BIAŁACZKA KOTÓW

(leucaemia felis)

Choroba przewlekła. Białaczka leukemiczna (obecność we krwi nowotworowo zmienionych komórek ukł. krwiotwórczego) − ok. 5% zachorowań. Częściej (około 20% przypadków) zdarzają się inne nowotwory. Większość to zmiany nienowotworowe. Istotą choroby jest więc albo proliferacja pewnych grup komórek (np. mięsak limfatyczny, białaczka szpikowa) albo, odwrotnie, ich uszkodzenie (niedokrwistość, aplazja szpiku, immunosupresja). W efekcie obraz kliniczny jest bardzo różnorodny, często zdominowany przez wtórne infekcje bakteryjne.

Występowanie:

• FeLV znany jest od 1964 roku

• występuje u kotów domowych na całym świecie

• uchodzi za jedną z najważniejszych przyczyn zachorowań i śmierci młodych zwierząt

Etiologia:

FeLV (ang. feline leukemia virus) rodzina Retroviridae

• genom zamknięty w osłonie rdzenia, którą pokrywa lipoproteinowa otoczka

• rdzeń zwiera białko p27, wykorzystywane w diagnostyce

• otoczkowe białka p15E, gp70 oraz p45 stymulują wytwarzanie przeciwciał neutralizujących wirus i są wykorzystywane jako antygeny w szczepionkach

• bardzo wrażliwy w środowisku zewnętrznym − niszczą go domowe środki myjące

• w temp. pokojowej traci zakaźność po kilku minutach, nawet zamrażanie i rozmrażanie znacznie obniżają jego zaraźliwość

podtypy wirusa A, B i C

przypuszcza się, że podtypy B i C są bardziej zjadliwe, ale mało inwazyjne i potrzebują do zakażenia jednoczesnej infekcji podtypem A; dlatego prawie wszystkie izolaty zawierają też podtyp A

Epizootiologia:

• najczęściej chorują osobniki młode (do 2 lat) − oporność wiekowa, nabyta odporność u starszych kotów oraz wymieranie osobników zakażonych

Główne drogi: - pielęgnacja (lizanie) przez zakażoną matkę - zabawa kociąt (oślinianie się) - pokąsanie i lizanie otwartych ran

Drogi o mniejszym znaczeniu: - wspólne miski - zakażenie śródmaciczne - zakażenie jatrogenne

• FeLV wykazuje bardzo ścisłe powinowactwo do gatunku swojego gospodarza - kota domowego; nie przenosi się na inne kotowate ani na pozostałe gatunki zwierząt, nie zagraża też człowiekowi

• siewstwo (koty chore i nosiciele bezobjawowi): ze śliną, kałem, moczem, mlekiem i innymi wydzielinami (głównym źródłem zakażenia jest ślina)

• wirus w środowisku zew. szybko ginie − do przeniesienia iniekcji potrzebny jest dłuższy, ścisły kontakt zwierząt (z zakażonej matki na potomstwo, pomiędzy kociętami)

• jest chorobą kotów chowanych w skupiskach lub zwierząt z nich pochodzących

Wrota:

• jama ustna (zlizywanie skażonej śliny), ewentualnie nosowa

• jatrogennie (wirus w krwi)

• śródmacicznie

Patogeneza:

namnażanie w błonie śluzowej jamy ustnej lub nosowej i w miejscowej tk. limfatycznej → z limfocytami i monocytami może wnikać do krwi → śledziona i szpik (replikacja) → wypełnione wirusem granulocyty i płytki krwi są wypłukiwane do krążenia → po 2−4 tyg. p.i. dochodzi do wiremii → zakażenie innych, intensywnie dzielących się komórek (kom. nabłonkowe gardła, jelit, pęcherza moczowego i ślinianek) → wydalanie na zewnątrz

Rozwój zakażenia może być na każdym etapie zahamowany przez siły obronne organizmu, nawet po wielotygodniowej wiremii.

Wiremia powyżej 12−16 tyg. → zakażenie do końca życia

Odporność

• z jednej strony występuje immunosupresja wynikająca z uszkodzenia szpiku, leukopenii i w efekcie osłabienia zdolności do fagocytozy

• wirus (białko p15E) upośledza też różne funkcje limfocytów T oraz B → wtórne infekcje

• stymuluje odpowiedź immunologiczną (przeciwciała przeciwwirusowe skierowane przeciw białku gp70 otoczki − neutralizują one zarazek przez związanie się z antygenem, co blokuje możliwość adsorpcji wirusa na błonie komórek i chroni je w ten sposób przed infekcją). Przeciwciała te, przekazane z siarą, chronią kocięta przed zakażeniem przez ok. 4 tyg.

KOTY EKSPONOWANE NA FeLV
ok. 1/3 trwałe zakażenie czyli wiremia i siewstwo wirusa ze śliną do końca życia	ok. 1/3 przejściowe zakażenie (do 12.−16. tyg.) czyli czasowa wiremia i siewstwo; pozostaje odporność	ok. 1/3 brak infekcji brak rozwoju odporności
80−95% kotów zachoruje w ciągu 1−3 lat	niektóre mogą być jeszcze przez kilka miesięcy zakażone latentnie (reaktywacja zakażenia latentnego może nastąpić np. podczas ciąży, po terapii glikokortykosteroidami, po zmianie otoczenia i w wyniku działania innych stresorów)	koty pozostają wrażliwe na zakażenie FeLV

Objawy kliniczne:

