PRAWO RODZINNE
T1: Ogólna charakterystyka prawa rodzinnego
Jest to podstawowy dział prawa cywilnego. Wątki niemajątkowe grają główną rolę.
Przedmiotem prawa rodzinnego jest rodzina (pewna grupa społeczna, pojęcie wieloznaczne).
Socjologia rozróżnia rodzinę małą(np. małżonkowie i dzieci) i dużą (np. rodzice, dziadkowie i wnuki).
Prawo rodzinne zajmuje się przede wszystkim rodziną małą.
W ujęciu prawnym przedmiotem są stosunki rodzinno prawne.
* Rodzaje stosunków:
Rodzinno-prawne (podstawowe w ścisłym znaczeniu):
- małżeństwo
- pokrewieństwo
- powinowactwo
b) druga gr stosunków podstawowych w szerszym rozumieniu (rodzinno podobne):
- przysposobienie
- opieka nad małoletnim
- zastępcze formy pieczy
Z tych stosunków wynikają c) stosunki pochodne:
- alimentacja
-władza rodzicielska
-ustroje majątkowe
d) stosunki faktyczne nienależną do stosunków rodzinno-prawnych:
-konkubinat
-wychowawstwo
POKREWIEŃSTWO – łączy osoby za pomocą więzów krwi, określane za pomocą dwóch kryteriów:
Linie pokrewieństwa:
-prosta / mamy do czynienia gdy jedna osoba pochodzi od drugiej choć nie koniecznie bezpośrednio , krewni wstępni( osoby od których ktoś pochodzi) np. rodzice dziadkowie, zstępni (rodzice którzy pochodzą od danej osoby) np. dzieci, wnuki
-boczna/ gdy określone osoby nie pochodzą jedna od drugiej ale mają wspólnego przodka np. rodzeństwo, dzieci rodzeństwa- kuzynostwo, ciocia z bratankiem, wuj z siostrzenicą.
Stopnie pokrewieństwa- stopnie mierzone ilością urodzin np. ja i rodzice – rodzice w linie prostej I stopnia, ja i dziadkowie – dziadkowie w linii prostej II stopnia, rodzeństwo- 2 stopnia, kuzynowie- 4 stopnia W LINI BOCZNEJ NIE MA 1 STOPNIA!!!
POWINOWACTWO- stosunek pomiędzy małżonkiem a krewnymi drugiego małżonka, również są tu linie i stopnie. Np. zawieram związek małżeński dla mojego męża moi rodzice będą powinowatymi I stopnia w linii prostej, moi dziadkowie II stopnia, moje dzieci – pasierbami I stopnia, dzieci pasierbów II stopnia.
W linii bocznej np. moja siostra zawiera związek małżeński, powinowaci w linii bocznej II stopnia- szwagier, szwagierka.
T2: Prawo małżeńskie – zarys problematyki
* Powstanie małżeństwa- zawarcie małżeństwa, są 3 grupy przesłanek: I fundamentalne –min. Różnica płci, forma świecka czy wyznaniowa, II przeszkody małżeńskie- nie mogą wystąpić pewne okoliczności np. nie osiągnięcie określonego wieku, pokrewieństwo lub powinowactwo między małżonkami, (ale wuj z siostrzenicą tak lub między kuzynostwem) nie zaleca się takich małżeństw ze względów eugenicznych –ryzyko wad rozwojowych. III przesłanki formalne – dokumenty, oświadczenia, wygląd ceremoniału.
Gdy zostaje zawarte małżeństwo z pominięciem przeszkody może być to podstawa do unieważnienia małżeństwa.
Sąd może zezwolić na zawarcie małżeństwa między powinowatymi np. z teściową.
*kres małżeństwa, 3 przyczyny:
- naturalna
- unieważnienie małżeństwa
- rozwód
*ustanie wspólnoty małżeńskiej (ustaje wspólnota ale małżeństwo istnieje):
-separacja
Separacja faktyczna – małżonkowie lub jedno z małżonków zrywa współżycie.
Relacje małżeńskie
I grupa- podstawowe prawa i obowiązki- wynikają z istoty małżeństwa (art. 23)
-wzajemne (równość) obowiązek wspólnego pożycia duchowa fizyczna i gospodarcza, obowiązek wzajemnej pomocy, obowiązek wierności, prawo wyboru nazwiska, prawo wzajemnej reprezentacji (w drobniejszych sprawach dotyczącej jednego małżonka to drugi może w jego imieniu działać ustawa daje mu takie pełnomocnictwo)
-względem rodziny; współdziałanie dla dobra rodziny, wspólne rozstrzyganie o istotnych sprawach rodziny (w braku porozumienia można zwrócić się do sądu- ma charakter mediacyjny), przyczynianie się do zaspokajania potrzeb rodziny (potrzeby materialne- każdy według swych możliwości, realizacja to nie tylko dostarczanie środków materialnych ale także wychowanie dziecka, prawa we wspólnym gospodarstwie domowym) jeżeli jeden z małżonków uchyla się można wystąpić o przyznanie świadczeń na potrzeby rodziny, prawo do mieszkania rodzinnego, solidarna odpowiedzialność za zobowiązania zaspakajające zwykłe potrzeby rodziny.
II grupa- małżeńskie ustroje majątkowe; typy:
Ustrój ustawowy (najważniejszy)/ ustrój wspólności ustawowej, zostaje zawarte małżeństwo ale nie jest zawierana intercyza albo tez nie mają miejsca inne czynności, charakteryzuje się istnieniem 3 majątków: majątek żony, majątek męża i majątek wspólny(to co wspólnie lub każde z osobna uzyska w trakcie małżeństwa, podstawowe źródło to wynagrodzenia małżonków, renta odszkodowawcza). Majątek osobisty- Przedmioty majątkowe nabyte przed małżeństwem, nabyte przez dziedziczenie zapis lub darowiznę chyba że darczyńca stanowił inaczej, przedmioty służące do zaspokajania osobistych potrzeb małżonków, przedmioty z tytułu odszkodowania, nagroda za osobiste osiągnięcia.
Zarząd majątkiem wspólnym- obowiązek współdziałania; małżonkowie muszą się informować, konsultować. Zasada samodzielnego zarządzania majątkiem wspólnym, jest ryzyko że jeden z małżonków będzie chciał wykorzystać to w swoim interesie, można wykorzystać instytucję sprzeciwu 9nie dotyczy spraw drobnych) lub zasadę obligatoryjnej zgody na określone czynności (zarząd ograniczony przez konieczność uzyskania zgody- dotyczy poważniejszych zmian np. związane z nieruchomością wynajęcie, dzierżawa, nabycie prawa rzeczowego lokalu, czynności dotyczące przedsiębiorstwa czy gospodarstwa, darowizna która by obciążała majątek znacząco).
Ustroje umowne
Ustrój przymusowy