USTANIE MAŁŻEŃSTWA

PRZYCZYNY USTANIA MAŁŻEŃSTWA:

• Śmierć małżonka - nie reguluje tego nawet ustawodawca;

• Uznanie za zmarłego - jednym ze skutków jest ustanie małżeństwa, które ustaje w momencie gdy uznanie za zmarłego stało się możliwe. Jeśli żyjący nie zawarł nowego związku - małżeństwo odżywa. Jeśli jednak osoba zawarła drugie małżeństwo, a małżonek pierwszy się objawi to wówczas małżeństwo to odżywa. Jeśli jednak nupturienci (obie osoby) działały w złej wierze. I zawarli małżeństwo to jest to małżeństwo bigamiczne- można wzruszyć;

• Rozwód:

• Sankcja za naruszenie podstawowych obowiązków małżeńskich

• Lekarstwo na chory związek małżeński, który może nastąpić, gdy nastąpił rozkład pożycia małżeńskiego.

Przyczyny rozwodu nie mają znaczenia. Prawo polskie uznaje ten model. Rozwodzi on formalnie tylko istniejące małżeństwo

Aby orzec rozwód trzeba spełnić przesłankę pozytywną i nie mogą zajść przesłanki negatywne.

Przesłanki rozwodu:

• Pozytywna - zupełny i trwały rozpad pożycia małżeńskiego.

W małżeństwie istnieją trzy więzi :

• Duchowa - miłość małżonków

• Fizyczna - obcowanie płciowe

• Gospodarza - wspólne prowadzenie gospodarstwa

Rozpad jest zupełny, jeśli wszystkie więzi są zerwane. Jednak zasadniczą więzią jest więź uczuciowa.

Póki trwa więź duchowa, nie ma powództwa. Nie może go wnieść ani prokurator, ani RPO. Gdy istnieją sporadyczne kontakty seksualne to nie można orzec rozwodu.

Inaczej jest z więzią gospodarczą, bo ludzie bardzo często nawet po rozwodzie prowadzą wspólne gospodarstwo. Wynika to z warunków gospodarczych. Sąd może orzec rozwód wówczas.

Rozkład trwały ≠ długotrwały

Prawo polskie nie zna separacji przed rozwodem.

Rozkład nie musi być długotrwałym. Sąd, kierując się doświadczeniem życiowym, wyklucza odbudowę więzi między małżonkami.

• Negatywne:

• gdy wskutek rozwodu miałoby ucierpieć dobro małoletnich dzieci małżonków.

Sądy korzystają z pomocy psychologów. Rzadko jednak orzeka się rozwody z tego powodu. Dotyczy to dzieci małoletnich i wspólnych (pochodzących z małżeństw, przysposobionych, uznanych).

• gdy byłoby to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, np. opuszczenie chorego małżonka przez drugiego małżonka, gdy są dzieci pełnoletnie a nie upośledzone;

• gdy winę za rozpad pożycia ponosi tylko jeden małżonek - zasada rekryminacji.

Ustawodawca dał w przepisie wyraz zasadzie:

„Nemo audiatur turpitudinem suam allegas” - „Nikt nie może się w powołać na własna niegodziwość”.

Chodzi o sytuację, gdy małżonek ponosi wyłączna winę za rozkład pożycia. Wówczas sąd nie może orzec rozwodu. Jednakże rozwód może być orzeczony za zgodą drugiej strony lub sąd orzeka, że odmowa zgody jest niemoralna.

Jednak jest problem gdy obydwie strony w jakimś stopniu odpowiadają (np. bezpłodność drugiego małżonka). Ocenia się winę a nie obiektywne okoliczności. Sąd powinien domniemywać, że odmowa zgody na rozwód powinna być zgodna z zasadami życia społecznego. Czasem odmowa zgody może być jedynie spowodowana chęcią szykany- wówczas sąd może orzec, że zgoda jest sprzeczna z zasadami życia społecznego.

Sąd rozwiązuje małżeństwo przez rozwód:

• Jest to decyzja konstytucyjna i konieczna (nic nie może jej zastąpić).

• Sąd orzeka o winie, lecz na zgodne żądanie małżonków sąd może o niej nie orzekać. Odbyć się on może bez świadków.

Sąd może też uznać, że winę ponosi:

• jedna strona;

• obie strony.

• Jeśli małżonkowie mają małoletnie dzieci, to sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej i o alimentach. Dziecko najczęściej pozostaje przy jednym z rodziców. Jeśli małżonkowie pozostają po rozwodzie w jednym mieszkaniu sąd orzeka o sposobie korzystania z tego mieszkania. Sąd orzeka o podziale tylko w stosunku do małżonków i dzieci.

• Fakultatywnie w wyroku mogą się tez znaleźć prawa w stosunku do mieszkania(o ile to możliwe). Należy uwzględnić interes dzieci i małżonka, z którym zostają. Fakultatywnie można orzec podział majątku wspólnego, jeśli nie opóźni to postępowania.

Jest też możliwe zasądzenie alimentów na rzecz jednego z małżonków.

Art. 59 k.r.o. „W ciągu trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu małżonek rozwiedziony, który wskutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, może przez oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa.”

• w ciągu trzech miesięcy małżonek, który zmienił nazwisko może powrócić do poprzedniego nazwiska przed kierownikiem USC.

Obowiązek alimentacyjny:

Może być zasądzony następujący obowiązek alimentacyjny na rzecz małżonka:

• zwykły obowiązek alimentacyjny:

art. 60 § 1 k.r.o. „Małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.”

2 przesłanki:

• alimentów może domagać się małżonek, który nie został uznany za wyłącznie winnego (niewinny od winnego, niewinny od niewinnego, winny od winnego . Nie może domagać się małżonek winny od niewinnego)

• niedostatek po stronie uprawnionego. Niedostatek jest przesłanką generalną obowiązku alimentacyjnego. Jeśli jest niedostatek to jest to zwykły obowiązek alimentacyjny. Niedostatek- osoba nie może zaspokoić usprawiedliwionych potrzeb.

Wysokość alimentów zależy od wysokości usprawiedliwionych potrzeb w ramach możliwości majątkowych i zarobkowych zobowiązanego.

• obowiązek małżonka wyłącznie winnego:

art. 60 § 2 k.r.o. „Jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.”

- To jeden z dwóch przypadków, gdy alimentów może domagać się nie będąca w niedostatku (drugi przypadek -dzieci przeciwko rodzicom po rozwodzie).Ma on element zadośćuczynienia.

Brak jest tu wymagania niedostatku.

Obowiązek ten może istnieć tylko w stosunku do małżonka wyłącznie winnego.

Rozwód pociągnął istotne pogorszenie sytuacji materialnej choć nie spowodował niedostatku.

Wysokość alimentów zależy od sądu.

Ustanie obowiązku alimentacyjnego:

Art. 60 § 3 k.r.o. „Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Jednakże gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni.”

Alimenty (prawa i obowiązki) nie są dziedziczne.

• śmierć uprawnionego lub zobowiązanego;

• zawarcie przez małżonka uprawnionego związku małżeńskiego. Jeśli zobowiązany zawrze nowe małżeństwo, może mieć to wpływ na wysokość alimentów;

• Upływ pięciu lat ale tylko, gdy zobowiązany jest małżonek niewinny (gdy rozwód był bez orzekania o winie).

SEPARACJA (SĄDOWA)

Wprowadzono ją po wprowadzeniu małżeństwa konkordatowego.

„rozwód dla katolików”. Mogło to utrudnić procesy rozwodowe. Jednak nie ma takiego zjawiska. Unormowanie daje pierwszeństwo rozwodowi. Orzeczenie separacji jest konstytutywne. Orzeka się w trybie procesowym. Pozew może wnieść wyłącznie małżonek. Jeżeli małżonkowie nie mają dzieci, to separacja może być orzeczona w trybie nieprocesowym na zgodny wniosek małżonków.

Przesłanki separacji:

Art. 61 ¹ §1 i 2 k.r.o. § 1. Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd orzekł separację.

§ 2. Jednakże mimo zupełnego rozkładu pożycia orzeczenie separacji nie jest dopuszczalne, jeżeli wskutek niej miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.”

• pozytywna - zupełny rozkład pożycia(odpada cecha trwałości). Separacja orzekana jest, gdy istnieje jeszcze szansa na uratowanie małżeństwa. Rozkład może też być trwały

• negatywna - sąd nie może orzec separacji, gdy ucierpiałoby na tym dobro wspólnych małoletnich dzieci lub wymagają tego zasady współżycia społecznego.

Art. 61 ² k.r.o. „§ 1. Jeżeli jeden z małżonków żąda orzeczenia separacji, a drugi orzeczenia rozwodu i żądanie to jest uzasadnione, sąd orzeka rozwód.

§ 2. Jeżeli jednak orzeczenie rozwodu nie jest dopuszczalne, a żądanie orzeczenia separacji jest uzasadnione, sąd orzeka separację.”

• gdy nie ma żądania rozwodu sąd nie może orzec rozwodu. Jeśli jeden małżonek żąda rozwodu, a drugi separacji i jeśli są spełnione wszystkie przesłanki rozwodu, to sąd orzeka rozwód. Gdy jednak orzeczenie rozwodu nie jest dopuszczalne- sąd orzeka separację. Ocena trwałości rozkładu należy do sądu.

Skutki separacji:

takie jak rozwodu z wyjątkiem tego, że małżonkowie nie mogą zawrzeć nowego małżeństwa. Małżonkowie nie są zobowiązani wiernością. Sąd ustala też stosunki z dziećmi.

