Przedsiębiorstwo inaczej firma jest jednostką gospodarczą wyodrębnioną pod względem ekonomicznym, prawnym i organizacyjnym albo techniczno - organizacyjnym prowadzącą działalność gospodarczą czyli działalność produkcyjną, handlową, usługową.
Odrębność ekonomiczna przedsiębiorstwa oznacza wydzielenie określonego majątku, pokrywanie wydatków z własnych przychodów, posiadanie w banku odrębnego rachunku rozliczeniowego. Odrębność ekonomiczna oznacza wyłącznie dysponowanie zasobem majątkowym przez jego właścicieli, którzy rozwijają działalność gospodarczą na podstawie przychodów (dochodów) uzyskiwanych z rentownej produkcji. Odrębność ekonomiczna oznacza działanie przedsiębiorstwa w swoim własnym imieniu, na swój własny rachunek, na swoją własną odpowiedzialność.
Odrębność prawna - formalnym wyrazem aktywności ekonomicznej jest osobowość prawna przedsiębiorstwa. Osobowość prawna oznacza zdolność przedsiębiorstwa do zawierania umów zaciągania kredytów, występowania w roli podmiotów w handlu wewnętrznym i zagranicznym, czyli wstępowania w stosunki cywilno — prawne z innymi podmiotami.
Odrębność organizacyjna -organizacyjnym wyrazem odrębności gospodarczej jest sprawowanie zarządzania przez kierownictwo wg zasad ustalonych w statucie przedsiębiorstwa oraz w regulaminach wewnętrznych. Wyodrębnienie techniczno - organizacyjne przedsiębiorstwa oznacza, że firma jest zespoleniem kapitału i siły roboczej zorganizowanych w odpowiedni sposób dla prowadzenia określonej działalności gospodarczej.
Przedsiębiorstwo jest to organ pod Jednym zarządem, wyodrębniona ekonomicznie, prawnie i organizacyjnie. Jej celem jest działalność przynosząca zysk czyli nadwyżkę finansową ponad poniesione koszty. W prowadzeniu każdej działalności gospodarczej kluczową rolę odgrywa przedsiębiorca. Przedsiębiorca jest to osoba, która organizuje działalność firmy, kieruje przedsięwzięciami gospodarczymi i dąży do osiągania zysku, czyli nadwyżki finansowej ponad poniesione koszty. Do najważniejszych funkcji przedsiębiorcy należy:
@ inicjowanie i uruchomienie działalności gospodarczej oraz różnego typu innowacji techniczno - organizacyjnych,
@ podejmowanie kluczowych decyzji związanych z działalnością gospodarcza przedsiębiorstwa,
@ podejmowanie ryzyka związanego z innowacjami oraz działalność gospodarczą.
Przedsiębiorstwo w gospodarce rynkowej spełnia następujące funkcje: podażową, popytową, społeczną.
Funkcja podazowa (produkcyjna) -sprowadza się do wytworzenia dóbr i usług i kierowania ich na rynek.
Funkcja popytowa - przedsiębiorstwa jako uczestnicy rynku zgłaszają popyt na rzeczowe i osobowe czynniki produkcji. Czynniki rzeczowe to efekty pracy innych przedsiębiorstw. Czynniki osobowe to pracownicy o różnych kwalifikacjach.
Funkcja społeczna - przedsiębiorstwo jest miejscem gdzie współpracuje wielu pracowników, o różnym poziomie kwalifikacji, gdzie nawiązywane są różne stosunki międzyludzkie, gdzie powstają konflikty, gzie kształtują się określone postawy ludzkie.
W gospodarce rynkowej obok przedsiębiorstw, których celem jest osiągnięcie zysku, działają również organizacje nie nastawione na zysk. W Polsce organizacje te noszą nazwę jednostek budżetowych (szkoła, szpital itp.).
Rodzaje przedsiębiorstw W gospodarce rynkowej występuje duża rozwartość form i rodzajów przedsiębiorstw, dlatego zachodzi konieczność pewnej klasyfikacji.
kryteria KLASYFIKACJI PRZEDSIĘBIORSTW
"rodzaje prowadzonej działalności, wielkość przedsiębiorstw, "pozycje rynkowe, formy własności.
Rodzaj prowadzonej działalności-według kryterium przedsiębiorstwa dzielimy na: wytwarzające produkty i wytwarzające usługi
Wielkość przedsiębiorstwa - według tego kryterium przedsiębiorstwa dzielimy na: wielkie (powyżej 500 osób, zatrudniają ponad 50% pracowników naukowych), średnie (100 - 500 osób), małe (poniżej 100 osób, około 70% przedsiębiorstw na rynku). Określenie wielkości przedsiębiorstwa nie jest jednoznaczne. Jako mirę wielkości przedsiębiorstwa przyjmuje się najczęściej: liczbę zatrudnionych osób, wartość produkcji sprzedanej, wartość majątku trwałego.
Pożycia rynkowa - według tego kryterium przedsiębiorstwa dzielimy na: przedsiębiorstwa doskonale konkurencyjne, przedsiębiorstwa o ograniczonej konkurencyjności, monopole, oligopole.
Formy własności - kryterium to pozwala wydzielić przedsiębiorstwa: państwowe, spółdzielcze, komunalne, prywatne.
Własność państwowa czyli przedsiębiorstwa państwowe to inaczej własność ogólnospołeczna .Przedsiębiorstwa spółdzielcze powstają jako dobrowolne zrzeszenia osób prowadzących wspólną działalność gospodarczą w imieniu swoich członków. Własność spółdzielcza to własność grupowa. Specyfikacja przedsiębiorstw spółdzielczych polega na tym, że: członkowie spółdzielni wnoszą do wspólnej działalności wkład pieniężny, środki produkcji bądź ziemię. Zarządzanie spółdzielnią opiera się na zasadach samorządowych-ogólne zebranie członków, które jest najwyższą władzą spółdzielni, wybiera zarząd spółdzielni, każdy członek spółdzielni ma jeden głos niezależnie od wielkości wniesionych wkładów. Podział nadwyżki ekonomicznej między członków spółdzielni dokonuje się przy uwzględnieniu dwóch kryteriów: bieżącego wkładu pracy członków spółdzielni i wysokości wniesionego wkładu kapitałowego (dywidendy). Własność komunalna tj. własność łącząca elementy własności państwowej i spółdzielczej. Działają jak spółdzielnie.
