PRAWO RODZINNE

W okresie międzywojennym- prawo to nie zostało skodyfikowane. Po II wojnie - prawo małżeńskie majątkowe, osobowe, rodzinne i opiekuńcze. Obecnie obowiązuje Kodeks rodzinny i opiekuńczy z 25.02.1964. Ważnym źródłem jest też ustawa o aktach stanu cywilnego.

PODSTAWOWE ZASADY PRAWA MAŁŻEŃSKIEGO:

1) ZASADA MONOGAMII

2) ZASADA ŚWIECKOŚCI MAŁŻEŃSTWA

3) ZASADA EGALITARYZMU ( RÓWNOŚCI ) MAŁŻONKÓW

4) ZASADA TRWAŁOŚCI MAŁŻEŃSTWA

5) ZASADA DOBRA DZIECKA

POKREWIEŃSTWO- stosunek między osobami związanymi węzłem krwi ( jest wspólny przodek ).

a) w linii prostej,

b) w linii bocznej

POWINOWACTWO- stosunek między krewnymi małżonka B a krewnymi małżonka A. Stopnie powinowactwa liczy się tak jak przy pokrewieństwie. Powinowactwo trwa mimo ustania małżeństwa. Jeśli małżeństwo zostanie jednak unieważnione, to powinowactwo wygasa.

MAŁŻEŃSTWO

Art. 1 kro- przesłanki zawarcia małżeństwa:

1) odmienność płci nupturientów,

W Europie są 2 państwa, gdzie dopuszczalne są małżeństwa homoseksualne ( Belgia, Holandia ).

Art. 18 Konstytucji- małżeństwo to związek kobiety i mężczyzny. Pojawia się tu kilka problemów- np. czy osoba, która zmieniła płeć może zawrzeć małżeństwo? Dla kierownika usc istotna jest płeć wpisana w akt urodzenia.

2) jednoczesna obecność nupturientów,

Jednak zgodnie z art. 6 można zawrzeć małżeństwo przez pełnomocnika ( per procura ).

Przesłanki:

- ważne powody,

- zezwolenie sądu,

- udzielenie pełnomocnictwa na piśmie, z podpisem urzędowo poświadczonym i wymienieniem osoby, z którą małżeństwo ma być zawarte ( czyli nie może być to pełnomocnictwo in blanco ).

3) oświadczenia woli obu nupturientów, iż wstępują ze sobą w związek małżeński,

4) przed odpowiednim organem:

- kierownikiem usc,

- duchownym,

- polskim konsulem lub osobą wyznaczoną do wykonywania funkcji konsula, jeśli mężczyzna i kobieta:

- są obywatelami polskimi,

- przebywają za granicą

Przez długi czas można było zawrzeć małżeństwo tylko przed organem władzy publicznej. Istniał nawet zakaz dla duchownego udzielania małżeństwa osobie, które nie zawarła małżeństwa świeckiego, istniała nawet sankcja za udzielenie takiego małżeństwa. Ustawa z 12.05.1979- stosunek RP do Kościoła Katolickiego. Zmieniono powyższe przepisy. Małżeństwo kościelne nie wywoływało żadnych skutków w zakresie prawa cywilnego- osoba uważana była za wolną, brak dziedziczenia ustawowego, dzieci uważane były za pozamałżeńskie.

28.03.1993 podpisano Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzeczpospolitą Polską.

Wg. Art. 10 ust. 1 małżeństwo kanoniczne wywiera takie skutki, jakie pociąga za sobą zawarcie małżeństwa zgodnie z prawem polskim, jeśli:

- między nupturientami nie istnieją przeszkody wynikające z prawa polskiego,

- złożą oni przy zawieraniu małżeństwa zgodne oświadczenie woli dotyczące wywarcia takich skutków,

- zawarcie małżeństwa zostało wpisane w asc na wniosek przekazany urzędowi stanu cywilnego, w terminie 5 dni od zawarcia małżeństwa; termin ten ulega przedłużeniu, jeżeli nie został dotrzymany z powodu siły wyższej, do czasu ustania tej przyczyny.

Inne ustawy regulujące stosunek RP do kościołów również przewidują zawarcie małżeństwa ze skutkiem cywilno- prawnym, np. protestanckie.

Obecnie można zawrzeć dwa małżeństwa:

- jedno w usc, drugie w kościele,

- w usc,

- w kościele o podwójnym skutku,

DYSPENSA biskupia- dopuszcza możliwość zawarcia związku małżeńskiego w Kościele ( bez skutku cywilno- prawnego ).

5) przy małżeństwach wyznaniowych- sporządzenie aktu małżeństwa.

PROCEDURA ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA

a) pierwsze kroki należy zawsze podjąć w usc. Na podstawie art. 3 osoby zamierzające zawrzeć małżeństwo powinny złożyć lub przedstawić kierownikowi usc dokumenty niezbędne do zawarcia małżeństwa, określone w odrębnych przepisach.

- jeśli otrzymanie tego dokumentu napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd może zwolnić tę osobę od obowiązku złożenia lub przedstawienia tego dokumentu.

b) Art. 4¹ jeśli małżeństwo przed duchownym, to kierownik usc wydaje zaświadczenie stwierdzające brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa oraz treść i datę złożonych przed nim zaświadczeń w sprawie nazwisk przyszłych małżonków i ich dzieci. Zaświadczenie traci moc po upływie 3 miesięcy od dnia jego wydania. Wydając zaświadczenie kierownik usc informuje strony o dalszych czynnościach koniecznych do zawarcia małżeństwa.

Dopiero z tym zaświadczeniem można udać się do Kościoła- bez niego duchowny nie może przyjąć oświadczeń woli o chęci wstąpienia w związek małżeński ( art. 8 ust. 1 ). Duchowny niezwłocznie sporządza zaświadczenie stwierdzające, że oświadczenia zostały złożone w jego obecności przy zawarciu związku małżeńskiego podlegającego prawu wewnętrznemu kościoła albo innego związku wyznaniowego. Zaświadczenie to podpisują ( po złożeniu tych oświadczeń )- art. 8 ust. 2:

- duchowny,

- małżonkowie,

- dwaj pełnoletni świadkowie

Zaświadczenie to duchowny przekazuje do usc przed upływem 5 dni od zawarcia małżeństwa, jeśli zachowanie terminu nie jest możliwe z powodu siły wyższej, bieg terminu ulega zawieszeniu przez czas trwania przeszkody ( art. 8 ust. 3 ). Kierownik usc sporządza akt stanu cywilnego ( akt zawarcia małżeństwa ). To on decyduje o istnieniu małżeństwa.

c) jeśli akt małżeństwa został sporządzony mimo braku którejś z przesłanek, to unieważnienie małżeństwa może nastąpić jedynie poprzez powództwo- MATRIMONIUMNON EXISTENS- ( o nie istnienie małżeństwa ).

PRZESZKODY DO ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA

Znane są wszystkim porządkom prawnym.

1) Jeśli któraś z tych okoliczności ujawni się przed zawarciem związku małżeńskiego- to kierownik usc nie dopuści do zawarcia małżeństwa.

2)Jeśli małżeństwo zostanie zawarte mimo istnienia przeszkody, to przeszkoda staje się przyczyną unieważnienia małżeństwa ,nie powoduje nieważności małżeństwa ex lege, ale małżeństwo zawarte mimo przeszkody może ( ale nie musi !) być unieważnione .

W niektórych porządkach prawnych w celu uniknięcia takich sytuacji występuje instytucja ZAPOWIEDZI PRZEDŚLUBNYCH. W Kościele ogłasza się, iż nupturienci zamierzają zawrzeć ze sobą związek małżeński, chodzi o to, by osoby, które nupturientów znają, mogły stwierdzić istnienie przeszkody i poinformować o tym kierownika usc.

Pamiętajmy: PRZESZKODY po zawarciu małżeństwa staje się PRZYCZYNĄ UNIWAŻNIENIA MAŁŻEŃSTWA!

1. NIE OSIĄGNIĘCIE WIEKU WYMAGANEGO PRZEZ USTAWĘ

Art. 10. [Wiek, unieważnienie małżeństwa] § 1. Nie może zawrzeć małżeństwa osoba nie mająca ukończonych lat osiemnastu. Jednakże z ważnych powodów sąd opiekuńczy może zezwolić na zawarcie małżeństwa kobiecie, która ukończyła lat szesnaście, a z okoliczności wynika, że zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny.

§ 2. Unieważnienia małżeństwa zawartego przez mężczyznę, który nie ukończył lat osiemnastu, oraz przez kobietę, która nie ukończyła lat szesnastu albo bez zezwolenia sądu zawarła małżeństwo po ukończeniu lat szesnastu, lecz przed ukończeniem lat osiemnastu, może żądać każdy z małżonków.

§ 3. Nie można unieważnić małżeństwa z powodu braku przepisanego wieku, jeżeli małżonek przed wytoczeniem powództwa ten wiek osiągnął.

§ 4. Jeżeli kobieta zaszła w ciążę, jej mąż nie może żądać unieważnienia małżeństwa z powodu braku przepisanego wieku.

Wymagany wiek: 18 lat (do 1998 r. mężczyźni mogli wstąpić w związek małżeński dopiero po ukończeniu 21 roku życia)

Usuwalność- z ważnych powodów sąd opiekuńczy może zezwolić na zawarcie małżeństwa kobiecie, która ukończyła lat 16, a z okoliczności wynika, że zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny.

Czas trwania przeszkody: do chwilą osiągnięcia wieku wymaganego przez ustawę.

Przyczyna unieważnienia małżeństwa - sfałszowanie dokumentu potwierdzającego wiek osoby chcącej zawrzeć związek małżeński

Legitymacja ( wystąpienie z powództwem o unieważnienia małżeństwa ):

Każdy z małżonków i zgodnie z art. 22 także prokurator

Jeżeli kobieta zaszła w ciąże , jej mąż nie może żądać unieważnienia małżeństwa z powodu braku przepisanego wieku.

Konwalidacja: Z chwilą osiągnięcia wieku wymaganego przez ustawę

2) UBEZWŁASNOWOLNIENIE CAŁKOWITE

Art. 11. [Ubezwłasnowolnienie] § 1. Nie może zawrzeć małżeństwa osoba ubezwłasnowolniona całkowicie.

§ 2. Unieważnienia małżeństwa z powodu ubezwłasnowolnienia może żądać każdy z małżonków.

§ 3. Nie można unieważnić małżeństwa z powodu ubezwłasnowolnienia, jeżeli ubezwłasnowolnienie zostało uchylone.

