Przybyło Paweł
Planowanie treningu sportowego
Sukces osiągany w sporcie jest efektem długofalowego treningu, który jako proces złożony wymaga racjonalnego i planowego działania. Pod pojęciem planowanie sportowe rozumiemy zespół wiążących dyrektyw określonej organizacji sportowej, ustalającej porządek prac na dany okres tak, aby zapewnić ciągłość, długofalowość i sterowalność procesu rozwoju sportu oraz szkolenia zawodników, zespołów czy drużyn. Ogólne zasady planowania w sporcie nie różnią się od zasad planowania w innych dziedzinach życia i są tak samo obowiązujące. Zatem w pierwszej kolejności powinny być ustalone cele i zadania określonej działalności w określonym czasie. Planowanie powinno być poprzedzone dostateczną prognozą przewidującą przebieg i stan mających nastąpić przyszłych, powinno uwzględniać możliwości zawodnika. Musi ona wynikać z rzeczowej analizy aktualnej sytuacji. Na podstawie prognozy określamy cel główny oraz cele etapowe, które wyznaczają strukturę i treści kolejnych planów.
Metody prognostyczne:
metoda kolejnych przybliżeń, w której wychodzi się od opracowania wyjściowego wariantu programu działania i poddania go ocenie i weryfikacji ekspertów
metoda programowania liniowego dająca szansę na wymierne określenie elementów szczegółowych programów na przykład dla obciążeń treningowych
metoda sieciowa dla ustalenia kierunków i kolejności nauczania i doskonalenia sportowego itd.
Cechy planu szkoleniowego:
celowość - realizacja planu musi prowadzić do osiągnięcia zamierzonego celu w określonym terminie
elastyczność - ciągła kontrola realizowanego planu i ewentualna korekta (uwzględnić zmiany warunków, reakcje organizmu zawodnika, kontuzje, choroby itp.)
zgodność wewnętrzna - pozbawiony sprzeczności
racjonalność - oparty na rzetelnej wiedzy, ugruntowany poznawczo
wykonalność - plan powinien zawierać cele i zadania na miarę możliwości zawodnika i trenera
operatywność - komunikatywny, ścisły i czytelny dla wykonawców
szczegółowość - zawierający terminy realizacji itp.
terminowość - ścisłe określenie terminu realizacji planu, czy jest to plan długo czy krótkoterminowy
Co jeszcze powinien uwzględniać plan?
Coraz bardziej ważne staje się przygotowanie intelektualne planujących. Rola trenera przestaje się już sprowadzać do bezpośredniego organizowania zajęć sportowych i ich przeprowadzania. Rozległość zagadnień zaczyna przekraczać możliwości trenera. Jeśli oczekuje wysokich wyników powinien więc współpracować ze specjalistami takimi jak teoretycy sportu, lekarze, psycholodzy - jest to tzw. integracja wysiłków. Inny ważny element integracji wysiłków jest zbieżność interesów całej grupy. Dużym utrudnieniem w realizacji planu i współpracy może być zróżnicowanie poziomu zawodników w grupie. Zdarza się, że trener różni się poglądami od grupy, którą prowadzi. Każda grupa sportowa składa się z tych, którzy akceptują plan działania, tych którzy akceptują plan, ale wysuwają własne, korzystne dla nich żądania i tych, którzy wstrzymują rozwój kolektywu. Należy tak planować, aby doprowadzić do przejścia zawodników z grupy drugiej i trzeciej do pierwszej, a złe może przynieść odwrotne skutki. Dlatego też nie rezygnując zbyt szybko z tych, którzy hamują pracę, należy prowadzić w pierwszym rzędzie pracę w kierunku zjednoczenia ich dla koncepcji reprezentowanej przez całą grupę sportową.