Własność prywatna (indywidualna) to każde przedsięwzięcie gospodarcze prowadzone przez jedną osobę i będące jej własnością. Każdy może zgłosić swą działalność gospodarczą zgodnie z obowiązującymi przepisami i rozpocząć produkcję na pożądaną przez siebie skalę. Cechy własności: pojedynczy właściciel kontroluje, to co firma produkuje, w jaki sposób jest finansowana działalność gospodarcza i jak rozdzielane są zyski przedsiębiorstwa. Zyski realizowane z prowadzenia działalności gospodarczej są traktowane przez władze finansowe, skarbowe jako dochód (ekwiwalent płacy) i podlegają opodatkowaniu jak normalne dochody od osób fizycznych (działalność gospodarcza traktowana jest jak działalność innych osób fizycznych). Przedsiębiorstwo własności indywidualnej nie posiada odpowiedzialności prawnej, wszystkie zobowiązania "realizowane" są prawem cywilnym. Z punktu widzenia prawa właściciel ponosi pewną odpowiedzialność za długi firmy. Jest to pełna, nieograniczona odpowiedzialność właściciela za długi firmy. Ograniczenia na jakie natrafia przedsiębiorstwo indywidualne: rozmiar formy i skala działalności są na ogół nieduże, wiąże się to z niewielkimi możliwościami finansowania działalności gospodarczej prowadzonej przez jedną osobę, właściciel nie może korzystać z rady i wsparcia innych, zainteresowanych osobiście w prowadzeniu danego przedsiębiorstwa; właściciel podejmuje wszystkie zyski przedsiębiorstwa, ale narażony jest równocześnie na wszystkie niepowodzenia i ponosi całe ryzyko związane z działalnością gospodarczą. W aspekcie ponownym^ działalność takiego przedsiębiorstwa wygasa z chwilą śmierci właściciela. Kiedy kapitał pojedynczego przedsiębiorcy nie wystarcza do prowadzenia danego przedsiębiorstwa, możemy przyjąć jednego lub więcej wspólników dyspozycyjnych kapitału, wtedy powstaje spółka. Spółka z ekonomicznego punktu widzenia jest to zrzeszenie osób lub kapitału w celu prowadzenia działalności gospodarczej. Z pewnego punktu widzenia spółka jest umową; przedmiotem jej działalności może być wyłącznie działalność gospodarcza; stronami umowy są wszyscy wspólnicy, którzy mają wspólny cel gospodarczy. Spółka -jest to przedsięwzięcie gospodarcze należące i zarządzające przez dwie lub więcej osób Do zalet spółki możemy zaliczyć: firma dysponuje szerszym dostępem do kapitału co pozwala zwiększyć rozmiary produkcji, wykożystywać zjawisko skali,zyski i straty są dzielone w sposób ustalony w statucie spółki między wspólników (statut- to umowa zawarta przez wspólników w momencie zakładania przedsiębiorstwa)
podobnie jak w przypadku przedsiębiorstw wł. indywidualnej zyski spółki są traktowane przez władze skarbowe tak jak normalne dochody osób fizycznych i opodatkowanie w ten sam sposób
Podział spółek
Podstawowym kryterium podziału spółek jest źródło prawa regulujące problematykę spółek. Ze względu na źródło prawa to spółki dzielimy na: spółki prawa cywilnego, spółki prawa handlowego, spółki tworzone na podstawie szczegółowych regulacji prawnych. Spółki tworzone na podstawie szczegółowych regulacji prawnych (akty prawne) dzielimy je na dwie grupy: podmiot (podmioty) będące wspólnikami; rodzaj prowadzonej działalności (bankowa) Ze względu na podmioty spółki dzielimy na: jednoosobowe spółki skarbu państwa; spółki joint Ventries (z kapitałem zagranicznym).
Ze względu na rodzaj prowadzonej działalności: bankowa (reguluje prawo bankowe); działalność w zakresie ubezpieczeń majątkowych i osobowych reguluje ustawa z 1990r. o działalności ubezpieczeniowej; zarządzanie funduszami powierniczymi (reguluje prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi); giełda papierów wartościowych (reguluje prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi).
Spółki prawa cywilnego - są o spółki unormowane wyłącznie w kodeksie prawa cywilnego. Jest to najstarsza forma spółki. Spółka cywilna jest to spółka osobowa, za jej zobowiązania odpowiadają solidarnie wszyscy wspólnicy całym swoim majątkiem. Nie posiada ona osobowości prawnej Nie podlega rejestracji w rejestrze handlowym W spółce cywilnej obowiązuje zasada pełnej nie ograniczonej odpowiedzialności. Od powiadamy całym swoim majątkiem. Działa na zasadzie odpowiedzialności prawnej wspólników Wszyscy mają prawo reprezentowania spółki na zewnątrz (podpisywanie umów, zaciąganie kredytu). Spółka nie podlega rejestracji (rejestrujemy tylko w urzędzie administracyjnym).
Spółki handlów - są unormowane w rozporządzeniu prezydenta RP z 2706 1934r. rozporządzeniem "Kodeksem handlowym". Przepisy kodeksu handlowego dzielą spółki handlowe na: spółki osobowe i spółki kapitałowe (anonimowe).
Spółki osobowe - nie podlegają osobowości prawnej, występują tylko w obrocie, jako wyodrębniony podmiot pod własną firmą lub własną nazwą. Wspólnicy w spółce osobowej uczestniczą osobiście i ponoszą osobistą odpowiedzialność za ryzyko gospodarcze. Dzielą między siebie zyski i ponoszą odpowiedzialność za straty. Angażują w działalność spółki swój kapitał oraz pracę osobistą. W spółkach osobowych zgodnie z prawem każdy partner jest całkowicie i w pełni od powiedział nyża wszystkie długi spółki. W przypadku bankructwa spółki osobista własność każdego ze wspólników może być sprzedana dla spłacenia istniejących długów bez względu na jego udział w spółce oraz niezależnie od wielkości długów. Partnerzy mogą ustalić w umowie spółki, że dzielą odpowiedzialność za niespłacone długi, ale jeśli jeden z partnerów dysponuje większym majątkiem osobistym, to sąd może obciążyć pozostałych wspólników niezależnie od zapisu umowy. Jest to zasada nieograniczonej odpowiedzialności. Spółka przestaje istnieć z chwilą wycofania się lub śmierci jednego ze wspólników. W celu kontynuowania działalności pozostali partnerzy muszą ustalić nowe zasady podziału spółki. Spółka osobowa istnieje w zasadzie w składzie wspólników, którzy ją założyli. Zmiana wspólników prowadzi do zawarcia nowej umowy (założenia nowej spółki). Art. 86 Kodeksu Handlowego przewiduje możliwość przystąpienia nowego wspólnika do spółki już istniejącej, ale w takim wypadku nowy wspólnik ponosi odpowiedzialność za zobowiązania spółki powstałe przed jego przystąpieniem Istnieją różne formy uczestnictwa wspólników w spółce. Mówimy, że mogą być wspólnicy aktywni i cisi.
Aktywni partnerzy biorą bezpośredni udział w zarządzaniu przedsiębiorstwem i wnoszą bezpośredni wkład w zarządzaniu spółki. Partnerzy cisi dostarczają kapitału, biorą udział w podziale zysku, ale nie uczestniczą w bezpośrednim, funkcjonowaniu przedsiębiorstwa. Z punktu widzenia form uczestnictwa wspólników w spółce spółki osobowe dzielimy na: ciche, jawne i komandytowe.
Spółka cicha jest to spółka, w której jeden wspólnik występuje jako partner aktywny reprezentujący spółkę na zewnątrz, oraz występujący wspólnik, lub wspólnicy cisi, którzy nie odpowiadają za zobowiązania spółki w pełni, ale wnoszą wkłady do spółki, uczestniczą w zyskach i stratach według porozumienia w umowie
Spółka jawna jest najprostszą formą spółki osobowej zbliżonej do spółki cywilnej. Od spółki cywilnej różni się następującymi cechami: jest zakładana w celu prowadzenia przedsiębiorstwa większych rozmiarów; występuje w obronie jako odmienny podmiot gospodarczy, mimo braku osobowości prawnej; podlega rejestracji w rejestrze handlowym Rejestracja w rejestrze powoduje obowiązek składania przez spółkę sprawozdań finansowych. Spółka jawna jest to przedsięwzięcie gospodarcze w którym uczestniczą minimum dwie lub więcej osób, które są współwłaścicielami tego przedsiębiorstwa i prowadzą działalność spółki. W spółce jawnej wszyscy partnerzy występują jako partnerzy aktywni. Wnoszą wkład, uczestniczą w działaniu spółki i odpowiadają na zasadzie nieograniczonej odpowiedzialność. Jest to spółka komandytowa Jest to spółka w której część wspólników (przynajmniej jeden) odpowiada za zobowiązania spółki całym majątkiem bez ograniczeń. Część zaś wspólników przynajmniej jeden) nazywana komandytariuszami odpowiada za długi spółki do wysokości określonej kwoty zwanej sumą komandytową O ograniczonej odpowiedzialności komandytariusza wierzyciele i współdziałający dowiadują się z rejestru handlowego. Ze względu na ograniczoną odpowiedzialność komandytariusz ma określone prawa wspólnika, nie może reprezentować spółki na zewnątrz (nie może zawierać umów i zaciągać kredytów). Spółka komandytowa podlega do rejestru. Wpisem do rejestru objęta też jest suma komandytowa.