Nie może zawrzeć małżeństwa osoba ubezwłasnowolniona całkowicie.

Usuwalność- nie, nikt nie może zezwolić takiej osobie zgody na zawarcie małżeństwa

Czas trwania przeszkody - trwa tak długo jak trwa ubezwłasnowolnienie całkowite

Przyczyna unieważnienia małżeństwa - ubezwłasnowolnienie całkowite któregokolwiek z małżonków

Konwalidacja: uchylenie ubezwłasnowolnienia całkowitego lub zmiana na ubezwłasnowolnienie częściowe

Legitymacja: Każdy z małżonków i zgodnie z art. 22 także prokurator

2. CHOROBA PSYCHICZNA/NIEDOROZWÓJ UMYSŁOWY.

Art. 12. [Unieważnienia małżeństwa z powodu choroby psychicznej albo niedorozwoju umysłowego] § 1. Nie może zawrzeć małżeństwa osoba dotknięta chorobą psychiczną albo niedorozwojem umysłowym. Jeżeli jednak stan zdrowia lub umysłu takiej osoby nie zagraża małżeństwu ani zdrowiu przyszłego potomstwa i jeżeli osoba ta nie została ubezwłasnowolniona całkowicie, sąd może jej zezwolić na zawarcie małżeństwa.

§ 2. Unieważnienia małżeństwa z powodu choroby psychicznej albo niedorozwoju umysłowego jednego z małżonków może żądać każdy z małżonków.

§ 3. Nie można unieważnić małżeństwa z powodu choroby psychicznej jednego z małżonków po ustaniu tej choroby.

Nie może zawrzeć małżeństwa osoba dotknięta chorobą psychiczną albo niedorozwojem umysłowym.

Usuwalność: tak, jeśli stan zdrowia takiej osoby nie zagraża małżeństwu ani zdrowiu przyszłego potomstwa i jeżeli osoba ta nie została ubezwłasnowolniona całkowicie, sąd może jej zezwolić na zawarcie małżeństwa.

Czas trwania przeszkody: przy niedorozwoju umysłowym trwa cały czas , zaś przy chorobie umysłowej do czasu ustania choroby.

Przyczyna unieważnienia małżeństwa: niedorozwój lub choroba psychiczna któregokolwiek z małżonków

Konwalidacja:- w przypadku niedorozwoju umysłowego nie jest możliwa, bo nie da się z niego wyleczyć, w przypadku choroby psychicznej z chwilą jej ustania.

Legitymacja: Każdy z małżonków i zgodnie z art. 22 także prokurator

3. POZOSTAWANIE W ZWIĄZKU MAŁŻEŃSKIM ( BIGAMIA )

Art. 13. [Zakaz bigamii] § 1. Nie może zawrzeć małżeństwa, kto już pozostaje w związku małżeńskim.

§ 2. Unieważnienia małżeństwa z powodu pozostawania przez jednego z małżonków w poprzednio zawartym związku małżeńskim może żądać każdy, kto ma w tym interes prawny.

§ 3. Nie można unieważnić małżeństwa z powodu pozostawania przez jednego z małżonków w poprzednio zawartym związku małżeńskim, jeżeli poprzednie małżeństwo ustało lub zostało unieważnione, chyba że ustanie tego małżeństwa nastąpiło przez śmierć osoby, która zawarła ponownie małżeństwo pozostając w poprzednio zawartym związku małżeńskim.

Nie może zawrzeć małżeństwa ten, kto już w związku małżeńskim pozostaje.

Usuwalność- nie, nikt nie może zezwolić takiej osobie zgody na zawarcie małżeństwa

Czas trwania przeszkody: tak długo jak trwa małżeństwo

Przyczyna unieważnienia małżeństwa: pozostawanie w związku małżeńskim i zwarcie drugiego małżeństwa (bigamia)

Konwalidacja: ustanie albo unieważnienia pierwszego małżeństwa, chyba że ustania nastąpiło przez śmierć małżonka- bigamisty.

Jeśli A zawarł małżeństwo I z B, a następnie drugie małżeństwo II z C, to konwalidacja małżeństwa II następuje po ustaniu lub unieważnieniu małżeństwa I, chyba, że ustanie małżeństwa jest skutkiem śmierci A, bo wtedy mamy dwie pełnoprawne wdowy.

Legitymacja: Powództwo o unieważnienia małżeństwa może wytoczyć każdy kto ma w tym interes prawny

4. POKREWIEŃSTWO (Przeszkoda więzów krwi)

Art.14 § 1. Nie mogą zawrzeć ze sobą małżeństwa krewni w linii prostej, rodzeństwo ani powinowaci w linii prostej. Jednakże z ważnych powodów sąd może zezwolić na zawarcie małżeństwa między powinowatymi.

§ 2. Unieważnienia małżeństwa z powodu pokrewieństwa między małżonkami może żądać każdy, kto ma w tym interes prawny.

§ 3. Unieważnienia małżeństwa z powodu powinowactwa między małżonkami może żądać każdy z małżonków.

Nie mogą ze sobą zawrzeć małżeństwa krewni w linii prostej i rodzeństwo.

Usuwalność- nie, nikt nie może wyrazić takiej osobie zgody na zawarcie małżeństwa

Czas trwania przeszkody: Trwa zawsze nie ustaje nigdy

Przyczyna unieważnienia małżeństwa: więzy krwi małżonków (stopień pokrewieństwa wskazany w ustawie)

Konwalidacja: nie, nigdy takie małżeństwo nie będzie konwalidowane!!!

Legitymacja: Każdy kto ma w tym interes prawny

Przeszkoda ta ma charakter eugeniczny- dzieci urodzone ze związków osób, które są połączone więzami krwi często są obarczone wadami wrodzonymi.

6) POWINOWACTWO

Nie mogą ze sobą zawrzeć małżeństwo powinowaci w linii prostej (np. zięć z teściową)

Pojawia się wtedy, gdy ustaje 1 małżeństwo będące źródłem więzi powinowactwa. Wcześniej takie małżeństwo byłoby bigamiczne.

Usuwalność- tak, z ważnych powodów sąd może zezwolić na zawarcie małżeństw pomiędzy powinowatymi.

Czas trwania przeszkody: trwa zawsze, chyba że zostanie unieważnione małżeństwo będące źródłem więzi powinowactwa.

Uwaga! Unieważnienie małżeństwa wywołuje skutki ex tunc czyli tak jak gdyby małżeństwo nie było nigdy zawarte!

Przyczyna unieważnienia małżeństwa: więź powinowactwa między małżonkami

Konwalidacja: gdy małżeństwo, z którego wynika powinowactwo zostało unieważnione.

Legitymacja : Każdy z małżonków i zgodnie z art. 22 także prokurator

7)PRZYSPOSOBIENIE

Art. 15. [Unieważnienie małżeństwa z powodu stosunku przysposobienia] § 1. Nie mogą zawrzeć ze sobą małżeństwa przysposabiający i przysposobiony.

§ 2. Unieważnienia małżeństwa z powodu stosunku przysposobienia między małżonkami może żądać każdy z małżonków.

§ 3. Nie można unieważnić małżeństwa z powodu stosunku przysposobienia między małżonkami, jeżeli stosunek ten ustał.

Nie mogą zawrzeć ze sobą małżeństwa przysposabiający i przysposabiany.

Usuwalność- nie, nikt nie może wyrazić takiej osobie zgody na zawarcie małżeństwa

Czas trwania przeszkody: do czasu trwania przysposobienia(ustania)

Przyczyna unieważnienia małżeństwa: istnienie przysposobienia.

Konwalidacja- ustanie przysposobienia ( jeżeli nie jest to przysposobienie nierozwiązywalne ).

Legitymacja: Każdy z małżonków i zgodnie z art. 22 także prokurator

art.	Nazwa przeszkody	Usuwalność	Długość trwania przeszkody
10 kro	Nie osiągnięcie wieku wymaganego przez ustawę	„TAK” Z ważnych powodów sąd opiekuńczy może zezwolić na zawarcie małżeństwa kobiecie, która ukończyła lat 16, a z okoliczności wynika, że zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny.	Do chwili osiągnięcia wieku wymaganego przez ustawę.
11 kro	Ubezwłasnowolnienie całkowite	„NIE” Nikt nie może zezwolić takiej osobie zgody na zawarcie małżeństwa	Tak długo jak trwa ubezwłasnowolnienie całkowite
12 kro	Niedorozwój umysłowy albo choroba psychiczna	d „TAK” Jeśli stan zdrowia takiej osoby nie zagraża małżeństwu ani zdrowiu przyszłego potomstwa i jeżeli osoba ta nie została ubezwłasnowolniona całkowicie, sąd może jej zezwolić na zawarcie małżeństwa.	Przy niedorozwoju umysłowym trwa cały czas , zaś przy chorobie umysłowej do czasu ustania choroby.
13 kro	Przeszkoda węzła małżeńskiego	„NIE” nikt nie może zezwolić takiej osobie zgody na zawarcie małżeństwa	Tak długo jak trwa małżeństwo
14 kro	Pokrewieństwo	„NIE” nikt nie może zezwolić takiej osobie zgody na zawarcie małżeństwa	Trwa zawsze nie ustaje nigdy
14 kro	Powinowactwo	„TAK” z ważnych powodów sąd może zezwolić na zawarcie małżeństw pomiędzy powinowatymi.	trwa zawsze, chyba że zostanie unieważnione małżeństwo będące źródłem więzi powinowactwa.
15 kro	Przysposobienie	„NIE” nikt nie może zezwolić takiej osobie zgody na zawarcie małżeństwa	do czasu trwania przysposobienia (ustania)

art.	Nazwa przeszkody	Przyczyna unieważnienia	Legitymacja czynna
10 kro	Nie osiągnięcie wieku wymaganego przez ustawę	Sfałszowanie dokumentu potwierdzającego wiek osoby chcącej zawrzeć związek małżeński	Każdy z małżonków i zgodnie z art. 22 także prokurator
11 kro	Ubezwłasnowolnienie całkowite	ubezwłasnowolnienie całkowite któregokolwiek z małżonków	j. w
12 kro	Niedorozwój umysłowy albo choroba psychiczna	niedorozwój lub choroba psychiczna któregokolwiek z małżonków	j. w
13 kro	Przeszkoda węzła małżeńskiego	pozostawanie w związku małżeńskim i zwarcie drugiego małżeństwa (bigamia)	Każdy kto ma w tym interes prawny
14 kro	Pokrewieństwo	więzy krwi małżonków (stopień pokrewieństwa wskazany w ustawie)	j. w
14 kro	Powinowactwo	więź powinowactwa między małżonkami	Każdy z małżonków i zgodnie z art. 22 także prokurator
15 kro	Przysposobienie	istnienie przysposobienia	Każdy z małżonków i zgodnie z art. 22 także prokurator

WADY OŚWIADCZENIA WOLI

Są przyczyną unieważnienia małżeństwa.

