1. Wstrząs: stan kliniczny, w którym na skutek dysproporcji między zapotrzebowaniem, a dowozem odpowiedniej ilości tlenu do komórek organizmu dochodzi do upośledzenia funkcji i niewydolności ważnych dla życia narządów.

Rodzaje:

- hipowolemiczny: spowodowany zmniejszeniem objętości krwi krążącej. Najczęstszą przyczyną jest obfity krwotok w wyniku urazu lub utrata płynu pozakomórkowego w przebiegu oparzeń. Do tej grupy należy również zaliczyć anafilaktyczny (reakcja na alergen), neurogenny (brak kontroli nerwowej nad ciśnieniem krwi) i urazowy.

- kardiogenny- spowodowany niewydolnością mięśnia sercowego, na przykład zawałem. Jego przyczyną mogą być także inne wady serca i arytmie.

- septyczny- uwarunkowany wieloczynnikowo, spowodowany uszkodzeniem przez cytokiny prozapalne wielu narządów, rozsiane wykrzepianie śródnaczyniowe i wywołane tym zaburzenia metaboliczne.

Patofizjologiczny podział wstrząsów:

- Kardiogenny (niski wyrzut w chorobach serca): Pozawałowy, w niewydolności serca, w arytmiach.

- Hipowolemiczny (spadek objętości krwi): Krwotoczny, urazowy, pooperacyjny, oparzeniowy, z utraty płynów

- Dystrybucyjny (naczyniowy lub niskooporowy): Neurogenny, anafilaktyczny, septyczny

- Obstrukcyjny (utrudnienie przepływu krwi): W odmie prężnej, w zatorach płucnych, guzach i tamponadzie serca

Objawy:

- tętno powyżej 100/min

- ciśnienie tętnicze poniżej 80-70mmHg

- pobudzenie ruchowe, niepokój

- zaburzenia orientacji

- bladość skóry

- szum w uszach

- mroczki

- zawroty głowy

- nudności

- omdlenia

Postępowanie:

- centralizacja krążenia

- pozycja przeciwwstrząsowa: leżenie tyłem, nogi uniesione pod kątem ~ 30^o

- zapewnienie komfortu psychicznego i termicznego

- wezwanie pomocy kwalifikowanej

- w przypadku kardiogennego pozycja półsiedząca

2. BLS (Basic Life Support) -podstawowe zabiegi resuscytacyjne- zabiegi pierwszej pomocy ratujące życie osoby będącej w jego bezpośrednim zagrożeniu. Podstawowe zabiegi BLS skupione są wokół RKO i algorytmu ABC (airways, breathing, circulation).

RKO- resuscytacja krążeniowo oddechowa to zespół zabiegów, których zadaniem jest reanimacja- czyli przywrócenie i podtrzymanie podstawowych funkcji życiowych.
BLS ma na celu zapewnienie krążenia i oddechu do czasu przybycia kwalifikowanej pomocy medycznej, gdyż nieodwracalne zmiany w mózgu zachodzą już po 4 minutach braku krążenia.

ALGORYTM:
1. Reakcja 2. Drogi oddechowe 3. Sprawdzenie oddechu (widzę czuję słyszę) 3. wezwanie pogotowia 4. 30:2

Dzieci: Jedna dłoń, 5 wdechów kontrolnych. Niemowlęta: 5, 15:2, jeden dwa palce.
Przy urazach kręgosłupa drogi udrażniamy przez wysunięcie żuchwy, czyli rękoczyn Esmarcha.

3. Zmiany 18.10.2010r.

- podkreślenie wagi uciśnięć klatki;

- przy defibrylacji przerwanie uciśnięć na nie więcej niż 5 sekund;

- kontynuowanie uciśnięć podczas ładowania defibrylatora;

- leki podawane są nie przez rurkę intubacyjną, a doszpikowo;

- zachęcenie do korzystania z AED (automatycznego defibrylatora zewnętrznego);

- u dzieci można dołączyć sprawdzanie tętna do oceny stanu;

- co najmniej 100/min, ale nie więcej niż 120/min;

- defibrylacja 50 -75 J u dzieci do 8 roku życia;

- u noworodków stosunek uciśnięć do wdechów to 3:1.