Spółki kapitałowe (anonimowe) jest to organizacja prowadząca działalność gospodarczą w sposób prawnie dozwolony na szeroką skalę. Spółki kapitałowe w przeciwieństwie do spółek osobowych opierają swój byt na wyodrębnionym majątku będącym wkładem wspólników. Majątek ten staje się własnością spółki jako osoby prawnej. Spółka kapitałowa posiada osobowość prawną jako osoba prawna. Wspólnicy nazywani akcjonariuszami lub udziałowcami mają w tym samym majątku wartość kapitałową, która wyraża się wartością posiadanych udziałów lub akcji. W spółce kapitałowej osobowość prawna spółki oddzielona jest od statusu prawnego jej właścicieli. W spółkach kapitałowych udziałowcy i akcjonariusze mogą nie brać bezpośredniego udziału w funkcjonowaniu spółki Są odpowiedzialni z tytułu prowadzenia działalności oznaczone w statucie a więc wysokość udziału lub sumy zdeklarowanych wkładów czyli akcji. Jest to odpowiedzialność majątkowa a nie osobowa. W spółkach kapitałowych obowiązuje zasada ograniczonej odpowiedzialności. Oznacza ona, że osobisty majątek wspólników nie może być zużyty do spłacenia długów pozostających po likwidacji przedsiębiorstwa. Za swe zobowiązanie spółką kapitałowa odpowiada swym majątkiem. W spółkach kapitałowych wspólnicy odbywają inną rolę niż w spółkach osobowych, nie są zobowiązani do świadczenia pracy na rzecz spółki. Spółki kapitałowe dzielimy na spółki: z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne,
Spółki kapitałowe z ograniczoną odpowiedzialnością - tworzona jest w celach gospodarczych o ile ustawy nie zawierają ograniczeń. Celem gospodarczym jest każdy nie zabroniony przez prawo cel zarobkowy, czyli działalność podejmowana na własny rachunek, w celu osiągnięcia zysków. Umowa spółki z o.o. może być zawarta tylko przez osoby fizyczne lub prawne. Do udziału w spółkach z o.o. nie są dopuszczalne jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej. Podstawą powołania spółki jest kapitał zakładowy. Stanowi on pierwotny kapitał spółki. Jest to suma wkładów wniesionych przez wspólników na pokrycie udziałów. Jego wysokość określają wspólnicy w umowie spółki Nie może on być jednak niższy od określonego w kodeksie handlowym (na pierwszego września 1993r. wynosi 4000 zł). Kapitał zakładowy stanowi mienie będące w dyspozycji spółki, pełni również funkcję gwarancyjną wobec wierzycieli. Kapitał zakładowy może składać się z wkładów pieniężnych lub nie pieniężnych tzw. aportów. Aportem w spółce z oo. mogą być wszelkie przedmioty majątkowe (rzeczy i prawa) i ile są zbywalne i mogą jako aktywa wejść do bilansu spółki. Spółka z o.o. powstaje w drodze aktu notarialnego. Władzą spółki z o.o. jest zarząd jako organ wykonawczo-zarządzający oraz zgromadzenie wspólników powołujące ten zarząd. Wspólnicy mogą też ustanowić władzę nadzorczą spółki. Jest nią Rada Nadzorcza lub Komisja Rewizyjna, albo obydwa te organy. Decydują o tym wspólnicy w umowie spółki. W przypadku kiedy kapitał zakładowy przewyższa 25 000 zł, a wspólników jest więcej niż 50 powołanie Rady Nadzorczej i Komisji Rewizyjnej jest obowiązkiem. Radę Nadzorczą powołuje się obowiązkowo w spółkach skarbu państwa lub gminy które powstają w wyniku przekształcania przedsiębiorstw państwowych na podstawie ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. Zarząd spółki może być jedno lub wielo osobowy, w skład Zarządu mogą wchodzić wspólnicy jak również osoby z poza grona wspólników. Członkami zarządu mogą być osoby fizyczne lub prawne. Członek zarządu nie będący wspólnikiem wykonuje funkcje zarządcze na podstawie umowy o pracę lub umowy zlecenia. Członków pierwszego zarządy wspólnicy ustanawiają stosowną uchwałą a l bo w umowie spółki. Umowa spółki może upoważniać Radę Nadzorczą do powołania członków zarządy Jeżeli brak takiego upoważnienie członków zarządu ustanawia zgromadzenie wspólników. Generalnie członków zarządu powołuje się na czas nieokreślony Do podstawowych zadań Zarządu jako organu zarządzające - wykonawczego należy prowadzenie działalności gospodarczej spółki, zarządzanie mieniem spółki, prowadzenie spraw spółki i reprezentacja spółki na zewnątrz. Reprezentacja spółki zależy wyłącznie do jego zarządu czyli jest to prawo do zwierania umów, zaciągania kredytów-Kontrolę nad działalnością Zarządu mogą sprawować: każdy wspólnik, powołana Rada Nadzorcza, Komisja Rewizyjna, biegli rewidenci.
Spółki akcyjne są to spółki kapitałowe w czystej postaci. Nie występują w niej tak jak w spółce z o.o. elementy osobowe. Tworzone jest do realizacji dużego przedsięwzięcia gospodarczego wymagającego dużego nakładu kapitałowego. S.A. może być tworzona do realizacji każdego zgodnego z prawem celu. W procesie zakładania SA. wyróżniamy następujące czynności: ułożenie statusu, objęcie ewentualnego subskrypcji akcji, wpis spółki do rejestru handlowego.
Podstawą funkcjonowania spółki akcyjnej jest statut sporządzany przez założycieli pod rygorem nieważności w formie aktu notarialnego. Spółkę zakładają założyciele w liczbie minimum 3 osób. Są to osoby, które podpiszą akt notarialny spółki, na nich ciążą obowiązki związane ze zorganizowaniem i usytuowaniem spółki. Kodeks handlowy dopuszcza założenie jednoosobowej spółki skarbu państwa. Statut spółki musi określać firmę (nazwę) i siedzibę spółki, rodzaj prowadzonej działalności; czas trwania spółki (jeśli jest ograniczony); wysokość kapitału akcyjnego; sposób jego zebrania, nominalną wartość akcji i ich liczbę ze wskazaniem na określony rodzaj akcji; liczba akcji poszczególnych rodzajów; imiona i nazwiska (albo nazwy) oraz adresy, albo siedziby założycieli; organizacja władz zarządczych i nadzorczych.
Kapitał akcyjny pełni podobną rolę jak kapitał zakładowy w spółce z o.o. czyli stanowi majątek będący w dyspozycji spółki i spełnia funkcję gwarancyjną wobec wierzycieli. Wysokość kapitału akcyjnego określa statut spółki, ale kodeks handlowy wyznacza minimalną granicę (na 01 09.93r. min. granica to 100.000 zł). Może być on pokryty gotówką lub aparatami (wkłady niepieniężne). W spółce SA kapitał powinien być w całości objęty lub subskrybowany przez zarejestrowaniem spółki (ma to odniesienie tylko do aparatów). W wypadku wkładów gotówkowych mogą one być wpłacane w ratach w terminach po zarejestrowaniu spółki. Przed rejestracją spółki wpłata musi wynosić 1/4 nominalnej sumy. Założyciele mogą ustalić warunki wpłaty np cały kapitał akcyjny musi być wpłacony przed zarejestrowaniem. Mogą też postanowić ile rat i w jakich terminach będą realizowane.