Art. 15¹. [Wady oświadczenia woli] § 1. Małżeństwo może być unieważnione, jeżeli oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński lub oświadczenie przewidziane w art. 1 § 2 zostało złożone:

1) przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome wyrażenie woli,

2) pod wpływem błędu co do tożsamości drugiej strony,

3) pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, jeżeli z okoliczności wynika, że składający oświadczenie mógł się obawiać, że jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste.

§ 2. Unieważnienia małżeństwa z powodu okoliczności wymienionych w § 1 może żądać małżonek, który złożył oświadczenie dotknięte wadą.

§ 3. Nie można żądać unieważnienia małżeństwa po upływie sześciu miesięcy od ustania stanu wyłączającego świadome wyrażenie woli, od wykrycia błędu lub ustania obawy wywołanej groźbą - a w każdym wypadku po upływie lat trzech od zawarcia małżeństwa

Przesłanki :

Oświadczenie o wstąpienie w związek małżeński zostało złożone przy:

• braku świadomości

• błąd co do tożsamości 2 strony

• groźba (niebezpieczeństwo osobiste)

Brak świadomości

Musi wystąpić w chwili wyrażania woli na wstąpienie w związek małżeński, nie dotyczy podejmowania decyzji.

Błąd co do tożsamości

Błąd co do osoby, jej stanu cywilnego, zmian płci, bliźnięta itp. (bardzo rzadka sytuacja)

Groźba

Musi być bezprawna i poważna. Stan obawy u składającego oświadczenie woli może być wywołany przez 2 stronę lub osobę trzecią , a groźba może dotyczyć składającego oświadczenie woli lub innej osobie.

Groźba musi dotyczyć niebezpieczeństwa osobistego!!!!!!!!!!!

Unieważnienia małżeństwa :

1. Może domagać się jedynie małżonek, który złożył wadliwe oświadczenie woli + prokurator (art.22 kro)

2. Terminy : * od momentu, w którym ustały okoliczności powodujące wadę - 6 miesięcy

ad tempore scientiae - od chwili powzięcia wiadomości

* nie później niż po upływie 3 lat od zawarcia małżeństwa - termin

gilotynujący (ad temopre facti)

Unieważnienie małżeństwa zawartego per procura

Art. 16. [Pełnomocnictwo] W razie zawarcia małżeństwa przez pełnomocnika mocodawca może żądać unieważnienia małżeństwa, jeżeli brak było zezwolenia sądu na złożenie oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński przez pełnomocnika albo jeżeli pełnomocnictwo było nieważne lub skutecznie odwołane. Jednakże nie można z tego powodu żądać unieważnienia małżeństwa, jeżeli małżonkowie podjęli wspólne pożycie.

Przesłanki:

1. Brak zezwolenia sądu

2. Pełnomocnictwo było nieważne (brak wymaganej formy)

3. Pełnomocnictwo było skutecznie odwołane

Legitymacja: Mocodawca i Prokurator

Konwalidacja: Podjęcie wspólnego pożycia przez małżonków.

Art. 17. [Unieważnienie małżeństwa] Małżeństwo może być unieważnione tylko z przyczyn przewidzianych w przepisach działu niniejszego.

Art. 18. [Ustanie małżeństwa] Nie można unieważnić małżeństwa po jego ustaniu. Nie dotyczy to jednak unieważnienia z powodu pokrewieństwa między małżonkami oraz z powodu pozostawania przez jednego z małżonków w chwili zawarcia małżeństwa w zawartym poprzednio związku małżeńskim.

Małżeństwa nie można unieważnić po jego ustaniu!!!!!!!!!!!!!

Wyjątek: Bigamia i Pokrewieństwo!!!!!!!

Art. 19. [Unieważnienie po śmierci małżonka] § 1. Jeżeli jeden z małżonków wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa, unieważnienie może nastąpić także po śmierci drugiego małżonka, na którego miejsce w procesie występuje kurator ustanowiony przez sąd.

§ 2. W razie śmierci małżonka, który wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa, unieważnienia mogą dochodzić jego zstępni

Jeżeli w czasie procesu zmarł powód, proces o unieważnienie małżeństwa mogą kontynuować zstępni.

Art. 21. [Stosowanie przepisów ustawy] Do skutków unieważnienia małżeństwa w zakresie stosunku małżonków do wspólnych dzieci oraz w zakresie stosunków majątkowych między małżonkami stosuje się odpowiednio przepisy o rozwodzie, przy czym małżonek, który zawarł małżeństwo w złej wierze, traktowany jest tak, jak małżonek winny rozkładu pożycia małżeńskiego.

• Skutki ex nunc do stosunków między małżonkami a ich dziećmi i stosunków majątkowych stosuje się odpowiednio przepisy o rozwodzie.

1. domniemanie ojcostwa

2. stosunki majątkowe jak przy rozwodzie

3. kobieta, która uzyskała pełną zdolność do czynności prawnych mimo unieważnienia małżeństwa zachowuję ją (jednak przed ukończeniem 18 roku życia w celu zawarcia przykładowo drugiego małżeństwa musi uzyskać ponownie zgodę sądu)

• Skutki ex tunc ustaje więź powinowactwa, powrót do stanu wolnego, tak jakby małżeństwo nie zostało zawarte.

PRAWA I OBOWIĄZKI MAŁŻONKÓW

Art. 23 i art. 24 świadczy o zasadzie egalitaryzmu małżonków.

Małżonkowie mają równe prawa i obowiązki w małżeństwie. Są zobowiązani do wzajemnej pomocy i wierności oraz do współdziałania dla dobra rodziny.

Małżonkowie rozstrzygają wspólnie o istotnych sprawach rodziny.

Art. 25. [Nazwisko małżonków] § 1. O nazwisku, które każdy z małżonków będzie nosił po zawarciu małżeństwa, decyduje jego oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. Oświadczenie może być złożone bezpośrednio po zawarciu małżeństwa albo przed sporządzeniem przez kierownika urzędu stanu cywilnego zaświadczenia stwierdzającego brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa.

§ 2. Małżonkowie mogą nosić wspólne nazwisko będące dotychczasowym nazwiskiem jednego z nich. Każdy z małżonków może również zachować swoje dotychczasowe nazwisko albo połączyć z nim dotychczasowe nazwisko drugiego małżonka. Nazwisko utworzone w wyniku połączenia nie może składać się z więcej niż dwóch członów.

§ 3. W razie niezłożenia oświadczenia w sprawie nazwiska, każdy z małżonków zachowuje swoje dotychczasowe nazwisko.

MAŁŻEŃSKIE USTROJE MAJĄTKOWE

I USTRÓJ PIEROWOTNY

Art. 27. [Zaspokajanie potrzeb rodziny] Oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym.

Obowiązek małżonków do przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, każdego wg swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych.

Wypełnienie tego obowiązku może polegać na staraniach o wychowanie dzieci jaki na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym.

Zaspokajanie potrzeb rodziny może polegać na:

• działalność majątkowa

• wychowanie dzieci

• praca w gospodarstwie domowym

Art. 28. [Nakaz wypłacania wynagrodzenia drugiemu małżonkowi] § 1. Jeżeli jeden z małżonków pozostających we wspólnym pożyciu nie spełnia ciążącego na nim obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, sąd może nakazać, ażeby wynagrodzenie za pracę albo inne należności przypadające temu małżonkowi były w całości lub w części wypłacane do rąk drugiego małżonka.

§ 2. Nakaz, o którym mowa w paragrafie poprzedzającym, zachowuje moc mimo ustania po jego wydaniu wspólnego pożycia małżonków. Sąd może jednak na wniosek każdego z małżonków nakaz ten zmienić albo uchylić.

Dotyczy małżonków pozostających we wspólnym pożyciu. Jeżeli 1 z małżonków nie wywiązuje się z obowiązku zaspokajania potrzeb rodziny , sąd może wydać nakaz, że wynagrodzenie należne małżonkowi nie wypełniającego obowiązku wypłacane będzie w całości lub części 2 małżonkowi.

§ 2 mówi o tym , że powyższy nakaz zachowuje moc także mimo ustania po jego wydaniu wspólnego pożycia małżonków ( dodany 19.XII 1975r.)

Bardzo istotne rozwiązanie, gdyż przed tą nowelizacją, małżonek, który nie wypełniał obowiązku, sąd wydał nakaz ażeby jego wynagrodzenie trafiało do rąk 2 małżonka, wyprowadzał się z domu i tym samym udowadniał, że brak jest wspólnego pożycia i tym samym nakaz sądowy tracił moc.

§2 zmienił tą sytuację.

Art. 28 ¹ Jeżeli prawo do mieszkania przysługuje 1 małżonkowi , 2 małżonek jest uprawniony do korzystania z tego mieszkania w celu zaspokojenia potrzeb rodziny.

Dotyczy to także urządzeń domowych.

Art. 29. [Wzajemna reprezentacja małżonków] W razie przemijającej przeszkody, która dotyczy jednego z małżonków pozostających we wspólnym pożyciu, drugi małżonek może za niego działać w sprawach zwykłego zarządu, w szczególności może bez pełnomocnictwa pobierać przypadające należności, chyba że sprzeciwia się temu małżonek, którego przeszkoda dotyczy. Względem osób trzecich sprzeciw jest skuteczny, jeżeli był im wiadomy.

Przesłanki:

1. Wspólne pożycie małżonków

2. Przemijająca przeszkoda dotycząca 1 z małżonków

3. Sprawy zwykłego zarządu

4. Brak sprzeciwu małżonka reprezentowanego / osoby 3 nie wiedziały o sprzeciwie

Art. 30. [Odpowiedzialność solidarna] § 1. Oboje małżonkowie są odpowiedzialni solidarnie za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny.

§ 2. Z ważnych powodów sąd może na żądanie jednego z małżonków postanowić, że za powyższe zobowiązania odpowiedzialny jest tylko ten małżonek, który je zaciągnął. Postanowienie to może być uchylone w razie zmiany okoliczności.

§ 3. Względem osób trzecich wyłączenie odpowiedzialności solidarnej jest skuteczne, jeżeli było im wiadome.

Małżonkowie są odpowiedzialni solidarnie za zobowiązania zaciągnięte przez 1 z nich w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny.

