TEORIA WYBORU KONSUMENTA

Teoria sformułowana na polu mikroekonomii, która przy pomocy narzędzi matematycznych opisuje zachowania indywidualnych konsumentów na rynku oraz wyjaśniania działanie mechanizmu rynkowego w zakresie dystrybucji dóbr i kształtowania cen; opracowana na gruncie nurtu ekonomii neoklasycznej w pierwszej połowie XX w.; duży wkład w jej opracowanie mieli m.in. Vilfredo Pareto oraz Francis Edgeworth.

Konsument to jednostka, która dysponując określonym dochodem dokonuje zakupów dóbr na rynku zgodnie ze swoimi preferencjami celem maksymalizacji czerpanej z tego tytułu użyteczności.

Założenia dotyczące konsumenta:

• Suwerenność decyzji - konsument dokonuje wyboru wyłącznie w oparciu o swoje preferencje w ramach ograniczeń, jakie stwarza wysokość dochodu, którym dysponuje.

• Racjonalność decyzji - konsument dokonuje wyboru takich kombinacji dóbr, które maksymalizują jego użyteczność, czyli subiektywną satysfakcję, jaką czerpie on z konsumpcji.

• Nieograniczone potrzeby - potrzeby konsumenta nie mogą nigdy być do końca zaspokojone, konsument zawsze dąży do tego, by osiągać coraz wyższe poziomy użyteczności; większa ilość dóbr jest zawsze preferowana nad mniejszą ilością dóbr

Celem działalności gospodarstwa domowego jest maksymalizacja użyteczności (satysfakcji) czerpanej ze spożycia koszyka dóbr (które może on nabyć przy danym dochodzie nominalnym i danych cenach) oraz z czasu wolnego.

KRZYWA OBOJĘTNOŚCI to zbiór takich kombinacji dóbr i usług, które sprawiają konsumentowi jednakowe zadowolenie, czyli dostarczają mu takiej samej użyteczności całkowitej. Ponieważ użyteczność koszyków na krzywej obojętności jest identyczna, to konsumentowi jest obojętne, który nich będzie konsumował - przy każdym z nich poziom jego satysfakcji jest taki sam.

Przykład typowych krzywych obojętności.

Krzywa I1 odpowiada kombinacjom dóbr o najniższej użyteczności całkowitej, a krzywa I3 kombinacjom dóbr o najwyższej użyteczności całkowitej.

KRAŃCOWA STOPA SUBSTYTUCJI

Nachylenie krzywej dostarcza informacji na temat krańcowej stopy substytucji, czyli mówi jaką ilość dobra znajdującego się na osi Y konsument jest gotowy wymienić na dobro znajdujące się na osi X.

Krańcowa stopa substytucji - stosunek wymiany, przy którym konsument skłonny jest dokonać wymiany dobra X na dobro Y i na odwrót. Zależy od krzywych użyteczności osiąganych z konsumpcji danych dóbr i stanu posiadania.

Jeżeli krzywa jest stroma, to krańcowa stopa substytucji jest wysoka. Oznacza to, że konsument jest gotowy zamienić dużą ilość dobra Y na małą ilość dobra X.

Jeżeli krzywa jest płaska, to krańcowa stopa substytucji jest niska. Oznacza to, że konsument jest gotowy zamienić małą ilość dobra Y na dużą ilość dobra X.

Użyteczność - zdolność dobra do zaspokajania potrzeb. Określa subiektywną przyjemność, pożytek lub zadowolenie płynące z konsumowanych (ew. posiadanych) dóbr. W szerszym ujęciu jest to satysfakcja i przyjemność wobec korzyści, jaką osiągają konsumenci w wyniku użycia (konsumpcji) jakiegoś dobra. Kategoria użyteczności jest abstrakcją i ma charakter subiektywny.

Możliwe jest też istnienie ujemnej użyteczności, która informuje o tym, że konsumpcja danego dobra (czy danej ilości dobra, czy w dany sposób) sprawia konsumentowi przykrość.

KORZYŚĆ (UŻYTECZNOŚĆ) KRAŃCOWA

korzyść jaką odnosi konsument ze zwiększenia konsumpcji danego dobra o jedną jednostkę. Stanowi przyrost korzyści w związku z konsumpcją dodatkowej jednostki dobra.

Twórcą terminu jest przedstawiciel austriackiej szkoły ekonomicznej Friedrich von Wieser. Korzyść krańcowa jest używana zamiennie z terminami korzyść marginalna, użyteczność krańcowa oraz użyteczność marginalna.

I prawo Gossena - Prawo malejącej użyteczności krańcowej

Prawo ekonomiczne, w myśl którego korzyść krańcowa każdej kolejnej konsumowanej jednostki dobra jest mniejsza od korzyści krańcowej poprzedniej jednostki dobra. Tym samym konsument zwiększając konsumpcję o kolejne jednostki powoduje zwiększenie odnoszonych korzyści, ale przyrost tych korzyści z każdą jednostką dobra jest coraz mniejszy.

(W miarę wzrostu konsumpcji danego dobra użyteczność krańcowa każdej kolejnej jednostki maleje.)

LINIA OGRANICZENIA BUDŻETOWEGO

Jest to graficzne odwzorowanie ograniczenia budżetowego konsumenta. Łączy punkty odpowiadające dostępnym konsumentowi kombinacjom dóbr A i B osiąganych dla konsumenta przy danych warunkach brzegowych, tzn. danym dochodzie i danych cenach dóbr; przy założeniu wydatkowania na nie całości dochodu. Przy zerowej konsumpcji dobra A, konsument może zakupić dobra B, z kolei powstrzymując się całkowicie od zakupów dobra B, może nabyć dobra A.

Linia budżetowa oddziela kombinacje dostępne konsumentowi od niedostępnych. Wszystkie koszyki dóbr A i B odpowiadające punktom leżącym na prostej lub poniżej niej są dostępne. Wszystkie leżące powyżej przekraczają aktualne możliwości finansowe konsumenta. Wybory konsumenta dotyczyć będą wyłącznie kombinacji dostępnych.

ZMIANA DOCHODU KONSUMENTA A LINIA OGRANICZENIA BUDŻETOWEGO

Zmiana dochodu konsumenta ma wpływ na to, które koszyki dóbr są dla niego dostępne, a które nie. Wzrost dochodu przy nie zmienionych cenach powoduje zwiększenie siły nabywczej, a więc powiększenie zbioru dostępnych koszyków dóbr. Analogicznie zmniejszenie dochodu powoduje ograniczenie zbioru dostępnych koszyków. Ma to odzwierciedlenie na linii budżetowej.

Optimum konsumenta - punkt styczności linii ograniczenia budżetowego z możliwą do osiągnięcia krzywą obojętności

TRENDY W KONSUMPCJI

globalizacja konsumpcji

technicyzacja konsumpcji

ekologizacja konsumpcji

efemeryzacja konsumpcji

etnocentryzm konsumencki

internacjonalizacja konsumpcji

prosumpcja

domocentryzm

dekonsumpcja

---