Art. 935 ¹ k.c. „Przepisów o powołaniu do dziedziczenia z ustawy nie stosuje się do małżonka spadkodawcy pozostającego w separacji.”

- Małżonkowie w separacji nie dziedziczą po sobie z mocy ustawy. Mogą dziedziczyć z testamentów.

Ustanie separacji:

• powództwo rozwodowe i rozwód - sprawa jest wówczas łatwiejsza w praktyce:

• art. 61 ⁶ k.r.o. „§ 1. Na zgodne żądanie małżonków sąd orzeka o zniesieniu separacji.

§ 2. Z chwilą zniesienia separacji ustają jej skutki.

§ 3. Znosząc separację, sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem małżonków.”

- Na zgodne żądanie małżonków sąd znosi separację. Sąd znosząc separację rozstrzyga o władzy rodzicielskiej i ustroju majątkowym

Istnieje tez separacja faktyczna, gdy małżonkowie żyją w rozłączeniu, a nie zależy im na uregulowaniu tego stanu.

POKREWIEŃSTWO

mater semper certa est, pater incertus - matka jest zawsze pewna, ojciec niepewny.

Nie jest to napisane wprost, ale za matkę uznaje się kobietę, która urodziła dziecko.

- w prawie niemieckim jest to napisane wprost;

- w prawie francuskim istnieje instytucja uznania dziecka przez matkę- jednak jest to coraz bardziej krytykowane ze względu na prawa dziecka.

W prawie polskim nie ma uznania dziecka przez matkę.

Konsekwencją zasady mater semper certa est,… jest brak w kodeksie norm o ustalenie lub zaprzeczenie macierzyństwa.

W praktyce SN rozpatrywał sprawy o zaprzeczenie macierzyństwa.

Kazus:

Para małżeńska, aby nie adoptować dzieci rejestruje w USC(nie własne ) dzieci jako własne, a później gdy dochodzi do rozwodu, by nie płacić alimentów mąż i jednocześnie rzekomy ojciec ucieka się do procesu o zaprzeczenie macierzyństwa (ponieważ minęły mu terminy do zaprzeczenia ojcostwa) - wzruszając macierzyństwo upada ojcostwo męża.

Jest to bardzo problematyczne, ważne są bowiem:

- dobro dziecka

- prawda obiektywna

Sprawy o ustalenie i zaprzeczenie macierzyństwa Sąd rozpatruje na podstawie art. 189 KPC- powództwo o ustalenie

Gdy dziecko rodzi kobieta, która nawet biologicznie nie jest matką dziecka, bo je tylko nosi , to takie sytuacje mogą powodować komplikacje przy zasadzie mater semper certa est.

Cała uwaga naszego ustawodawcy skupiła się na ustaleniu ojcostwa. KRO przewiduje 3 sposoby/ metody prawne dochodzenia do ustalenia ojcostwa- W jaki sposób doprowadzić, że pan X będzie ujawniony jako ojciec w akcie urodzenia dziecka?

poczęcie

X urodzenie

300 181 ciąża ok. 9 m-cy ( ok. 270 dni)

dni dni

okres koncepcyjny (w tym czasie może zostać poczęte dziecko)

KRO przewiduje:

1. domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki;

2. uznanie dziecka;

3. sądowe ustalenie ojcostwa

W/w sposoby wykluczają się nawzajem. Oznacza to, że w stosunku do jednego dziecka, można użyć tylko jednego z w/w sposobów. Jedno dziecko ma jednego ojca.

Może się zmieniać podstawa powództwa o ustalenie ojcostwa, ale nie mogą te powództwa występować jednocześnie.

Ad1. DOMNIEMANIE POCHODZENIA DZIECKA OD MĘŻA MATKI

art. 63. Mąż matki może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o urodzeniu dziecka przez żonę.

• z powództwem może wystąpić przede wszystkim mąż matki- ma 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o urodzeniu dziecka- termin ad tempores scentiae (klasyczny termin od powzięcia informacji)

art. 64 § 1. Jeżeli mąż matki został całkowicie ubezwłasnowolniony z powodu choroby psychicznej lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych, na które zapadł w ciągu terminu do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa, powództwo może wytoczyć jego przedstawiciel ustawowy. Termin do wytoczenia powództwa wynosi w tym wypadku sześć miesięcy od dnia ustanowienia przedstawiciela ustawowego, a jeżeli przedstawiciel powziął wiadomość o urodzeniu się dziecka dopiero później - sześć miesięcy od dnia, w którym tę wiadomość powziął.
§ 2. Jeżeli przedstawiciel ustawowy męża całkowicie ubezwłasnowolnionego nie wytoczył powództwa o zaprzeczenie ojcostwa, mąż może wytoczyć powództwo po uchyleniu ubezwłasnowolnienia. Termin do wytoczenia powództwa wynosi w tym wypadku sześć miesięcy od dnia uchylenia ubezwłasnowolnienia, a jeżeli mąż powziął wiadomość o urodzeniu się dziecka dopiero później - sześć miesięcy od dnia w którym tę wiadomość powziął.

art. 65 „Jeżeli mąż matki zapadł na chorobę psychiczną lub innego rodzaju zaburzenia psychiczne w ciągu terminu do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa i mimo istnienia podstaw do ubezwłasnowolnienia całkowitego nie został ubezwłasnowolniony, może on wytoczyć powództwo w ciągu sześciu miesięcy od ustania choroby lub zaburzeń, a gdy powziął wiadomość o urodzeniu się dziecka dopiero później - w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym tę wiadomość powziął.”

art. 69.§ 1. „Matka może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa swego męża w ciągu sześciu miesięcy od urodzenia dziecka.

§ 2. Matka powinna wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa przeciwko mężowi i dziecku, a jeżeli mąż nie żyje - przeciwko dziecku.

§ 3. Obalenie domniemania ojcostwa może nastąpić tylko przez wykazanie niepodobieństwa, żeby mąż mógł być ojcem dziecka.”

• matka ma 6 miesięcy od urodzenia dziecka na wytoczenie powództwa

art. 70 § 1. Dziecko po dojściu do pełnoletności może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa męża swojej matki, nie później jednak jak w ciągu trzech lat od osiągnięcia pełnoletności.
§ 2. Dziecko powinno wytoczyć powództwo przeciwko mężowi swojej matki i matce, a jeżeli matka nie żyje - przeciwko jej mężowi. Jeżeli mąż matki nie żyje, powództwo powinno być wytoczone przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy.

§ 3. Obalenie domniemania ojcostwa może nastąpić tylko przez wykazanie niepodobieństwa, żeby mąż matki mógł być ojcem dziecka.

- Dziecko na wytoczenie powództwa ma 3 lata od osiągnięcia pełnoletności

art. 86 .Powództwo o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka oraz o unieważnienie uznania dziecka może wytoczyć także prokurator.

- legitymacja czynna prokuratora

Zasadą jest, że powództwo wytacza się przeciwko 2 pozostałym osobom z trójkąta:

*dziecko przeciwko matce i ojcu;

*ojciec przeciwko matce i dziecku;

*matka przeciwko ojcu i dziecku

art. 71 „Zaprzeczenie ojcostwa nie jest dopuszczalne po śmierci dziecka.”

- Nie można zaprzeczyć ojcostwa po śmierci dziecka

- Śmierć dziecka jakby utrwala jego stan prawny.

art. 66 „Mąż matki powinien wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa przeciwko dziecku i matce, a jeżeli matka nie żyje - przeciwko dziecku.”

- Gdy nie żyją rodzice powództwo jest dopuszczalne.

Terminy te są klasycznymi terminami prekluzyjnymi (zawitymi).

Prokurator nie jest ograniczony terminem (to daje nadzieję).

W powództwie o zaprzeczenie ojcostwa trzeba:

- wykazać niepodobieństwo, aby mąż matki mógł być ojcem dziecka

niepodobieństwo= całkowita niemożliwość

ŚRODKI:

● wykazanie rozłączenia małżonków w okresie poczęcia

● impotencja męża matki

- in generanci (niemożliwość całkowita)

- coendi (niemożliwość zapłodnienia)

Z czasem pojawiły się dowody biologiczne:

● Dowód z grupowego badania krwi- wyróżnia się jednak za mało grup krwi, dlatego to badanie jest pewne tylko w sytuacji, gdy wyklucza ojcostwo.

● Badanie DNA- badanie to zdominowało procesy o zaprzeczenie ojcostwa.

Chwilowo ustawodawcy w Europie nie nowelizują istotnie przepisów w związku z osiągnięciami medycyny.

Art. 68 § 1. Jeżeli dziecko urodziło się przed upływem sto osiemdziesiątego dnia od zawarcia małżeństwa, do obalenia domniemania ojcostwa wystarcza, jeżeli w procesie o zaprzeczenie ojcostwa mąż złoży oświadczenie, że nie jest ojcem dziecka.

§ 2. Jeżeli jednak mąż obcował z matką dziecka nie dawniej niż w trzechsetnym, a nie później niż w sto osiemdziesiątym pierwszym dniu przed urodzeniem się dziecka albo jeżeli zawierając małżeństwo wiedział, że żona jest w ciąży, obalenie domniemania ojcostwa może nastąpić tylko wtedy, gdy zachodzi niepodobieństwo, żeby mąż mógł być ojcem dziecka.

Nie zawsze wymagany jest dowód z nieprawdopodobieństwa, gdy dziecko urodziło się przed upływem 180 dnia od zawarcia małżeństwa, to zaprzeczenie ojcostwa jest łatwiejsze.

