1.PAŃSTWOWA INSPEKCJA PRACY
Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) - polski organ nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Przeprowadza planowe oraz niezapowiedziane kontrole w zakładach pracy zatrudniających pracowników. Udziela bezpłatnie porad w zakresie prawa pracy pracownikom. Dba o przestrzeganie praw pracowników.
Struktura:
W skład PIP-u wchodzą Główny Inspektorat Pracy (GIP; znajduje się w Warszawie) oraz Okręgowe Inspektoraty Pracy, których zasięg terytorialny pokrywa się z mapą województw (ile woj. tyle okręgów), inspektorzy pracy.
Organizacja:
PIP podlega Sejmowi RP, a nadzór nad nią sprawuje Rada Ochrony Pracy
Zakres działalności:
Zadaniem Państwowej Inspekcji Pracy (określony ustawą) jest kontrolowanie zakładów pracy i nadzorowanie przestrzegania prawa pracy, stosowania przepisów prawa i zasad BHP np. czy pracownik dostaje wszystko, co w umowie było zawarte (wynagrodzenie za prace, czas pracy, urlopy, ochrony praw kobiet, zatrudnionych osób niepełnosprawnych i młodocianych) i czy nie zostało coś pominięte. Analizują przyczyny wypadków i powstawania wypadków oraz chorób zawodowych. W przypadku stwierdzenia łamania praw pracowniczych inspektorzy pracy mogą prowadzić postępowanie mandatowe lub kierować do Sądu Pracy wnioski o ukaranie. W przypadku, gdy występuje drastyczne łamanie przepisów BHP, prawa pracownika i występuje bezpośrednie zagrodzenie życia lub zdrowia pracownika, inspektorzy mogą zamknąć dany zakład pracy. W przypadku, gdy tylko się naruszy przepisy BHP inspektorzy nakazują usuniecie usterki, stwierdzonych uchybień w określonym terminie. Takie kontrole mogą przeprowadzić o każdej porze dnia i nocy po uprzednim wylegitymowaniu się.
2.PAŃSTWOWA INSPEKCJA SANITARNA
Państwowa Inspekcja Sanitarna (Sanepid) - wyspecjalizowana instytucja wykonująca zadania z zakresu zdrowia publicznego, poprzez sprawowanie kontroli i nadzoru nad warunkami higieny w różnych dziedzinach życia. Inspekcja gromadzi również dane epidemiologiczne dotyczące niektórych chorób.
Struktura:
W skład GIS wchodzą:
• Departament Przeciwepidemiczny
• Departament Bezpieczeństwa Żywności i Żywienia
• Departament Higieny Środowiska
• Departament Zdrowia Publicznego i Promocji Zdrowia
• Departament Prawny
• Departament Ekonomiczno-Administracyjny
• Biuro Dyrektora Generalnego
• Biuro Głównego Inspektora
• Wydział Informatyzacji
• samodzielne stanowisko d/s audytu.
Organizacja:
PIS podlega Ministrowi Zdrowia, a jej organami są Główny Inspektor Sanitarny, wojewódzcy inspektorzy sanitarni, powiatowi inspektorzy sanitarni, graniczni inspektorzy sanitarni
Zakres działalności:
PIS jest organem nadzoru i kontroli przestrzegania zasad, przepisów higieny pracy i warunków pracy w celu ochrony zdrowia ludzkiego przed wpływem czynników szkodliwych, w szczególności m.in: zapobieganie powstawaniu chorób zakaźnych i zawodowych, prowadzenie działalności oświatowo-zdrowotnej, sprawowanie nadzoru nad stanem sanitarnym zakładów opieki zdrowotnej i przestrzeganiem zasad profilaktyki zakażeń szpitalnych
3.WYŻSZY URZĄD GÓRNICZY
Organizacja, zakres działalności:
Prezes Wyższego Urzędu Górniczego jest centralnym organem administracji rządowej, nadzorowanym przez Ministra Środowiska. Wykonuje swoje zadania przy pomocy Wyższego Urzędu Górniczego, działającego pod jego bezpośrednim kierownictwem, z wykorzystaniem nowoczesnych metod zarządzania przez jakość. Jako organ nadzoru górniczego realizuje kompleksowe usługi administracyjne na rzecz podmiotów gospodarczych, innych organów administracji rządowej i samorządowej oraz osób fizycznych w związku z prowadzeniem działalności regulowanej przepisami prawa geologicznego i górniczego. Koordynuje i nadzoruje prace dyrektorów okręgowych i specjalistycznych urzędów górniczych.