Sposoby zakładania spółek: łącznie lub stopniowo w drodze publicznej subskrypcji Łączne założenie spółki ma miejsce wówczas, gdy określone osoby np założyciele wraz z osobami trzecimi w formie aktu notarialnego wyrażają zgodę na zawiązanie spółki, brzmienie statutu oraz objęcie wszystkich akcji Zgoda w formie aktu notarialnego, nie jest Jednak konieczna, aby wszyscy wspólnicy wyrazili tę zgodę w jednym akcie notarialnym Akt notarialny ma dwie części: umowa o zawiązaniu spółki; statut spółki.
Zawiązywanie stopniowe w formie publicznej subskrypcji, która regulowana jest prawem o publicznym obrocie papierami wartościowymi. Założyciele zgłaszają zapisy na akcje, spółka zaś może powstać z chwilą, gdy cały kapitał akcyjny zostanie subskrybowany i należycie opłacony. Zawiązanie spółki następuje po ogłoszeniu statutu, złożeniu kaucji założycielskiej, ogłoszeniu prospektu (wezwanie na zapisy), zapisy i wpłaty na akcje, przydział akcji, zwołanie zgromadzenia organizacyjnego. Termin akcja ma podwójne znaczenie: stosowny procent kapitału zakładowego danej spółki akcyjnej; lub dokument będący papierem wartościowym Akcja to papier wartościowy świadczący o udziale jego właściciela w kapitale spółki akcyjnej Dokument ten stwierdza, że osobą będąca w jego posiedzeniu jest wspólnikiem, akcjonariuszem danej spółki. Akcja opiera na pewną sumę pieniężną stanowiącą jej wartość nominalną. Suma wartości nominalnej wszystkich akcji jest kwotą kapitału zakładowego spółki. Od wartości nominalnej należy odróżnić cenę emisyjną (cenę sprzedaży akcji). Cena emisyjna, jest to cena, za którą wydaje się akcje przy zakładaniu spółki, lub podwyższaniu kapitału akcyjnego. Cena ta jest z reguły znacznie wyższa od wartości nominalnej akcji (nie może być niższa od wartości nominalnej).
Kurs akcji jest to rzeczywista, zmienna cena akcji na giełdzie papierów wartościowych. Wartość giełdowa akcji (cena akcji) może być wyższa lub niższa od wartości nominalnej. Wartość nominalna akcji danej spółki jest jednolita, co oznacza, że jest ona niepodzielna, dopuszczalna jest współwłasność akcji. Akcje będące, dowodem uczestnictwa w majątku spółki stawiają ich posiadacza (właściciela) w pewnym stosunku prawnym do spółki akcyjnej. Akcje możemy podzielić: ze względu na charakter praw i obowiązków - akcje imienne, akcje na okaziciela, ze względu na rozmiar uprawnień - akcje uprzywilejowane, zwykłe, użytkowe (upośledzone).
Akcje Imienne wydawane są akcjonariuszom po zarejestrowaniu spółki. Akcje imienne legitymują osobę imiennie wskazaną treści dokumentu stanowiącego akcję Przekazanie następuje przez przelew połączony z wydaniem dokumentu. Statut spółki lub ustawa może uzależnić przelew od zgody odpowiedniego organu spółki lub upływu pewnego okresu Akcje imienne wydawane są w następujących sytuacjach: akcje do których przypisany jest obowiązek świadczeń niepieniężnych; w zamian za wkłady niepieniężne (aporty); akcje uprzywilejowane co do głosu. Zarząd spółki musi prowadzić księgi akcji imiennych i świadectw tymczasowych. Wpisuje się do niej imię, nazwisko i adres posiadacza, wysokość dokonanych wpłat, oraz fakt przemieszczenia akcji na inną osobę,
Akcje na okaziciela stanowią regułę w większości spółek akcyjnych. Przeniesienie praw z osoby na okaziciela wymaga jedynie tej akcji Akcje te mogą być wydane przez spółkę dopiero po pełnej wpłacie za akcje. Akcje te mogą być na żądane mogą być przekształcone z akcji imiennych.
Akcje uprzywilejowane jest to pakiet praw własności do spółki, który uprawnia inwestora do stałego udziału w zyskach po opodatkowaniu Akcjonariusze z tytułu posiadania akcji mają prawa majątkowe i korporacyjne. Prawo majątkowe sprowadza się do udziału w zyskach (dywidenda) i kwocie likwidacyjnej. Prawa korporacyjne uprawniają do zwoływania walnych zgromadzeń i głosowania podczas ich obrad, domagania się różnych wyjaśnień od zarządu spółki i możliwości zaskarżania uchwał walnego zgromadzenia. Akcje te mogą dotyczyć wielkości wypłacanej dywidendy, bądź mogą być uprzywilejowane co do głosu. Akcje uprzywilejowane są akcjami o stałej stopie oprocentowania, mają zagwarantowane stałe wypłaty zysków po oprocentowaniu, określona jako stałe dywidendy, tak długo, jak długo spółka przynosi zyski. Bezpieczeństwo akcji uprzywilejowanych ma swoją cenę. Posiadanie tych akcji stale utrzymuje te same płatności, ze stratą, jeżeli spółka funkcjonuje bardzo dobrze. Mogą istnieć akcje uprzywilejowane skumulowane. Takie akcje co do głosu wiążą się z możliwością uzyskania większej ilości głosu niż jeden. Są to akcje co do głosu imienne. Maksymalnie na jedna osobę może przypadać 5 głosów.
Akcja zwykła jest to pakiet praw własności do spółki, który uprawnia inwestora do udziału w zyskach jakie pozostają po uregulowaniu wszystkich innych zobowiązań. Posiadacze akcji zwykłych dysponują tym, co określa się mianem rezydentnych roszczeń do własności. Z punktu widzenia firmy akcje zwykłe zapewniają max elastyczność w dysponowaniu zyskami netto. Nie wymaga to wypłacania dywidend, dlatego istniejące nadwyżki mogą być reinwestowane (co z punktu widzenia firmy jest bardzo korzystne).
Obligacje jest to długoterminowe zobowiązanie dłużne będące przedmiotem handlu na otwartym rynku. Przedsiębiorstwo, które sprzedaje obligacje to faktycznie pożycza pieniądze. Zobowiązuje się do zwrotu pieniędzy posiadaczowi obligacji po określonym okresie czasu, oraz wypłacenie okresowo odsetek od długu Obligacje są papierem wartościowym o stałej stopie oprocentowania.
Składniki majątkowe przedsiębiorstwa, źródła finansowania majątku przedsiębiorstwa, równowaga bilansowa
W działalności gospodarczej występuje potrzeba posiadania odpowiedniego co do ilości i struktury majątku Wszystkie przedsiębiorstwa prowadzące działalność gospodarczą mają różną właściwą dla siebie strukturę majątkową. Składniki stanowiące aktywa przedsiębiorstwa możemy podzielić na 2 zasadnicze grupy 1) majątek trwały, 2) majątek obrotowy
Majątek trwały jest wykorzystywany przez przedsiębiorstwa stopniowo wciągu dłuższego okresu czasu. Poszczególne składniki majątku trwałego mają wysoką wartość jednostkową. W tę część majątku zaangażowane są duże środki finansowe i zwrot tych nakładów wymaga długiego okresu czasu. Majątek trwały dzielimy na: rzeczowy majątek trwały, wartości niematerialne i prawne; finansowy majątek trwały. Rzeczowe składniki majątku trwałego obejmują: środki trwałe, czyli przedmioty majątkowe służące do prowadzenia działalności gospodarczej przez dłuższy okres, zużywające się stopniowo i zachowujące swą materialną postać przez wiele lat. Do środków trwałych zaliczamy: grunty, budynki, maszyny, środki transportu.
