RODZAJE BRONI KONWENCJONALNEJ
BROŃ
zbiór przedmiotów materialnych, stanowiących narzędzia do walki zbrojnej obronnej lub zaczepnej (broń wojskowa), polowania na zwierzynę łowną (broń myśliwska) oraz rywalizacji sportowej (broń sportowa). Rozwój broni jest ściśle związany z ogólnym rozwojem cywilizacji, a zwłaszcza z rozwojem sposobu produkcji dóbr materialnych. W ujęciu historycznym całość dziejów broni dzieli się na cztery wielkie okresy: starożytny (do końca V w.), średniowieczny (do końca XV w.), nowożytny (do połowy XIX w.) i współczesny. Broń starożytna, średniowieczna i nowożytna nazywana jest ogólnie -bronią dawną lub historyczną, a broń okresu współczesnego -bronią współczesną. Ze względu na sposób wykorzystania wyróżnia się broń do walki wręcz (broń biała), do walki na odległość (broń miotająca) oraz broń do osłony różnych części ciała (broń ochronna)
wychodzący obecnie z użycia termin, oznaczający rodzaj wojsk np. broń pancerna.
BROŃ KONWENCJONALNA (KLASYCZNA)
Wszystkie rodzaje broni z wyjątkiem broni masowego rażenia; określana też jako klasyczna lub zwykła, W szczególności termin ten obejmuje broń strzelecką i artyleryjską strzelającą pociskami zwykłymi oraz rakietową z głowicami konwencjonalnymi.
BROŃ DAWNA
Ogólna nazwa broni wytwarzanej i powszechnie stosowanej w okresie starożytnym, średniowiecznym i nowożytnym. W porównaniu z bronią współczesną. charakteryzuje się stosunkowo niską efektywnością bojową. Do końca okresu średniowiecznego główną rolę odgrywała broń biała, rozpowszechniła się także broń miotająca oraz broń ochronna. Począwszy od XV w. dominującą rolę zaczęła przejmować broń palna. Okres starożytny obejmuje broń obu epok kamiennych - paleolitu i neolitu (m.in. ręczne siekierki kamienne bez drzewca, maczugi, sztylety kościane i kamienne, płaskie siekierki kamienne, siekieromłoty łuki kościane, kamienne i kościane groty strzał i oszczepów), miedzianą, brązową i żelazną broń starego, średniego i nowego państwa egipskiego (m.in. puginały, topory, buławotopory, miecze sierpowe, groty strzał, tarcze ochronne, włócznie, proste lub zagięte miecze obosieczne, pancerze łuskowe, wozy bojowe zaprzężone w konie), broń asyryjską (m.in. hełmy stożkowe i grzebieniowe, miecze, proce, włócznie, pancerze skórzane i łuskowe, wozy bojowe) oraz broń grecką, macedońską i rzymską (m.in. włócznie, miecze, tarcze ochronne, hełmy, łuskowe, płytowe, pancerze kolcze i skórzane, oszczepy, piki, pasy bojowe, balisty, katapulty). Koniec okresu starożytnego i początek średniowiecznego nastąpił wraz z upadkiem Cesarstwa Zachodnio - Rzymskiego (koniec V w.), gdy rozpoczął się powolny zanik rzymskiej sztuki wojennej, stanowiącej kulminacyjny punkt rozwoju broni starożytnej. Okres średniowieczny obejmuje broń ludów germańskich, głównie Franków (m.in. miecze, noże, włócznie, oszczepy, siekiery bojowe, hełmy obręczowe), broń Merowingów i Karolingów (m.in. hełmy obręczowe, miecze, zbroje łuskowe, włócznie), broń Słowian (m.in. łuki, włócznie), broń okresu wypraw krzyżowych (m.in. kolczugi, łuki, kusze, machiny miotające) oraz broń palną. Koniec okresu średniowiecznego i początek nowożytnego przypada na wiek XV, gdy rozwój i upowszechnienie broni palnej wywołało przełom w dziejach uzbrojenia, fortyfikacji i sztuki wojennej.
W okresie nowożytnym machiny miotające zastępowano bronią palną, stopniowo zanikało uzbrojenie ochronne nie zabezpieczające przed pociskami broni palnej a następnie broń drzewcowa (kopie, piki, lance) i obuchowa (cepy, młoty bojowe).