4. Oparzenia: uszkodzenie skóry w skutek działania ciepła, substancji chemicznych, prądu lub promieniowania. Dzielimy na I, II i III stopnia.

I. - oparzeniu ulega wierzchnia warstwa skóry (widoczne zaczerwienienie i ból).
Objawy ustępują po czasie kilku dni.

II.- głębsze warstwy skóry. Widoczny rumień skóry. Uszkodzeniu ulegają ścianki

naczyń, powstają pęcherze.

III- uszkodzenie wszystkich warstw skóry. Kolor perłowo-biały. Niezbędna pomoc

medyczna. Nie czuje bólu.

IV- zwęglenie tkanek. czarny kolor. tylko pomoc medyczna.

Postępowanie: I- zdjęcie biżuterii i innych elementów spoczywających na oparzonej

powierzchni. Schładzanie pod chłodną, bieżącą wodą przez minimum 15 minut. Można zastosować jałowy opatrunek oddzielając oparzone powierzchnie od siebie.

II- zdjęcie biżuterii i innych elementów spoczywających na oparzonej

powierzchni. Schładzanie pod chłodną, bieżącą wodą przez minimum 15 minut. Można zastosować jałowy opatrunek oddzielając oparzone powierzchnie od siebie. Podanie płynów do picia. wezwanie pogotowia.

III- tylko opatrunek jałowy. Niezbędna pomoc medyczna.

Można użyć folii termicznej (złotym do dołu). Metodą dłoni (1%) sprawdzamy rozległość obrażeń. Pod żadnym pozorem nie przebijamy pęcherzy i nie smarujemy maściami.

5. Odmrożenia: uszkodzenie skóry powstałe w wyniku działania na nią niskiej temperatury. Niska temp. obkurcza naczynia przez co praca ich jest utrudniona (np przepływ krwi)

Odróżniamy I, II, III i IV stopień.

1. przejściowe zaburzenia w krążeniu krwi w skórze. Ból, skóra blada, sino-czerwona, obrzęk, uczucie pieczenia i swędzenia.

2. pęcherze z płynem surowiczym.

3. martwica powierzchowna skóry. Ból, mrowienie, pęcherze krwotoczne, sino-purpurowy kolor.

4. martwica głęboka. kolor czarny, brak czucia.

Postępowanie: ciepłe pomieszczenie, stopniowe ogrzewanie, dodatkowe okrycie. folia termiczna złotym do góry. jałowy opatrunek. w przypadku II, III i IV niezbędna pomoc medyczna. Nie wolno przekłuwać pęcherzy, masować, nacierać, gwałtownie ogrzewać, podawać alkoholu.

6. Hipotermia: obniżenie temperatury ciała poniżej fizjologicznej normy 36^o. Stan ten ma miejsce gdy ochładzanie organizmu jest zbyt szybkie w stosunku do jego zdolności wytwarzania ciepła.

I- płytka do 35^o, dreszcze, pobudzenie organizmu ze względu na chęć wytworzenia większej ilości ciepła, uczucie zimna.

Pomoc: podajemy ciepłe słodkie płyny do picia, stopniowo ogrzewamy poszkodowanego. dajemy ciepłe ubranie, nie nacieramy, okrywamy kocem termicznym złotą stroną ku górze.

II- umiarkowana do 31^o, zmęczenie, odrętwienie, brak dreszczy, słaba koordynacja ruchowa, utrata orientacji, trudności w mówieniu, malutkie źrenice.

Pomoc: powolne ogrzewanie, zdjęcie mokrych ubrań, okładanie kocami, pozycja leżąca, nie nacieramy, wzywamy pomoc medyczną, okrywamy kocem termicznym (złotym w górę).

III- głęboka, poniżej 31^o, sztywność mięśni, często utrata przytomności, nieregularne słabe bicie serca, rozszerzone mocno źrenice, utrata świadomości.

Pomoc: jeśli jest przytomny to okładamy kocami, pozycja leżąca, stopniowe powolne ogrzewanie, folia termiczna (złotem do góry), pomoc medyczna. jeżeli nieprzytomny to boczna ustalona i okrycie. jeżeli nie oddycha to RKO.