Wyposażenie: składniki majątkowe nie będące środkami trwałymi takie jak meble, narzędzia, sprzęt gospodarczy. Inwestycje w toku realizacji obejmują koszty nabycia środków, które poniesiono w wyniku naprawy lub nabycia nowego, przed ich ukończeniem i przekazaniem do eksploatacji. Wartości niematerialne i prawne nie mają postaci materialnej. Zalicza się do nich: koszty nabycia praw majątków (patenty, licencje, znaki towarowe). Wartość firmy - różnica między ceną zapłaconą za firmę, a jej wartością księgową na dzień zakupu, nabyte oprogramowanie komputerowe dla firmy, koszty organizacji i zgromadzenia kapitału zakładowe-
Proces amortyzacji pozwala nam utrzymać nam rzeczowy majątek przedsiębiorstwa na tym samym poziomie. Okres umorzenia składników wchodzących w skład wartości materialnych i prawnych - ustalono na 5 lat
Majątek trwały finansowy obejmuje nierzeczowe trwałe składniki majątku takie jak: udziały lub akcje w obcych jednostkach, długoterminowe papiery wartościowe, udzielone pożyczki długoterminowe (powyżej 1 roku)
Majątek obrotowy ta część majątku, która uczestniczy bezpośrednio w procesie gospodarczym i całkowicie wyczerpuje się w jednym cyklu produkcyjnym
Składniki znajdują się w ciągłym ruchu. Majątek obrotowy przez bezpośrednie zaangażowanie, ulega stałemu przekształcaniu, zmienia swoją postać Ma niższą wartość początkową niż majątek trwały Majątek obrotowy dzieli się na 4 grupy: zapasy, należności, środki pieniężne, krótkoterminowe papiery wartościowe.
Zapasy służą do utrzymania ciągłości działalności gospodarczej, do zaspokojenia potrzeb administracji, oraz innym celom. Do zasobów zaliczamy surowce, materiały pomocnicze, półfabrykaty, opakowania, paliwo. Zapasami są produkty gotowe, wyroby własnej produkcji, usługi i prace ,zakończone roboty. Produkcja nie zakończona, zapasy towarów tj rzeczowe składniki majątku nabyte w celu ich dalszej odsprzedaży. Środki pieniężne jest to ogólna kategoria finansowa obejmująca gotówkę w kasie, na rachunkach bankowych, bony pieniężne, czeki weksle Krajowe środki pieniężne wykazuje się w księgach rachunkowych w wartości nominalnej, natomiast środki pieniężne w walutach obcych przelicza się na złote polskie według zasad określonych w rozporządzeniach w sprawie prowadzenia rachunkowości w przedsiębiorstwie. Krótkoterminowe papiery wartościowe -akcje lub obligacje nabyte w celu ich odsprzedaży.
Należności i roszczenia. Należności -kwoty zależne od innych jednostek lub osób nazywanych dłużnikami. Należności pochodzą od kontrahentów z tytułu obrotów, wyrobów towarów, robót i usług czy innych świadczeń Należności powstają w wyniku przesunięcia terminów płatności i terminu dostarczenia określonych towarów, robot itp W wypadku sporu między jednostką, a dłużnikiem dotyczą obowiązku zapłaty powstaje roszczenie dochodzono na drodze sądowej.
Pasywa - źródła finansowanie majątków przedsiębiorstwa mogą być: kapitały własne; kapitał zasadniczy, kapitał za pasowy, zysk kapitały obce: do nich należą: kredyty pożyczki, zobowiązania przedsiębiorstwa.
Najogólniej kapitał określa się jako nagromadzone dobro służące do rozwijania dalszej produkcji oraz zasoby pieniężne stosowane w dalszej produkcji. Kapitał to kategoria ekonomiczna oznaczająca wartość która ma zdolność do wzrostu Różnica wartości nazywana jest wartością dodatkową, zyskiem, procentem,
Kapitały własne tworzy się z wkładów lub wpłat właściciela przedsiębiorstwa wspólników, udziałowców lub akcjonariuszy. Kapitał własny składa się z kapitału zasadniczego i kapitału zapasowego inne funduszy
Kapitał zasadniczy stanowi równowartość wniesionych wkładów 5udziałów lub wydanych akcji a jego wysokość jest określona w akcje założycielskim umowie lub statucie. W zależności od formy prawnej przedsiębiorstwo nosi on różne nazwy. Kapitał właściciela lub właścicieli w własnościach prywatnych spółkach cywilnych, jawnych, komandytowych. Kapitał zakładowy w spółkach z o.o., kapitał akcyjny w spółkach akcyjnych. Kapitał zasadniczy jest pierwotnym źródłem działalności przedsiębiorstwa. W spółkach handlowych ma charakter długoterminowy i stały. Zmiana wysokości tego kapitału jest możliwa dopiero po zmianie umowy czy statutu spółki, chyba, że w akcie założycielskim zastrzeżono możliwości i warunki zmiany.
Kapitał zapasowy-jest tworzony z części wygospodarowanego przez przedsiębiorstwo zysku. Może być również zasilany z innych źródeł n p. dodatkowych wpłat właścicieli lub wspólników. Obligatoryjny związek tworzenia kapitału zapasowego występuje w spółkach akcyjnych. Kodeks handlowy nakazuje spółkom akcyjnym przekazywanie 8% czystego zysku na kapitał zapasowy Musimy tych odpisów dokonywać dopóty, dopóki kapitał zapasowy nie osiągnie 1/3 kapitału akcyjnego W odniesieniu do pozostałych spółek przepisy nie zawierają na ten temat żadnych ustaleń, wspólnicy mogą jednak przewidzieć w umowie spółki tworzenie takiego kapitału.
Kapitał zapasowy zapewnia w przedsiębiorstwie stabilną działalność oraz pokrywanie ewentualnych strat i szczególnych wydatków. Na podstawie postanowień zamieszczonych w umowie spółki mogą być tworzone inne kapitały i fundusze specjalne przeznaczone na określone cele (inwestycje socjalne, rozwojowe, zabezpieczeniowe), źródłem tworzenia takich kapitałów lub funduszy jest zysk netto spółki.
Kapitały obce-gdy kapitały własne nie wystarczają na uruchomienie i rozwijanie działalności Przedsiębiorstwa muszą korzystać a kapitałów obcych. Do najbardziej rozpowszechnionych form kapitału obcego należą: kredyty, pożyczki. Kapitał obcy to dodatkowe źródło finansowania majątku przedsiębiorstwa. W zależności od warunków spłaty kredytu dzieli się na: krótkoterminowe -spłacone przed upływem jednego roku, długoterminowe - z terminem spłaty powyżej roku.
Zobowiązania przedsiębiorstwa wobec różnych przedsiębiorstw, instytucji, instytucji inych osób fizycznych. Zobowiązania mogą pełnić źródła zasilania przedsiębiorstw.
Zobowiązanie z tytułu dostaw robót i usług, Zobowiązanie publiczno-prawne Zobowiązanie wekslowe; Zobowiązanie z tytułu wynagrodzeń, pozostałe zobowiązania.
Dodatkowym źródłem zapewnienia środków finansowych jest wygospodarowany zysk przed jego ostatecznym podziałem. Zysk wypracowany jest sukcesywnie w ciągu roku obrachunkowego. Podział zysku dokonywany jest po zakończeniu roku obrachunkowego. Ogół środków majątkowych jednostki gospodarczej to aktywa firmy, a ogół pochodzenia źródeł to pasywa, łączna suma wartości jest równa łącznej sumie wyrażonych w pieniądzu źródeł pochodzenia tego majątku czyli sumie kapitałów własnych i obcych.
aktywa = pasywa
Równość aktywów i pasywów wynika, że w obu wypadkach chodzi o ten sam majątek ujmowany w dwóch różnych przekrojach. Aktywa - rzeczowe, pasywa -finansowe.
