którzy badają dzieło religijne, powinni posiadać dokładną znajomość religii i jej dziejów.

Wieloaspektowość terminu RELIGIA.

Alternatywne rozstrzygnięcia - współczynnik humanisty, subiektywizm interpretatora oraz pograniczoność religii i metafizyki.

Odniesienie religijności utworu do żywej wiary wyznawców czy do religii jako składnika kultury - wyjściowa religijność gatunku (utworu) przesunęła się ze sfery życia do sfery sztuki, tzw stylizacji. , np. Dziady - dobre i złe duchu jako konwencjonalne elementy misterium.

Laicyzacja, desakralizacja. Pewne tradycyjne wyobrażenia przechodzą z czasem do składnicy znaków kultury. Przejście od religii do kultury. Dystans wobec elementów genetycznie religijnych- groteska, ironia.

Problemy te są widoczne przy postawie historyczno-opisowej. Postawa pragmatyczna - naczelna instancja to rzeczywista lub postulowana świadomość religijna czy kulturowa czytelnika.

Decyzje ustosunkowania się do:

  1. Relacji wiążących dzieło lit. Z jego genezą i osobą autora

  2. Funkcji , którą w rzeczywistości spełniało dzieło w okolicznosciach jego publikacji

  3. Dzieła lit. Jako komunikatu , choćby pośredniego, na temat rzeczywistości pozaliterackiej

(genetyczne, funkcjonalne, strukturalne)

Religijność utworu - odniesienie semantycznej wymowy do sfery sacrum, kluczowe relacje osobowe w utworze

Czasem to dzieło promieniuje na autora, a nie odwrotnie.

Większy dystans pomiędzy realnym autorem a podmiotem lirycznym, tym łatwiej wziąć w cudzysłów religijność utworu i na odwrót; stylizacja (dystans) a naturalny system(brak dystansu).

Dwugłosowość stylizacji. Wyjście poza autonomię utworu przez umieszczenie go w otoku macierzystego systemu wypowiedzi. Podmiot mówiący jako alter ego twórcy. Utwory religijne-pozaliteracki autentyzm.

Krytyka a religijna interpretacja - wydobywanie z biografii autora argumentów za zastosowaniem stylizacji.

Biografizm sensu stricto - utwór jest religijny tylko okazjonalnie, konwencjonalnie.

Zależność kwalifikacji religijności utworu od pozycji i rangi elementu sacrum w strukturze literackeigo konkretu.

Tworzywo - wykorzystanie elementów religijnych z realnej, czyli konkretnej sfery rzeczywistości (wydarzenia, hagiografia). Czy dzieło literackie kontunuuje to gotowe już ukształtowanie czy wtórnie modeluje je?

Unaocznione zostały specyficzne problemy związane z badaniem religijności utworów literackich. Do badań religijności nie wystarczą wyłącznie należyte kompetencje literaturoznawcze i potoczne , czyli na ogół minimalne obycie religiologiczne. Ale nie można równiez poprzestawać tylko na przygotowaniu religioznawczym.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
II (02) Sławiński - Semantyka wypowiedzi narracyjnej, STUDIA, FILOLOGIA POLSKA, Teoria dzieła litera
III (02) Sławiński - Synchronia i diachronia, STUDIA, FILOLOGIA POLSKA, Teoria dzieła literackiego
Umberto Eco - poetyka dzieła otwartego [opracowane], FILOLOGIA POLSKA, TEORIA LITERATURY
Slawinski - problemy literaturoznawczej terminologii, filologia polska, Teoria literatury
Poetyka Arystotelesa, Filologia polska, Teoria literatury i poetyka
24. Wyka 3, Filologia Polska, Teoria literatury, TEORIA LITERATURY - OPRACOWANIE KONKRETNYCH TEKSTÓW
Akty mowy Tomasik, Filologia polska, Teoria literatury i poetyka
Rynek dobr symbolicznych, filologia polska, teoria literatury
E. Balcerzan - Sytuacja gatunków, Dokumenty - głównie filologia polska, Teoria literatury, Genologia
3. Dramat, Filologia polska, Teoria literatury
48. Balcerzan, Filologia Polska, Teoria literatury, TEORIA LITERATURY - OPRACOWANIE KONKRETNYCH TEKS
32. Poulet, Filologia Polska, Teoria literatury, TEORIA LITERATURY - OPRACOWANIE KONKRETNYCH TEKSTÓW
51. Derrida, Filologia Polska, Teoria literatury, TEORIA LITERATURY - OPRACOWANIE KONKRETNYCH TEKSTÓ
Barthes wersja pierwsza, filologia polska, teoria literatury
TEORIA LITERATURY-sylabus, Filologia polska, Teoria literatury

więcej podobnych podstron