7. Rany- uszkodzenie ciągłości skóry, a także tkanek i narządów w skutek urazu mechanicznego.

Rodzaje ran:

-cięte: głębokie, długie, wąskie, szybko się goją

-kłute: głębokie, mała powierzchnia, poważne uszkodzenia, łatwo się goją

-postrzałowe: wlotowe, wylotowe, nie ruszamy kuli, głęboka

-tłuczone: uderzenie tępym narzędziem, nierówne brzegi, nieregularny kształt,

wolno się goi

-szarpane: wyraźnie widoczne szarpnięcie skóry, nieregularna, poszarpane,

nierówne brzegi, źle się goi, duża blizna

-kąsane: poprzez ugryzienie, często szarpana, pozostawia ślady szczęki,

możliwość zarażenia wścieklizną.

-zmiażdżeniowe: np palec w drzwiach, najgorzej gojące się.

Pomoc: opatrunek jałowy, obmycie wodą, nie usuwamy przedmiotów z ran bo działają jak korek.

8. Urazy: uszkodzenie tkanki, narządu lub większego obszaru ciała przez działanie czynnika mechanicznego, termicznego, chemicznego, elektrycznego, itp. Różni się od obrażenia tym, że obrażenie jest skutkiem urazu. Obrażenia się leczy, a urazom można zapobiegać.

Dzielimy je na:

-RANY

- NADCIĄGNIĘCIA:

Urazy jednostki mięśniowo- ścięgnistej.

Mogą dotyczyć mięśnia, ścięgna, połączenia mięśniowo- ścięgnistego lub przyczepu do kości.

Rodzaje:

I stopień - szybki powrót do sportu

II stopień - częściowe przerwanie (najczęstsze)

• - ból i obrzęk czasami następnego dnia, czasami słychać „kliknięcie”, badaniem czuć przerwę ciągłości

• - unieruchomienie, kinezyterapia, powrót do sportu

III stopień - zerwanie - do operacji

Postępowanie: RICE

-ZWICHNIĘCIE

uszkodzenie, w którym dochodzi do chwilowej (podwichnięcie) bądź trwałej utraty kontaktu powierzchni stawowych, przemieszczenie kości w torebce stawowej lub całkowite wyciągnięcie z niej kości. Zwichnięciu może towarzyszyć uszkodzenie struktur wewnątrzstawowych (więzadeł, chrząstki, łąkotek) oraz naciągnięcie bądź rozerwanie torebki stawowej. Staw jest niestabilny, a dodatkowo może dojść do uciskania tętnic lub nerwów. Objawy: ból, obrzęk, rozerwanie torebki stawowej, krwiak, zniekształcenie obrysów stawu,

Pomoc: chłodzenie, maść przeciwbólowa i przeciwobrzękowa, nastawienie przez specjalistę, gips.

- SKRĘCENIE:

uraz polegający na przekroczeniu fizjologicznego zakresu ruchu w stawie. Na skutek skręcenia może dojść do uszkodzenia torebki stawowej, więzadeł, chrząstki stawowej, a niekiedy także uszkodzenia fragmentów kostnych.

Dominujące objawy zwichnięcia to:

-ostry ból w okolicy stawu ograniczający jego ruchomość;

-obrzęk i krwawy wylew w miejscu uszkodzonych włókien torebki stawowej;

-wysięk śródstawowy.

I° - naciągnięcie torebki i więzadeł; minimalne uszkodzenie, bolesność, bez niestabilności.

II° - rozerwanie torebki stawowej; obrzęk, niestabilność,

III° - rozerwanie torebki stawowej i więzadeł; konieczna rekonstrukcja chirurgiczna

IV° - oderwanie więzadeł z fragmentem kostnym (awulsja). konieczna rekonstrukcja.

Postępowanie:

w przypadku I RICE, w przypadku II RICE i unieruchomienie, w przypadku III i IV specjalistyczne zabiegi.