- ułatwia się sytuację męża matki, gdy wytacza on powództwo, to wystarczy, że złoży oświadczenie;

- ale gdy przed zawarciem małżeństwa współżył z żoną lub gdy przed zawarciem małżeństwa wiedział, że żona jest w ciąży, to wymagane jest dowiedzenie nieprawdopodobieństwa.

Uchwała 7 sędziów SN z 27.X.1983r, gdy mąż wyraża zgodę na sztuczne zapłodnienie (in vitro) żony nasieniem innego mężczyzny, to mąż nie jest biologicznym ojcem dziecka, ale SN oddalił powództwo męża matki, gdyż sam wyraził na to zgodę.

Uznanie dziecka i sądowe ustalenie ojcostwa

UZNANIE DZIECKA- jednostronna czynność prawna ojca dziecka, przez którą on uznaje dziecko za swoje.

Dziecko jest zindywidualizowane przez wskazanie kobiety, która dziecko urodziła.

W doktrynie jest problem, czy uznanie dziecka, to

- oświadczenie woli- czynność prawna klasyczna;

- czy może oświadczenie wiedzy- mężczyzna jest przekonany, że jest ojcem i przekazuje swoją wiedzę na ten temat.

wg. prof. Szafnickiej ważne są oba elementy, ale w prawie polskim ważniejsza jest wola.

wg. prof. Szafnickiej 95% mężczyzn uznających dziecko jest przekonana, że uznaje własne dziecko.

Pozostałe/ inne przypadki ( 5%), to uznanie dziecka:

- z miłości do matki dziecka/ do dziecka

- z litości

- by oderwać od siebie etykietę homoseksualisty lub niepłodnego

W Niemczech coraz częściej uznaje się dzieci w celach zarobkowych, głównie Turczynki namawiają bezrobotnych Niemców.

Art. 73. Przedstawiciel ustawowy ojca nie mającego pełnej zdolności do czynności prawnych nie może w jego imieniu dziecka uznać.

Art. 74. Do uznania dziecka przez ojca mającego ograniczoną zdolność do czynności prawnych potrzebna jest zgoda jego przedstawiciela ustawowego.

Uznanie dziecka jest czynnością osobistą, nikt nie może zastąpić mężczyzny przy tej czynności.

Gdy mężczyzna ma ograniczoną zd. do czynności pr. ( np. ma 17 lat) to też musi samodzielnie dziecko uznać, ale jego przedstawiciel ustawowy musi wyrazić na to zgodę.

Art. 79. § 1.  Uznanie dziecka może nastąpić przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego albo przed sądem opiekuńczym, a za granicą - przed polskim konsulem lub osobą wyznaczoną do wykonywania funkcji konsula, jeżeli uznanie dotyczy dziecka, którego rodzice są obywatelami polskimi.

§ 2.  W razie niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio życiu ojca lub dziecka, uznanie dziecka może nastąpić także przed notariuszem.

jakie dziecko można uznać:

Art. 75. Można uznać dziecko nawet nie urodzone, jeżeli zostało już poczęte.

- nasciturusa

- małoletniego

- pełnoletnie

- zmarłe, ale art.76

Art. 76. Uznanie dziecka nie może nastąpić po jego śmierci, chyba że dziecko pozostawiło zstępnych.

- gdy dziecko pozostawiło zstępnych, to dzięki uznaniu go, nawet jak nie żyje, wnuki będą miały dziadka.

DO UZNANIA POTRZEBNA JEST ZGODA OKREŚLONYCH OSÓB:

1) zgoda przedstawiciela ustawowego

Art. 74. Do uznania dziecka przez ojca mającego ograniczoną zdolność do czynności prawnych potrzebna jest zgoda jego przedstawiciela ustawowego.

- gdy uznający nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych potrzebna jest zgoda przedstawiciela ustawowego

2) zgoda matki

Art. 77. § 1. Jeżeli dziecko jest małoletnie, do jego uznania potrzebna jest zgoda matki. Jeżeli matka nie żyje albo jeżeli nie przysługuje jej władza rodzicielska, albo jeżeli porozumienie się z matką napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, zamiast jej zgody potrzebna jest zgoda ustawowego przedstawiciela dziecka.

§ 2. Do uznania dziecka poczętego potrzebna jest zgoda matki.

§ 3. Do uznania dziecka pełnoletniego potrzebna jest jego zgoda oraz zgoda matki, chyba że matka nie żyje albo że porozumienie się z nią napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody.

• nie można uznać nasciturusa bez zgody matki

• małoletni- można pominąć zgodę matki, gdy:

- matka nie żyje

- matce nie przysługuje władza rodzicielska

- porozumienie z matka napotyka na trudne przeszkody

wtedy na uznanie zgodę wyraża opiekun ustawowy.

• pełnoletnie- można pominąć zgodę matki, gdy:

- matka nie żyje

- porozumienie z matka napotyka na trudne przeszkody

3) dziecka pełnoletniego

Art. 77. § 3. Do uznania dziecka pełnoletniego potrzebna jest jego zgoda oraz zgoda matki, chyba że matka nie żyje albo że porozumienie się z nią napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody.

Art. 78. § 1. Zgoda osób wymienionych w artykule poprzedzającym powinna być wyrażona w formie przewidzianej dla uznania dziecka albo na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym.

§ 2. Zgoda może być wyrażona bądź przed uznaniem, bądź jednocześnie z nim, bądź w ciągu trzech miesięcy od daty uznania

- forma ad solemnitatem

Jak mężczyzna uznał dziecko, to będzie o tym wzmianka w akcie urodzenia. W związku z tym:

- mężczyzna ma władze rodzicielską

- ma obowiązek alimentacyjny

- dziecko przyjmuje nazwisko ojca (co do zasady), chyba, że się wszyscy inaczej umówią.

W prawie polskim nie można uznać dziecka, którego macierzyństwo nie jest ustalone. Uznanie przez ojca, to pochodna uznania macierzyńskiego.

W prawie francuskim, włoskim jest możliwy poród anonimowy, można zatem mieć ojca, a nie mieć matki.

UNIEWAŻNIENIE UZNANIA

konieczne jest powództwo do sądu

Art. 81. § 1. Dziecko, które zostało uznane przed osiągnięciem pełnoletności, może żądać unieważnienia uznania, jeżeli mężczyzna, który je uznał, nie jest jego ojcem.

- wada oświadczenia woli ( przesłanka mówiąca, że uznanie , to oświadczenie woli)

* błąd

* podstęp

* groźba

Nie może wystąpić tu pozorność, bo uznanie, to czynność jednostronna

Art.81.§ 2. Z żądaniem tym dziecko może wystąpić po dojściu do pełnoletności, nie później jednak jak

w ciągu trzech lat od jej osiągnięcia.

kto może wystąpić z żądaniem:

- matka

- opiekun

- dziecko, jeśli było uznawane jako pełnoletnie lub małoletnie może domagać się unieważnienia uznania

Art. 81. § 1. Dziecko, które zostało uznane przed osiągnięciem pełnoletności, może żądać unieważnienia uznania, jeżeli mężczyzna, który je uznał, nie jest jego ojcem.

§ 2. Z żądaniem tym dziecko może wystąpić po dojściu do pełnoletności, nie później jednak jak w ciągu trzech lat od jej osiągnięcia.

Art. 82. § 1. Jeżeli mężczyzna, który dziecko uznał, żąda unieważnienia swego uznania, powództwo powinno być wytoczone przeciwko dziecku i matce, a jeżeli matka nie żyje - przeciwko dziecku.

§ 2. Jeżeli matka żąda unieważnienia uznania, powództwo powinno być wytoczone przeciwko dziecku i mężczyźnie, który dziecko uznał, a jeżeli mężczyzna ten nie żyje - przeciwko dziecku.

§ 3. Jeżeli dziecko żąda unieważnienia uznania, powództwo powinno być wytoczone przeciwko mężczyźnie, który dziecko uznał, i przeciwko matce, a jeżeli matka nie żyje - przeciwko mężczyźnie, który dziecko uznał. Jeżeli mężczyzna ten nie żyje, powództwo powinno być wytoczone przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy.

Powództwo kieruje się przeciwko 2 osobom z trójkąta, gdy nie żyje któreś z rodziców, to zastępuje go kurator, a jak nie żyje dziecko, to art. 83 KRO

Ponadto legitymacje czynną ma prokurator art. 86 KRO

Sądowe ustalenie ojcostwa

Sądowe ustalenie ojcostwa dotyczy dzieci pozamałżeńskich

Art. 84.  § 1. Sądowego ustalenia ojcostwa może żądać dziecko, jego matka oraz domniemany ojciec dziecka. Jednakże matka ani domniemany ojciec nie mogą wystąpić z takim żądaniem po śmierci dziecka lub po osiągnięciu przez nie pełnoletności.

§ 2. Dziecko albo matka wytacza powództwo o ustalenie ojcostwa przeciwko domniemanemu ojcu, a gdy ten nie żyje - przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy.

§ 3. Domniemany ojciec dziecka wytacza powództwo o ustalenie ojcostwa przeciwko dziecku i matce, a gdy matka nie żyje - przeciwko dziecku.

§ 4. W razie śmierci dziecka, które było powodem w sprawie o ustalenie ojcostwa, ustalenia mogą dochodzić jego zstępni.

