Cykl hydrologiczny - naturalny obieg wody na Ziemi. Obejmuje on procesy zachodzące zarówno w atmosferze takie jak: parowanie, kondensacja, opady, transport wilgoci; biosferze: pobieranie wody i jej oddawanie w procesie oddychania czyli transpiracji, jak i w litosferze: wsiąkanie, spływ podziemny i powierzchniowy. W cyklu hydrologicznym wyróżnia się obieg duży i mały. Tylko część wody na kuli ziemskiej podlega cyklowi hydrologicznemu. Znaczne jej ilości są okresowo (w skali procesów geologicznych) wyłączone z obiegu (retencja). Do wody wyłączonej z obiegu zalicza się: lodowce i pokrywy śnieżno-lodowe - zwłaszcza na biegunach wodę głębinową w jeziorach, morzach i oceanach głębinowe wody podziemne Przez obieg duży rozumie się procesy zachodzące w skali globalnej i mające wpływ na ogólny bilans wody. Jest to :parowanie z oceanów kondensację w atmosferze przemieszczanie się pary wodnej nad kontynenty opad na lądy wsiąkanie spływ podziemny i powierzchniowy, ponownie zasilający oceany Obieg mały, to lokalna cyrkulacja wody nie wpływająca znacząco na globalny bilans wody: W obrębie oceanów jest to: parowanie kondensacja opad W obrębie kontynentów: parowanie kondensacja opad wsiąkanie odpływ Bilans wodny - jest to zestawienie obiegu wody w przyrodzie na poszczególnych obszarach (np. dorzecze, zlewisko itd.), z rozróżnieniem na przychody i rozchody (odpływy). Mierzy się go, biorąc pod uwagę ilość opadów na danym terenie, odpływ powierzchniowy i podziemny z danego terenu, parowanie. Retencja wodna - zdolność do gromadzenia zasobów wodnych i przetrzymywania ich przez dłuższy czas w środowisku biotycznym i abiotycznym. W lesie mamy do czynienia m.in. z retencją szaty roślinnej, retencją glebową i gruntową, śnieżną, depresyjną, zbiorników i cieków wodnych. W pewnym uproszczeniu pod pojęciem małej retencji rozumie się zdolność do gromadzenia wody w małych zbiornikach naturalnych i sztucznych oraz wody podpiętrzane w korytach niewielkich rzek i potoków, w kanałach i rowach. Celami małej retencji wodnej w lasach są przede wszystkim:Poprawa uwilgotnienia siedlisk leśnych poprzez podniesienie lustra wody gruntowej na terenach bezpośrednio przyległych do zbiornika lub urządzenia piętrzącego; Zmiana szybkiego (wybitnie niekorzystnego) odpływu wód powierzchniowych z terenu lasu na spowolniony odpływ gruntowy; Urozmaicenie i wzbogacenie środowiska leśnego (m.in. różnorodności)Woda dostępna dla zwierzyny leśnej, ptactwa, owadów i innej fauny;Woda do ochrony przeciw pożarowej lasu; Woda do celów gospodarczych np. deszczownie przy szkółkach leśnych; Poprawa warunków dla rekreacji i wypoczynku ludności. Firn - forma przejściowa między śniegiem i lodem firnowym Powstaje w wyniku przeobrażenia luźnych kryształów śniegu w agregaty ziaren lodu o średnicy dochodzącej do kilku milimetrów. Proces ten zachodzi podczas wielokrotnego podtapiania, a następnie zamarzania śniegu. Nie bez znaczenia jest też nacisk warstw nadległych - czyli kumulującego się śniegu. Jest to śnieg przeobrażający się w coraz twardszą i bardziej zbitą masę .Lód firnowy - stadium pośrednie między firnem i lodem lodowcowym Składa się z kryształów lodu spojonych drobnokrystaliczną masą lodową, która powstała wskutek topnienia śniegu powierzchniowego. Zlewnia - jest to całość obszaru, z którego wody spływają do danej rzeki (jeziora, bagna itp.) lub jej fragmentu. Zlewnia dotyczy zarówno wód powierzchniowych, jak i podziemnych. Zlewnia jest (może być) częścią dorzecza danej rzeki .Zlewisko - obszar, z którego wszystkie wody powierzchniowe spływają do jednego punktu na rzece. Dorzecze - obszar, z którego wody powierzchniowe spływają do systemu jednej rzeki która także jak potwierdzono naukowo musi przekraczać długość 1 km., zwanej rzeką główną. Rzeki wpadające do rzeki głównej noszą nazwę dopływów pierwszego rzędu. Granicą dorzecza jest dział wodny a jego punktem zamykającym - ujście do recypienta .Dział wód (dział wodny, wododział) - linia