W broni palnej nastąpiło wyraźne wyodrębnienie broni strzeleckiej i broni artyleryjskiej. Artyleria przekształciła się w samodzielny rodzaj wojsk. Obok ciężkich dział stacjonarnych (bombardy, moździerze, kolubryny) pojawiły się działa ciągnione (kartauny), a następnie lekkie działa polowe (działa regimentowe). Lufy dział (o gładkim przewodzie - bez zamka) odlewano ze spiżu. Wprowadzono mechanizmy naprowadzania i przyrządy celownicze. Kule kamienne zastępowano ołowianymi a następnie lanymi kulami żeliwnymi. Zaczęto stosować kartacze (kamienne i ołowiane), szrapnele, pociski zapalające, granaty odłamkowe oraz zespolone ładunki miotające. Zmniejszono liczbę i ujednolicono kaliber dział. Obok fortecznej, pozycyjnej i nadbrzeżnej powstała artyleria polowa (batalionowa, pułkowa, dywizyjna, korpuśna) - do ogniowego wsparcia działań piechoty. W zakresie broni strzeleckiej ciężkie hakownice zastąpiono znacznie lżejszymi rusznicami (arkebuzami), następnie muszkietami i karabinami (fuzjami, flintami). Upowszechniły się także karabinki i pistolety, zwłaszcza w jeździe - eliminując broń drzewcową. Stosowana jest także (zwłaszcza w XVI w.) broń złożona: pistolety - czekany, pistolety - topory, pistolety-puginały, pistolety-miecze, broń użyteczna w razie niewypału lub niecelnego strzału. Broń strzelecka tego okresu była bronią odprzodową, jednostrzałową, początkowo gładkolufową, następnie bruzdowaną o kalibrze 15-19 mm. Wyposażona początkowo w zamki lontowe, następnie kołowe, skałkowe i kapiszonowe. Okres nowożytny w historii rozwoju broni kończy się w połowie XIX w., gdy w powszechnym użyciu znajduje się broń strzelecka odprzodowa, z bruzdowaną lufą staliwną, wyposażoną w zamek kapiszonowy oraz broń artyleryjska odprzodowa gładkolufowa o donośności nie przekraczającej 6 km. Łoża dział były drewniane, sztywne, wyposażone w śrubowy mechanizm podniesieniowy, osie żelazne, koła drewniane z żelaznymi obręczami.
BROŃ WSPÓŁCZESNA
Ogólna nazwa broni wytwarzanej i powszechnie stosowanej w okresie współczesnym. W porównaniu z bronią dawną charakteryzuje się wyższą efektywnością bojową. W okresie tym dominującą rolę odgrywa broń palna. Zanikła prawie zupełnie broń ochronna, bezpośrednia (z wyjątkiem hełmów) oraz broń biała (do XX w. przetrwała tylko lanca i szabla w kawalerii). Powstały nowe rodzaje broni: samoloty, czołgi, broń chemiczna, broń biologiczna, rakietowa, broń masowego rażenia. Jako początek okresu współczesnego przyjęto połowę XIX w., kiedy to w miejsce odprzodowej kapiszonowej broni strzeleckiej wprowadzono i upowszechniono karabiny odtylcowe strzelające nabojami zespolonymi (Dreyse wz.41). Równocześnie gładkolufowe, odprzodowe, spiżowe działa artyleryjskie zaczęto powoli zastępować bruzdowanymi, odtylcowymi działami staliwnymi, strzelającymi wydłużonymi pociskami walcowymi. Zapoczątkowany został proces szybkiego rozwoju broni palnej, idący w kierunku zwiększenia szybkostrzelności, donośności, trwałości, manewrowości i niezawodności działania. W jego rezultacie w końcu XIX w upowszechniła się palna szybkostrzelna broń strzelecka oraz dalekonośna broń artyleryjska. Było to możliwe dzięki wielu innowacjom, takim jak: działo o gładkościennej stalowej lufie (J. Mayer - 1844); odprzodowe działo bruzdowane z zamkiem klinowym (G. Cavalli — 1846 r.), walcowe pociski działowe wystrzeliwane z luf bruzdowanych, wykorzystanie odrzutu do otwarcia zamka (Bessemer - 1853 r.), rewolwerowa łuska miedziana z bocznym zapłonem (Lefaucheux - 1853 r.), działo odprzodowe z lufą bruzdowaną i zamkiem klinowym (W.G. Armstrong - 1855 r.), sposób wytapiania wysokogatunkowej stali (Bessemer - 1855 r.); pierwszy rewolwer na nabój z łuską o centralnym zapłonie (nabój Floberta) (firma Smith and Wesson - 1857 r.), pierwszy hamulec wylotowy (1860 r.), materiał kruszący - trotyl (Wilbrand - 1863 r.), łuska mosiężna z centralnym zapłonem, ze spłonką i kowadełkiem (H. Berden -1865 r.), karabin powtarzalny (Vetterli - 1869 r.), łuska działowa (Refye - 1870 r.), armata przeciwbalonowa (firma Krupp - 1870 r.), armata z krótkim odrzutem lufy, wyposażona w