Zwykłe potrzeby rodziny :

• zależą od poziomu życia danej rodziny

• zwykłe potrzeby są takie same tylko inne są poziomy ich zaspokojenia(Pogląd Katedry)

Odpowiedzialność solidarna- wierzyciel może żądać zaspokojenia ze wszystkich mas majątkowych.

1. Wspólność majątkowa - a) z majątku wspólnego

b) z majątku osobistego małżonka, który zaciągnął zobowiązanie

c) z majątku osobistego 2 małżonka

2. Rozdzielność majątkowa - a) z majątku osobistego małżonka, który zaciągnął zobowiązanie

b) z majątku osobistego 2 małżonka

§ 2 wyłączenie odpowiedzialności drugiego z małżonków może nastąpić tylko z ważnych powodów i wyłącznie w drodze --> POSTANOWIENIA SĄDOWEGO

§ 3 względem osób 3 wyłączenie odpowiedzialności jest skuteczne jeśli było im wiadome.

II USTAWOWY USTRÓJ MAJĄTKOWY

Art. 31 § 1. Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

§2.Domajątku wspólnego należą w szczególności:

1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków,

2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków,

3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków.

Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność ustawowa.

Trzy masy majątkowe

1. Majątek wspólny

2. Majątek osobisty 1 małżonka

3. Majątek osobisty 2 małżonka

Majątek wspólny małżonków jest przedmiotem współwłasności łącznej.

Art. 35 W czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Nie może również rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku.

Art. 34¹ Każdy z małżonków jest uprawniony do współposiadania rzeczy wchodzących w skład majątku wspólnego oraz do korzystania z nich w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez drugiego małżonka.

Majątek wspólny

Wszystko to co zostało nabyte w czasie trwania wspólności majątkowej

Stanowią go w szczególności:

1. pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków

2. dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków,

3. środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków.

Majątek osobisty

1. przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej

2. przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił,
   

* art. 34 --> Przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków są objęte wspólnością ustawową także w wypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.

3. prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom (spółka cywilna)

4. przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków,
   

5. prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie (prawo pierwokupu)
   
   

6. odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę

Uwaga!!!! Nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość,

7. wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków,
   

8. przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków,
   
   

9. prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy (np. decyzja o licencje)

10. przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Domniemania faktyczne

Przedmioty nabyte w czasie trwania współwłasności łącznej należą do majątku wspólnego.

Czynności zarządu (art.36)

Czynności dotyczące przedmiotów majątku wspólnego, w tym czynności zmierzające do zachowania tego majątku (Każdy z małżonków może działać samodzielnie)

Oboje małżonkowie są obowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym, w szczególności udzielać sobie wzajemnie informacji o stanie majątku wspólnego, o wykonywaniu zarządu majątkiem wspólnym i o zobowiązaniach obciążających majątek wspólny.

Zgoda 2 małżonka (art37)

Czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków.

Do rozporządzania ruchomościami majątku wspólnego ustawodawca nie wymaga zgody współmałżonka.

§ 2 Ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka --> Negotium Claudicans

§ 3. Druga strona może wyznaczyć małżonkowi, którego zgoda jest wymagana, odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu.

§ 4. Jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest nieważna (sankcja nieważności bezwzględnej)

Art. 38 Jeżeli na podstawie czynności prawnej dokonanej przez jednego małżonka bez wymaganej zgody drugiego osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie osób, które w dobrej wierze dokonały czynności prawnej z osobą nie uprawnioną do rozporządzania prawem.

• przepisy o rękojmi wiary ksiąg publicznych

• art. 169 nabycie rzeczy ruchomej od nieuprawnionego

Art. 36¹ § 1. Małżonek może sprzeciwić się czynności zarządu majątkiem wspólnym zamierzonej przez drugiego małżonka, z wyjątkiem czynności w bieżących sprawach życia codziennego lub zmierzającej do zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny albo podejmowanej w ramach działalności zarobkowej.

§ 2. Sprzeciw jest skuteczny wobec osoby trzeciej, jeżeli mogła się z nim zapoznać przed dokonaniem czynności prawnej.

§ 3. Przepis art. 39 stosuje się odpowiednio

Ingerencja sądu w zarząd majątkiem wspólnym

1. Ingerencja ad hoc - dotycząca 1 czynności prawnej , sąd zezwala na dokonanie czynności jeżeli wymaga tego dobro rodziny

Art. 39 Jeżeli jeden z małżonków odmawia zgody wymaganej do dokonania czynności, albo jeżeli porozumienie z nim napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, drugi małżonek może zwrócić się do sądu o zezwolenie na dokonanie czynności. Sąd udziela zezwolenia, jeżeli dokonania czynności wymaga dobro rodziny.

2. Sąd może postanowić, że zamiast zgody małżonka zawsze będzie wymagana zgoda

3. Sąd może pozbawić 1 z małżonków samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA DŁUGI

Art. 41 § 1. Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka, wierzyciel może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków.

§ 2. Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka albo zobowiązanie jednego z małżonków nie wynika z czynności prawnej, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw, o których mowa w art. 33 pkt 9, a jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa.

§ 3. Jeżeli wierzytelność powstała przed powstaniem wspólności lub dotyczy majątku osobistego jednego z małżonków, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw, o których mowa w art. 33 pkt 9.

Zasada: Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą 2 małżonka, wierzyciel może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków.

¹Odpowiedzialność solidarna --> najszersza odpowiedzialność za długi małżonków, ze wszystkich 3 mas majątkowych (art. 30 kro i 370 kc) - niezależnie od ustroju majątkowego.

²Majątek osobisty dłużnika + majątek wspólny

Tylko gdy 2 małżonek wyraził zgodę na zaciągnięcie zobowiązania przez małżonka dłużnika

Ustawodawca nie precyzuje kiedy i w jakiej formie zgoda winna być wyrażona.

Klauzula wykonalności --> wyrok sądu staje się tytułem wykonawczym i tym samym powstaje możliwość przeprowadzenia egzekucji.

Art. 77. [Przystąpienie interwenta do sprawy] § 1. Wstąpienie swe do sprawy interwenient uboczny powinien zgłosić w piśmie, w którym poda, jaki ma interes prawny we wstąpieniu i do której ze stron przystępuje. Pismo to należy doręczyć obu stronom.

Tytułowi egzekucyjnemu sąd nadaje klauzulę wykonalności także względem współmałżonka i majątku wspólnego, jeżeli wierzyciel przedstawi zgodę 2 współmałżonka --> domniemanie z art. 77 kpc, że zgoda ta powinna być wyrażona na piśmie.

³Majątek osobisty dłużnika + wkład do majątku wspólnego wnoszony przez dłużnika

1. Zobowiązania nie wynikające z czynności prawnej np. z deliktów

2. Wierzytelności powstałe przed powstaniem wspólności i zobowiązania zaciągnięte wyłącznie na potrzeby majątku osobistego

3. Zobowiązania wynikające z prowadzenia przedsiębiorstwa , a także przedmiotów wchodzących w skład przedsiębiorstwa.

Wkład do majątku wspólnego to wynagrodzenia za pracę , dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw autorskich i prawa pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy.

Nie można sięgać do składników majątku wspólnego już istniejącego.

Art. 42 Wierzyciel małżonka nie może w czasie trwania wspólności ustawowej żądać zaspokojenia z udziału, który w razie ustania wspólności przypadnie temu małżonkowi w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku.

Wierzyciel nie może zaspokoić swej wierzytelności z potencjalnego udziału, który przypadłby dłużnemu małżonkowi po ustaniu wspólności majątkowej.

USTANIE WSPÓLNOŚCI MAJĄTKOWEJ

Wspólność majątkowa małżonków ustaje zawsze wraz z ustaniem lub unieważnieniem małżeństwa:

• śmierć

• rozwód

• unieważnienie ( zgodnie z art.21 kro skutki majątkowe jak przy rozwodzie)

Jednak wspólność może ustać także w czasie trwania małżeństwa:

1) Na drodze umowy między małżonkami

Art. 51[Intercyza] W razie umownego ustanowienia rozdzielności majątkowej, każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później.

2) Orzeczenie sądu

Art. 52 § 1. Z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej.

§ 2. Rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. W wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu.

3) Orzeczenie separacji

Art. 54 § 1. Orzeczenie separacji powoduje powstanie między małżonkami rozdzielności majątkowej.

§ 2. Z chwilą zniesienia separacji powstaje między małżonkami ustawowy ustrój majątkowy. Na zgodny wniosek małżonków sąd orzeka o utrzymaniu między małżonkami rozdzielności majątkowej

4. Z mocy prawa

• ubezwłasnowolnienie 1 z małżonków

• upadłość 1 z małżonków

Art. 53 § 1. Rozdzielność majątkowa powstaje z mocy prawa, w razie ubezwłasnowolnienia lub ogłoszenia upadłości jednego z małżonków.

§ 2. W razie uchylenia ubezwłasnowolnienia, a także umorzenia, ukończenia lub uchylenia postępowania upadłościowego, między małżonkami powstaje ustawowy ustrój majątkowy

SKUTKI USTANIA WSPÓNOŚCI

1. Co do zasady istnieje współwłasność w częściach równych w czasie trwania małżeństwa (art.43§1)

2. Rozwód - powstają z majątku wspólnego odrębne własności każdego z małżonków

3. Śmierć - ½ małżonek i ½ pozostali spadkobiercy

Art. 43 § 1. Oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym.

§ 2. Jednakże z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Spadkobiercy małżonka mogą wystąpić z takim żądaniem tylko w wypadku, gdy spadkodawca wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa albo o rozwód lub wystąpił o orzeczenie separacji.

§ 3. Przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym.

Sposób dziedziczenia:

Umiera żona (współmałżonek) pozostawiając po sobie masę spadkową. Jest nią jej majątek osobisty oraz ½ majątku wspólnego małżonków.

Zatem dziedziczeniu podlega tylko ½ majątku wspólnego należąca do zmarłego współmałżonka. Druga połowa zgodnie art. 43§1 należy do żyjącego męża.

Przykładowo gdyby małżeństwo miało 3 dzieci:

Mąż dziedziczy ¼ połowy majątku wspólnego (czyli razem ma 5/8 majątku wspólnego) i ¼ majątku osobistego żony.

Dzieci odpowiednio każde ¼ połowy majątku wspólnego matki i ¼ majątku osobistego.

Art. 45 § 1. Każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności.

§ 2. Zwrotu dokonuje się przy podziale majątku wspólnego, jednakże sąd może nakazać wcześniejszy zwrot, jeżeli wymaga tego dobro rodziny.