Jest to podstawowa równość występująca w księgowości podwójnie tzn. równowaga bilansowa. Zastosowanie aktywów i pasywów prezentowana jest na koniec każdego roku rachunkowego -nosi nazwę bilansu Kapitał własny i kapitał obcy to kapitał łączony
Struktura kapitału- kapitały własne są najbardziej stabilną podstawą działalności gospodarczej przedsiębiorstwa, decydują w istotnej mierze o utrzymaniu płynności finansowej przedsiębiorstwa. Wysokość kapitału własnego stanowi dla wierzycieli informując jaka jest zdolność finansowa firmy. .
kapitały obace-.wymagają spłaty w określonych terminach. Istnieje jednak możliwość też refinansowania kredytów (np spłaty kredytów innymi kredytami). Dbałość przedsiębiorstwa o wzrost o rozwój swojej działalności rozpoczyna się od zaplanowania właściwej struktury kapitału. Optymalizacja struktury kapitałowej wiąże się z maksymalizacją wartości rynkowej firmy, która jest podstawowym kryterium oceny efektywnej działalności przedsiębiorstwa. W rezultacie kapitały obce występuje stale w przedsiębiorstwie, chociaż w różnej wysokości i zmieniającej się strukturze.
Kapitał łączony - suma kapitałów własnych i obcych. W przedsiębiorstwie ważne jest zaplanowanie właściwej struktury kapitału. W kształtowaniu kapitału przedsiębiorstwo musi kierować się rentownością kapitału łączonego i własnego Rentowność kapitału własnego = zysk netto (zysk brutto) / kapitał własny
Zysk Brutto, - wypracowany w przedsiębiorstwie przed opodatkowaniem. Rentowność kapitału łączonego = zysk netto (zysk brutto) + odsetki od kapitału obcego / kapitał łączny Porównanie rentowności kapitału własnego z rentowności kapitału łącznego pozwala na ocenę efektu dźwigni finansowej.
Efekt dźwigni finansowej = rentowność kapitału własnego < 1 / rentowność kapitału łącznego >1 Wskaźnik >1 świadczy o pozytywnym efekcie dźwigni finansowej. Oprocentowanie kapitału obcego jest niższe od stopy rentowności kapitału łącznego. Wskaźnik rentowności niższy od 1 wskazuje na występowanie negatywnego efektu dźwigni finansowej czyli na niekorzystną strukturę kapitałów przedsiębiorstwa.
Efekty negatywne mają miejsce wówczas kiedy stopa oprocentowania kapitału obcego jest wyższa od stopy rentowności kapitału łącznego. Optymalizacja struktury kapitałowej przedsiębiorstwa wiąże się bezpośrednio z wartością rynkową firmy, która jest jednym z podstawowych kryteriów efektywności działania przedsiębiorstwa.
Przychody, koszty i zyski w przedsiębiorstwie
Koszty w przedsiębiorstwie - czynniki produkcji zużyte w procesie działalności gospodarczej nazywamy kosztami.
Koszt alternatywny - problem kosztów wiąże się z problemem wyrobów dokąd istnieje wybór dotąd istnieje koszt - koszt alternatywny Jest to koszt najbardziej cennej niewybranej alternatywy. Koszty są ponoszone przez przedsiębiorstwo w związku z powodzeniem działalności gospodarczej. Działalność ta została podjęta w wyniku rozpatrzenia wielu wariantów i możliwości innego zastosowania posiadanego kapitału i czynników produkcji Koszty będące wynikiem wybranego rodzaju działalności noszą nazwę kosztów najlepszego zastosowania. Są one efektem wyboru i noszą nazwę kosztów porównanych albo alternatywnych
Koszty całkowite - wyrażają zużycie nakładów w procesie produkcji dóbr lub usług Miarą kosztów całkowitych są koszty ekonomiczne.
Koszty ekonomiczne - to suma wyrażonych w pieniądzu nakładów zużytych w procesie produkcji poniesionych w związku z realizacją celu gospodarczego przedsiębiorstwa. Koszt całkowity wyrażony w pieniądzu to koszt ekonomiczny.
Wszystkie elementy kosztów muszą być ujęte w księgowości. W księgowości mogą być ujęte te elementy kosztów które zostały zakupione na rynku. Są to tzw. koszty jawne tub wyraźne. Miarą kosztów wyraźnych są koszty księgowe. Oprócz kosztów jawnych (wyraźnych) mamy cały szereg elementów kosztów, w którym nie przechodzą przez rynek. Są tzw. koszty ukryte. Wartość kosztów jawnych jest dokładnie wyliczona, natomiast wartość kosztów ukrytych może być tylko oszacowana. Koszty wyraźne i koszty ukryte dają nam koszty całkowite.' W małych przedsiębiorstwach udział kosztów ukrytych w całości kosztów jest duży, natomiast w dużych przedsiębiorstwach przeważają koszty księgowa.
Koszty całkowite - których miarą są koszty ekonomiczne, stanowią zbiór różnych elementów, dlatego w praktyce wyróżniamy kilka kryteriów wg których klasyfikujemy koszty, kryterium klasyfikacji kosztów są: rodzaj kosztów - układ rodzajowy kosztów, miejsce powstawania kosztów- układ funkcjonalny kosztów
Rozlicznie kosztów na gotowy produkt-układ kalkulacyjny kosztów, reakcja kosztów na zmianę wielkości produkcji- układ strukturalny kosztów.
Układ rodzajowy — w układzie tym koszty związane są ze zużyciem określonego rodzaju czynnika produkcji i dzielą się na: koszty materiałowe (opakowania, paliwo energia), amortyzację (zużycie czynników rzeczowych), koszty osobowe łącznie z ubezpieczeniami społecznymi (opłaty siły roboczej + ZUS), inne rodzaje kosztów (czynsz, transport wynajem)
Układ funkcjonalny - przedsiębiorstwo jest określoną "strukturą organizacyjną wg miejsc powstawania. Z tego punktu widzenia koszty dzielimy na koszty produkcji podstawowej, pomocniczej, działalności marketingowej, bezpieczeństwa i higieny pracy, badawczo rozwojowej, informacji naukowo technicznej.
Kalkulacyjny układ kosztów: koszty bezpośrednie (to takie które można bezpośrednio zaliczyć na gotowy wyrób) Koszty pośrednie (to takie które rozlicza się na gotowy wyrób za pomocą tzw kluczy rozliczeniowych
Układ strukturalny kosztów
•Struktura kosztów to sposób w jaki różne miary kosztów zmieniają się wraz ze zmianą wielkości produkcji: w układzie strukturalnym koszty całkowite można podzielić na stałe, zmienne, przeciętne i krańcowe. Do wytworzenia jakiegokolwiek dobra i usługi potrzebny jest czas. Dlatego też wytworzony poziom produkcji musi być ustalony do jakiegoś przyjętego okresu czasu. Koszty ponoszone przez formę zmieniają się w czasie. Musimy więc jasno określić czas do którego się odnoszą. W ekonomii rozróżniamy pojęcia krótkiego o długiego okresu czasu. W długim okresie poziom wszystkich kosztów może zostać zmieniony W krótkim okresie przedsiębiorstwo ma mniejszą możliwość wywierania wpływu na ich poziom. Krótki okres czasu jest okres zużycia jednego lub kilku rodzajów zasobów nie może ulec zmianie Długo okres czasu to taki okres w czasie którego można zmienić wielkość zużycia wszystkich rodzajów zasobów. Koszty krótkookresowe mogą. być kosztami stałymi.