hydrauliczny opornik i sprężynowy powrotnik (W. Baranowski -1872 r.), zamek działowy z uszczelniaczem plastycznym (Ch. R. Bange -1872 r.), stalowe łoże działowe (1874 r.), wprowadzenie pierścieni wiodących i centrujących w pociskach artyleryjskich (1877 r.), szybkostrzelna armata polowa z zamkiem rewolwerowym (firma Hochkiss - 1879 r.), karabin maszynowy (H.S. Maxim - 1883 r.), proch bezdymny nitrocelulozowy (P. Vielle - 1886 r.), nabój z prochem bezdymnym i karabin powtarzalny Lebel. wz. 1886, przystosowany do tego naboju (L.N. Lebel - 1886 r.), proch bezdymny nitroglicerynowy (A. Nobel - 1888 r.), oporopowrotnik hydropneumatyczny (K. Haussner — 1888 r.). Większa o 2,5 - 3 razy siła prochu bezdymnego (w stosunku do prochu czarnego) stworzyła przesłanki do rozwoju broni o zwiększonej donośności, natomiast wyeliminowanie zadymienia w czasie strzału uzasadniało podjęcie prac nad zwiększeniem szybkostrzelności. W latach 1891 - 1900 pojawiają się pierwsze wzory pistoletów i karabinów samopowtarzalnych, skonstruowane głównie przez Mannlichera, Mausera i Browninga. W 1897 r. francuska firma Schneider rozpoczęła produkcję 75 mm armaty polowej wz. 1897, o donośności 11200 m i szybkostrzelności 20 strz./min. Armata ta, wyposażona w hydrauliczny opornik i pneumatyczny powrotnik (działające na długiej drodze - długi odrzut lufy), została uznana za najskuteczniejsze działo I wojny światowej i była stosowana jeszcze w II wojnie światowej. W czasie I wojny światowej Niemcy skonstruowali 210 mm stacjonarną armatę przeciwparyską o donośności 128 km i 420 mm moździerz oblężniczy „Gruba Berta” w wersji stacjonarnej i ciągnionej. Pociski tych moździerzy były zdolne zburzyć najpotężniejsze twierdze ówczesnej Europy. Wzrost dynamiki działań bojowych w wyniku wprowadzenia broni pancernej spowodował zanik ciężkich dział stacjonarnych. Działa wielkiej mocy instalowano głównie na okrętach i na platformach kolejowych. Najpotężniejszym działem używanym w czasie II wojny światowej była 800 mm niemiecka armata kolejowa Dora. W okresie międzywojennym wprowadzono armaty przeciwlotnicze i działa bezodrzutowe. Działa polowe zaczęto przystosowywać do trakcji samochodowej, powstały też pierwsze działa samobieżne. W zakresie broni strzeleckiej nastąpiło zróżnicowanie broni maszynowej na najcięższe, ciężkie, lekkie i ręczne karabiny maszynowe. Wprowadzono również pistolety maszynowe. Skonstruowano w pełni udane wzory karabinów samopowtarzalnych. W okresie II wojny światowej wprowadzono karabinki automatyczne przystosowane do naboju pośredniego. Po II wojnie światowej rozpoczął się proces usamobieżnienia i automatyzacji broni artyleryjskiej. Powstały zestawy artyleryjskie wyposażone w radiolokacyjne urządzenia wykrywania i śledzenia celów, przeliczniki artyleryjskie i układy naprowadzania. Wprowadzono celowniki noktowizyjne, dalmierze laserowe i układy kierowania ogniem. Działa artyleryjskie, zwłaszcza czołgowe i samobieżne, wyposażono w zmechanizowane półsamoczynne i samoczynne układy zasilania w amunicję. W broni strzeleckiej w 1961 r wprowadzono małokalibrowy nabój pośredni (5,56 mm), który upowszechnił się wraz z masowo wprowadzanymi karabinkami, przystosowanymi do tego naboju. Obecnie zarysowały się dwa główne kierunki rozwoju broni lufowej. W ramach pierwszego następuje dalsze doskonalenie konstrukcji klasycznych (przystosowanych do istniejącej amunicji). Przejawia się to stosowaniem nowych materiałów konstrukcyjnych (metale lekkie, tworzywa sztuczne), nowych układów konstrukcyjnych (bull-pup). tańszych technologii (tłoczenie, zgrzewanie) oraz udoskonalaniem istniejących (modułowość, standardowość) i wprowadzeniem nowych mechanizmów (ogranicznik długości serii). Drugi kierunek jest związany z wprowadzeniem zupełnie nowych konstrukcji broni. Najbardziej zaawansowane są prace nad wprowadzeniem broni strzeleckiej przystosowanej do amunicji bezłuskowej (G11, LRMG). Trwają też prace nad bronią zasilaną płynnym materiałem miotającym.