W planowaniu chodzi również o to, aby czynniki świadome zorganizowanej działalności przeważały nad czynnikami przypadkowymi, które należy całkowicie wyeliminować. Dlatego planowania w sporcie nie należy traktować jak sloganu, a trzeba je traktować jako codzienny obowiązek tych wszystkich, którzy pracują w danej dyscyplinie sportu (działaczy sportowych, trenerów, lekarzy, zawodników itp.). Zbyt często zdarza się, że plany i programy sporządzane są po fakcie, jedynie dla formalnego spełnienia stawianych wymagań ( np. przepisywanie z roku na rok, tylko ze zmianą terminów i miejsc, organizowania obozów czy zawodów ). W planowaniu należy również uwzględnić to, że sport powinien być dobrowolny i niewymuszony. W związku z tym praca powinna być interesująca, bo jedynie w ten sposób uzyska się możliwość rzetelnego wykonania zaplanowanych zadań. Zajęcia w sporcie powinny być różnorodne i atrakcyjne. Planowanie powinno więc uwzględniać możliwość wykazania przez zawodników własnej inicjatywy i samodzielności, powinno odpowiadać poziomowi rozwoju oraz własnościom psychicznym i intelektualnym zawodników. Struktura planu powinna być dostosowana do aktualnego stanu organizmu.
Rodzaje planów:
plan perspektywiczny (wieloletni) - obejmuje kilkuletni okres szkolenia(15 -20 lat). Zadaniem tego planu jest określenie celu, wytyczenie kierunku pracy i jej ogólnych założeń oraz sposobów organizacji, warunków materialnych, selekcji, pracy treningowej i kontroli. Cele i zadania tego planu muszą być skoordynowane z następnymi planami obejmującymi krótsze okresy, jak plany roczne, plany mezo- czy mikrocyklu. Szkoleniowiec rzetelnie traktujący swój zawód jest w stanie przepracować w swojej karierze zawodowej około 4 do 6 planów perspektywicznych dla określonych grup jeżeli będzie z nimi cały czas pracował. Trener wychowując zawodnika od podstaw, może doprowadzić go do wysokich osiągnięć sportowych.
plan roczny - opracowany przez trenera plan w celu kierowania szkoleniem w czasie roku treningowego. Jest niezbędnym wymogiem dla prawidłowego rozwoju sportowego i osiągnięcia szczytu formy w zaplanowanym terminie. Zakłada on, że zawodnik powinien trenować nieprzerwanie przez okres około jedenastu miesięcy( okres przygotowawczy i główny), a w ciągu jednego miesiąca wykonywać pracę o mniejszym obciążeniu w celu regeneracji.
okres treningowy lub mezocykl (przygotowawczy, startowy, przejściowy) - struktura tego planu powinna wynikać ze specyficznych celów oraz zasady stopniowego wzrostu obciążeń. Może przyjmować różne formy w zależności od dyscypliny, okresu treningowego czy stosowanych obciążeń, metod i ćwiczeń fizycznych.
plan mikrocyklu - najważniejsze ogniwo planowania treningu, określa jakość procesu treningowego. Może ulegać częstym modyfikacjom w zależności od reakcji organizmu zawodnika. Zawiera informację o wielkości obciążeń treningowych, kolejności następowania po sobie treści, środków szkoleniowych czy długości przerw regeneracyjnych.
plan jednostki treningowej - najbardziej szczegółowy. Zawiera treść, określa objętość i intensywność ćwiczeń, przewiduje podział na części, czas trwania oraz podaje wskazówki metodyczne. Może ulegać natychmiastowym zmianom w trakcie trwania treningu
indywidualny plan szkolenia - konstruowany na podstawie znajomości braków zawodnika w zakresie sprawności i techniki. Uwzględnia również doskonalenie elementów i cech dobrze opanowanych.
plan zgrupowania sportowego - opracowanie planu obozu, którego głównym celem jest podniesienie poziomu wyszkolenia zawodników lub przygotowanie do zawodów \ Schemat opracowania planu perspektywicznego
SCHEMAT OPRACOWANIA PLANU PERSPEKTYWISTYCZNEGO
I. Wstęp
Opisać krótko dotychczasową działalność przy realizowaniu spraw zawartych w poszczególnych punktach planu. Opracować poszczególne tematy według podanej w spi9sie kolejności. Ocenić dotychczasową działalność i wyciągnąć z niej wnioski na przyszłość. W ocenie dążyć do operowania materiałem obiektywnym ,unikając ogólników
II. Organizacja szkolenia
Podać formy organizacyjne ,którymi będzie realizowane szkolenie :
struktura organizacyjna szkolenia
ustalenie odpowiedzialności za poszczególne odcinki pracy.