Pierwotne	Wtórne
Uszkodzenie szpiku: - niedokrwistość aplastyczna - trombocytopenia, skaza krwotoczna i niedokrwistość Mięsaki limfatyczne: - grasicy - przewodu pokarmowego - rozsiane Białaczka szpikowa Białaczka limfatyczna Bezpłodność kotek Zaburzenia neurologiczne	Immunosupresja i wtórne zakażenia Uszkadzające działanie kompleksów Ag−przeciwciało: - zapalenie kłębuszków nerkowych - zapalenie tęczówki i ciałka rzęskowego Autoimmunologiczna niedokrwistość hemolityczna Autoimmunologiczna trombocytopenia, skaza krwotoczna i niedokrwistość

Pierwotne przypadłości wynikają bezpośrednio z replikacji wirusa w tkankach, wtórne zaś są skutkiem spowodowanych infekcją zaburzeń funkcjonowania układu immunologicznego

• niedokrwistość aplastyczna bądź, hipoplastyczna, rzadziej hemolityczna: wychudzenie, natomiast apatia, brak apetytu i bladość błon śluzowych pojawiają się dopiero, gdy hematokryt spadnie poniżej 0,10

• węzły chłonne powiększone, ↑ temp., tachypnoe, odwodnienie

• czasem − niedokrwistość hemolityczna → żółtaczka

• sporadycznie − trombocytopenia → obraz skazy krwotocznej

• immunosupresja → wtórne infekcjie, inwazje takimi patogenami, jak Haemobartonella felis, Toxoplasma gondii, Cryptococcus neoformans, herpeswirus, koronawirus, parwowirus i inne (zapalenia dróg oddechowych, zewnętrznych przewodów słuchowych, dziąseł, p. pokarmowego, ropnie, trudno gojące się rany)

• wtórne nowotwory: głównie mięsaki limfatyczne:

 w grasicy (silnie powiększona → Rtg, duszność i ↑ ilości płynu w jamie opłucnej)

 p. pokarmowym (wyniszczeniee, brak apetytu, wymioty lub biegunka (ewentualnie zaparcie) oraz powiększenie węzłów chłonnych krezkowych)

 w formie rozsianej (nietypowe objawy − obustronne powiększenie dostępnych węzłów chłonnych, śledziony, czasem wątroby)

Leukemiczna postać (obecność we krwi nowotworowo zmienionych komórek ukł. krwiotwórczego), występuje dość rzadko; częściej jest to białaczka szpikowa (proliferacja prekursorów granulocytów, erytrocytów czy megakariocytów) niż limfatyczna. Towarzyszy jej: osłabienie, wyniszczenie, gorączka, brak apetytu, niedokrwistość, powiększenie śledziony i wątroby, ewentualnie wybroczyny. Rozpoznać ją można badaniem hematologicznym.

• zmiany w nerwach lub ucisk ognisk nowotworowych na rdzeń kręgowy → obj. nerwowe: trwałe rozszerzenie źrenicy, nietrzymanie moczu, przeczulica, nagłe niedowłady i porażenia kończyn tylnych

• u ciężarnych nosicielek wirusa − zamieranie płodów (resorpcja zarodków, rzadziej poronienia czy martwo urodzone kocięta), jedna z głównych przyczyn bezpłodności kotek, nawet jeśli poród następuje o czasie, to kocięta z wrodzoną infekcją żyją nie dłużej niż kilka tyg.

Rozpoznawanie:

• test ELISA (wykrywa on antygen p27 w surowicy), zdarzają się wyniki fałszywie dodatnie

• IF − stwierdzenie wirusa w leukocytach krwi

• izolacja zarazka w hodowlach komórkowych

Leczenie:

• białaczka jest chorobą nieuleczalną − można ewentualnie opóźnić jej rozwój

• leczenie objawowe - nawadnianie oraz zapobieganie i likwidowanie wtórnych infekcji

• ponieważ niedokrwistość często jest potęgowana przez wtórne zakażenie Haemobartonell felis, poprawę powodują czasem preparaty używane w leczeniu hemohartonelozy

• w ciężkiej niedokrwistości − przetaczanie krwi

Profilaktyka:

szczepienia − inaktywowany wirus albo jego izolowane antygeny

szczepić koty wolne od wirusa białaczki (ujemne w teście ELISA)

immunizowanie zwierząt zakażonych FeLV jest bezcelowe, choć wydaje się nieszkodliwe

kocięta od 9. tyg. życia − 2x, potem co roku

szczepionka podjednostkowa (Leucogen vet, Virbac) − preparat zawierający fragmenty białka p45 wirusa białaczki, wytwarzane przez rekombinowany szczep E. coli.

Inne metody zwalczania

Można uwolnić hodowlę lub inne skupisko kotów od wirusa białaczki drogą eliminowania trwałych nosicieli zarazka. W tym celu należy:

1. Zbadać wszystkie koty testem ELISA

2. Odizolować zwierzęta zakażone od nie zakażonych

3. Po 12-16 tyg. zbadać ponownie wszystkie osobniki testem ELISA. Badanie to ujawni, które koty są trwale zakażone oraz czy zwierzęta ujemne w poprzednim badaniu nie były we wczesnej fazie infekcji

4. Zwierzęta trwale zakażone usunąć ze stada

5. Pozostałe koty, uznane za wolne od zakażenia, powinny być badane przynajmniej raz w roku w kierunku infekcji FeLV w celu ujawnienia ewentualnych zakażeń latentnych, które mogły nie zostać stwierdzone przednio.

Coroczne badanie pozwoli także na wykrycie nowych zakażeń, które mogły się pojawić w wyniku kontaktów z innymi kotami (np. krycie). Do stada powinno się wprowadzać tylko zwierzęta wolne od wirusa białaczki, to znaczy zbadane dwukrotnie w odstępie 12 tyg.

Piśmiennictwo:

1. Frymus T.: „Choroby zakaźne kotów” Warszawa 2000

2

Białaczka kotów

---