- STŁUCZENIA:

uraz tkanek i stawów okołotkankowych. Do najczęstszych następstw stłuczenia należą: krwawe wylewy i wysięki podskórne, obrzęk oraz częściowe upośledzenie ruchomości stawu objętego stłuczeniem.
W wyniku uderzenia lub nacisku następuje uszkodzenie naczyń krwionośnych i wynaczynienie krwi.
Krwiak pod skóra, ciemne ubarwienie, obrzęk, bolesność. Najczęstsze, błahe, ale mogące dawać powikłania- kostnienie pozaszkieletowe: krwiak śródmięśniowy tworzy tkankę kostną, w pobliżu naderwanych przyczepów- wyrośla kostne, najczęściej w prostownikach uda, widoczne na RTG po 3 tygodniach.

Pomoc: RICE (Rest, ice, compression, elevation) odpoczynek, oziębienie, uciśnięcie, uniesienie. Aby zredukować ból i obrzęk. lód nie dłużej niż 15 minut, żeby nie spowodować odmrożenia.

- ZŁAMANIE: przerwanie ciągłości kości w skutek urazu mechanicznego.

Podział: otwarte, zamknięte, patologiczne, zmęczeniowe, urazowe.

Stadia gojenia:

Krwiak

Zapalenie, proliferacja

Miękka kostnina

• Pierwsze utkanie kostne włókniste

Konsolidacja (1-3 miesiące)

• Kość beleczkowa

Resorpcja kości (4-8 miesięcy)

• Remodelowanie, jama szpikowa

Zasada leczenia: nastawienie, unieruchomienie, rehabilitacja.

Pierwsza pomoc: unieruchomienie dwóch sąsiednich stawów, temblak, ewentualny naciąg przy złamaniu otwartym oraz założenie opatrunku jałowego (same gazy, bez bandażowania)

Unieruchomienie: gips, „gips” żywiczny, wyciąg, szyna czynnościowa, zespolenie (zewnętrzne, wewnętrzne).

9. KRIOTERAPIA:

Forma zimnolecznictwa z zastosowaniem temperatury poniżej 0^oC

Stosowana w przypadkach:
zapalenia stawów, zapalenie okołostawowe ścięgien torebek i mięśni, zwichnięcia, skręcenia, naderwania mięśni i ścięgien, różnorodne zespoły bólowe.

Działanie ogólne:

-Obniżenie obwodowej pobudliwości, podwyższenie progu bólu, Może zaburzać układ chłonny, Przerywa proces zapalny czasami potrzebny do gojenia rany, Obkurcza naczynia, Zmniejsza elastyczność tkanki łącznej, Rozluźnienie mięśni, Zmniejszenie metabolizmu, Zwiększenie lepkości płynu stawowego, Hamowanie stanu zapalnego.

Sposoby:

Lokalne stosowanie lodu od 5 do 20 minut (-18 do -20 stopni)

Krioterapia całego ciała (ciekły azot lub CO2 temp -180 stopni) przez 1-2 minuty

Lodowa kąpiel zanurzeniowa (8-12 stopni), potem do ogrzanego łóżka

Rodzaje zabiegów: zimną hydroterapię, lód (kąpiele, okłady, masaże, nacierania), łatwo parujące substancje płynne (blokady zimnem), okłady żelowe, kriożel, zimne opatrunki i peloidy, gaz chłodzący, nadmuch zimnego powietrza (między innymi krioterapia całego ciała w komorach chłodzących), chłodzenie termoelektryczne.

10. LECZENIE CIEPŁEM (TERMOTERAPIA)

Dział fizykoterapii wykorzystujący energię cieplną w celach leczniczych.

Parafina, sauna, okłady cieplne, hydroterapia.

Leczenie ciepłem polega na bezpośrednim przekazywaniu ciepła z ciał ogrzanych, w celu uzyskania miejscowego lub ogólnego przegrzania naszego ciała. Proces przekazywania ciepła może odbywać się w drodze:

-kondukcji czyli przewodzenia;

-konwekcji czyli przenoszenia;

-radiacji czyli promieniowania

Stosowana w przypadkach skurczy mięśni, bólów mięśni

Rozkurcza naczynia, zwiększa elastyczność tkanki łącznej, rozluźnia mięśnie, zwiększa metabolizm komórkowy, zmniejsza lepkość płynu stawowego.