§ 3. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy dług jednego z małżonków został zaspokojony z majątku wspólnego.

UMOWNE USTROJE MAJĄTKOWE

Nowelizacja z 2005r. wprowadziła zmiany formalne i merytoryczne.

Art. 47 § 1. Małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (umowa majątkowa).Umowa taka może poprzedzać zawarcie małżeństwa.

§ 2. Umowa majątkowa małżeńska może być zmieniona albo rozwiązana. W razie jej rozwiązania w czasie trwania małżeństwa, powstaje między małżonkami wspólność ustawowa, chyba że strony postanowiły inaczej.

Zostały wyliczone umowne ustroje majątkowe (dodano 1 nowy ustrój)

1. wspólność umowna (rozszerzona lub ograniczona wspólność ustawowa)

2. rozdzielność majątkowa

3. rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków

Umowę majątkową wymaga formy aktu notarialnego (rygor nieważności ad solemnitatem)

Umowę majątkową można zawrzeć przed zawarciem małżeństwa, skutkuje wtedy od chwili zawarcia małżeństwa), jak i po zawarciu małżeństwa)

Umowa majątkowa małżeńską można w czasie trwania małżeństwa rozwiązać albo zmienić jej treść. W razie jej rozwiązania powstaje między małżonkami wspólność ustawowa.

Art. 47¹ Małżonek może powoływać się względem innych osób na umowę majątkową małżeńską, gdy jej zawarcie oraz rodzaj były tym osobom wiadome

Umowa wiąże małżonków i jest skuteczna względem wierzycieli jeśli była ona im wiadoma, chodzi tutaj zarówno o zawarcie jak i treść tej umowy.

Ratio legis tego przepisu było takie, że wierzyciele nie mogą być zaskakiwani umowny ustrojem majątkowym.

Zasada: Istnieje generalna swoboda umów majątkowych małżeńskich; można je w każdej chwili zawrzeć lub zmienić.

W RP wierzyciel ma tylko 1 źródło , z którego dowiedzieć się może czy istnieje umowa majątkowa małżeńska --> oświadczenie złożone przez małżonka-kontrahenta.

Umowa majątkowa małżeńska jest to umowa sui generis, umowa organizacyjna.

Na przyszłość rozstrzyga o tym jaki ustrój majątkowy będzie istniał w małżeństwie.

Wspólność umowna

Art. 49 § 1. Nie można przez umowę majątkową małżeńską rozszerzyć wspólności na:

1) przedmioty majątkowe, które przypadną małżonkowi z tytułu dziedziczenia, zapisu lub darowizny,

2) prawa majątkowe, które wynikają ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom,

3) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie,

4) wierzytelności z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia, o ile nie wchodzą one do wspólności ustawowej, jak również wierzytelności z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę,

5) niewymagalne jeszcze wierzytelności o wynagrodzenie za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej każdego z małżonków.

§ 2. W razie wątpliwości uważa się, że przedmioty służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków nie zostały włączone do wspólności.

W art. 49 zostały enumeratywnie wskazane przedmioty i prawa , które nie mogą wejść w skład wspólności ustawowej rozszerzonej na drodze umowy.

Art. 50 Jeżeli wierzytelność powstała przed rozszerzeniem wspólności, wierzyciel, którego dłużnikiem jest tylko jeden małżonek, może żądać zaspokojenia także z tych przedmiotów majątkowych, które należałyby do majątku osobistego dłużnika, gdyby wspólność majątkowa nie została rozszerzona

Artykuł ten statuuje ochronę wierzyciela, dotyczy on sytuacji, w których wierzytelność powstała przed rozszerzeniem wspólności ustawowej na drodze umowy. Wierzyciel może żądać zaspokojenia z przedmiotów, które przed rozszerzeniem wspólności ustawowej stanowiły osobisty majątek małżonka-dłużnika.

Art. 50¹ W razie ustania wspólności, udziały małżonków są równe, chyba że umowa majątkowa małżeńska stanowi inaczej. Przepis ten nie wyłącza zastosowania art. 43 § 2 i 3.

W razie ustania wspólności udziały małżonków są równe, chyba że umowa majątkowa małżeńska stanowi inaczej.

Przepis ten nie wyłączą zastosowania art. 43 § 2 i 3?????

Powstaje tym samym pytanie, czy mimo ustalenia udziałów w umowie majątkowej małżeńskiej , małżonkowie mogą mimo tego wystąpić do sądu o modyfikacje tych udziałów.

Wydaje się, że tak , to wynika z ustawy. Jednak braku tu racjonalnych przesłanek ku temu by zmieniać postanowienia umowne ustalone przez małżonków przed notariuszem.

Rozdzielność majątkowa

Art. 51 W razie umownego ustanowienia rozdzielności majątkowej, każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później.

Ten ustrój majątkowy małżeński charakteryzuje się tym, że brak jest wspólnego majątku. Istnieją 2 majątki osobiste małżonków.

Art. 51¹ Każdy z małżonków zarządza samodzielnie swoim majątkiem.

Dany z małżonków sam rozporządza swoim majątkiem i odpowiada za zaciągnięte zobowiązania.

Jeśli małżonkowie po jakimś czasie trwania małżeństwa zdecydują się na wprowadzenie rozdzielności majątkowej --> ze współwłasności łącznej powstaje współwłasność w częściach ułamkowych.

Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków

Małżonkowie pozostają w rozdzielności majątkowej: brak majątku wspólnego, stosujemy odpowiednio przepisy o rozdzielności majątkowej.

Art. 51³ § 1. Dorobkiem każdego z małżonków jest wzrost wartości jego majątku po zawarciu umowy majątkowej.

§ 2. Jeżeli umowa majątkowa nie stanowi inaczej, przy obliczaniu dorobków pomija się przedmioty majątkowe nabyte przed zawarciem umowy majątkowej i wymienione w art. 33 pkt 2, 5-7, 9 oraz przedmioty nabyte w zamian za nie, natomiast dolicza się wartość:

1) darowizn dokonanych przez jednego z małżonków, z wyłączeniem darowizn na rzecz wspólnych zstępnych małżonków oraz drobnych zwyczajowo przyjętych darowizn na rzecz innych osób,

2) usług świadczonych osobiście przez jednego z małżonków na rzecz majątku drugiego małżonka,

3) nakładów i wydatków na majątek jednego małżonka z majątku drugiego małżonka.

§ 3. Dorobek oblicza się według stanu majątku z chwili ustania rozdzielności majątkowej i według cen z chwili rozliczenia.

Dorobek jest to wzrost wartości majątku danego małżonka po zawarciu umowy majątkowej.

Do dorobku danego małżonka dolicza się:

1. darowizn dokonanych przez jednego z małżonków, z wyłączeniem darowizn na rzecz wspólnych zstępnych małżonków oraz drobnych zwyczajowo przyjętych darowizn na rzecz innych osób,

2. usług świadczonych osobiście przez jednego z małżonków na rzecz majątku drugiego małżonka,

3. nakładów i wydatków na majątek jednego małżonka z majątku drugiego małżonka.

Dorobek szacuje się w momencie ustania rozdzielności majątkowej..

Art. 51⁴ § 1. Po ustaniu rozdzielności majątkowej małżonek, którego dorobek jest mniejszy niż dorobek drugiego małżonka, może żądać wyrównania dorobków przez zapłatę lub przeniesienie prawa.

§ 2. Z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać zmniejszenia obowiązku wyrównania dorobków.

§ 3. W razie braku porozumienia między stronami co do sposobu lub wysokości wyrównania, rozstrzyga sąd.

Po ustaniu rozdzielności majątkowej , małżonek, który dorobił się mniej ma roszczenie o wyrównanie dorobków (zapłata lub przeniesienie prawa)

Z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać zmniejszenia obowiązku wyrównania dorobków --> w razie braku porozumienia między stronami w tej kwestii, problem ten rozstrzyga sąd.

Art. 51⁵  § 1. W razie śmierci jednego z małżonków, wyrównanie dorobków następuje między jego spadkobiercami a małżonkiem pozostałym przy życiu.

§ 2. Spadkobiercy małżonka mogą wystąpić z żądaniem zmniejszenia obowiązku wyrównania dorobków tylko wtedy, gdy spadkodawca wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa albo o rozwód lub wystąpił o orzeczenie separacji.

Krytyka ustroju rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków

* brakuje przepisów o sposobie szacowania majątków przed ustanowieniem tego ustroju

* w momencie zawierania umowy małżeńskiej, powinno się dołączyć inwentarz przedmiotów

majątku każdego z małżonków

* istniej potrzeba wprowadzenia przepisów o długach

* brak przepisów o ochronie małżonka przed nielojalnym zachowaniem współmałżonka.

USTANIE MAŁŻEŃSTWA

1. śmierć 1 z małżonków

2. uznanie za zmarłego

art. 55

Domniemanie, że małżeństwo ustało z chwilą, która w orzeczeniu o uznaniu za zmarłego została oznaczona jako chwila jego śmierci.

Jeżeli żyjący małżonek nie zawarł nowego małżeństwa, a uznany za zmarłego żyje --> małżeństwo odżywa.

Jeżeli żyjący małżonek zawarł małżeństwo po uprawomocnieniu się postanowienia sądu o uznaniu za zmarłego to objawienie się małżonka uznanego za zmarłego nie ma wpływu na unieważnienie nowo zawartego małżeństwa.

Wyjątek: Jeżeli obie strony zawierające nowy związek małżeński wiedziały w chwili zawarcia małżeństwa, że małżonek uznany za zmarłego żyje. (zła wiara w chwili zawierania małżeństwa)

3. rozwód

art. 56

1. Kara za naruszenie podstawowych obowiązków małżeńskich - np. zdrada

2. Remedium, lekarstwo na „chory związek małżeński” --> zupełny i trwały rozkład pożycia

Aby można było wystąpić do sądu z powództwem rozwodowym musi być spełniona przesłanka pozytywna przy braku żadnej z przesłanek negatywnych.

a) przesłanka pozytywna

Zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego!!!!!!!!!!

Rozkład pożycia małżeńskiego musi być:

• zupełny

• trwały

W normalnie funkcjonującym małżeństwie istnieją 3 więzi:

1. psychiczna --> duchowna, uczuciowa

2. fizyczna --> utrzymują stosunki seksualne

3. gospodarcze --> zamieszkiwanie ze wspólnym małżeństwie

Rozkład zupełny gdy wszystkie te 3 więzi są zerwane, oczywiście istotność tych więzi dla prawidłowego funkcjonowania małżeństwa nie jest jednakowa.