Wg przeznaczenia broń dzieli się na:
wojskową;
myśliwską;
sportową;
cywilną.
BROŃ WOJSKOWA
Broń wchodząca w skład etatowego wyposażenia pojedynczych żołnierzy, pododdziałów oraz większych związków taktycznych i operacyjnych regularnych sił zbrojnych, przeznaczona do obezwładniania siły żywej, niszczenia sprzętu, umocnień, przeszkód i różnych obiektów przeciwnika, dezorganizowania jego systemów dowodzenia i zaopatrywania oraz ogniowego wsparcia działań bojowych wojsk własnych. Tworzy określony system uzbrojenia, podporządkowany koncepcjom jej użycia w przewidywanych starciach zbrojnych. Broń współczesna powinna spełniać określone wymagania taktyczno - techniczne i być utrzymywana w stałej sprawności technicznej i gotowości bojowej. Współczesna broń współczesna jest w zasadzie bronią palną. W szczątkowej postaci występuje jeszcze broń biała (bagnety, noże, szable). W zależności od przeznaczenia wyróżnia się broń współczesną bojową, ćwiczebną i szkolną. Z uwagi na stan techniczny wyróżnia się broń współczesną kategorii pierwszej (broń nowa), drugiej (broń używana w pełni sprawna), trzeciej (broń przeznaczona do naprawy), piątej (broń niezdatna do dalszej eksploatacji, wycofana z wyposażenia). W ogólniejszym znaczeniu jako współczesną broń można traktować całościowo wozy bojowe, samoloty bombowe, myśliwskie i szturmowe, nawodne i podwodne okręty wojenne itp.
BROŃ MYŚLIWSKA
Broń przeznaczona do polowania na zwierzynę łowną. Współczesna broń myśliwska jest strzelecką bronią palną, najczęściej nieautomatyczną (jednostrzałową lub powtarzalną), rzadziej automatyczną (samopowtarzalną). Do broni myśliwskiej zalicza się także pomocniczą broń białą (np. noże myśliwskie). W palnej broni myśliwskiej są stosowane lufy o przewodzie gładkim, cylindrycznym lub lekko zwężającym się na całej długości (do strzelania zarówno amunicją śrutową jak i kulową, zwykle ołowianą), gładkim - zwężającym się przy wylocie (typu czok - do zagęszczania wiązki śrutu), gładkim - rozszerzającym się przy wylocie (typu skeet - do rozszerzania wiązki śrutu) oraz lufy o przewodzie bruzdowanym (do strzelania pociskami podobnymi do karabinowych). Ze względu na rodzaj stosowanej amunicji oraz związaną tym budowę przewodu luf bron myśliwska dzieli się na śrutową, kulową i kombinowaną (śrutowo - kulową). W zależności od liczby, budowy i układu luf wyróżnia się: jednorurki (pojedynki, śrutówki) - z jedną lufą śrutową (najczęściej samopowtarzalne z magazynkiem trzy lub pięcionabojowym), sztucery pojedyncze - z jedną lufą kulową (najczęściej powtarzalne, rzadziej samopowtarzalne), dubeltówki (dwulufki, dwururki) - z dwoma lufami śrutowymi w układzie poziomym, nadlufki (dwojaki, boki) - z dwoma lufami śrutowymi w układzie pionowym, sztucery podwójne (ekspresy) - z dwoma lufami kulowymi w układzie poziomym, sztucery podwójne (ekspresy - boki) - z dwoma lufami kulowymi w układzie pionowym, kniejówki - z lufą kulową i śrutową w układzie poziomym, kniejówki - boki - z lufą kulową i śrutową w układzie pionowym, tójlufki (trojaki, drylingi) - z dwoma lufami kulowymi i jedną śrutową, czwórlufki (czworaki, firiingi)- z dwoma lufami kulowymi i dwoma śrutowymi. Kaliber kulowej broni myśliwskiej zawiera się najczęściej w przedziale 7,0 - 9,3 mm, natomiast broni myśliwskiej śrutowej wyrażany jest zwykle za pomocą wagomiaru i wynosi 12 - 20 (kaliber myśliwskiej broni śrutowej).
