Teoria cen czyli teoria wyboru Vilfredo Pareto

V. Pareto był najwybitniejszym przedstawicielem szkoły lozańskiej, pisał po francusku i po włosku. Był także wybitnym socjologiem. Ale badania w zakresie socjologii i ekonomii prowadził niezależnie od siebie.

Początkowo punktem wyjścia Pareto w zakresie teorii cen była zmodyfikowana teoria użyteczności krańcowej. Dla uniknięcia wieloznaczności słowa użyteczność - pojęcie użyteczność można rozumieć w znaczeniu obiektywnym, czyli jako pożyteczność bądź w znaczeniu subiektywnym jako użyteczność (określano w sposób indywidualistyczny) - Pareto stworzył nowy termin ofeliniczność. Ofeliniczność jest zadowoleniem płynącym dla jednostki z pewnej ilości dobra dodanej do posiadanej już przez nią ilości tego dobra. W późniejszych pracach Pareto stwierdza, że ofeliniczność jest wielkością niewymierną, stąd też w teorii cen opiera się na zewnętrznych faktach ujawniających się w gospodarowaniu, budując teorię wyborów.

Punktem wyjścia rozumowania Paretto w teorii wyborów są gusty czyli potrzeby ludzkie. Paretto udowadnia, że dla sformułowania teorii równowagi konsumenta (o której mówi 2. prawo Gossena, przedstawiciela szkoły austriackiej). Gossen, prekursor szkoły austriackiej, sformułował następujące prawo: „konsument znajdzie się w stanie równowagi, czyli uzyska maksimum zadowolenia, kiedy wyrówna użyteczności krańcowe różnego typu nabywanych przez siebie dóbr, które będą proporcjonalne do ceny tychże dóbr”. Paretto udowadnia, że do sformułowania teorii równowagi konsumenta wystarczy przyjąć założenie, że konsument potrafi porównywać użyteczność i dokonywać wyboru kombinacji dóbr. Każdy zakup, powodując wydatek pieniężny, stanowi rzeczywiście akt wyboru, uniemożliwiając dokonanie zakupu innego dobra. Stąd też ten sposób ujęcia gospodarki konsumenta nazywa on teorią wyborów. Tworząc swą teorię wyborów Paretto posługuje się krzywymi obojętności, czyli krzywymi indyferencji. Indyferencja jest to obojętność (np. indyferentyzm religijny - obojętność religijna). Pomysł krzywych obojętności Paretto zaczerpnął od ekonomisty angielskiego Francis Ege Wallsa. Ege Walls naśmiewał się z Böhm-Bewerka, z teorii ceny.........

Paretto twierdził, że istnieją zawsze różne kombinacje dóbr, przy których konsumentowi jest całkowicie obojętne w jakiej proporcji je otrzyma pod warunkiem jedynie, że suma zadowolenia osiągnięta z użycia tych dóbr pozostanie niezmieniona. Oznacza to, że zmniejszenie ilości jednego dobra zostanie zrekompensowane zwiększeniem ilości drugiego dobra. Paretto rozważa tą zależność na przykładzie, gdy występują dwa dobra. Oczywiście w związku z tym narysujemy układ współrzędnych i krzywe obojętności.

ilość dobra y

0	ilość dobra x

Ilość dobra x i ilość dobra y. Jeśli połączymy te punkty, to powstanie krzywa obojętności. Punkty leżące na krzywej obojętności oznaczonej symbolem I cechują się tym, że dają konsumentowi to samo zadowolenie. Z tym że w tym punkcie konsument ma więcej dobra x, a mniej dobra y, a w tym punkcie krzywej obojętności ma więcej dobra y, a mniej dobra x. Ale na wszystkich punktach krzywej obojętności suma nabywanych dóbr x i y, a zarazem zadowolenie z ich nabycia jest takie samo. Dlatego konsumentowi jest obojętne w jakiej proporcji nabywa on te dobra. Rysujemy oczywiście kilka tych krzywych obojętności jedna nad drugą. Jeśli przesuwamy się na wyższą krzywą obojętności, to zadowolenie konsumenta rośnie, ponieważ nabywa on większe ilości dóbr x i y. Na krzywej obojętności II konsument nabywa większe ilości dóbr x i y niż na krzywej obojętności numer I. Krzywe obojętności mają jednakowy kształt, ale każda wyższa krzywa obojętności ilustruje nabycie przez konsumenta większej ilości dóbr x i y.

Fakt, że krzywe obojętności są wypukłe w kierunku początku układu współrzędnych wyraża to samo co prawo malejącej użyteczności krańcowej. A prawo malejącej użyteczności krańcowej czyli prawo nasycalności potrzeb jest to pierwsze prawo Gossena.

Krzywych obojętności można wykreślić dowolną ilość tak, że w konsekwencji otrzymamy mapę obojętności, która przedstawia obraz gustów konsumenta. Tak jak mapa fizyczna przedstawia rzeźbę terenu na przykład. Paretto przedstawia zespół tych krzywych w postaci pagórka gustów, po którym w górę kroczy konsument przy zaspakajaniu potrzeb. Na mapie obojętności krzywe obojętności przedstawiają poziomy zadowolenia konsumenta. Im wyższa krzywa obojętności, tym wyższe zadowolenie. Jednakże, aby określić tzw. punkt równowagi konsumenta (czyli II prawo Gossena), a więc odpowiedzieć na pytanie na której krzywej obojętności i w jakim jej punkcie ostatecznie zatrzyma się konsument - tzn. określić jakie ilości dóbr x i y łącznie nabędzie - trzeba uwzględnić także dochód konsumenta. Przy wyższych dochodach i tych samych gustach konsument może wspinać się na coraz wyższe krzywe obojętności. Wpływ dochodu na wybór odpowiedniej ilości dóbr obrazuje tzw. ścieżka cen.

B

ilość dobra y

0

ilość dobra x

A

Ilość dobra x, ilość dobra y. Powiedzmy sobie, że konsument wydaje cały dochód na zakup dobra x. Zakupi go wówczas w ilości równej odcinkowi OA. Ale jeśli cały dochód przeznaczy na kupno dobra y, to kupi go w ilości OB. W rzeczywistości konsument kupuje część dobra x i część dobra y. W związku z tym porusza się po tzw. ścieżce cen. Jeśli połączymy maksymalne ilości, które można zakupić dobra x i y, otrzymamy ścieżkę cen. Linia AB stanowi ścieżkę cen. Ścieżka cen przedstawia wszystkie możliwe kombinacje dóbr x i y, które może zakupić konsument i wobec tego mówimy, że konsument porusza się wzdłuż ścieżki cen.

B

ilość dobra y

0

ilość dobra x

A

Dla wyznaczenia punktu równowagi klienta nakładamy na siebie ścieżkę cen i mapę obojętności. Punkt równowagi konsumenta P jest to punkt, w którym nabywa on dobra x w ilości OC i dobra y w ilości OD. Punkt równowagi konsumenta znajduje się w punkcie styczności ścieżki cen z najwyższą dostępną krzywą obojętności. Konsument chciałby się znaleźć na krzywej obojętności numer IV, niestety jego dochody mu na to nie pozwalają. Pozwalają mu tylko znaleźć się na krzywej obojętności numer II i nabyć różne kombinacje dóbr x i y.

I

II

III

← ścieżka cen

I

II

III

---