Dopóki trwa więź psychiczna --> w ogóle nie ma powództwa o rozwód, choćby zostały zerwane pozostałe więzi.

Jeśli zerwana jest więź fizyczna możemy mówić o zupełnym rozkładzie pożycia.

SN --> jeśli istnieją sporadyczne kontakty seksualne między małżonkami nie ma mowy o rozwodzie.

Inaczej z więzią gospodarczą, można orzec rozwód nawet jeśli istnieję ta więź (trudne warunki bytowe w Polsce, nie stać ich na to by mieszkać oddzielnie)

Rozkład trwały - nie jest możliwe by małżonkowie wznowili pożycie.

TRWAŁY =/ DŁUGOTRWAŁY

Oceniamy w tym wypadku prognozę na przyszłość takiego małżeństwa.

b) przesłanki negatywne

Jeśli pojawi się 1 z nich rozwód nie jest dopuszczalny

1. W skutek rozwodu miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków

2. Orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego

3. Rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny trwałego i zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego

Ad 1)

W praktyce rzadko oddala się powództwo z tego tytułu. Kwestia wyważenia interesu dziecka, na ogół sąd uważa, że lepiej żeby dziecko pozostawało pod władzą rodzicielską 1 z rodziców.

Dziecko wspólne --> dzieci małżeńskie, przysposobione, np. dziecko żony uznane przez męża

Ad 2)

Orzeczenie rozwodu byłoby niezgodne z zasadami współżycia społecznego.

Np. opuszczenie chorej żony, dzieci pełnoletnie ale upośledzone itp.

Ad 3)

Żąda go małżonek, który doprowadziły do rozkładu pożycia małżeńskiego

NEMO TURPITIDEM SUAM ALGIENAS AUDIATUM - Nikt nie może czerpać korzyści ze swego nieodpowiedniego zachowania

Tutaj pojawia się wyjątek, otóż rozwód będzie w tych okolicznościach dopuszczalny jeśli drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód.

Jeśli nastąpi odmowa zgody jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego --> sąd orzeka rozwód. Sąd może uznać, że odmowa zgody jest spowodowana chęcią Sąd może uznać, że odmowa zgody jest spowodowana chęcią szykany ze strony małżonka poszkodowanego

Odmowa zgody korzysta z domniemania zgodności z zasadami współżycia społecznego.

To ten kto żąda rozwodu musi wykazać niezgodność tej odmowy z zasadami współżycia społecznego.

WYROK ROZWODOWY

1. Sąd rozwiązuje małżeństwo --> wyrok konstytutywny i konieczny

2. Sąd musi orzec kto ponosi winę za trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego

Zastrzeżenie (art. 57§2) : Na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy.

Możemy mieć zatem 3 sytuacje:

1. oboje małżonkowie ponoszą winę za rozkład

2. 1 z małżonków ponosi winę

3. żaden z małżonków nie ponosi winy (art. 57§2)

art. 58 wyliczenie elementów, które mogą bądź muszą znaleźć się w wyroku

• obligatoryjnie

1. Jeśli są wspólne małoletnie dzieci sąd musi orzec o władzy rodzicielskiej oraz o alimentach na rzecz dziecka (koszty utrzymywania i wychowywania dziecka)

2. Małżonkowie pozostają po rozwodzie we wspólnym mieszkaniu, sąd musi orzec o sposobie korzystania z mieszkania przez małżonków.

• fakultatywnie

1. w wypadkach gdy 1 z małżonków w swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisji na żądanie 2 małżonka

2. sąd może orzec o podziale mieszkania (na zgodny wniosek małżonków

3. sąd może przyznać mieszkanie 1 z małżonków, jeżeli drugi wyraża zgodę na jego opuszczenie

4. sąd może dokonać podziału majątku wspólnego

OBOWIĄZEK ALIMENTACYJNY

Art. 60

§1 Przesłanki:

a) układ winy

- może się domagać alimentów małżonek, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia

• niewinny od winnego

• niewinny od niewinnego

• winny od winnego

b) małżonek winny znajduje się w niedostatku

Niedostatek - osoba nie może zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb

np. ubrania, ogrzewanie

Wysokość alimentów: - wyznaczona jest przez usprawiedliwione potrzeby uprawnionego

- możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego

§2 Przesłanki:

a) układ winy

• niewinny od winnego

Alimentów może domagać się nawet osoba nie będąca w niedostatku

Ustawodawca potraktował tą sytuację jako element odszkodowania powiązany z winą za zerwanie małżeństwa

b) rozwód pociągnął za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego

Ciężko ustalić wysokość alimentów

Małżonek wyłącznie winny zobowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego.

Ustanie obowiązku alimentacyjnego:

Prawa i obowiązki alimentacyjne nie są dziedziczne, są związane bezpośrednio z małżonkami

1. śmierć 1 z małżonków powoduje wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego

2. Zawarcie związku małżeńskiego przez małżonka uprawnionego

- Jeśli ponowne małżeństwo zawrze małżonek zobowiązany wówczas obowiązek alimentacyjny nie wygasa, ale może być to przyczyną zmniejszenia jego obowiązku (wpływ na możliwości majątkowe)

3) Po upływie 5 lat od orzeczenia rozwodu , tylko wtedy gdy zobowiązanym jest małżonek niewinny rozkładu pożycia .

- tylko wtedy gdy (patrz art. 57 §2)

SEPARACJA

Została wprowadzona do kro w 1999r.

Orzekana jest ona w trybie procesowym --> legitymacja jak przy rozwodzie przysługuje tylko małżonkom

Art. 61¹ żądanie orzeczenia separacji

a) pozytywne

1. Zupełny rozkład pożycia małżeńskiego

- separacja jest dla osób niezdecydowanych, mają one czas na zastanowienie się czy znieść całkowicie małżeństwo

b) negatywne

1. Jeśli na skutek separacji miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci

2. Orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego

Zatem z roszczeniem może również małżonek winnym rozkładu pożycia!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

To, że rozkład jest zupełny i trwały nie wyklucza separacji, jest to przesłanką pozytywną wystąpienia z roszczeniem o rozwód, ale nie wyklucza roszczenia o separacje!!!!!!!

Art. 61² Gdy 1 małżonek żąda separacji zaś drugi rozwodu?

Jeśli małżonkowie wystąpią do sądu ze sprzecznymi żądaniami --> sąd orzeka rozwód

Jeżeli orzeczenie rozwodu nie jest dopuszczalne, a żądanie o orzeczenie separacji jest uzasadnione sąd orzeka separacje!!!!!

SKUTKI SEPARACJI

Art. 61⁴ Orzeczenie separacji ma takie same skutki jak orzeczenie rozwodu

Wyjątek: Małżonkowie nie mogą zawrzeć ponownie małżeństwa

Małżonkowie nie są związani do wierności, ustaje wspólnota ustawowa, brak solidarnej odpowiedzialności małżonków.

Bardzo istotny w tej kwestii jest przepis art. 935 ¹ w myśl którego, przepisów o powołaniu do dziedziczenia z ustawy nie stosuje się do małżonka pozostającego w separacji!!!!!!!!!!

Ustanie separacji

1. Powództwo rozwodowe

2. Orzeczenie sądu o zniesieniu separacji na zgodne żądanie stron [zniesienie separacji]

WŁADZA RODZICIELSKA

Władza rodzicielska to ogół obowiązków i praw rodziców względem dziecka, mających

na celu zapewnienie mu pieczy i strzeżenie jego interesów

POWSTANIE

Władza rodzicielska powstaje ex lege wraz z pojawieniem się podmiotu prawa --> dziecka.

Trwa aż do uzyskania pełnoletności przez dziecko (czyli kobieta, która ukończyła lat 16, i której sąd udzielił zezwolenia na zawarcie małżeństwa nie podlega władzy rodzicielskiej)

Zasada: Władza rodzicielska powstaje od chwili urodzenia się dziecka i przysługuje obojgu rodzicom [art. 93 kro]

Wyjątki:

* Art. 94 Nie uzyskują jej rodzice nie posiadający pełnej zdolności do czynności prawnych

* Art. 77 w wypadku uznania dziecka władza rodzicielska ojca powstaje dopiero gdy uznanie stało się skuteczne.

* W razie sądowego ustalenia ojcostwa władza rodzicielska przysługuje ojcu tylko wtedy gdy przyzna mu ją sąd [art.93 §2 kro]

TREŚĆ WŁADZY RODZICIELSKIEJ

1. Obowiązek i prawo pieczy na nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowywania dziecka.

2. Rodzice zarządzają majątkiem dziecka

3. Rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka

Ad 1) art. 95 i art. 96 kro

• rodzice wychowują dziecko i kierują nim np. kontrolowanie postępów w nauce

• troszczą się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka

• przygotowują je do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do uzdolnień dziecka

Koniecznym odpowiednikiem obowiązków i praw rodziców z zakresu pieczy nad osobą dziecka jest jego obowiązek posłuszeństwa wobec rodziców [art. 95 §2]

Art. 100 Sąd opiekuńczy i inne organy państwowe obowiązane są udzielić pomocy rodzicom, jeżeli jest ona potrzebna do należytego wykonywania władzy rodzicielskiej np. ucieczka dziecka z domu

Każde z rodziców może zwrócić się do sądu opiekuńczego o odebranie dziecka zatrzymanego przez osobę nieuprawnioną.

Ad 2) art. 101 kro

Rodzicom przysługuje prawo zarządu majątkiem dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską.

Trzy grupy czynności:

1. czynności faktyczne

2. czynności prawne

3. reprezentowanie dziecka przed sądami

Czynności zwykłego zarządu - polegające na załatwianiu bieżących spraw związanych ze zwykłym

korzystaniem z przedmiotów wchodzących w skład majątku dziecka

zmierzające do utrzymania tych przedmiotów w niepogorszonym

stanie.

Uwaga!!! Czynnością zwykłego zarządu jest przyjęcie przez rodziców nieobciążonej darowizny nieruchomości na rzecz dziecka.

Czynności przekraczające zwykły zarząd - rozporządzenia przedmiotami wchodzącymi w skład

majątku dziecka, wszelkie czynności powodujące

istotną zmianę wartości tych przedmiotów.

W sprawach zwykłego zarządu rodzice decydują sami , zaś na dokonanie czynności przekraczającej zwykły zarząd zawsze wymagane jest zezwolenie sądu.

Zezwolenie sądu może mieć tylko formę zgody uprzedniej, nie może być udzielone ex post.