BROŃ SPORTOWA
Broń przeznaczona do rywalizacji sportowej, szkolenia i treningów. Dzieli się na broń miotającą i broń białą. Do broni sportowej miotającej zalicza się broń palną (rewolwery, pistolety, karabiny i karabinki sportowe), pneumatyczną (tzw. wiatrówki), neurobalistyczną (np. łuki). Broń sportowa palna dzieli się na broń kulową i broń śrutową. Do broni sportowej białej zalicza się szable, szpady i florety sportowe.
BROŃ CYWILNA
Broń przeznaczona do obrony osobistej oraz ochrony mienia (indywidualnego i społecznego). Najczęściej stosowaną bronią cywilną jest broń gazowa. Na zakup i posiadanie broni cywilnej niezbędne jest uzyskanie pozwolenia organów upoważnionych przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, a w stosunku do żołnierzy - Ministra Obrony Narodowej. Nabywanie i posiadanie broni palnej produkowanej przed 1850 r. nie wymaga zezwolenia. Użycie broni cywilnej jest środkiem ostatecznym i może nastąpić wyłącznie w obronie koniecznej lub w stanie wyższej konieczności. Obrona konieczna zachodzi w przypadku odpierania bezpośredniego, bezprawnego i rzeczywistego zamachu na człowieka, dobro własne jak i innej osoby lub dobro społeczne pozostające pod ochroną prawa oraz w przypadku występowania w celu przywrócenia porządku lub spokoju publicznego (chociażby to nie wynikało z obowiązku służbowego). Obrona mieści się w ramach konieczności, gdy osoba zaatakowana wybrała najłagodniejszy z możliwych, skutecznych sposobów obrony. Dysproporcja pomiędzy stopniem niebezpieczeństwa zamachu a intensywnością zastosowanej obrony stanowi przekroczenie jej granic i może być uznana jako czyn bezprawny, a nawet przestępczy. Stan wyższej konieczności zachodzi wówczas, gdy jedynym sposobem ratowania dobra społecznego lub dobra jednostki przed grożącym mu bezpośrednim i rzeczywistym niebezpieczeństwem jest popełnienie czynu zabronionego przez ustawę karną, godzącego w inne dobro, jeśli nie przedstawia ono wartości oczywiście większej od dobra ratowanego.
Wg sposobu działania broń dzieli się na:
białą;
miotającą;
ochronną.
BRON BIAŁA
Broń przeznaczona do walki wręcz. Do broni białej zalicza się broń kłującą (np. szpada, sztylet), drzewcową (np. włócznia, pika), obuchową (np. maczuga, młot bojowy) i sieczną (np. szabla, miecz) oraz różne przedmioty używane do walki wręcz jak kastety, pałki itp. W zależności od przeznaczenia może być bronią białą wojskową (np. bagnety, noże szturmowe), myśliwska (np. noże myśliwskie), sportowa (np. szabla, szpada).
BROŃ MIOTAJĄCA
Broń przeznaczona do miotania różnego rodzaju pocisków. W zależności od źródła energii wykorzystywanej do miotania dzieli się na: broń neurobalistyczną - wykorzystującą sprężystość materiałów (np. łuki, kusze, machiny miotające), broń barobalistyczną - wykorzystującą siłę odśrodkową (np. proce), broń pneumatyczną - wykorzystującą energię sprężonych gazów (np. wiatrówki, moździerze pneumatyczne) oraz broń pirobalistyczną, zwaną bronią palną - wykorzystującą energię gazów powstałych ze spalania ładunku miotającego (zwykle prochu).