.
Prezes Wyższego Urzędu Górniczego oraz dyrektorzy okręgowych i specjalistycznych urzędów górniczych sprawują nadzór i kontrolę nad ruchem zakładów górniczych w zakresie:
• bhp oraz bezpieczeństwa pożarowego,
• ratownictwa górniczego,
• gospodarki złożami kopalin w procesie ich wydobywania,
• ochrony środowiska, w tym zapobiegania szkodom,
• budowy i likwidacji zakładu górniczego, w tym rekultywacji gruntów i zagospodarowania terenów po działalności górniczej.
Nadzorem i kontrolą objęte są:
• podziemne zakłady górnicze węgla kamiennego, rud miedzi, rud cynku i ołowiu, soli, surowców mineralnych,
• odkrywkowe zakłady górnicze węgla brunatnego, surowców skalnych, siarki i inne,
• otworowe zakłady górnicze ropy, gazu, soli, siarki, solanek, wód leczniczych i termalnych, prowadzące wiercenia za metanem z pokładów węgla,
• zakłady wykonujące roboty geologiczne,
• zakłady wykonujące bezzbiornikowe magazynowanie substancji oraz składowanie odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych,
• zakłady wykonujące roboty podziemne z zastosowaniem techniki górniczej,
• zakłady wykonujące zlecone roboty w ruchu zakładów górniczych,
podmioty zawodowo trudniące się ratownictwem górniczym
Struktura:
Prezes kieruje Urzędem przy pomocy wiceprezesów Urzędu, dyrektora generalnego Urzędu, zwanego dalej "dyrektorem generalnym", dyrektorów komórek organizacyjnych oraz naczelników samodzielnych wydziałów
4.KLASYFIKACJA ZAGROŻEŃ - mechaniczne, fizyczne, chemiczne, biologiczne, psychofizyczne.
Mechaniczne:
Zagrożenia mechaniczne to ogólne określenie tych czynników fizycznych, które mogą być przyczyną urazów powodowanych mechanicznym działaniem na człowieka różnych elementów, np. części maszyn, narzędzi, obrabianych przedmiotów, wyrzucanych materiałów stałych lub płynnych. Do podstawowych zagrożeń mechanicznych zaliczamy: zgniecenie, zmiażdżenie, przecięcie lub odcięcie; wplątanie; wciągniecie lub pochwycenie; uderzenie; przekłucie lub przebicie; starcie lub obtarcie; wytrysk cieczy o wysokim ciśnieniu (zagrożenie wytryskiem) a także poślizgnięcia i potknięcia.
Fizyczne:
Zagrożenia fizyczne często mają związek z wypadkami, pewnymi rodzajami raka, infekcjami, chorobami dróg oddechowych i czynnikami środowiskowymi.
Chemiczne:
Substancje chemiczne mogą być niebezpieczne dla ludzi i środowiska. Związki stałe mogą gromadzić się w organizmie(i powodować różnego rodzaju choroby przewlekłe), a metale ciężkie mogą zatruwać wodę, ryby i gleb.
Biologiczne:
Przez szkodliwe czynniki biologiczne w środowisku pracy (biologiczne szkodliwości zawodowe) rozumie się te mikro- i makroorganizmy oraz wytwarzane przez nie struktury i substancje, które oddziałują negatywnie na organizm człowieka w procesie pracy i mogą być przyczyną chorób zawodowych lub para zawodowych
Psychofizyczne:
a) obciążenie fizyczne
• statyczne,
• dynamiczne,
b) obciążenie nerwowo-psychiczne
• obciążenie umysłu,
• niedociążenie lub przeciążenie percepcyjne,
• obciążenie emocjonalne
5. WYPADEK PRZY PRACY- nagłe zdarzenie, wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą.
Klasyfikacja wypadków przy pracy:
• wg charakteru urazu
• wg umiejscowienia uszkodzenia ciała
• wg typu wypadku
• wg czynnika powodującego wypadek
6. CHOROBA ZAWODOWA - choroba określona w wykazie chorób zawodowych, jeżeli została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub sposobem wykonywania pracy.