W Polsce jest bilateralne

Legitymacja czynna

● matka dziecka do chwili osiągnięcia przez dziecko pełnoletniości

● dziecko- całe życie, a gdy jest małoletnie, to reprezentuje je matka

● prokurator na zasadach ogólnych art. 86 KRO

● do ostatniej nowelizacji legitymacji nie miał ojciec

TK w 28.04.2003r orzekł, że ten stan prawny, który wyklucza prawa ojca do ustalenia ojcostwa jest sprzeczny z konstytucją ( art. 45 konstytucji prawo do sądu)

O TK mówi się, że jest ustawodawcą negatywnym- art.,193 konst., bo to co, TK uzna za sprzeczne przestaje obowiązywać, a tutaj TK uznał za sprzeczne to, czego ie było

Art. 84. § 3. Domniemany ojciec dziecka wytacza powództwo o ustalenie ojcostwa przeciwko dziecku i matce, a gdy matka nie żyje - przeciwko dziecku.

Ani matka, ani domniemany ojciec nie mogą wystąpić z żądaniem ani po śmierci dziecka, ani po uzyskaniu przez nie pełnoletności.

Art. 85. § 1. Domniemywa się, że ojcem dziecka jest ten, kto obcował z matką dziecka nie dawniej niż w trzechsetnym, a nie później niż w sto osiemdziesiątym pierwszym dniu przed urodzeniem się dziecka.

§ 2. Okoliczność, że matka w tym okresie obcowała także z innym mężczyzną, może być podstawą do obalenia domniemania tylko wtedy, gdy z okoliczności wynika, że ojcostwo innego mężczyzny jest bardziej prawdopodobne.

domniemanie, dowód na liberalność ustawodawcy, bo nie ma żadnego wymagania:

- konkubinatu;

- trwałości związku;

-wystarczy fakt jednorazowego domniemania obcowania z danym męźczyzną

JAK MOŻE BRONIĆ SIĘ MĘŹCZYZNA?

● ma do dyspozycji wszystkie dowody biologiczne

- teraz badanie DNA załatwia sprawę

- badanie antropologiczne czaszki ( ma sens po 3 roku życia dziecka)

- badanie linii papilarnych

- badanie śliny

- porównanie daty obcowania ze stanem rozwoju dziecka

● art. 85.§ 2. Okoliczność, że matka w tym okresie obcowała także z innym mężczyzną, może być podstawą do obalenia domniemania tylko wtedy, gdy z okoliczności wynika, że ojcostwo innego mężczyzny jest bardziej prawdopodobne.

- plurium concumbencium (wielu narzeczonych)

Sam fakt, że kobieta obcowała z innym nie powoduje upadku domniemania, ale gdy pozwany udowodni, że inny mężczyzna jest bardziej prawdopodobnym ojcem sytuacja może się zmienić

Ale zmiana sytuacji jest trudna, bo ten drugi mężczyzna nie jest stroną w sprawie.

WYROK W SPRAWIE O USTALENIE OJCOSTWA

W doktrynie jest spór, czy jest to wyrok deklaratywny, czy konstytutywny?

wg. prof. Szafnickiej jest to wyrok konstytutywny, bo prawo ojca powstaje na podstawie tego wyroku.

Sąd w wyroku:

- ustala ojcostwo

- może, ale nie musi nadać dziecku nazwisko ojca

- decyduje o władzy rodzicielskiej ( może ją przyznać, albo nie)

- zasądza alimenty

Teraz sytuacja z alimentami wygląda trochę inaczej, bo nie ma funduszu alimentacyjnego, a kiedyś głównie o to chodziło, bo był wyrok i zaświadczenie od komornika o bezskutecznej egzekucji i na tej podstawie wypłacano pieniądze.

Teraz są świadczenia wspomagające. TK uznał w pewnym zakresie to za niezgodne z prawem, bo rozpoczął się proceder fikcyjnych rozwodów.

NAZWISKO DZIECKA

Art. 88. § 1. Dziecko, co do którego istnieje domniemanie, że pochodzi ono od męża matki, nosi jego nazwisko, chyba że małżonkowie oświadczyli, że dziecko nosić będzie nazwisko matki. Oświadczenia w tej sprawie składane są jednocześnie ze złożeniem oświadczeń w sprawie nazwisk przyszłych małżonków.

§ 2. Przepis powyższy stosuje się odpowiednio do nazwiska dziecka, którego rodzice zawarli małżeństwo po urodzeniu się dziecka. Jeżeli rodzice zawarli małżeństwo po ukończeniu przez dziecko trzynastego roku życia, do zmiany nazwiska dziecka potrzebne jest także wyrażenie zgody przez dziecko osobiście.

Art. 89. § 1. Jeżeli ojcostwo zostało ustalone przez uznanie dziecka, dziecko nosi nazwisko ojca, chyba że ten za zgodą osób, których zgoda jest potrzebna do ważności uznania, złożył przy uznaniu dziecka oświadczenie, że nosić ono będzie nazwisko matki; jeżeli w chwili uznania dziecko ukończyło już trzynasty rok życia, potrzebne jest także wyrażenie zgody przez dziecko osobiście.

§ 2.  Sąd w wyroku ustalającym ojcostwo albo sąd opiekuńczy w wydanym później postanowieniu nadaje dziecku na jego wniosek albo na wniosek jego przedstawiciela ustawowego nazwisko ojca. Jeżeli dziecko ukończyło lat trzynaście, do nadania nazwiska ojca potrzebne jest także wyrażenie zgody przez dziecko osobiście.

§ 3. Jeżeli ojcostwa dziecka nie ustalono, dziecko nosi nazwisko matki. Jeżeli oboje rodzice są nieznani, sąd opiekuńczy nadaje dziecku nazwisko.

Art. 90.  § 1. Jeżeli matka małoletniego dziecka zawarła małżeństwo z mężczyzną, który nie jest ojcem tego dziecka, małżonkowie mogą złożyć przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenie, że dziecko będzie nosiło nazwisko męża matki. Jeżeli dziecko ukończyło lat trzynaście, do nadania nazwiska męża matki potrzebne jest wyrażenie zgody przez dziecko osobiście.

§ 2. Nadanie dziecku nazwiska męża matki nie jest dopuszczalne, jeżeli nosi ono nazwisko ojca, chyba że nazwisko ojca zostało nadane na podstawie sądowego ustalenia ojcostwa.

WŁADZA RODZICIELSKA

Co to jest władza rodzicielska- brak ustawowej definicji.

WŁADZA RODZICIELSKA- obejmuje pieczę nad osobą dziecka i jej majątkiem.

Zasady władzy rodzicielskiej:

1. zasada równych praw i obowiązków obojga rodziców

2. zasada prymatu dobra dziecka

Przesłanka władzy rodzicielskiej

- pełna zdolność do czynności pr.

Matka:

- ma władzę rodzicielską od chwili urodzenia się dziecka

Ojciec:

- zależy od sposobu ustalenia ojcostwa

● jeżeli dziecko rodzi się w małżeństwie, to przez domniemanie ojcostwa ojciec ma władzę rodzicielską, jak matka, od chwili urodzenia się dziecka;

art. 88 § 1. Dziecko, co do którego istnieje domniemanie, że pochodzi ono od męża matki, nosi jego nazwisko, chyba że małżonkowie oświadczyli, że dziecko nosić będzie nazwisko matki. Oświadczenia w tej sprawie składane są jednocześnie ze złożeniem oświadczeń w sprawie nazwisk przyszłych małżonków.

§ 2. Przepis powyższy stosuje się odpowiednio do nazwiska dziecka, którego rodzice zawarli małżeństwo po urodzeniu się dziecka. Jeżeli rodzice zawarli małżeństwo po ukończeniu przez dziecko trzynastego roku życia, do zmiany nazwiska dziecka potrzebne jest także wyrażenie zgody przez dziecko osobiście.

● uznanie dziecka- od momentu uznania

art. 89 § 1. Jeżeli ojcostwo zostało ustalone przez uznanie dziecka, dziecko nosi nazwisko ojca, chyba że ten za zgodą osób, których zgoda jest potrzebna do ważności uznania, złożył przy uznaniu dziecka oświadczenie, że nosić ono będzie nazwisko matki; jeżeli w chwili uznania dziecko ukończyło już trzynasty rok życia, potrzebne jest także wyrażenie zgody przez dziecko osobiście.

● ustalenie ojcostwa- zależy od wyroku Sądu

art. 89 § 2. Sąd w wyroku ustalającym ojcostwo albo sąd opiekuńczy w wydanym później postanowieniu nadaje dziecku na jego wniosek albo na wniosek jego przedstawiciela ustawowego nazwisko ojca. Jeżeli dziecko ukończyło lat trzynaście, do nadania nazwiska ojca potrzebne jest także wyrażenie zgody przez dziecko osobiście.

art. 89 § 3. Jeżeli ojcostwa dziecka nie ustalono, dziecko nosi nazwisko matki. Jeżeli oboje rodzice są nieznani, sąd opiekuńczy nadaje dziecku nazwisko.

art. 90 § 1. Jeżeli matka małoletniego dziecka zawarła małżeństwo z mężczyzną, który nie jest ojcem tego dziecka, małżonkowie mogą złożyć przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenie, że dziecko będzie nosiło nazwisko męża matki. Jeżeli dziecko ukończyło lat trzynaście, do nadania nazwiska męża matki potrzebne jest wyrażenie zgody przez dziecko osobiście.
§ 2. Nadanie dziecku nazwiska męża matki nie jest dopuszczalne, jeżeli nosi ono nazwisko ojca, chyba że nazwisko ojca zostało nadane na podstawie sądowego ustalenia ojcostwa.

Władza rodzicielska

- obojga rodziców

art. 93 § 1. Władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom.

§ 2. Jednakże w razie sądowego ustalenia ojcostwa władza rodzicielska przysługuje ojcu tylko wtedy, gdy przyzna mu ją sąd w wyroku ustalającym ojcostwo. Sąd opiekuńczy może ojcu przyznać władzę rodzicielską także po ustaleniu ojcostwa.

