Strelau - UCZENIE SIĘ WYKRACZAJĄCE POZA WARUNKOWANIE (rozdział 18)

UCZENIE SIĘ - proces prowadzący do zmian w zachowaniu, dokonujący się na podłożu indywidualnego doświadczenia; jest możliwy dzięki pamięci.

Doświadczenie to gromadzone i opracowywane dane, które jednostka pozyskuje na drodze aktywności własnej. Decyduje o odbiorze i rozumieniu rzeczywistości, jak również o zachowaniach. Jest traktowane jako sieć poznawcza, która ułatwia odczytywanie i porządkowanie informacji; ta sieć określa relacje między człowiekiem a otoczeniem, umożliwia wykonywanie czynności wg planu i nadzorowanie ich. Koordynuje rzeczywistość z jej umysłowymi modelami.

UCZENIE SIĘ SPOŁECZNE - proces budowania obrazu świata i siebie w swoim umyśle, dzięki czemu jesteśmy bardziej przystosowani. Zachodzi często w kontaktach z innymi. Opiera się na naśladownictwie lub modelowaniu.

Odebrane informacje trafiają do rejestru sensorycznego, potem przechodzą do pamięci operacyjnej, gdzie są opracowywane. Dane z pamięci operacyjnej mogą przejść do pamięci długotrwałej, ale muszą być powiązane z informacjami uprzednio zmagazynowanymi.

Formy umysłowego zaangażowania osoby uczącej się:

• formułowanie i precyzowanie celu uczenia się

• uruchamianie i wprowadzanie w życie strategii poznawczych

• stosowanie strategii kontrolnych

Człowiek jest podmiotem uczenia się, decyduje o jego przebiegu i wynikach.

WIEDZA - system informacji zakodowany w pamięci długotrwałej, dzięki nim odwzorowujemy świat.

Rodzaje wiedzy:

• deklaratywna - „wiedza, że”; odnosi się do rzeczy i zdarzeń oraz do relacji między nimi

• proceduralna - „wiedza, jak”; znajomość sposobów działania

• metawiedza - odrębne przekonania i sądy o sobie jako jednostce uczącej się

Metapamięć:

• pełni funkcje regulacyjne

• gdy jest sztywna lub źle zhierarchizowana nie wspomaga uczenia się

• gdy jest zautomatyzowana z trudem się ją aktualizuje

• zależy od ogólnych zdolności poznawczych

• pomaga w uczeniu się, gdy towarzyszą jej umiejętności realizacyjne

REPREZENTACJA - odwzorowanie w umyśle całości lub części rzeczywistości zewnętrznej lub wewnętrznego świata jednostki. Jest możliwe dzięki spostrzeganiu i myśleniu, pamięć semantyczna odgrywa w nim ważną rolę.

Wg Winogrady reprezentacja jest odwzorowaniem otoczenia dokonywanym na podstawie danych zawartych w pamięci długotrwałej, które nie są zmienione przez interpretacje.

Wg konstruktywistów reprezentacja powstaje na skutek odwzorowania otoczenia na podstawie wnioskowań z informacji zawartych w pamięci długotrwałej, ulegają one zmianom w wyniku interpretacji poprzednich doświadczeń.

Podstawową funkcją reprezentacji jest konceptualizacja świata. Wyodrębnianie stałych elementów z otoczenia umożliwia dobrą orientację, planowanie, przewidywanie i działanie.

Model ludzkiej pamięci skojarzeniowej (Andersona) pamięć operacyjna pełni funkcję centralnego procesora, bo łączy pamięć deklaratywną i proceduralną, przechowuje dane potencjalnie przydatne w określonej sytuacji, są w niej wykonywane bieżące operacje. W pamięci deklaratywnej są przechowywane i wydobywane dane faktograficzne. Pamięć proceduralna zawiera produkcje („jeżeli, to”).

Nabywanie wiedzy:

• poprzez formalne kształcenie

• poprzez uogólnianie własnych doświadczeń życiowych

UCZENIE SIĘ INDUKCYJNE - poznawanie struktury i prawidłowości jakiejś dziedziny bez bezpośredniego uczenia; formułowanie wniosków wykraczających poza bezpośrednie doświadczenie.

Postaci uczenia się indukcyjnego:

• tworzenie się pojęć

• wnioskowanie przyczynowo - skutkowe

• opanowywanie języka

Wiedza ma charakter subiektywny. Zróżnicowanie indywidualne dotyczy zasobu wiedzy, jej zawartości, sposobu i poziomu zorganizowania.

WIEDZA UKRYTA - wiemy więcej, niż potrafimy wyrazić słowami.

Informacje, które są przyswajane w niezorganizowany sposób gorzej sobie przypominamy.

STRATEGIE UCZENIA SIĘ - metody i techniki stosowane w celu pozyskiwania danych.

STRATEGIE POZNAWCZE - zachowania zewnętrzne i wewnętrzne umożliwiające magazynowanie i wydobywanie informacji z pamięci; procedury organizacji materiału pamięciowego.

STRATEGIE METAPOZNAWCZE - procedury wykorzystywane do planowania, nadzorowania i regulowania działań na poziomie symbolicznym (w umyśle).

Strategie są intencjonalne i ukierunkowane; podmiot jest aktywny.

Strategie stosowane podczas uczenia się:

• organizowanie - wyodrębnianie istotnych elementów w materiale i odnajdywanie powiązań między nimi; sposób rozumienia treści

• elaboracja - powiązanie przyswojonego materiału z posiadaną wiedzą

Etapy strategii uczenia się obszernych materiałów (PQ4R):

• przeglądanie tekstu

• stawianie pytań do każdej wyodrębnionej części tekstu

• czytanie każdej części w poszukiwaniu odpowiedzi na pytania

• zastanawianie się nad fragmentem i próba zrozumienia go w kontekście posiadanej wiedzy

• zaktualizowanie informacji zamieszczonych w danej części, z uwzględnieniem odpowiedzi na postawione pytania

• myślowe przejrzenie tekstu polegające na odtworzeniu głównych punktów i sformułowanie odpowiedzi na poszczególne pytania

Wg Andersona kształtowanie się umiejętności ma charakter ciągły. Wiedza deklaratywna stopniowo przekształca się w proceduralną. Etap pośredni jest nazywany kompilacyjnym.

Elementy mechanizmu kompilacji:

• kompozycja - redukowanie szeregu operacji do jednej, która zastępuje cały ciąg; stopniowa automatyzacja czynności

• proceduralizacja - produkcje nie muszą być już przechowywane w pamięci operacyjnej; ważne informacje zostają wbudowane w pamięć długotrwałą

METAPOZNANIE - wiedza jednostki na temat jej procesów poznawczych i ich wyników.

Funkcje procesów kontrolnych:

• planowanie - ocena zadania, sprecyzowanie celu uczenia się, decyzje o wyborze strategii

• nadzór wykonania - bieżąca ocena efektywności wybranych strategii

• regulacja - utrzymanie kierunku działania lub zmiana strategii w celu zwiększenia efektywności uczenia się

Kontrolowanie odbywa się w pamięci operacyjnej. W kontroli uczestniczy uwaga wewnętrzna i myślenie. Dzięki niej oceniamy poziom rozumienia treści i postępy w nauce, odróżniamy znane informacje od nieznanych. Kontrola zwiększa końcowe rezultaty uczenia się.

Ja jest często ujmowane jako statyczny rdzeń samowiedzy.

świadomość działająca introspekcja doświadczenia działanie refleksyjne

[świadomość reprezentacji] [świadomość pragmatyczna] [świadomość hermeneutyczna] [świadomość dorastająca]

3

---