11. MIAŻDŻYCA:

przewlekła choroba, polegająca na zmianach zwyrodnieniowo-wytwórczych w błonie wewnętrznej i środkowej tętnic, głównie w aorcie, tętnicach wieńcowych i mózgowych, rzadziej w tętnicach kończyn. Miażdżyca jest najczęstszą przyczyną stwardnienia tętnic.

Miażdżyca polega na wysepkowatym gromadzeniu się w błonie wewnętrznej tętnic cholesterolu (i jego estrów) oraz innych lipidów.

Czynniki niezależne od człowieka:

- wiek - wraz z wiekiem rośnie ryzyko zachorowania. U kobiet ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej gwałtownie się zwiększa po menopauzie.
- dziedziczność - jeśli ktoś z krewnych danej osoby (dziadkowie, rodzice, rodzeństwo) cierpiał na owe schorzenie w stosunkowo młodym wieku (mężczyźni przed 55 rokiem życia, kobiety przed 65 rokiem życia) istnieje u takiej osoby zwiększe ryzyko rozwoju choroby.
- płeć - częściej chorują mężczyźni.
- pochodzenie etniczne

Czynniki zależne od człowieka:

- palenie tytoniu - znacząco zwiększa ryzyko rozwoju choroby niedokrwiennej serca. Palący mężczyźni są co najmniej dwukrotnie bardziej obciążeni ryzykiem wystąpienia choroby niż nie palący.
- siedzący tryb życia - ludzie, którzy nie uprawiają jakiejkolwiek formy aktywności fizycznej (choćby nawet marszu) żyją krócej.
- podniesiony poziom cholesterolu - według badań, zwiększenie cholesterolu ponad poziom 180 - 200 mg/ml znacząco podnosi ryzyko zachorowania na chorobę układu sercowo-naczyniowego.
- nadciśnienie tętnicze
- cukrzyca
Do innych istotnych czynników ryzyka należy zaliczyć także otyłość (otyłość brzuszną), menopauzę, podwyższone stężenie kwasu moczowego we krwi, oraz nadmierne spożycie napojów alkoholowych.

12. NADCIŚNIENIE TĘTNICZE:

jest to choroba układu krążenia polegająca na stałym lub okresowym podwyższeniu ciśnienia tętniczego krwi powyżej wartości prawidłowych tj: 140/90 mmHg.

LECZENIE NIEFARMAKOLOGICZNE:

* obniżenie masy ciała ma bardzo istotne znaczenie w leczeniu nadciśnienia tętniczego - dotychczasowe badania dowodzą że u chorych z nadciśnieniem i 10% nadwagą obniżenie masy ciała o 5 kg powoduje umiarkowany efekt hipotensyjny

* ograniczenie spożycia alkoholu do minimum

* zaprzestanie palenia tytoniu w jakiejkolwiek postaci (papierosy, fajka, cygara);

* regularne ćwiczenia fizyczne o umiarkowanym natężeniu, najlepiej szybki spacer lub

pływanie - minimum 3-4 razy w tygodniu przez 30-40 min.

* korzystne jest zmniejszenie spożycia soli kuchennej do mniej niż 6 gram dziennie

* zmiana diety, a zwłaszcza wprowadzenie ryb, warzyw i owoców

13. CHOROBY UKŁADU KRĄŻENIA:

schorzenia dotyczące narządów i tkanek wchodzących w skład układu krążenia, a w szczególności serca, tętnic i żył, dlatego często są też nazywane chorobami układu sercowo-naczyniowego.
Te co powyżej.

Choroba niedokrwienna mięśnia sercowego- zespół objawów chorobowych będących następstwem przewlekłego stanu niedostatecznego zaopatrzenia komórek mięśnia sercowego w tlen i substancje odżywcze.

• Pierwszym objawem choroby niedokrwiennej serca może być nagłe zatrzymanie krążenia. Z licznych obserwacji wynika, że nagłe zgony sercowe występują statystycznie najczęściej w poniedziałki pomiędzy godziną 7 a 9 rano.