• jednego z rodziców

art.94 § 1. Jeżeli jedno z rodziców nie żyje albo nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, władza rodzicielska przysługuje drugiemu z rodziców. To samo dotyczy wypadku, gdy jedno z rodziców zostało pozbawione władzy rodzicielskiej albo gdy jego władza rodzicielska uległa zawieszeniu.
§ 2. Jeżeli ojcostwo nie zostało ustalone albo jeżeli zostało ustalone sądownie bez przyznania ojcu władzy rodzicielskiej, władza rodzicielska przysługuje matce.

§ 3. Jeżeli żadnemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska albo jeżeli rodzice są nieznani, ustanawia się dla dziecka opiekę.

● 1 nie żyje

● 1 z rodziców nie ma pełnej zd. do czynności pr. lub jest jej pozbawione

● 1 z rodziców jest pozbawione wł. Rodzicielskiej

- żadnego z rodziców- to wtedy mamy do czynienia z opieką

Władza rodzicielska może ustać jeszcze przed ukończeniem pełnoletności przez dziecko

- śmierć lub uznanie za zmarłego rodzica

- utrata pełnej zd. do czynności prawnej przez rodzica

- przysposobienie dziecka

- gdy rodzic zostanie pozbawiony wł. rodzicielskiej

- gdy wł. rodzicielska zostanie zawieszona

Większość przepisów dotyczących władzy rodzicielskiej, to przepisy ius cogens

art. 95 § 1. Władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka.
§ 2. Dziecko pozostające pod władzą rodzicielską winno rodzicom posłuszeństwo.
§ 3. Władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny.

3 ATRYBUTY WŁADZY RODZICIELSKIEJ:

1 ) Piecza nad osoba dziecka

art. 96 Rodzice wychowują dziecko pozostające pod ich władzą rodzicielską i kierują nim. Obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotowywać je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień.

art. 97 § 1. Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania.

§ 2. Jednakże o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie; w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy.

- piecza nad osobą dziecka- rozwój fizyczny i duchowo-intelektualny

2) Przedstawicielstwo

art. 98 § 1. Rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską. Jeżeli dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską obojga rodziców, każde z nich może działać samodzielnie jako przedstawiciel ustawowy dziecka.

§ 2. Jednakże żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka:

1. przy czynnościach prawnych między dziećmi pozostającymi pod ich władzą rodzicielską;

2. przy czynnościach prawnych między dzieckiem a jednym z rodziców lub jego małżonkiem, chyba że czynność prawna polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz dziecka albo że dotyczy należnych dziecku od drugiego z rodziców środków utrzymania i wychowania.

§ 3. Przepisy paragrafu poprzedzającego stosuje się odpowiednio w postępowaniu przed sądem lub innym organem państwowym.

- osoby posiadające władze rodzicielską reprezentują dziecko w stosunkach z osobami trzecimi

3) Piecza nad majątkiem dziecka

art. 101 § 1. Rodzice obowiązani są sprawować z należytą starannością zarząd majątkiem dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską.

§ 2. Zarząd sprawowany przez rodziców nie obejmuje zarobku dziecka ani przedmiotów oddanych mu do swobodnego użytku.

§ 3. Rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko.

art. 102. W umowie darowizny albo w testamencie można zastrzec, że przedmioty przypadające dziecku z tytułu darowizny lub testamentu nie będą objęte zarządem sprawowanym przez rodziców. W wypadku takim, gdy darczyńca lub spadkodawca nie wyznaczył zarządcy, sprawuje zarząd kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy.

• Gdy dziecko otrzymuje majątek w postaci darowizny lub testamentu, to w treści darowizny lub testamentu można zastrzec, że nie chce się, by rodzice dziecka sprawowali zarząd nad tym majątkiem i wtedy dla tego majątku ustanawia się kuratora.

art. 103. Czysty dochód z majątku dziecka powinien być przede wszystkim obracany na utrzymanie i wychowanie dziecka oraz jego rodzeństwa, które wychowuje się razem z nim, nadwyżka zaś na inne uzasadnione potrzeby rodziny.

art. 104. Jeżeli władza rodzicielska przysługuje tylko jednemu z rodziców, sąd opiekuńczy może mu nakazać, żeby sporządził inwentarz majątku dziecka i przedstawił go sądowi oraz żeby zawiadamiał sąd o ważniejszych zmianach w stanie tego majątku.

art.105. Po ustaniu zarządu rodzice obowiązani są oddać dziecku lub jego przedstawicielowi ustawowemu zarządzany przez nich majątek dziecka. Na żądanie dziecka lub jego przedstawiciela ustawowego, zgłoszone przed upływem roku od ustania zarządu, rodzice obowiązani są złożyć rachunek z zarządu. Żądanie to nie może jednak dotyczyć dochodów z majątku pobranych w czasie wykonywania władzy rodzicielskiej.

- piecza nad majątkiem dziecka-zarząd tym majątkiem

Istotne sprawy dziecka - pojęcie niedookreślone, obejmuje m.in.

- wybór miejsca:

*pobytu;

*edukacji;

*leczenia;

*zamieszkania

Przedstawicielstwo zależy od:

- wieku dziecka

- rodzaju czynności pr.

0-13 lat - rodzice podejmują wszystkie decyzje dotyczące dziecka

13-18 lat- wymagana jest zgoda dziecka

Zawieszenie władzy rodzicielskiej.

art. 110 § 1. W razie przemijającej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej sąd opiekuńczy może orzec jej zawieszenie.

§ 2. Zawieszenie będzie uchylone, gdy jego przyczyna odpadnie.

Sąd może zawiesić sprawowanie władzy rodzicielskiej. Do czasu wszystko było w porządku, a teraz istnieje przeszkoda.

Przeszkoda musi być:

- obiektywna

- przemijająca

Gdy przeminie przeszkoda, to następuje uchylenie. Uchylenie ma charakter obligatoryjny.

Pozbawienie władzy rodzicielskiej.

art. 111 § 1. Jeżeli władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody albo jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka, sąd opiekuńczy pozbawi rodziców władzy rodzicielskiej. Pozbawienie władzy rodzicielskiej może być orzeczone także w stosunku do jednego z rodziców.
§ 1a. Sąd może pozbawić rodziców władzy rodzicielskiej, jeżeli mimo udzielonej pomocy nie ustały przyczyny zastosowania art. 109 § 2 pkt 5, a w szczególności gdy rodzice trwale nie interesują się dzieckiem.

§ 2. W razie ustania przyczyny, która była podstawą pozbawienia władzy rodzicielskiej, sąd opiekuńczy może władzę rodzicielską przywrócić.

przypadki:

- trwała przeszkoda w wykonywaniu tej władzy

- rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej

- rodzice w sposób rażący zaniedbują swoje obowiązki

- mimo udzielonej pomocy nie ustały przyczyny zastosowania art. 109 § 2 pkt 5

art. 109 § 1. Jeżeli dobro dziecka jest zagrożone, sąd opiekuńczy wyda odpowiednie zarządzenia.
§ 2. Sąd opiekuńczy może w szczególności:

(…)
5) zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej albo w placówce opiekuńczo-wychowawczej.

- rodzice trwale nie interesują się dzieckiem np. gdy dziecko jest w domu dziecka, w rodzinie zastępczej, itd.

Przywrócenie władzy rodzicielskiej jest fakultatywną decyzją sądu- sąd może, ale nie musi przywrócić rodzicom władzę rodzicielską.

art. 112 Pozbawienie władzy rodzicielskiej lub jej zawieszenie może być orzeczone także w wyroku orzekającym rozwód lub unieważnienie małżeństwa.

art. 113. § 1. Jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd opiekuńczy zakaże rodzicom pozbawionym władzy rodzicielskiej osobistej styczności z dzieckiem.

§ 2. W wyjątkowych wypadkach sąd opiekuńczy może ograniczyć osobistą styczność z dzieckiem rodziców, których władza rodzicielska została ograniczona, przez umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej lub w placówce opiekuńczo-wychowawczej.

PRZYSPOSOBIENIE:

jest to instytucja prawa rodzinnego. W języku prawnym mówimy o przysposobieniu, a w języku prawniczym o adopcji.

ZASADY RZĄDZĄ PRZYSPOSOBIENIEM:

1. zasada dobra dziecka - przysposobienie służy tylko dobru dziecka. Chodzi o zapewnienie dziecku prawidłowego wzrastania.

2. „Adoptio naturam imitatur” - „przysposobienie ma naśladować naturę”. Dlatego też wyrazem tej zasady jest traktowanie osoby przysposobionej jak dziecka przysposabiającego.

3. Charakter niemajątkowy przysposobienia - mimo to może wywoływać także skutki majątkowe, ale maja one charakter uboczny;

4. Odbywa się w trybie pozaumownym (niekontraktowym). W historii było jednak inaczej. Przysposobienie realizuje się w oparciu o orzeczenie sądu rodzinnego w trybie nieprocesowym.

5. Państwowy nadzór nad przysposobieniem - organ państwa (sąd) wydaje orzeczenie o przysposobieniu, mamy też państwowe ośrodki adopcyjne, itd.