BROŃ OCHRONNA
Do osłony różnych części ciała przed uderzeniami, cięciami, pchnięciami a także przed oddziaływaniem pocisków broni palnej i drobnych odłamków. Wyróżnia się broń ochronną bezpośrednią (hełmy, zbroje, kamizelki ochronne itp.) i broń ochronną pośrednią (tarcze, schrony, pancerze wozów bojowych itp.).
Wg rodzaju energii wykorzystywanej do miotania broń dzieli się na:
neurobalistyczną;
barobalistyczną;
palną;
pneumatyczną.
BROŃ PALNA
Broń miotająca zawierająca układ miotający, w którym do napędu pocisków jest wykorzystywana energia kinetyczna gazów, powstających podczas spalania -ładunku miotającego (napędowego). W zależności od rodzaju zastosowanego układu miotającego broń palna dzieli się na broń lufową i broń rakietową. W ujęciu termodynamicznym broń palna jest maszyną cieplną, w której następuje zamiana energii chemicznej ładunku miotającego (prochowego) poprzez stadium energii cieplnej gazów prochowych na energię kinetyczną pocisku, niezbędną do kontynuowania jego lotu na torze. Sprawność broni palnej w zależności od jej rodzaju waha się od kilku do około 30%. Moc współczesnego działa artyleryjskiego średniego kalibru (np. 125 mm armaty czołgowej), strzelającego pociskami o masie 5,67 kg (23 kg) z prędkością początkową 1800 m/s (850 m/s) wynosi odpowiednio 450 MW (410 MW) i jest porównywalna z mocą elektrowni w Stalowej Woli (435 MW). Dla porównania moc pistoletu P-83, strzelającego pociskami o masie 6,16 g, z prędkością początkową 318 m/s, wynosi około 207 kW (282 KM), czyli jest porównywalna z mocą samochodów osobowych rajdowych.
Broń palna dzieli się na:
lufową;
rakietową.
BROŃ LUFOWA
Broń, w której do napędu pocisków zastosowano układ miotający lufowy. Możliwości energetyczne i bojowe broni lufowej determinuje głównie kaliber lufy oraz jej długość. Według przeznaczenia broń lufowa dzieli się na wojskową (wojskowa broń lufowa), myśliwską, sportową i cywilną, w zależności od budowy przewodu lufy na gładkolufową, bruzdowaną i poligonalną, z uwagi na sposób ładowania na broń odprzodową i broń odtylcową, ze względu na stopień automatyzacji cyklu pracy - na broń automatyczną, broń półautomatyczną i broń nieautomatyczną.
BROŃ ODPRZODOWA
Broń lufowa, bez zamka, ładowana od wylotu lufy (od przodu). Powszechnie stosowana do połowy XIX w, następnie stopniowo wypierana przez broń odtylcową. Współczesną bronią odwprzodową są jedynie moździerze lekkie i średnie, oraz niektóre granatniki (np. karabinek-granatnik wz. 1960 i wz. 1960/72).
BROŃ ODTYLCOWA
Broń lufowa ładowana od strony wlotu lufy (od tyłu) po otwarciu zamka. Od połowy XIX w. broń odtylcowa stopniowo zastępuje broń odprzodową (z wyjątkiem moździerzy lekkich i średnich). Pierwszą broną odtylcową strzelecką był karabin Dreyse wz. 41, a artyleryjską działo skonstruowane przez G. Cavalliego w 1846 r.
BROŃ GŁADKOLUFOWA
Broń palna z gładokościennym (niebruzdowanym) przewodem lufy. Lufy z gładkościennym przewodem mają najnowsze armaty czołgowe, działa bezodrzutowe, granatniki, pistolety sygnałowe, broń myśliwska śrutowa i większość moździerzy. Do stabilizacji pocisków wystrzeliwanych z broni gładkolufowej są stosowane brzechwy, umieszczone zazwyczaj w tylnej części pocisków. Długość pocisków stosowanych do broni gładkolufowej nie jest ograniczona warunkami stabilizacyjno - wytrzymałościowymi. Z broni gładkolufowej można więc wystrzeliwać pociski o długości znacznie przekraczającej 5 kalibrów, charakteryzujące się dużym współczynnikiem obciążenia poprzecznego pocisku, a więc i dużą skutecznością działania uderzeniowego, np. pociski przeciwpancerne podkalibrowe (z elementem rażącym w postaci długiego rdzenia). Można także stosować pociski, których konstrukcja wymaga wydłużenia, np. kumulacyjne z dodatkowym napędem rakietowym.