Do chorób zawodowych zalicza się m.in.:
• astma oskrzelowa
• gorączka metaliczna
• ołowica
• pylica płuc
• rozedma płuc
• zespół wibracyjny
7. OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO - uważne przyjrzenie się wykonywanej pracy oraz miejscu, w którym jest ona wykonywana i ustalenie, jakie czynniki (np. substancje chemiczne, hałas, nieprawidłowe oświetlenie) mogą mieć niekorzystny wpływ na zdrowie pracowników.
RYZYKO ZAWODOWE - jest to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń, związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobie wykonywania pracy
Podstawowe etapy oceny ryzyka zawodowego:
1.Zebrać potrzebne do oceny ryzyka informacje
2.Przeprowadzić identyfikację zagrożeń
3.Oszacować ryzyko zawodowe związane z każdym z identyfikowanych zagrożeń
4.Wyznaczyć dopuszczalność ryzyka zawodowego
5.Zaplanować działania korygujące lub zapobiegawcze, które należy zastosować w celu
wyeliminowania lub ograniczenia ryzyka zawodowego
6.Zrealizować zaplanowane działania
7. Poinformować pracowników o wynikach oceny ryzyka zawodowego
8. Sprawdzić skuteczność zrealizowanych działań
9.Przeprowadzać okresowo ocenę ryzyka zawodowego
8. SYSTEM ZARZĄDZANIA BHP - część ogólnego systemu zarządzania organizacją, który obejmuje strukturę organizacyjną, planowanie, odpowiedzialności, zasady postępowania, procedury, procesy i zasoby potrzebne do opracowania, wdrażania, realizowania, przeglądu i utrzymania polityki bezpieczeństwa i higieny pracy
System zarządzania BHP, którego wdrożenie powinno prowadzić do osiągania stałej poprawy bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników można zaprojektować na podstawie wymagań i wytycznych zawartych w polskich normach:
PN-N-18001:2004 „Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wymagania”
PN-N-18004:2000 „Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wytyczne”.
Podstawowe wymagania dotyczące systemów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy według krajowych norm serii PN-N-18000 i zagranicznych BS 8800, OHSAS, ILO-OSH są bardzo
9. Profilaktyka zdrowotna - działania mające na celu zapobieganie chorobom, poprzez ich wczesne wykrycie i leczenie. Wyróżniamy następujące fazy:
profilaktyka wczesna - utrwalanie prawidłowych wzorców zdrowego stylu życia
profilaktyka pierwotna (I fazy) - zapobieganie chorobom poprzez kontrolowanie czynników ryzyka
profilaktyka wtórna (II fazy) - zapobieganie konsekwencjom choroby poprzez jej wczesne wykrycie i leczenie (przesiewowe badanie skriningowe)
profilaktyka III fazy - zahamowanie postępu choroby oraz ograniczenie powikłań
10. Kodeks Pracy
Kodeks Pracy - określa prawa i obowiązki pracowników i pracodawców. Akt normatywny stanowiący zbiór przepisów regulujących prawa i obowiązki objęte stosunkiem pracy w odniesieniu do wszystkich pracowników, bez względu na podstawę prawną ich zatrudnienia oraz pracodawców. Obecnie w Polsce obowiązuje ustawa z dnia 26 czerwca 1974roku.
Dział X Kodeksu Pracy - podstawowe wymagania prawne dotyczące BHP oraz wiele rozporządzeń, a w tym najważniejsze Rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz Polskie Normy.
BHP - powszechnie używana nazwa określająca zarówno zbiór zasad dotyczących bezpiecznego i higienicznego wykonywania pracy, jak również osobna dziedzina wiedzy zajmująca się kształtowanie właściwych warunków pracy. Wchodzi w zakres zainteresowań ergonomii, medycyny pracy, ekonomiki pracy i inne.