6. Ograniczona rozwiązywalność przysposobienia - jest to pochodna zasady „adoptio naturam imitatur”. Są jednak od tej zasady wyjątki w zależności od rodzaju przysposobienia;

7. Tajemnica przysposobienia - jest to również pochodna zasady „adoptio naturam imitatur”. Przejawia się to w szczególności w sporządzeniu nowego aktu urodzenia (i przekreśleniu starego), ograniczonym dostępie do aktu pierwotnego (dostępu do niego może żądać sąd i przysposobiony z chwilą osiągnięcia pełnoletności), od którego nie wydaje się żadnych odpisów;

PRZESŁANKI PRZYSPOSOBIENIA:

• Może nastąpić tylko dla dobra przysposabianego. Bierze się pod uwagę szereg okoliczności: środowisko rodzinne, warunki materialne, warunki leczenia dziecka chorego. Bada to sad na podstawie art. 114 § 1 k.r. i o. „Przysposobić można osobę małoletnią, tylko dla jej dobra.”;

• Art. 114 § 1 - przysposobić może być tylko osobę małoletnią - to przesłanka formalna badana w chwili złożenia wniosku o przysposobienie;

• art. 114 ¹ k.r. i o. „§ 2. Między przysposabiającym a przysposobionym powinna istnieć odpowiednia różnica wieku.”

• musi być odpowiednia różnica wieku, czyli taka jaka zwykle występuje między rodzicami a dziećmi (wg orzecznictwa może być to 18 lat, choć sąd może to orzec przysposobienie, gdy różnica jest mniejsza - przyjmuje się nawet 13 lat);

• art. 114 1 § 1 k.r. i o. „Przysposobić może osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych, jeżeli jej kwalifikacje osobiste uzasadniają przekonanie, że będzie należycie wywiązywała się z obowiązków przysposabiającego.”

- przysposabiający ma dawać gwarancje należytego sprawowania władzy rodzicielskiej;

• pełna zdolność do czynności prawnych przysposabiającego. Przysposabiający jest traktowany jak rodzic - sprawuje władzę rodzicielską, jest bowiem przedstawicielem ustawowym przysposobionego;

• przy przysposobieniu wspólnym - przysposobienia mogą dokonać wyłącznie małżonkowie. Wówczas tworzy się pełna rodzinę.

Z taką sytuacją mamy do czynienia również, gdy:

• jeden małżonek przysposabia dziecko drugiego małżonka.

• możliwe jest przysposobienie dokonywane wyłącznie przez jednego małżonka, a potem przysposobienie dokonywane przez drugiego małżonka. Wówczas mamy również do czynienia w efekcie z przysposobieniem wspólnym.

• Nie jest możliwe przysposobienie wspólne w związkach nieformalnych i homoseksualnych. Adopcja w takim związku jest możliwa, ale wówczas drugi partner (rodzic biologiczny dziecka) traci władzę rodzicielską i ustaje pokrewieństwo.

• Przysposobienie zawsze wymaga zgody. O przysposobieniu zawsze orzeka sąd, ale musi stwierdzić, że zgodę wyrazili:

• Rodzice biologiczni -

art. 119 k.r. i o. „§1. Do przysposobienia potrzebna jest zgoda rodziców przysposabianego, chyba że zostali oni pozbawieni władzy rodzicielskiej lub są nieznani albo porozumienie się z nimi napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody. Nie jest też potrzebna zgoda ojca, jeżeli jego ojcostwo zostało ustalone przez sąd, a władza rodzicielska nie została mu przyznana.

§ 2. Sąd opiekuńczy może ze względu na szczególne okoliczności, orzec przysposobienie mimo braku zgody rodziców, których zdolność do czynności prawnych jest ograniczona, jeżeli odmowa zgody na przysposobienie jest oczywiście sprzeczna z dobrem dziecka.”

• tracą bowiem oni wówczas węzeł prawny z dzieckiem.

Zgoda ta nie jest wymagana od:

• rodziców, którzy zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej;

• rodziców, którzy są nieznani;

• rodziców w sytuacji, gdy porozumienie z nimi jest utrudnione;

• ojca, którego ojcostwo zostało udowodnione, ale nie przyznano mu władzy rodzicielskiej.

Zgoda matki bez pełnej zdolności do czynności prawnych jest wymagana, gdyż mimo że nie powstała miedzy nią a dzieckiem wieź prawna (władza rodzicielska), to nie została ona pozbawiona władzy rodzicielskiej.

Sąd może orzec przysposobienie bez zgody rodziców, gdy rodzice nie mają, np. pełnej zdolności do czynności prawnych. Rodzice są pytani o zgodę, ale brak zgody nie jest brany pod uwagę.

• Zgoda blankietowa:

Udzielana „in blanco” bez wiedzy o tym, kto jest przysposabiającym. Jest to zgoda. Zgoda ta:

• Jest na przyszłość, gdyż rodzice biologiczni z góry wyrażają zgodę na przysposobienie;

• Może być złożona do momentu rozpoczęcia postępowania o przysposobienie;

• Musi być wyrażona świadomie;

• Art. 119 ² k.r. i o. „Zgoda rodziców na przysposobienie dziecka nie może być wyrażona wcześniej niż po upływie sześciu tygodni od urodzenia się dziecka.”

Związane jest to z jednostką chorobową - traumą matki po urodzeniu dziecka.

W publicystyce zgoda blankietowa to „zrzeczenie się praw do dziecka”.

• Art. 120 k.r. i o. „Jeżeli dziecko pozostaje pod opieką, do przysposobienia potrzebna jest zgoda opiekuna. Jednakże sąd opiekuńczy może, ze względu na szczególne okoliczności, orzec przysposobienie nawet mimo braku zgody opiekuna, jeżeli wymaga tego dobro dziecka.”

• sąd opiekuńczy może orzec przysposobienie wbrew woli przedstawiciela ustawowego matki dziecka (gdy matka nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych).

• Art. 118 k.r. i o. „§ 1. Do przysposobienia potrzebna jest zgoda przysposabianego, który ukończył lat trzynaście.

§ 2. Sąd opiekuńczy powinien wysłuchać przysposabianego, który nie ukończył lat trzynastu, jeżeli może on pojąć znaczenie przysposobienia.”

• przysposobiony, jeśli ukończył lat 13. W przypadku dzieci młodszych, jeśli rozumieją one sens przysposobienia, musza być one wysłuchane. Wynika to z zasady dobra dziecka.

”§ 3. Sąd opiekuńczy może wyjątkowo orzec przysposobienie bez żądania zgody przysposabianego lub bez jego wysłuchania, jeżeli nie jest on zdolny do wyrażenia zgody lub jeżeli z oceny stosunku między przysposabiającym a przysposabianym wynika, że uważa się on za dziecko przysposabiającego, a żądanie zgody lub wysłuchanie byłoby sprzeczne z dobrem przysposabianego.”

• wyjątek od art. 118 § 1 i § 2 k.r. i o. - dziecko może być przysposobione bez jego zgody lub wysłuchania, jeśli nie może wyrazić woli lub jeśli ze stosunku miedzy przysposabiającym a przysposobionym wynika, że uważa się on za dziecko przysposabiającego.

• Małżonek przysposabiającego :

Art. 116 k.r. i o. „Przysposobienie przez jednego z małżonków nie może nastąpić bez zgody drugiego małżonka, chyba że ten nie ma zdolności do czynności prawnych albo że porozumienie się z nim napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody.”

• sąd może orzec przysposobienie jeśli współmałżonek wyraził na nie zgodę (chyba że nie ma on zdolności do czynności prawnych lub nie da się z nim porozumieć). Dotyczy to przysposobienia jednostronnego.

Jeśli dojdzie do przysposobienia jednostronnego, to miedzy dzieckiem a drugim współmałżonkiem powstaje stosunek powinowactwa.

Zgoda współmałżonka lub przedstawicieli ustawowych jest wyrażana przed sądem w czasie trwania postępowania.

RODZAJE PRZYSPOSOBIENIA:

I. Kryterium - skutki przysposobienia:

1) pełne - adoptio plena

Sytuacja dziecka:

Art. 121 k.r. i o. „§ 1. Przez przysposobienie powstaje między przysposabiającym a przysposobionym taki stosunek, jak między rodzicami a dziećmi.

§ 2. Przysposobiony nabywa prawa i obowiązki wynikające z pokrewieństwa w stosunku do krewnych przysposabiającego.

§ 3. Ustają prawa i obowiązki przysposobionego wynikające z pokrewieństwa względem jego krewnych, jak również prawa i obowiązki tych krewnych względem niego.

§ 4. Skutki przysposobienia rozciągają się na zstępnych przysposobionego.”

• zostaje wyjęte z rodziny biologicznej;

• zrywa więzi z rodzicami biologicznymi i ich krewnymi;

• nawiązuje więzi z przysposabiającymi i ich krewnymi;

Akt urodzenia wg prawa o aktach stanu cywilnego może być:

• przekreślony, a w jego miejsce sporządzany jest nowy akt, w którym jako rodzice wpisani są przysposabiający;

• zmieniony w poprzez wprowadzenie wzmianki dodatkowej mówiącej o przysposobieniu;

Art. 122 k.r. i o. „§ 1. Przysposobiony otrzymuje nazwisko przysposabiającego, a jeżeli został przysposobiony przez małżonków wspólnie albo jeżeli jeden z małżonków przysposabia dziecko drugiego małżonka - nazwisko, które noszą albo nosiłyby dzieci zrodzone z tego małżeństwa.

§ 2. Na żądanie osoby, która ma być przysposobiona, i za zgodą przysposabiającego sąd opiekuńczy w orzeczeniu o przysposobieniu postanawia, że przysposobiony nosić będzie nazwisko złożone z jego dotychczasowego nazwiska i z nazwiska przysposabiającego. Jeżeli przysposabiający albo przysposobiony nosi złożone nazwisko, sąd opiekuńczy rozstrzyga, który człon tego nazwiska wejdzie w skład nazwiska przysposobionego. Przepisu tego nie stosuje się w razie sporządzenia nowego aktu urodzenia przysposobionego z wpisaniem przysposabiających jako jego rodziców.”