Są to koszty, które w całości nie ulegają zmianie wraz ze zmianą produkcji, są one niezależne od rozmiarów produkcji Koszt maleje ze wzrostem rozmiarów produkcji.
koszty stałe to koszty gotowości do produkcji nawet wtedy gdy przedsiębiorstwo nie produkuje. Musi ponosić wymienione koszty np podatki amortyzację: do kosztów stałych zaliczamy wydatki ogólne takie jak: koszty amortyzacji, opłaty za dzierżawę, składki ubezpieczeniowe, koszty funkcjonowania administracji, ogrzewanie, oświetlenie, odsetki od kredytów.
Koszty zmienne- to koszty, które zmieniają się wraz ze zmianą poziomu produkcji (zalezą od rozmiaru produkcji). Do kosztów zmiennych zaliczamy: koszty zużytych surowców i materiałów, siły roboczej energii i paliwa. Koszt całkowity = koszt wytworzenia danej partii towarów.
Koszt całkowity = koszty stałe + koszty zmienne.
Wielkość produkcji Q = funkcja (funkcje)/ (kapitał, zatrudnienie)
Opłacalność produkcji zależy nie tylko od kosztów wytwarzania ale również od wysokości ceny po której przedsiębiorstwo może sprzedać wytworzoną produkcję uzyskując określone wpływy zwane utargami lub przychodami. Kategorie utargu dzielimy na całkowity, przeciętny, krańcowy. Utarg całkowity —to ilość pomiędzy uzyskania ze sprzedaży wszystkich wyprodukowanych jednostek Uc
utarg przeciętny utarg całkowity podzielony przez ilość sprzedanych jednostek. Up=Uc/Q. Utarg przeciętny to inaczej cena dobra na rynku.
utarg krańcowy to przyrost utargu całkowitego przy wzroście sprzedaży o jednostkę Uk=Duc/DQ. Funkcje utargów różnie się przedstawia w przypadku różnych struktur rynku (wolna konkurencja, monopol), Z=U-Kw Teoretycznie wyróżnia się różne kryteria zysków: normalny, ekonomiczny i księgowy Sposoby ewidencjonowania kosztów w przedsiębiorstwie, ewidencja kosztów w przedsiębiorstwie może się odbywać wg następujących rodzajów ewidencja kosztów w układzie rodzajowym, ewidencja kosztów wg typu działalności (wg miejsc powstawania), ewidencja kosztów mieszana polegająca na ewidencjonowaniu ponoszonych kosztów najpierw w układzie rodzajowym, a następnie ich rozliczenie wg celów czy typów działalności. W trakcie działalności gospodarczej mamy doczynienia z powstawaniem strat i zysków nadzwyczajnych. Jednostki zobowiązane są prowadzić na odrębnych kontach strat i zysków nadzwyczajnych ponieważ wpływają one na wysokość wyniku finansowego. Do strat i zysków zaliczamy wszelkie rzeczy związane z kataklizmami np.: pożar powódź itp., koszty nieprzewidzialnych wypadków, grzywny odszkodowania
rzedsiębiorstwo osiąga max zysk w punkcie przecięcia się krzywej kosztów krańcowych z krzywą utargu krańcowego. Optimum techniczne pokazuje nam minimalizację przeciętnych kosztów wytworzenia Optimum ekonomiczne wskazuje nam na maksymalizację zysku. .
Zysk całkowity. jest różnicą pomiędzy utargiem całkowitym a kosztami całkowitymi. Jest on nazywany zyskiem nadzwyczajnym. Wynika to z korzystnego kształtowania się ceny utargu przeciętnego w stosunku do przeciętnych kosztów wytwarzania danego przedsiębiorstwa. W warunkach równowagi w całej gałęzi optimum ekonomiczne pokrywa się z optimum technicznym, znikają wszelkie zyski i straty nadzwyczajne i przedsiębiorstwo będące w równowadze osiąga zysk normalny. Jest to zysk wielkość kosztów alternatywnych (równy procent od kapitału oraz możliwemu wynagrodzeniu przedsiębiorcy za pracę) Zysk normalny to ta część kosztów firmy, która nie jest zawarta w koszcie księgowym a zwróciła się właścicielowi wskutek sprzedaży. Jest ona miarą kosztów ukrytych.
Zysk ekonomiczny iest to różnica pomiędzy całkowitym przychodem ze sprzedaży określonego dobra, a całkowitym kosztem ekonomicznym tego dobra Zysk księgowy jest to zysk wykazany w księgach rachunkowych firmy Jest zmiana kosztów jawnych. Zysk księgowy = sprzedaż - koszty księgowe. Zysk ekonomiczny = sprzedaż - koszty całkowite (koszty księgowe + koszty ukryte). Zysk normalny = koszty całkowite -koszty księgowe.
Zysk ekonomiczny jest zawsze mniejszy od zysku księgowego. Wskaźnikiem decydującym o rentowności przedsiębiorstwa jest zysk ekonomiczny. Wynik finansowy przedsiębiorstwa jest to różnią między osiągniętymi przychodami z działalności, a poniesionymi kosztami uzyskania przychodów. Jest to kategoria zysku brutto (wielkości dodatnie) Jeżeli różnica jest ujemna to strata brutto. Wynik ten podlega skorygowaniu (pomniejszeniu o podatek dochodowy w przypadku pewnych jednostek również o inne obowiązkowe zmniejszenie dywi-dent). Skorygowany wynik finansowy nazywa się zyskiem netto. Zysk brutto — podatek. Wynik finansowy przedsiębiorstwa podlega podziałowi: zysk pomniejszony o podatek dochodowy czyli zysk netto podlega w zależności od formy organizacyjno prawnej przedsiębiorstwa
W przedsiębiorstwie prywatnym zysk netto może być przyjęty w całości przez właściciela, w spółkach cywilnych, jawnych i komandytowych. W sposobie podziału zysku stanowi umowa spółki, jeżeli w umowie nie ma odpowiedniego zapisu, zysk dzielony jest równomiernie pomiędzy wspólników W spółkach kapitał z zysku netto dokonywane odpisy na kapitał zapasowy i rezerwowy W spółkach akcyjnych na kapitał zapasowy przeznacza się 8% zysku netto. Pozostały zysk jest dzielony przez wolne zgromadzenie wspólników lub akcjonariuszy. W umowie spółki może stanowić innych podział zysku lub nawet całkowicie wyłączyć zysk między wspólników-W przypadku wystąpienia straty pokrycie następuje z kapitału zapasowego lub rezerwowego. Jeżeli strata przewyższa sumę kapitału rezerwowego i zapasowego i połowę kapitału zakładowego w spółce lub w 1/3 kapitału akcyjnego W spółce akcyjnej zarząd zobowiązany jest zwołać zgromadzenie wspólników w celu podjęcia uchwały co dalszych losów spółki. Każde przedsiębiorstwo sporządza sprawozdanie finansowe na koniec roku obrachunkowego w którym wykazuje sytuację majątkową lub finansową firmy oraz wyniki działalności gospodarczej. Sprawozdanie finansowe obejmuje: bilans, rachunek wyników oraz pisemne sprawozdanie z działalności jednostki. Zasoby przestawiają wartości pewnych wielkości ekonomicznych w danym momencie czasowym stan czegoś na dany moment. Strumienie wyrażają wartości pewnych wielkości ekonomicznych w jakim okresie np.: wydatki danej rodziny na produkty i usługi w ciągu danego okresu czasu. Strumienie w odróżnieniu od zasobów muszą mieć określony wymiar czasowy. Zasoby określają nagromadzony stan _ danej wielkości w określonym momencie, natomiast strumienie określają tempo w jakim zasoby te zmieniają się.