Wyjątki: Składniki majątku dziecka nie podlegające zarządowi rodziców.

• zarobek dziecka

• przedmiotu oddane mu do swobodnego użytku

• rzeczy nabyte przez dziecko w drodze darowizny lub otrzymane z testamentu, jeśli zastrzeżono, że przedmioty te nie będą objęte zarządem rodziców

Wtedy sąd ustanawia kuratora, który sprawuje zarząd nad majątkiem.

Art. 103 Czysty dochód z majątku dziecka powinien być obracany na utrzymanie i wychowanie dziecka oraz jego rodzeństwa, które wychowuje się razem z nim.

Nadwyżkę można przeznaczyć na uzasadnione potrzeby rodziny.

Ad 3) art. 98 kro

Rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka, nad którym sprawują władzę rodzicielską. Jeżeli dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską obojga rodziców , każde z nich może działać samodzielnie.

Wyjątek: Mimo władzy rodzicielskiej żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka.

1. Czynności prawne między dziećmi pozostającymi pod ich władzą rodzicielską

2. Czynności prawne między dzieckiem a jednym z rodziców lub jego małżonkiem

- Chyba, że czynność prawna polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz dziecka bądź alimentów.

Żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską, reprezentuje je kurator ustanowiony przez sąd [art. 99]

Art. 98 § 3 powyższe postanowienia stosuje się odpowiednio w postępowaniu przed sądem lub innym organem państwowym

Czynność prawna dokonana w imieniu dziecka, którym nie przysługuje w tym czasie władza rodzicielska jest nieważna.

Art. 97 Jeżeli władza przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest zobowiązane i uprawnione do jej wykonywania.

Rodzice wspólnie rozstrzygają o istotnych sprawach dziecka, w braku porozumienia rozstrzyga tą kwestię sąd opiekuńczy. np. wybór dla dziecka imienia

POZBAWIENIE WŁADZY RODZICIELSKIEJ

Na skutek orzeczenia sądy rodzice tracą atrybuty władzy rodzicielskiej. Pozbawienie władzy rodzicielskiej może dotyczyć tylko 1 z rodziców. Ustanawia się opiekuna.

Sąd może pozbawić rodziców władzy rodzicielskiej tylko wtedy gdy dotychczasowe, łagodniejsze środki nie dały rezultatu.

Art. 111 § 1 Sąd opiekuńczy pozbawia rodziców władzy rodzicielskiej:

1. Nie może być ona wykonywana z powodu trwałej przeszkody

2. Rodzice jej nadużywają

3. W rażący sposób zaniedbują swe obowiązki względem dziecka

§ 1a sąd może ponadto pozbawić rodziców władzy rodzicielskiej, jeżeli mimo udzielonej pomocy nie ustały przyczyny umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej lub placówce opiekuńczo-wychowawczej.

Trwała przeszkoda występuje wtedy gdy rodzice w ogóle nie pozostają w styczności z dzieckiem.

O pozbawieniu władzy rodzicielskiej sąd orzeka z urzędu.

Mimo pozbawienia władzy rodzicielskiej na rodzicach nadal ciąży obowiązek alimentacyjny.

Art. 111 § 2 W razie ustania przyczyny, która była podstawą pozbawienia władzy rodzicielskiej, sąd może władzę przywrócić.

Kompetencja dyskrecjonalna, jeśli sąd uzna , że przywrócenie władzy rodzicielskiej byłoby niezgodne z dobrem dziecka nie orzeknie o przywróceniu.

ZAWIESZENIE WŁADZY RODZICIELSKIEJ

Art. 110 § 1 Sąd opiekuńczy może orzec zawieszenie władzy rodzicielskiej

1. Nie może być ona wykonywana z powodu przemijającej przeszkody

Przemijająca przeszkoda występuje wtedy gdy rodzice nie pozostają w styczności z dzieckiem.

§ 2 Sąd orzeka uchylenie zawieszenia, gdy przyczyna odpadnie (obligatoryjnie)

Mimo zawieszenia władzy rodzicielskiej władza ta nadal istnieje. Powoduje ona jednak całkowite wyłączenie rodziców od sprawowania władzy rodzicielskiej.

Ustanawia się opiekuna.

OGRANICZENIE WŁADZY RODZICIELSKIEJ

Art. 109 § Dobro dziecka zagrożone --> sąd opiekuńczy wydaje odpowiednie zarządzenie.

Sąd może w szczególności:

1. Zobowiązać rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonywania wydanych zarządzeń

2. Określić jakie czynności nie mogą być dokonywane przez rodziców bez zgody sądu

3. Poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora.

4. Skierować małoletniego do organizacji powołanej do przygotowania zawodowego albo innej placówki sprawującej częściową pieczę nad dziećmi

5. Zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej albo w placówce opiekuńczo- wychowawczej.

6. Powierzyć zarząd majątkiem dziecka kuratorowi

Celem tego środka jest przeto niesienie pomocy rodzicom, którzy nie mogą sobie sami poradzić.

Ograniczenie władzy rodzicielskiej może odnosić się do obojga rodziców, jak tylko do jednego z nich.

Art. 112¹ Jeżeli sąd opiekuńczy nie postanowi inaczej obowiązki ze sfery władzy rodzicielskiej są wykonywane przez rodzinę zastępczą albo przez placówkę opiekuńczo- wychowawczą np. piecz, reprezentowanie.

Inne obowiązki i prawa wynikające z władzy rodzicielskiej należą do rodziny małoletniego.

WŁADZA RODZICIELSKA - ROZŁĄCENIE MAŁŻONKÓW

Przesłanka: Niemożność wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej na skutek rozłączenia rodziców.

Sąd może:

• przyznać całość władzy rodzicielskiej 1 z rodziców przy całkowitym wyłączeniu tej władzy 2 rodzica

• rozdzielenie uprawnień wynikających z władzy rodzicielskiej między rodziców

Rozłączenie występuje w 4 przypadkach:

1. rozwód

2. separacji

3. separacji faktycznej --> małżonkowie żyją w rozłączeniu

4. władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom nie pozostającym w związku małżeńskim

POCHODZENIE DZIECKA

Mater semper certa est, pater es que nuptiae demonstrant. --> Matka zawsze jest pewna, ojcem jest ten na kogo wskazuje małżeństwo.

X koncepcja (poczęcie) -------------------------------> urodzenia

tzw. okres koncepcyjny między 300 dniem a 181 dniem przed urodzeniem się dziecka.

Wynika to z tego, że wg poglądów doktryny medycznej ciąża może najdłużej trwać 10 miesięcy (300 dni) a najkrócej (6 miesięcy).

PRAWNE SPOSOBY USTALENIA OJCOSTWA DZIECKA

1. domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki

2. uznanie dziecka

3. sądowe ustalenie ojcostwa

Wykluczają się one wzajemnie np. jeśli nie zostało obalone domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki nie można wystąpić o uznanie dziecka itd.

Ad 1)

Art. 62 § 1 kro domniemanie, że dziecko pochodzi od męża matki jeśli urodziło się:

1. w czasie trwania małżeństwa

2. przed upływem 300 dni od jego ustania lub unieważnienia.

Domniemania tego nie stosuje się jeżeli dziecko przyszło na świat po upływie 300 dni od orzeczenia separacji ( w wyniku orzeczenia separacji ustaje obowiązek do wierności mimo, że małżeństwo trwa nadal)

Jeżeli dziecko urodziło się przed upływem 300 dni od ustania lub unieważnienia małżeństwa, lecz po zawarciu przez matkę drugiego małżeństwa, domniemywa się że ojcem dziecka jest 2 mąż.

Powyższe domniemania --> domniemania wzruszalne, mogą być obalone

§ 3 Jednak tylko na skutek powództwa o zaprzeczenie ojcostwa!!!!!!!

Powództwo o zaprzeczenie ojcostwa:

Legitymacja czynna:

1. Mąż matki

2. Matka dziecka

3. Dziecko pełnoletnie

4. Prokurator

Terminy:

1. Mąż matki w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o urodzeniu dziecka

2. Matka dziecka w ciągu 6 miesięcy od urodzenia dziecka

3. Dziecko pełnoletnie w ciągu 3 lat od uzyskania pełnoletności

4. Prokurator brak terminu

Legitymacja bierna:

1. Mąż matki --> przeciwko matce i dziecku, jeśli matka (+) to przeciwko dziecku

2. Matka dziecka --> przeciwko ojcu i dziecku, jeśli ojciec (+) to przeciwko dziecku

3. Dziecko pełnoletnie --> przeciwko ojcu i matce, jeśli matka (+) to przeciwko ojcu ; jeśli ojciec (+) to przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd

4. Prokurator --> przeciwko ojcu, matce, dziecku ; jeśli matka (+) to przeciwko ojcu ; jeśli ojciec (+) to przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd

Przesłanki:

• przez wskazanie niepodobieństwa, żeby mąż matki był ojcem dziecka

Chodzi o to by absolutnie wykluczyć, że to mąż matki jest ojcem dziecka, w szczególności:

1. rozłączenie małżonków w okresie poczęcia

2. impotencja mężczyzny ( generandi i coendi)

3. grupowy dowód badania krwi (układ stereologiczny)

4. badanie DNA

To wskazanie niepodobieństwa musi przeprowadzić każdy z wyżej wymienionych legitymowanych czynnie.

Wyjątek:

Jeżeli dziecko urodziło się przed upływem 180 dnia od zawarcia małżeństwa, do obalenia domniemania o pochodzeniu dziecka od męża matki , wystarczy oświadczenie woli męża, że nie jest on ojcem dziecka

• Jednak jeśli mąż obcował z matka nie dawniej niż w 300 dniu a nie później niż w 181 dniu przed urodzeniem dziecka

• Zawierając małżeństwo wiedział, że żona jest w ciąży

Art. 71 Zaprzeczenie ojcostwa nie jest dopuszczalne po śmierci dziecka

UZNANIE DZIECKA

Jednostronna czynność prawna, w której mężczyzna uznaje się za ojca dziecka.

Oświadczenie o uznaniu jest aktem ściśle osobistym, może być złożone tylko osobiście!!!!!

• brak zdolności do czynności prawnych--> mężczyzna nie może uznać dziecka

• ograniczona zdolność do czynności prawnych --> potrzebna jest zgoda przedstawiciela ustawowego

art. 75 można uznać dziecko nieurodzone, jeżeli zostało już poczęte.

Art. 76 uznanie dziecka nie może nastąpić po jego śmierci, chyba że dziecko pozostawiło zstępnych.