• zmiana imienia i nazwiska. Nazwisko przysposabiany otrzymuje takie, jakie nosi przysposabiający lub w przypadku przysposobienia wspólnego takie nazwisko, jakie nosiłyby dzieci z tego małżeństwa. Na żądanie przysposobionego może on nosić nazwisko rodzica biologicznego i przysposabiającego (chyba że został sporządzony nowy akt urodzenia).

„§ 3. Na wniosek przysposabiającego sąd może w orzeczeniu o przysposobieniu zmienić imię lub imiona przysposobionego. Jeżeli przysposobiony ukończył lat trzynaście, może to nastąpić tylko za jego zgodą. Przepis art. 118 § 2 stosuje się odpowiednio.”

• na wniosek przysposabiającego można zmienić imię dziecka, chyba że dziecko skończyło 13 lat, wówczas trzeba spytać je o zgodę na zmianę.

Art.123 k.r.o. „§ 1. Przez przysposobienie ustaje dotychczasowa władza rodzicielska lub opieka nad przysposobionym.

§ 2. Jeżeli jeden z małżonków przysposobił dziecko drugiego małżonka, władza rodzicielska przysługuje obojgu małżonkom wspólnie.”

• po przysposobieniu ustaje dotychczasowa władza rodzicielska lub opieka nad dziećmi. Jeżeli współmałżonek przysposobił dziecko drugiego małżonka, to władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom.

Dziedziczenie:

Art. 936 k.c. „§ 1. Przysposobiony dziedziczy po przysposabiającym i jego krewnych tak, jak by był dzieckiem przysposabiającego, a przysposabiający i jego krewni dziedziczą po przysposobionym tak, jak by przysposabiający był rodzicem przysposobionego.

§ 2. Przysposobiony nie dziedziczy po swoich wstępnych naturalnych i ich krewnych, a osoby te nie dziedziczą po nim.

§ 3. W wypadku gdy jeden z małżonków przysposobił dziecko drugiego małżonka, przepisu § 2 nie stosuje się względem tego małżonka i jego krewnych, a jeżeli takie przysposobienie nastąpiło po śmierci drugiego z rodziców przysposobionego, także względem krewnych zmarłego, których prawa i obowiązki wynikające z pokrewieństwa zostały w orzeczeniu o przysposobienie utrzymane.”

• przysposobiony dziedziczy po przysposabiającym i jego krewnych. Po przysposobionym dziedziczą przysposabiający.

2) Całkowite/nierozwiazywalne - adoptio plenissima

Ma skutki przysposobienia pełnego, ale jest ono możliwe tylko w stosunku do osób, wobec których wyrażona została zgoda blankietowa na przysposobienie. Jeśli została ona wyrażona, to jest to jedyna możliwość przysposobienia. Zawsze wówczas sporządzany jest nowy akt urodzenia. Nie jest dopuszczalne ustalanie pochodzenia tego dziecka. Nie można tego stosunku rozwiązać, ale prawo dopuszcza kolejne przysposobienia (np. gdy przysposabiający zmarli). Przysposabiający mogą być też pozbawieni władzy rodzicielskiej.

Art. 124 k.r.o. „§ 1. Na żądanie przysposabiającego i za zgodą osób, których zgoda jest do przysposobienia potrzebna, sąd opiekuńczy orzeka, że skutki przysposobienia polegać będą wyłącznie na powstaniu stosunku między przysposabiającym a przysposobionym. Jednakże i w tym wypadku skutki przysposobienia rozciągają się na zstępnych przysposobionego.”

• jest to wyjątek. Może wystąpić na żądanie przysposabiającego i za zgodą osób, których zgoda jest potrzebna do przysposobienia.

Dziecko wychodzi spod władzy rodzicielskiej, ale nie zrywa więzów z krewnymi rodziców biologicznych, nawiązuje więzy z przysposabiającymi, ale nie nawiązuje ich z krewnymi przysposabiających.

W akcie urodzenia zamieszcza się wzmiankę dodatkową dotyczącą przysposobienia. Pokrewieństwo biologiczne jest ujawnione nawet w odpisach skróconych tego aktu.

Dziedziczenie:

Art. 937 k.c. „Jeżeli skutki przysposobienia polegają wyłącznie na powstaniu stosunku między przysposabiającym a przysposobionym, stosuje się przepisy poniższe:

1)  przysposobiony dziedziczy po przysposabiającym na równi z jego dziećmi, a zstępni przysposobionego dziedziczą po przysposabiającym na tych samych zasadach co dalsi zstępni spadkodawcy;

2)  przysposobiony i jego zstępni nie dziedziczą po krewnych przysposabiającego, a krewni przysposabiającego nie dziedziczą po przysposobionym i jego zstępnych;

3)  rodzice przysposobionego nie dziedziczą po przysposobionym, a zamiast nich dziedziczy po przysposobionym przysposabiający; poza tym przysposobienie nie narusza powołania do dziedziczenia wynikającego z pokrewieństwa.”

• Przysposobiony dziedziczy po przysposabiającym, a przysposabiający po przysposobionym. Przysposobiony dziedziczy po krewnych naturalnych i rodzicach naturalnych, ale nie dziedziczy po krewnych przysposabiających.

II. Kryterium - zmiany miejsca zamieszkania dziecka. Nie jest to związane z obywatelstwem:

• Krajowe - gdy do przysposobienia dochodzi na terenie Rzeczpospolitej Polskiej i pod jurysdykcją sądów polskich;

• Zagraniczne

gdy dziecko jest adoptowane za granicą. Wychodzi ono spod jurysdykcji sądów polskich, dlatego też obowiązują następują następujące zasady :

• Subsydiarności

- przysposobienie zagraniczne ma miejsce tylko wówczas, gdy nie można zapewnić przysposobionemu zastępczego środowiska rodzinnego lub przysposobienia w kraju (Art. 114² „§ 1. Przysposobienie, które spowoduje zmianę dotychczasowego miejsca zamieszkania przysposabianego w Rzeczypospolitej Polskiej na miejsce zamieszkania w innym państwie, może nastąpić wówczas, gdy tylko w ten sposób można zapewnić przysposabianemu odpowiednie zastępcze środowisko rodzinne.

§ 2. Przepis § 1 nie ma zastosowania, jeżeli między przysposabiającym a przysposabianym istnieje stosunek pokrewieństwa lub powinowactwa albo gdy przysposabiający już przysposobił siostrę lub brata przysposabianego” ).

Wynikać tu może z braku chętnych do adopcji lub rodziny zastępczej w kraju.

- Zasada ta odpada, gdy istnieje miedzy przysposabiającym a przysposobionym pokrewieństwo lub przysposabiający adoptował już rodzeństwo przysposobionego.

• Okres przedadopcyjny

- okres kiedy przysposobiony musi mieszkać z przysposabiającym - art.120 ¹ § 3 „ Jeżeli jednak przez przysposobienie przysposabiany ma zmienić dotychczasowe miejsce zamieszkania w Rzeczypospolitej Polskiej na miejsce zamieszkania w innym państwie, przysposobienie może być orzeczone po upływie określonego przez sąd opiekuńczy okresu osobistej styczności przysposabiającego z przysposabianym w dotychczasowym miejscu zamieszkania przysposabianego lub w innej miejscowości w Rzeczypospolitej Polskiej.”

Okres ten w przypadku adopcji zagranicznej musi odbywać się w Polsce pod kontrolą państwowych sądów.

Rozwiązanie przysposobienia:

Istnieje zasada ograniczonej rozwiązywalności stosunku przysposobienia. Przesłanki:

• Przesłanka pozytywna - istnienie ważnych powodów. Mogą być nimi :

• Nieporozumienia:

• Powstanie innych relacji ( intymnych);

• Przesłanki negatywne:

• Dobro małoletniego przysposobionego;

• Śmierć przysposabiającego lub przysposobionego. Przesłanka ta nie jest względna, jeśli śmierć nastąpiła w trakcie postępowania;

• Adoptio plenissima - niemożność rozwiązania

Postępowanie o rozwiązanie przysposobienia toczy się w trybie procesowym.

• Legitymacja czynna - przysposabiający, przysposobiony, prokurator, RPO

• Legitymacja bierna - druga strona stosunku

• Skutki rozwiązania przysposobienia - ustanie przysposobienia ex nunc.

Pozostać jednak może :

• Obowiązek alimentacyjny - art. 125 § 1

• Nazwisko i imię przysposobionego (choć na wniosek przysposobionego lub przysposabiającego można powrócić do nazwiska rodziców biologicznych, a na wniosek przysposobionego można wystąpić o zmianę imienia).

OPIEKA:

Opieka w języku prawniczym ma kilka znaczeń:

1. opieka społeczna w rozumieniu pomoc społeczna

2. opieka faktyczna - gdy ktoś się zajmuje pewną osobą, prowadzi cudze sprawy

3. opieka prawna- forma pieczy nad osobą i jej majątkiem, jest sprawowana na podstawie tytułu prawnego

Zasady opieki w prawie polskim:

1. opieka musi być sprawowana dla dobra osoby

2. zasada wyłączności kompetencji organów państwowych

3. zasada powszechności- dla każdego ,kto potrzebuje ustanawia się opiekę

4. zasada oficjalności -każdy, kto wie o okolicznościach uzasadniających ustanowienie opieki powinien o tym zawiadomić sąd opiekuńczy

art. 145 § 1. Opiekę ustanawia się dla małoletniego w wypadkach przewidzianych w tytule II niniejszego kodeksu.
§ 2. Opiekę ustanawia sąd opiekuńczy, skoro tylko poweźmie wiadomość, że zachodzi prawny po temu powód.
- opiekę ustanawia się, gdy sąd tylko poweźmie wiadomość, że zachodzi prawny po temu powód .