BROŃ BRUZDOWANA (GWINTOWANA)
Broń lufowa, której przewód ma wzdłużne wyżłobienia (bruzdy, gwinty) wykonane w postaci linii śrubowej o małym pochyleniu (dużym skoku). Bruzdy współpracując z płaszczem pocisku strzeleckiego lub z pierścieniami wiodącymi pocisku artyleryjskiego nadają pociskom ruch obrotowy, niezbędny do zapewnienia stabilizacji lotu na torze. Lufy bruzdowane ma większość dział artyleryjskich (armaty polowe, haubice, haubicoarmaty) a także prawie cała broń strzelecka. Pociski wystrzeliwane z broni bruzdowanej są mniej podatne na działanie wiatru bocznego, odznaczają się więc dużą celnością. Stabilizacja obrotowa jest tym lepsza, im większa jest prędkość obrotowa pocisku, a więc im większe jest pochylenie bruzd. Pociski dłuższe wymagają nadania im wyższej prędkości obrotowej. Zbyt duże pochylenie bruzd prowadzi jednak do zrywania elementów wiodących pocisków. Z tego względu długość pocisków wystrzeliwanych z broni bruzdowanej nie przekracza z reguły 5 - 5,5 kalibrów.
Wg przeznaczenia taktycznego bron palna dzieli się na:
strzelecką;
artyleryjską.
BROŃ STRZELECKA
Broń palna, przystosowana do amunicji strzeleckiej, której kaliber (z wyjątkiem niektórych środków wyspecjalizowanych np. granatników) nie przekracza 20 mm. Podstawową grupę broni strzeleckiej stanowi broń strzelecka wojskowa. Do broni strzeleckiej zalicza się również broń myśliwską i broń sportową. Broń strzelecka wojskowa jest przeznaczona do samoobrony, wymuszania posłuszeństwa, zwalczania pojedynczych i grupowych celów żywych oraz lekko opancerzonego sprzętu i środków ogniowych na stosunkowo małych, nie przekraczających na ogół 2000 m odległościach. Broń strzelecka dzieli się na indywidualną i zespołową. Do broni indywidualnej, stanowiącej wyposażenie pojedynczych żołnierzy są zaliczane: rewolwery, pistolety, pistolety maszynowe, karabiny, karabinki oraz karabinki maszynowe. Natomiast do broni zespołowej, wchodzącej w skład wyposażenia pododdziałów, a także wozów bojowych (np. czołgowy karabin maszynowy) i samolotów (np. lotniczy karabin maszynowy) zalicza się ręczne karabiny maszynowe, ciężkie karabiny maszynowe, uniwersalne karabiny maszynowe oraz wielkokalibrowe karabiny maszynowe. Obsługa etatowa każdego egzemplarza broni zespołowej pododdziału składa się przynajmniej z dwóch żołnierzy, z których każdy ma określone funkcje i zadania. Poza wyżej wymienionymi podstawowymi rodzajami uzbrojenia strzeleckiego do lufowej broni strzeleckiej zalicza się także broń pomocniczą, do której należą indywidualne i zespołowe wyspecjalizowane środki, głównie granatniki i pistolety sygnałowe (rakietnice).
BROŃ ARTYLERYJSKA
Większe i cięższe wzory broni palnej o kalibrze od 20 mm (włącznie), strzelające pociskami wypełnionymi materiałami wybuchowymi (z wyjątkiem pocisków przeciwpancernych zwykłych i podkalibrowych). Broń artyleryjska jest przeznaczona do zwalczania siły żywej, niszczenia sprzętu bojowego, umocnień, przeszkód i obiektów obronnych przeciwnika na bliższych i dalszych odległościach (nie przekraczających zwykle 40 000 m), dezorganizowania jego systemów dowodzenia i zaopatrywania oraz ogniowego wsparcia działań bojowych wojsk własnych. Pod względem przeznaczenia taktycznego broń artyleryjska dzieli się na armaty, haubice, haubicoarmaty (armatohaubice), moździerze, działa bezodrzutowe i inne artyleryjskie środki walki, które nie znalazły szerszego zastosowania (np. armatomoździerze). Z uwagi na rodzaj wojsk w jakich jest używana, wyróżnia się broń artyleryjską lądową, lotniczą oraz morską (okrętową i nadbrzeżną). Broń artyleryjską lądową, w zależności od środka ciągu, dzieli się na broń artyleryjską holowaną
(ciągnioną) i samobieżną, natomiast w zależności od rodzajów zwalczanych celów na broń artyleryjską naziemną (ogólnego przeznaczenia - polową i specjalizowaną - przeciwpancerną) oraz przeciwlotniczą.