Akt prawny - rezultat tworzenia lub stosowanie prawa przez właściwy organ państwowy lub samorządowy. Zawiera nazwę, określenie organu wydającego, datę publikacji i datę wejścia w życie, preambułę oraz pogrupowane w artykuły i paragrafy, przepisy prawne. Akt prawny rozumiany jest też jako działanie organu państwa lub podmiotu prawnego, zgodne z obowiązującymi przepisami w celu wywołania skutków prawnych w konkretnym stosunku prawnym.
11. Badania lekarskie
Badania lekarskie - podstawowym obowiązkiem pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, jest chronienie życia i zdrowia pracowników. W ramach tego dokonuje się profilaktycznych badań lekarskich. Wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje badań : wstępne, okresowe, kontrolne. Ponadto pracodawca zatrudniający pracowników w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających, jest obowiązany zapewnić tym osobom okresowa badania lekarskie, także: po zaprzestaniu pracy w kontakcie z tymi substancjami oraz po rozwiązaniu umowy o pracę (jeśli poszkodowany wyrazi taką chęć). Wstępnym badaniom lekarskim podlegają: osoby przyjmowane do pracy, pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy. Badaniom wstępnym nie podlegają jednak osoby przyjmowane ponownie do pracy u danego pracodawcy na to samo stanowisko lun na stanowiska o takich samych warunkach pracy. Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. Pracownik podlega również okresowym badaniom lekarskim, a w przypadku gdy niezdolny jest do pracy z powodu choroby dłużej niż 30 dni, podlega ponadto kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku. Badania przeprowadza się w wojewódzkim ośrodku medycyny pracy, właściwym ze względu na miejsce świadczenia pracy lub siedzibę jednostki organizacyjnej, w której jest zatrudnione pracownik, ale może to być również inna jednostka, która realizuje zadania takiego ośrodka. Badania wykonuje się co 2, 3 lub 4 lata w zależności od rodzaju wykonywanej pracy i warunków jej świadczenia. Okresowe i kontrolne badania lekarskie pracownik przeprowadza w miarę możliwości w godzinach pracy. Nie jest to jednak równoznaczne z udzielaniem pracownikowi całego dnia wolnego. Za czas niewykonywanie w tym czasie pracy, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, a w razie przejazdu na te badania do innej miejscowości przysługują mu należności na pokrycie kosztów przejazdu. Koszt badań lekarskich ponosi pracodawca z własnych środków.
12. szkolenia BHP
Każdy pracownik, student musi być przeszkolony. Szczególnie dokładna znajomość zasad i przepisów BHP wymagana jest od osób zajmujących stanowiska kierownicze. Niezależnie od szkoleń prowadzonych w różnych formach dla różnych grup pracowniczych, każdy pracownik powinnien w ramach podnoszenia swoich kwalifikacji zawodowych poszerzać swoją wiedzę z zakresu BHP przez czytanie odpowiedniej literatury, czasopism itp. Powinno trwać co najmniej 6 godzin. Składa się z instruktaży ogólnego i instruktażu na stanowisku pracy. Szkolenie wstępne powinno kończyć się sprawdzeniem nabytych umiejętności przy dziale kierownika, mistrza i przedstawiciela społecznej inspekcji pracy.
13. GUS - Główny Urząd Statystyczne
Główny urząd Statystyczy (GUS) - centralny organ administracji państwowej zajmujący się zbieraniem inforamcji statystycznych na temat większości dziedzin życia publicznego i niektórych stron życia prywatnego. Do przekazywania danych obligują odpowiednie przepisy prawa. Dane mogą być udostępniane tylko w formach zagregowanej(opracowanej), która uniemożliwia identyfikację pojedynczych respondentów (tajemnica statystyczna). Na czele GUS stoi Prezes GUS, który sprawuje swe funkcje w randze ministra i podlega Prezesowi Rady Ministrów. Jest wybierany na 5-letnią kadencję. Prezesowi podlega 16 urzędów statystycznych ( w miastach wojewódzkich). Prezes GUS prowadzi kulka centralnych rejestrów m.in. REGON, TERYT. Prezes GUS ogłasza wyłącznie komunikaty i informacje dotyczące najważniejszych wskaźników charakteryzujących sytuacje społeczno-gospodarczą kraju. GUS nie prowadzi badań opinii publicznej.