Art.146 Opiekę sprawuje opiekun. Wspólne sprawowanie opieki nad dzieckiem sąd może powierzyć tylko małżonkom.

Art.148 § 1. Nie może być ustanowiony opiekunem, kto nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, jak również ten, kto został pozbawiony praw publicznych albo praw rodzicielskich lub praw opiekuńczych.
§ 2. Nie może być ustanowiony opiekunem ten, w stosunku do kogo zachodzi prawdopodobieństwo, że nie wywiąże się należycie z obowiązków opiekuna.

- Opiekunem nie może być ten kto:

1. nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych;

2. ten, kto został pozbawiony praw publicznych;

3. ten, kto został pozbawiony praw rodzicielskich;

4. ten, kto został pozbawiony praw opiekuńczych;

5. nie może być opiekunem ten, w stosunku do kogo zachodzi prawdopodobieństwo ,że nie wywiąże się należycie z obowiązków opiekuna

Jak personalnie wyznacza się opiekuna????

Art.149 § 1. Gdy wzgląd na dobro pozostającego pod opieką nie stoi temu na przeszkodzie, opiekunem małoletniego powinna być ustanowiona przede wszystkim osoba wskazana przez ojca lub matkę, jeżeli nie byli pozbawieni władzy rodzicielskiej.
§ 2. Jeżeli opiekunem nie została ustanowiona osoba wymieniona w paragrafie poprzedzającym, opiekun powinien być ustanowiony spośród krewnych lub innych osób bliskich pozostającego pod opieką albo jego rodziców.
§ 3. W braku takich osób sąd opiekuńczy zwraca się o wskazanie osoby, której opieka mogłaby być powierzona, do właściwego organu prezydium rady narodowej albo do organizacji społecznej, do której należy piecza nad małoletnimi, a jeżeli pozostający pod opieką przebywa w zakładzie wychowawczym, może się zwrócić także do tego zakładu.
§ 4. W wypadku potrzeby ustanowienia opieki dla małoletniego umieszczonego w rodzinie zastępczej - sąd powierzy sprawowanie tej opieki przede wszystkim rodzicom zastępczym.

- Powinna być to przede wszystkim osoba wskazana przez ojca lub matkę, jeżeli nie byli pozbawieni władzy rodzicielskiej

- Jeżeli opiekunem nie została osoba wymieniona wyżej, to opiekun powinien być wyznaczony spośród krewnych lub innych osób bliskich pozostającego pod opieką albo jego rodziców

Art.151 Sąd opiekuńczy może ustanowić jednego opiekuna dla kilku osób, jeżeli nie ma sprzeczności między ich interesami. Opieka nad rodzeństwem powinna być w miarę możności powierzona jednej osobie.

- Jeden opiekun może być wyznaczony dla kilku osób. Opieka nad rodzeństwem powinna być sprawowana w miarę możności przez jedną osobę.

Art. 153 Objęcie opieki następuje przez złożenie przyrzeczenia przed sądem opiekuńczym. Opiekun powinien objąć swe obowiązki niezwłocznie.

- Objęcie opieki następuje przez złożenie przyrzeczenia przed sądem.

Obowiązki opiekuna:

Art. 154. Opiekun obowiązany jest wykonywać swe czynności z należytą starannością, jak tego wymaga dobro pozostającego pod opieką i interes społeczny.

- powinien wykonywać swe czynności z należytą starością, jak tego wymaga dobro pozostającego pod opieką i interes społeczny

art. 155 § 1. Opiekun sprawuje pieczę nad osobą i majątkiem pozostającego pod opieką; podlega przy tym nadzorowi sądu opiekuńczego.
§ 2. Do sprawowania opieki stosuje się odpowiednio przepisy o władzy rodzicielskiej z zachowaniem przepisów poniższych.

- sprawuje pieczę nad osobą i majątkiem

Art. 156 Opiekun powinien uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego we wszelkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby lub majątku małoletniego.

Art. 157 Jeżeli opiekun doznaje przemijającej przeszkody w sprawowaniu opieki, sąd opiekuńczy może ustanowić kuratora.

Art. 158 Opiekun powinien przed powzięciem decyzji w ważniejszych sprawach wysłuchać pozostającego pod opieką, jeżeli pozwala na to jego rozwój umysłowy i stan zdrowia, oraz uwzględniać w miarę możności jego rozsądne życzenia.

Art. 159 § 1. Opiekun nie może reprezentować osób pozostających pod jego opieką:
1) przy czynnościach prawnych między tymi osobami;
2) przy czynnościach prawnych między jedną z tych osób a opiekunem albo jego małżonkiem, zstępnymi, wstępnymi lub rodzeństwem, chyba że czynność prawna polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz osoby pozostającej pod opieką.
§ 2. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w postępowaniu przed sądem lub innym organem państwowym.

Art.160. § 1. Niezwłocznie po objęciu opieki opiekun obowiązany jest sporządzić inwentarz majątku osoby pozostającej pod opieką i przedstawić go sądowi opiekuńczemu. Przepis powyższy stosuje się odpowiednio w razie późniejszego nabycia majątku przez osobę pozostającą pod opieką.
§ 2. Sąd opiekuńczy może zwolnić opiekuna od obowiązku sporządzenia inwentarza, jeżeli majątek jest nieznaczny.

Art.161 § 1. Sąd opiekuńczy może zobowiązać opiekuna do złożenia do depozytu sądowego kosztowności, papierów wartościowych i innych dokumentów należących do pozostającego pod opieką. Przedmioty te nie mogą być odebrane bez zezwolenia sądu opiekuńczego.
§ 2. Gotówka pozostającego pod opieką, jeżeli nie jest potrzebna do zaspokajania jego uzasadnionych potrzeb, powinna być złożona przez opiekuna w instytucji bankowej. Opiekun może podejmować ulokowaną gotówkę tylko za zezwoleniem sądu opiekuńczego.

Art.162 § 1. Opiekun sprawuje opiekę bezpłatnie.
§ 2. Jeżeli z opieką związany jest zarząd majątkiem wymagający znacznego nakładu pracy, sąd opiekuńczy może na żądanie opiekuna przyznać mu stosowne wynagrodzenie okresowe albo wynagrodzenie jednorazowe w dniu ustania opieki lub zwolnienia go od niej.

Art.163 § 1. Opiekun może żądać od pozostającego pod opieką zwrotu nakładów i wydatków związanych ze sprawowaniem opieki. Do roszczeń z tego tytułu stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu.
§ 2. Roszczenia powyższe przedawniają się z upływem lat trzech od ustania opieki lub zwolnienia opiekuna.

Art.164. Roszczenie osoby pozostającej pod opieką o naprawienie szkody wyrządzonej nienależytym sprawowaniem opieki przedawnia się z upływem lat trzech od ustania opieki lub zwolnienia opiekuna.

Art.165 § 1. Sąd opiekuńczy wykonywa nadzór nad sprawowaniem opieki, zaznajamiając się bieżąco z działalnością opiekuna oraz udzielając mu wskazówek i poleceń.
§ 2. Sąd opiekuńczy może żądać od opiekuna wyjaśnień we wszelkich sprawach należących do zakresu opieki oraz przedstawiania dokumentów związanych z jej sprawowaniem.
- sąd sprawuje nadzór nad sprawowaniem opieki. Może żądać od opiekuna wyjaśnień.

Art.166 § 1. Opiekun obowiązany jest, w terminach oznaczonych przez sąd opiekuńczy, nie rzadziej niż co roku, składać temu sądowi sprawozdania dotyczące osoby pozostającego pod opieką oraz rachunki z zarządu jego majątkiem.
§ 2. Jeżeli dochody z majątku nie przekraczają prawdopodobnych kosztów utrzymania i wychowania pozostającego pod opieką, sąd opiekuńczy może zwolnić opiekuna od przedstawiania szczegółowych rachunków z zarządu; w wypadku takim opiekun składa tylko ogólne sprawozdanie o zarządzie majątkiem.

- zobowiązany jest w terminach oznaczonych przez sąd nie rzadziej niż co roku składać sprawozdania.

Zwolnienie opiekuna:

Art.169 § 1. Z ważnych powodów sąd opiekuńczy może na żądanie opiekuna zwolnić go z opieki.
§ 2. Sąd opiekuńczy zwolni opiekuna, jeżeli z powodu przeszkód faktycznych lub prawnych opiekun jest niezdolny do sprawowania opieki albo dopuszcza się czynów lub zaniedbań, które naruszają dobro pozostającego pod opieką.
§ 3. Jeżeli sąd opiekuńczy nie postanowił inaczej, opiekun obowiązany jest prowadzić nadal pilne sprawy związane z opieką aż do czasu jej objęcia przez nowego opiekuna.

- na żądanie opiekuna

- Z powodu przeszkód faktycznych lub prawnych opiekun jest niezdolny do sprawowania opieki

- Mimo zwolnienia obowiązany jest prowadzić nadal pilne sprawy związane z opieką do czasu objęcia jej przez nowego opiekuna.

Wygaśnięcie opieki:

1. osiągnięcie przez małoletniego pełnoletności

2. zostaje przywrócona władza rodzicielska

III. PRAWO RODZINNE

- 2 -

Prawo rodzinne

---