BROŃ RAKIETOWA
Broń palna, w której do napędu pocisków zastosowano układ miotający rakietowy. Do broni rakietowej zalicza się wszystkie rodzaje pocisków napędzanych silnikami rakietowymi wraz z urządzeniami startowymi i układami kierowania. Ze względu na zasięg oddziaływania wyróżnia się broń rakietową taktyczną, operacyjno - taktyczną i strategiczną. W zależności od przeznaczenia taktycznego wyodrębnia się broń rakietową ogólnego przeznaczenia (np. polowe wyrzutnie rakietowe), przeciwpancerną, przeciwlotniczą, lotniczą, morską itp.
BROŃ PRZECIWPANCERNA
Rodzaje broni przeznaczono do niszczenia czołgów i innych środków opancerzonych. Do broni przeciwpancernej zalicza się: armaty przeciwpancerne i działa samobieżne, strzelające pociskami uderzeniowymi i kumulacyjnymi, działa bezodrzutowe i granatniki przeciwpancerne, pancerzownice strzelające przeważnie pociskami kumulacyjnymi, niektóre wielkokalibrowe karabiny maszynowe, rusznice, ręczne granaty przeciwpancerne, miny przeciw czołgowe, butelki zapalające. Najnowocześniejszą broną przeciwpancerną są kierowane pociski rakietowe. Ze względu na specyfikę zwalczanych celów, oraz warunków użycia broni przeciwpancernej musi ona charakteryzować się dużą przebijalnością pancerza i celnością, dobrą manewrowością i zdolnością maskowania. Pożądana jest również duża szybkostrzelność. Do broni przeciwpancernej zalicza się również miny i zapory przeciwczołgowe. Odpowiednio zorganizowane wykorzystanie różnych rodzajów broni przeciwpancernej na polu walki tworzy tzw. system obrony przeciwpancernej wojsk.
BROŃ PRZECIWLOTNICZA
Rodzaje broni strzeleckiej, artyleryjskiej i rakietowej przeznaczone do zwalczania środków napadu powietrznego (samolotów, śmigłowców, desantów powietrznych). Do broni przeciwlotniczej zalicza się przeciwlotnicze karabiny maszynowe (głównie wielokalibrowe, często sprzężone) działka i armaty przeciwlotnicze, niekierowane i kierowane, przeciwlotnicze pociski rakietowe, a także lotnictwo myśliwskie wyposażone w działka (karabiny maszynowe) i pociski rakietowe, Ze względu na duże prędkości współczesnych samolotów broń przeciwlotnicza musi charakteryzować się stałą gotowością bojową, dużą szybkostrzelnością (gęstością ognia), małym czasem lotu pocisku do celu. Artyleryjskie i rakietowe pociski przeciwlotnicze powinny być wyposażone w specjalne zapalniki czasowe lub zbliżeniowe. Do najskuteczniejszych obecnie rodzajów broni przeciwlotniczej należą kierowane pociski rakietowe. Broń przeciwlotnicza wraz z lotnictwem myśliwskim, środkami radiotechnicznymi wykrywania, powiadamiania i kierowania ogniem wchodzi w skład systemu obrony przeciwlotniczej wojsk lub obrony powietrznej obszaru.
Wg donośności broń rakietowa dzieli się na:
broń rakietową taktyczną;
broń rakietową operacyjno - taktyczną;
broń rakietową strategiczną.
Literatura:
Torecki Stanisław - 1000 słów o broni i balistyce - MON Warszawa 1973r.
Ciepliński Andrzej, Woźniak Ryszard - Encyklopedia współczesnej broni palnej -WIS Warszawa 1994.
8