• Charakterystycznym objawem przewlekłej choroby niedokrwiennej jest ból w klatce piersiowej,

• Jest zlokalizowany zamostkowo, ma charakter przeszywający, promieniuje do barków, zwłaszcza lewego, przyśrodkowych części ramion

• Ma charakter zaciskający, uciskający, dławiący, zwykle połączony z uczuciem duszności (stąd dusznica bolesna), rozpierający, piekący lub określany jako uczucie ciężaru w klatce piersiowej. Niekiedy towarzyszą mu poty, niepokój, strach, zasłabnięcie.

• Nasila się w czasie wysiłku, stresu, pod działaniem zimna, po obfitym posiłku.

Niewydolność krążenia

• Pochodzenia sercowego, obwodowego

• Obrzęki kończyn, płuc (duszność), wstrząs

14. NAGŁE ZGONY SPORTOWCÓW:

Ryzyko powikłań może wiązać się z :

• Nadmiernym wysiłkiem

• specyfiką dyscypliny

• Zmian klimatu i diety

• Ujawnienia lub nasilenia istniejących wad

Jedną z najczęstszych przyczyn śmierci jest samoistny przerost lewej komory (m.in. pierwotna kardiomiopatia przerostowa). Zawał serca

Znacznemu zwiększeniu masy mięśnia towarzyszy upośledzenie czynności lewej komory - maleje jej pojemność i siła skurczu.

• Zapalenia mięśnia serca

• Narkotyki, doping

Objawy ostrzegawcze:

Zasłabnięcia

Zawroty głowy

Ból w klatce piersiowej

Kołatanie serca

Duszność

Zmniejszona tolerancja wysiłku

Udar mózgu:

• Niedokrwienny

• Miażdżyca („zawał mózgu”)

• Krwotoczny

• „wylew” (miażdżyca, tętniak, naczyniak)

15. DUSZNOŚĆ I ASTMA OSKRZELOWA

Duszność: subiektywne odczucie braku powietrza, bardzo często połączone ze wzmożonym wysiłkiem mięśni oddechowych.

• Przy biegu, przy spoczynku, przy wejściu na piętro

• Przyczyny:

-Serce, oskrzela, miąższ, jama opłucnej, naczynia płucne (zator), otyłość, skolioza

-Zatrucia CO, uszkodzenia mózgu, osłabienie mięśni (miastenia, porażenie prądem),

Astma: przewlekła, zapalna choroba dróg oddechowych, u podłoża której leży nadreaktywność oskrzeli, która prowadzi do nawracających napadów duszności i kaszlu i świszczącego oddechu występujących szczególnie w nocy i nad ranem.

Jest to choroba charakteryzująca się rozlanym zwężeniem dróg oddechowych występującym nagle, powodując zwolnienie przepływu wydychanego powietrza - jest stanem przejściowym i odwracalnym spowodowane czynnikami wyzwalającymi takimi jak:

-alergogeny

-wysiłek

-zimne powietrze

-czynniki zawodowe (piekarze, młynarze, cukiernicy, hodowcy zwierząt)

-aspiryna

16. OSTRY BRZUCH:

zespół dynamicznie narastających objawów klinicznych: bólu brzucha, wymiotów, nudności oraz zatrzymania gazów i stolca. Jest to stan mogący wymagać doraźnej interwencji chirurgicznej.

Przyczyny:

głównie niedrożność jelit, krwawienie w układzie pokarmowym, zapalenie wyrostka robaczkowego, kamica żółciowa, kamica nerkowa, choroba wrzodowa.

Najistotniejsze jest- decyzja o wezwaniu pogotowia,

właściwe i w odpowiednim czasie określenie wskazań do operacji

Tor bólu - stopniowo narastający w zapaleniu wyrostka, napadowy kolkowy z przerwami w kamicach, nagły nie ustępujący w perforacji wrzodu.

Badanie:

Ostrożne obmacanie brzucha (gdzie największa bolesność)

Objaw otrzewnowy

Pierwsza pomoc:

Wezwanie pomocy, jeżeli objawy otrzewnowe, cechy wstrząsu

Pozycja przynosząca ulgę

Nic doustnie

---