Idealizm - nurt klasyczny
- najwcześniejszy z istniejących w nauce o stosunkach międzynarodowych, określany jako „przednaukowy” lub „archonaukowy” osadzony jest na paradygmatach idealistycznym i realistycznym - oba symbolizują redukcjonistyczne lub atomistyczne podejście do rzeczywistości międzynarodowej
- rozwijał się w 3 fazach: lata 30. XX w., bezpośrednio po 1945 do połowy lat 50., lata 70.
- w USA rozpoczęto badania naukowe nad stosunkami mn.
· chciano przenieść amerykańskie ideały na Europę
· potrzeba przełamania izolacjonistycznych postaw wobec świata i potrzeba uzasadnienia roli USA w świecie
- prezydent Woodrow Wilson był przekonany, że najlepszym sposobem budowy pokoju jest promocja demokracji, a działania państw poddane ocenom etycznym pozwolą zbudować ład mn.
- przed I wojną Wilson chciał, aby Stany mogły zaistnieć w świecie jako państwo neutralne
· w przemówieniu do Kongresu 22.01.1917 mówił o koncepcji zawarcia pokoju bez zwycięzców i zwyciężonych, krytykował europejską równowagę sił, która miała powstrzymać wybuch wojny
· krytykował państwa, które chciały utrzymać pokój w oparciu o siłę militarną
· pokój dla Wilsona nie był tylko brakiem wojny - oznaczał swobodę handlu, poruszania się itd.
- na kształtowanie się postawy Wilsona wpłynęła idea „Boskiego przeznaczenia” (Manifest Destany), obecna w polityce amerykańskiej od 1845
· miała zabarwienie idealistyczne, etyczne oraz religijne; Stany opierały swoje ideały (wolność, pokój, ład społeczny) na najwyższym prawie, dotyczyło to także quasi - naukowej i metafizycznej misji USA
· idea ta stworzyła teoretyczne podwaliny rozwoju paradygmatu idealistycznego w zagranicznej polityce Stanów
- odwołując się do praw naturalnych Wilson, tworzył podwaliny nauki o stosunkach mn. Na wartościach sformułowanych przez Vittoria i Grocjusza
· elementy przebudowy stosunków Wilson zawarł w „14 Punktach Prezydenta W. Wilsona”
·podstawowe hasła: demokratyzacja stosunków wewnątrzpaństwowych i mn., wolność w przepływie ludzi i idei, utworzenie organizacji międzynarodowej, liberalizm gospodarczy i handlowy, poszanowanie prawa międzynarodowego i norm, którymi rządzi się społeczność mn., pokojowe formy rozwiązywania sporów mn.
- program przebudowy stosunków przede wszystkim zakładał, że państwo w swych stosunkach z innymi państwami może działać dobrze lub źle, moralnie lub amoralnie, ale zawsze podlega procesowi stałego moralnego doskonalenia się
· państwo jako istota rozumna kieruje się prawem rozumu i przekłada spokojne współżycie nad wojnę i przemoc
· do innych kieruje się prawem i normami tworzonego przez człowieka rozumnego
· państwo jest najważniejszym aktorem stosunków mn. i prowadzi politykę wew. i zew. zgodnie z normami etycznymi i uznanym katalogiem wartości
· w idealistycznym modelu (archetypie) stosunków mn. między państwami panuje zgoda i harmonia, państwa poszukują tego, co je łączy, a nie dzieli, redukują sprzeczności interesów do poziomu niezagrażającego ich bezpieczeństwu. Jeżeli pojawią się już wojny to są one „spiskiem” złych narodów, a nie właściwością społeczności stosunków mn. czy niechęci polityków do sięgania po pokojowe środki rozwiązywania spornych problemów
- podejście idealistyczne jest przykładem normatywistycznego oglądu rzeczywistości
· państwo postrzega się jako kategoriach antropomorficznych tak jak postrzega się jednostkę w społeczeństwie
- tezy szkoły idealistycznej:
1. Państwo jest podstawowym aktorem w stosunkach mn.
2. W systemie mn. istnieje zbieżność interesów aniżeli ich rozbieżność.
3. Polityka zagraniczna zgodna z katalogiem wartości moralnych
4. Prawo mn. i jego przestrzeganie jest instrumentem i gwarantem stałego pokoju, pokojowe sposoby rozwiązywania sporów mn. stanowią zaś o jego trwałości
5. Organizacje międzynarodowe stanowią - oprócz prawa mn. i opinii publicznej - ważny instrument polityki mn.
- twórcy tego liberalnego modelu stosunków mn. myśleli i pisali o świecie takim jakim powinien być, a nie takim jakim jest, o polityce zagranicznej i międzynarodowej, w których przestrzega się racji innych, postępuje moralnie i szuka kompromisu, czyli stanach idealnych, nierzeczywistych.
· w tej propozycji oglądu świata więcej jest myśli filozoficznej Grocjusza, Vittoria czy Suareza niż racjonalnej kalkulacji
· słabością tego paradygmatu jest to, że jego twórcy ograniczali się do jego opisania, stosując do tego klasyczną dedukcję nie starając się wyjaśnić, dlaczego tak jest
· etyczne i moralne wartości, o których 200 lat wcześniej pisał Grocjusz, przyczyniły się do rozwoju nowożytnego prawa międzynarodowego
- idealistyczny program przebudowy stosunków międzynarodowych nie przetrwał wielkiego kryzysu lat 30. XX wieku
· podejście idealistyczne w okresie dwudziestolecia międzywojennego było tylko teorią
· był niefunkcjonalny w realnym świecie polityki gdzie państwa dążą do poszerzenia swojej siły i skali wpływów, więc jest to bardziej zrozumiałe od wizji świata bez konfliktów i wojen
· dla wielu był pociągający, ponieważ oznaczał postęp, sprawiedliwość, współpracę, ale dla innych wydawał się nieprawdziwy, bo był budowany na deklaracjach i moralnej kazuistyce
· jednak główne założenia pozwoliły na powstanie idealistycznego paradygmatu w nauce o stosunkach mn.
- okres międzywojenny z konfliktami lokalnymi, z nowymi systemami politycznymi był okresem krystalizowania się nowego podejścia do państw i ich relacji; także upadające i powstające potęgi - wytworzyło to konkurencję dla idealistycznego podejścia w stosunkach
- wybuch II wojny całkowicie zdyskredytował założenia koncepcyjne idealizmu: gotowość państw do negocjacji, szacunek dla prawa mn. i reguły rządzące społecznością mn.
· powstały nowe normy, kategorie, wartości, jakimi kierowały się państwa w polityce zagranicznej
· paradygmat idealistyczny nie przystawał do gwałtownie zmieniającej się rzeczywistości w dwudziestoleciu: odchodzenie od zasad liberalnych i demokratycznych, prawo mn. było łamane przez najsilniejszych
· interesy poszczególnych państw były ważniejsze od interesów wspólnoty mn. czy dóbr uniwersalnych jak pokój, sprawiedliwość, solidaryzm międzynarodowy
-opisywany przez idealistów świat był wizją świata, jaki mógłby być lub jakim chcieli go widzieć
- odwoływanie się do wartości etycznych, norm prawa mn. czy moralności coraz bardziej obnażało nieadekwatność proponowanych metod i środków w polityce zagranicznej
· powstało zapotrzebowanie na paradygmat, który przedstawia świata takim jakim jest w rzeczywistości - realistyczny - a nie takim jakim chcieli go wiedzieć twórcy idealizmu
· polityka zagraniczna i międzynarodowa jest sferą walki o władzę i wpływy