Bilans przedsiębiorstwa odzwierciedlają majątek przedsiębiorstwa od źródła jego finansowania na koniec roku obrachunkowego. W bilansie muszą być ukazane w określonej kolejności informacje o stanie aktywów i pasywów jednostki na początek i koniec roku obrachunkowego.
Rachunek wyników jest częścią składową bilansów i zawiera on strumienie przychodów i wydatków na cały rok obrachunkowy. Istnieją dwa sposoby sporządzania rachunku wyników w zależności od przyjętego przez jednostkę sposobu prowadzenia kosztów. W wypadku ewidencji kosztów w układzie rodzajowym wynik finansowy ustala się przez porównanie tych kosztów z przychodami. Jest to tzw. porównawczy rachunek finansowy wyników .Jeśli prowadzimy ewidencję kosztów rachunek w układzie kalkulacyjnym stosuje się tzw. kalkulacyjny rachunek wyników. Bilans i rachunek wyników powinien być sporządzony zgodnie z obowiązującą zasadą. Porównanie kosztów i strat przychodów i zysków
Praktyczne metody oceny działalności przedsiębiorstwa Dane zawarte w bilansie są podstawą do obliczenia różnych wskaźników ekonomicznych. Analiza wskaźnikowa jest szeroko stosowaną metodą analizy funkcjonowania przedsiębiorstwa. Do poziomu efektywności i oceny kondycji finansowej firmy stosuie się następujące kategorie wskaźników: 1) wskaźniki płynności, 2) wskaźniki wspomagania (wskaźniki zadłużenia), 3) wskaźniki aktywności czyli sprawności działania, 4) wskaźniki zyskowności (rentowności przedsiębiorstwa).
Ad. •l -Wskaźniki płynności charakteryzują zdolność przedsiębiorstwa do regulowania bieżącego ryzyka finansowego czyli zdolności firmy do pokrycia bieżących zobowiązań (a) wsk. płynności = środki obrotowe/ bieżąca zobowiązania przedsiębiorstwa lub (b) wsk. pł- = śr. obrotowe - zapasy / bieżące zobowiązania przedsiębiorstwa. Wskaźniki (a) to informacje w jakim stopniu firma jest zdolna na bieżąco regulować swoje zobowiązań ia W praktyce bankowej wskaźnik ten powinien się mieścić w przedziale 1,2 - 2,0 (2,5). Wskaźniki (b) to środki obrotowe pomniejszone o zapasy (zapasy charakteryzują się najmniejszym płynnym wskaźnikiem aktywnym obrotów przedsiębiorstwa) Im mniejszy udział zapasów w środkach obrotowych, a większy udział środków pieniężnych tym wyższy stopień płynności i lepsza zdolność przedsiębiorstwa do wywiązywania się ze zobowiązań wobec innych podmiotów przedsiębiorstwa. W polskich warunkach czynnikiem ograniczającym płynność są nie tylko nagromadzone zapasy, ale i nieregularne płatności zwane zatorami płatniczymi.
Ad. 2. Wskaźniki wspomagania finansowego pokazują relacje kapitału obcego do kapitału własnego, oraz zdolność firmy do obsługi stałych obciążeń; wsk. zadłużenia (a) = całkowity dług firmy / całkowity kapitał własny lub wsk. zadłużenia = (zysk brutto + odsetki) / płacone odsetki. Wspomaganie finansowe występuje wówczas gdy płacone odsetki z tytułu zaciągnionych pożyczek lub kredytów są mnijesze od osiągniętego zysku z pożyczonych kapitałów. Dolna wartość wskaźnika wynosi 1,5, wwarun-kach wysokiego ryzyka może być odpowiednio wyższa
Ad.3. Wskaźniki aktywności- informują one jak przedsiębiorstwo efektywnie i sprawnie używa swoich zasobów, czyli środków trwałych i obrotowych, wsk. aktywności (a) = wartość sprzedanych towarów netto / wartość środków trwałych posiadanych w przedsiębiorstwie. wsk. akt (b) = wartość sprzedanych towarów netto / średni stan aktywów obrotowych. wsk. akt (c) = (średni zapas jaki nam pozostał * 365 dni) / koszty uzyskania przychodów.Wskaźnik (a) - słabość tego wskaźnika ujawnia się na rynku w okresach dużej inflacji. Wskaźnik (b) - służy do oceny gospodarowania aktywami obrotowymi. Wskaźnik (c) - stwarza podstawę do oceny gospodarowania zapasami
Ad. 4. Wskazniki rentowności - są to najważniejsze mierniki oceny działalności przedsiębiorstwa, wsk. rentowności (a) = zysk netto / wartość sprzedaży, wsk. rentowności (b) = zysk netto / aktywa przedsiębiorstwa ogółem; wsk. rentowności (c) = zysk netto / kapitał akcyjny. Wskaźnik (a) - "stopa rentowności netto" i pokazuje nam efektywność sprzedaży, Wskaźnik (b) - "zwrot inwestycji", wykazuje jak kierownictwo firmy efektywnie zarządza wszystkimi aktywami. Wskaźnik (b) - "zwrot kapitału" wskazuje na sprawność funkcjonowania i potencjalne możliwości rozwoju spółki akcyjnej Przy analizie wskaźnikowej posługujemy się pojęciem progu rentowności przedsiębiorstwa Próg rentowności oznacza nam rozmiar produkcji, w którym przychody ze sprzedaży produkcji równają się kosztom całkowitym poniesionym na produkcję. Poniżej progu rentowności przedsiębiorstwo ponosi stratę, powyżej tego punktu produkcja zaczyna się opłacalność przedsiębiorstwu. Przedsiębiorstwo osiąga zysk Trzecia część sprawozdania finansowego -pisemne sprawozdanie z działalności jednostki. Takie sprawozdanie pisemne musi być sporządzone zgodnie z przepisami kodeksu handlowego przez wszystkie spółki z o. o. i spółki SA. Pisemne sprawozdanie musi zawierać: sytuację gospodarczo-finansową, przewidywane kierunki rozwoju, stan i kierunki zmian w skł. majątku trwałego, wielkość i rodzaj kapitału własnego, możliwości płatnicze spółki i problemy kadrowe spółki
Sprawozdanie finansowe musi być zatwierdzone przez odpowiednie organy i musi być przedłożone urzędowi skarbowemu najpóźniej po 3 miesiącach od zakończenia roku obrachunkowego. Sprawozdanie finansowe musi być przekazane w spółkach z o.o. i w spółkach akcyjnych przedłożone wspólnikom oraz organom nadzorczym. Rady Nadzorcze i Komisje rewizyjne muszą zbadać przedłożony im przez zarząd bilans i rachunek finansowy Całość sprawozdania zatwierdza zgromadzenie wspólników w spółkach z o.o. lub walne zgromadzenie.
Niektóre podmioty zobowiązane są podać swoje sprawozdania gospodarcze badaniu przez biegłych rewidentów. Obowiązkowo takiemu badaniu podlegają sprawozdania finansowe nastep. firm: SĄ, spółek z o.o. w których skarb państwa posiada powyżej 50% udziałów. Banki z wyłączeniem banków spółki, wierzyciele z wyjątkiem towarzystw ubezpieczeń wzajemnych. Po zakończeniu działalności przedsiębiorstwa dokumenty księgowe dzieli się na dwie grupy: zbiory A i B. Do zbiorów B należą dokumenty, których okres przechowywania wynosi 5 lat (inwentaryzacje itp.). Do zbiorów A należą sprawozdania finansowe i są to tzw. dokumenty wieczne przeznaczone do trwałego przechowywania. Dopóki działa przedsiębiorstwo to w przedsiębiorstwie, w razie likwidacji - przekazywane organom pań-