Do skuteczności uznania wymagana jest zgoda:

1. matki dziecka

2. dziecka jeśli jest ono pełnoletnie i matki dziecka, chyba że nie żyję albo że porozumienie z nią napotyka trudną do przezwyciężenia przeszkodę

3. przedstawiciela ustawowego dziecka, jeśli matka nie żyje, nie przysługuje jej władza rodzicielska, albo porozumienie z nią napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody.

Biorąc pod uwagę art. 63 kc stwierdzamy, że jest to czynność prawna kulejąca (negotium claudicans)

Zgoda może być wyrażona: przed , w trakcie , bądź w ciągu 3 miesięcy od uznania

Art. 79 Uznanie może nastąpić przed:

1. kierownikiem usc

2. sądem opiekuńczym

3. konsulem lub osobą wyznaczoną do wykonywania funkcji konsula

4. notariuszem , niebezpieczeństwo grożące bezpośrednio życiu ojca lub dziecka

Unieważnienie uznania

Dokonuje go sąd w procesie.

Może dojść do unieważnienia uznania tylko na drodze powództwa.

Legitymacja czynna:

1. Mężczyzna, który dziecko uznał

2. Osoby, których zgoda była potrzebna do uznania: a) matka

b) dziecko pełnoletnie

c) przedstawiciel ustawowy

3. Dziecko , które zostało uznane przed osiągnięciem pełnoletności, jeżeli mężczyzna, który go uznał nie jest jego ojcem

4. Prokurator

Terminy:

1. Mężczyzna, który dziecko uznał w ciągu 1 roku od dnia uznania

2. Osoby, których zgoda była potrzebna do uznania w ciągu 1 roku od daty wyrażenia zgody

3. Dziecko , które zostało uznane przed osiągnięciem pełnoletności, jeżeli mężczyzna, który go uznał nie jest jego ojcem, w ciągu 3 lat od uzyskania pełnoletności

4. Prokurator , bez ograniczeń

Legitymacja bierna:

1) Mężczyzna, który uznał dziecko --> przeciwko matce i dziecku, jeśli matka (+) to przeciwko dziecku

2. Matka dziecka --> przeciwko ojcu i dziecku, jeśli ojciec (+) to przeciwko dziecku

3. Dziecko pełnoletnie --> przeciwko ojcu i matce, jeśli matka (+) to przeciwko ojcu ; jeśli ojciec (+) to przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd

4. Prokurator --> przeciwko ojcu, matce, dziecku ; jeśli matka (+) to przeciwko ojcu ; jeśli ojciec (+) to przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd

Przesłanki:

• Wady oświadczenia woli przy składaniu oświadczenia:

• mężczyzna przy uznaniu dziecka

• osoby, których zgoda jest potrzebna przy wyrażaniu tej zgody

Uznanie dziecka jest czynnością wzruszalną , czyli czynnością ważną a podlegającą unieważnieniu.

Skutki unieważnienia działają ex tunc.

Art. 83 Po śmierci dziecka unieważnienie uznania nie jest dopuszczalne

SĄDOWE USTALENIE OJCOSTWA

Stwierdzenie w wyroku sądowym, że dziecko urodzone poza małżeństwem pochodzi od określonego mężczyzny.

Legitymacja:

1. Dziecko

2. Matka dziecka

3. Domniemany ojciec dziecka

4. Prokurator

Matka i domniemany ojciec nie mogą dochodzić sądowego ustalenia ojcostwa po śmierci dziecka, po osiągnięciu przez nie pełnoletności

Legitymacja bierna:

1. Dziecko --> przeciwko domniemanemu ojcu , jeśli on (+) to przeciwko kuratorowi

2. Matka dziecka --> jak wyżej

3. Domniemany ojciec --> przeciwko dziecku i matce, gdy matka (+) przeciwko dziecku

Jeżeli dziecko było powodem i zmarło, ustalenia ojcostwa mogą zstępni dziecka.

Przesłanki:

• domniemanie prawne --> ojcem dziecka jest ten, kto obcował z matką dziecka nie dawniej niż w 300 dniu , a nie później niż w 181 dniu przed urodzeniem się dziecka.

Domniemanie to odnosi się do ojcostwa pozamałżeńskiego, dlatego ustawa wiąże je z okolicznościami czysto faktycznymi.

Domniemanie wzruszalne, zainteresowany mężczyzna może dowodzić , iż wbrew niemu nie jest ojcem dziecka.

Dowód ten może być przeprowadzony tylko w tym samym procesie, w którym została wskazana podstawa domniemania --> w procesie o ustalenie ojcostwa

Obalenie domniemania następuję na ogół na drodze dowodów przyrodniczych.

Zgodnie z art. 85 § 2 wskazanie, że matka w tym czasie ( nie dawniej niż w 300 a nie później niż w 181) obcowała także z innym mężczyzną [exceptio plurius concumbentium] , musi z tego wynikać że ojcostwo innego mężczyzny jest bardziej prawdopodobne.

Po uprawomocnieniu się wyroku ustalającego ojcostwo pozwanego ani on, ani jakakolwiek inna osoba nie może tego kwestionować.

OBOWIĄZEK ALIMENTACYJNY

Obowiązek dostarczania środków utrzymania i wychowania związany ze stosunkami rodzinnymi.

Kolejność zobowiązanych:

1. Małżonek

2. Zstępni

3. Wstępni

4. Rodzeństwo

Stanowią o tym art. 128, 129 , 130

Jeżeli jest kilku zstępnych obowiązek obciąża bliższych stopniem.

Art. 129 § 2 Krewni w tym samym stopniu muszą dostarczać środków wg możliwości zarobkowych i finansowych --> brak odpowiedzialności solidarnej

Art. 132 [zasada przechodzenia obowiązku]

Obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje wtedy, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności albo gdy ta osoba nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi lub gdy uzyskanie od nich środków jest niemożliwe lub utrudnione.

Art. 134 W stosunkach między rodzeństwem istnieje złagodzenie obowiązku alimentacyjnego, zobowiązany może się uchylić od obowiązku jeżeli:

1. alimenty są połączone z nadmiernym uszczerbkiem dla niego lub dla jego najbliższej rodziny

art. 140 [roszczenie regresowe]

Przysługuje ono podmiotowi , który świadczył alimenty uprawnionemu nie będąc do tego zobowiązanym względem tego kto winny był spełnić te świadczenia.

Treścią tego roszczenia jest zwrot świadczeń, które zostały spełnione przez osobę nie będącą do tego zobowiązaną albo będącą zobowiązaną dlatego ,że uzyskanie tych świadczeń od osoby zobowiązanej w bliższej lub w tej samej kolejności było utrudnione.

ZAKRES ŚWIADCZEŃ

Osoba generalnie winna być w niedostatku czyli nie mogąca zaspokoić swych usprawiedliwionych potrzeb.

Wyjątki:

1. art. 60 § małżonek niewinny od winnego (ten uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia może domagać się alimentów choćby nie znajdował się w niedostatku

2. art. 133 § 2 rodzice są obwiązani względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie.

Obowiązek alimentacyjny i jego wysokość:

• usprawiedliwione potrzeby uprawnionego

• możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego

§ 2 spełnienie obowiązku alimentacyjnego co do zasady polega na świadczeniach pieniężnych , lecz względem dziecka, które nie jest się samo utrzymać może polegać np. na osobistych staraniach zobowiązanego.

Art. 136 Jeżeli w ciągu 3 ostatnich lat przed sądowym dochodzeniem alimentów, podmiot do tego zobowiązany czynił wszystko aby zmniejszyć swe możliwości zarobkowe i majątkowe np. zrzekł się zatrudnienia, sąd nie uwzględnia wynikłej stąd zmiany przy ustalaniu zakresu świadczeń alimentacyjnych.

Wysokość świadczeń może być zmieniona wraz ze zmieniającymi się możliwościami zarobkowymi i majątkowymi

PRZEDAWNIENIE ALIMENTÓW

1. Prawo do alimentów

Nie przedawnia się, jak długo trwa sytuacja uprawniająca do pobierania alimentów można o nie wystąpić.

2. Roszczenie o świadczenie alimentacyjne

Przedawniają się one z upływem lat 3

Inaczej: sąd nie zasądzi więcej niż 3 lata wstecz.

Art. 139 Obowiązek alimentacyjny nie przechodzi na spadkobierców zobowiązanego.

Wraz ze śmiercią zobowiązanego, zobowiązany staje się krewny z dalszej kolejności.

OCHRONA ROSZCZEŃ ALIMENTACYJNYCH

Przepisy o obowiązku alimentacyjnym to ius cogens, strony nie mogą ich odrębnie uregulować,

Art. 446 § 2 roszczenie o rentę alimentacyjną

Sytuacja gdy zmarł w wyniku czynu niedozwolonego podmiot na , którym ciążył obowiązek alimentacyjny względem pewnej osoby.

Osoba ta może żądać względem tego kto dopuścił się czynu niedozwolonego renty obliczonej stosownie do potrzeb tej osoby jaki do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego.

Uwaga!!! To że zmarły zobowiązany do alimentów nie wywiązywał się z obowiązku nie stanowi podstawy do tego by uwolnić od tego obowiązku tego kto przyczynił się do jego zgonu.

Art. 505 pkt 2

Wierzytelności alimentacyjnej nie można umorzyć przez potrącenie

Art. 32 kpc [Właściwość przemienna]

Matka może złożyć powództwo o alimenty w miejscu swego zamieszkania

Art. 111 kpc zniesienie kosztów sądowych dla tego kot występuje z powództwem o zasądzenie alimentów

Art. 333 § 1 kpc sąd nadaje wyrokowi zasądzającemu alimenty wyrok natychmiastowej wykonalności

Art. 753 kpc sąd z urzędu zabezpiecza powództwo a alimenty

Art. 1082 kpc klauzula wykonalności nadawana z urzędu

Art. 1025 kpc roszczenia alimentacyjne zaspakajane są w 2 kolejności z rzeczy na, której prowadzona jest egzekucja.

SZCZEGÓLNY PRZYPADEK OBOWIĄZKU ALIMENTACYJNEGO

Art. 144 obowiązek alimentacyjny między powinowatymi

• Dziecko może żądać świadczeń alimentacyjnych od męża swojej matki, niebędącego jego ojcem jeżeli odpowiada to zasadom współżycia społecznego

• Podobnie od żony swego ojca

• Mąż matki dziecka nie będący jego ojcem może żądać od dziecka świadczeń alimentacyjnych , jeżeli przyczyniał się do wychowywania i utrzymania dziecka, a żądanie jego odpowiada zasadą współżycia społecznego.

---