Forma współpracy ze środowiskiem( przekazywanie i otrzymywanie wytycznych szkoleniowych, kontrola realizacji itp.)
Współpraca z ośrodkami terenowymi i centralnymi.
III. Ogólne założenia szkolenia grupy
zasady rekrutacji zawodników(obiektywna ocena ,obserwacja, wnioski)
zapewnienie ciągłości szkolenia zawodników ,wytyczne, praca w klubie, na obozach centralnych
zmiany obciążeń treningowych i startowych ,objętość i intensywność tych obciążeń, ilość zajęć treningowych ilość startów w kolejnych latach planu oersoektywistycznego.
opracowanie przez trenera i lekarza form kontroli pracy i wymagań w stosunku do nich (sprawdziany ,normatywy ,obserwacje ,próby czynnościowe, okresowe badania lekarskie)
IV. OGÓLNE ZAŁOŻENIA PRACY Z MŁODZIEŻĄ
sposób rekrutacji i selekcji do uprawiania odnośnej dyscypliny sportu
system zawodów i powiązanie go z rozgrywkami szkolnymi i rokiem szkolnym
propozycje ćwiczeń ogólnorozwojowych ,ukierunkowanych i specjalistycznych
formy centralnego i klubowego szkolenia młodzieży
udział w akcji zdobywania odznak sportowych
nawiązanie współpracy ze szkołami
V FUNKCJA SZKOLENIOWA KALENDARZA SPORTOWEGO
system zawodów i ich uzasadnienie
podstawowe imprezy wchodzące w skład kalendarza sportowego i hierarchia ich ważności
system zawodów dla młodzieży jako funkcja nauki i szkolenia sportowego
rola narad ,kursów i konsultacji trenerskich w powiązaniu z realizacją kalendarza sportowego
ewentualne propozycje zmiany systemów zawodów w czasie trwania ważności niniejszego planu
VI. SZKOLENIE I DOSKONALENIE KADRY TRENERSKO-INSTRUKTORSKIEJ
stan ilościowy i jakościowy kadry nauczającej oraz ogólne warunki pracy trenerów
działalność kadry nauczającej (elementy oceny pracy trenera ,formy i środki interwencyjne
szkolenie i doszkalanie kadry nauczycielskiej
doszkalanie wybitnych trenerów
VII. POMOCE NAUKOWE
potrzeby w zakresie badań naukowych dla danej dyscypliny sportu z uwzględnieniem zagadnień tzw. Pierwszoplanowych
opracowanie i wykorzystywanie pomocy naukowych do szkolenia trenerów i zawodników ,sprzęt do badań podręczniki ,periodyki krajowe i zagraniczne ,tablice ,filmy aparaty pomiarowe ,pomocniczy sprzęt itp.
VII. URZĄDZENIA I SPRZĘT SPORTOWY
określenie potrzeb w zakresie obozów kondycyjnych i specjalistycznych (lokalizacja ,okresy wykorzystania ,liczba osób szkolonych ,wyposażenie )
określenie potrzeb w zakresie klubu (lokalizacja ,okresy wykorzystania, liczba osób szkolonych wyposażenie
określenie potrzeb w poszczególnych latach w zakresie sprzętu sportowego krajowe-ego i importowanego
określenie potrzeb w zakresie sprzętu sportowego i urządzeń sportowych dla młodzieży (wymiary, waga itp.)
Kalendarz sportowy - sprzyja rozwojowi poziomu szkoleniowego zawodników, jest kontynuacją założeń i polityki szkoleniowo - organizacyjnej, zawartych w planie perspektywicznym rozwoju danej dyscypliny sportu. Powinien obejmować terminarze zawodów, konsultacji i zgrupowań zawodników, badań lekarskich, badań metodycznych i naukowych, szkolenia i doszkalania kadr trenerskich, sędziowskich i działaczy.
Literatura
Ulatowski T. Kwartalnik Trening Teoria sportu 1992 Tom II str. 239 - 256