w terenie oddzielająca dorzecza dwóch rzek, w ten sposób, że wody spadające po jednej stronie tej linii spływają do jednej rzeki, a po drugiej stronie - do tej drugiej rzeki. Obszar bezodpływowy - obszar nie należący do zlewiska żadnego oceanu, tzn. taki, z którego wody powierzchniowe nie spływają do morza lub bezpośrednio do oceanu. Do obszarów bezodpływowych zalicza się więc zlewiska jezior bezodpływowych (np. Morza Kaspijskiego, Martwego czy Jeziora Aralskiego), a także dorzecza rzek kończących swój bieg w mokradłach (np. bagna Okawango) lub wysychających Rozległe obszary bezodpływowe znajdują się na pustyniach (np. Sahara, Gobi, Kalahari), gdzie w ogóle brak jest stałej sieci rzecznej. Warstwa wodonośna jest ośrodkiem skalnym zdolnym do gromadzenia i przewodzenia wody. Charakteryzuje się stosunkowo dużym współczynnikiem filtracji. Basen artezyjski (wody artezyjskie) to wody gruntowe, znajdujące się między dwiema warstwami skał wodoszczelnych, podlegające działaniu ciśnienia hydrostatycznego. Warunkiem istnienia basenu artezyjskiego jest nieckowate ukształtowanie terenu. Przebicie warstwy nieprzepuszczalnej prowadzi do wypełnienia studni aż do osiągnięcia poziomu zwanego poziomem piezometrycznym. Występowanie wód artezyjskich związane jest również z uskokami i systemem szczelin skalnych.
Największe baseny artezyjskie występują na obszarze Australii, USA, Afryki Północnej, a także w Basenie Paryskim, czy Londyńskim. W Polsce - Niecka Mazowiecka. Źródło - naturalny, skoncentrowany, samoczynny wypływ wody podziemnej na powierzchnię Ziemi. Wywierzysko, reokren - typ źródła o silnym wypływie. Najczęściej występuje w regionach górskich. .Przykładem wywierzyska jest Lodowe Źródło w Dolinie Kościeliskiej w Tatrach bądź źródła w Janowie Lubelskim i okolicach. Szczawa - rodzaj wody mineralnej nasyconej wolnym dwutlenkiem węgla Solanka - rodzaj wody mineralnej zawierającej dużą liczbę jonów sodowych, Źródło termalne, źródło ciepłe, źródło gorące, cieplica - źródło, z którego wypływa woda o temperaturze wyższej od średniej rocznej temperatury powietrza na danym obszarze (wg klasyfikacji hydrogeologicznej) lub wyższej niż 20°C (wg klasyfikacji balneologicznej).Gejzer - rodzaj gorącego źródła, które gwałtownie wyrzuca słup wody i pary wodnej o temperaturze około 100° C. Woda z gejzerów ogrzewana jest zalegającą kilka kilometrów pod ziemią magmą w procesie hydrotermalnym. Wybuchy gejzerów są dość regularne, ale dla każdego źródła odstępy pomiędzy kolejnymi wybuchami są inne. Woda może być wyrzucana na wysokość nawet 30-70 m. Bagno - typ mokradła, obszar o utrzymującym się nadmiernym nawilgoceniu, porośnięty przez roślinność przystosowaną do specyficznych warunków związanych z dużym nawilgoceniem. Bagna bardzo często tworzą się w zagłębieniach terenu we wszystkich strefach klimatycznych świata. Rzeka główna - rzeka, która uchodzi bezpośrednio do morza, oceanu lub wpływa do obszaru bezodpływowego; nie może być dopływem innej rzeki.W Polsce są to Wisła Odra, a także inne mniejsze rzeki wpadające bezpośrednio do morza Bałtyckiego. Reżim rzeczny (reżym rzeczny, ustrój rzeczny) - charakterystyczny, rytmiczny przebieg zjawisk hydrologicznych w rzece w ciągu roku, ustalony na podstawie wieloletnich obserwacji. Jezioro morenowe - w zagłębieniach wśród wałów morenowych, np. Śniardwy, Mamry, charakteryzują się dużą powierzchnią, stosunkowo małą głębokością i urozmaiconą linią brzegową, np. Morskie Oko Falowanie, fale morskie - jest to oscylacyjny ruch cząstek wody po orbitach kołowych lub eliptycznych. Najczęstszą przyczyną falowania jest tarcie wiatru o powierzchnie wody. Tsunami - fala oceaniczna, wywołana podwodnym trzęsieniem ziemi, wybuchem wulkanu bądź osuwiskiem ziemi (lub dzieleniem się lodowców), rzadko w wyniku upadku meteorytu. Rozchodzą się pierścieniowo od miejsca jej wzbudzenia. Na pełnym morzu przejście fali tsunami, poruszającej się z wielką prędkością (do 900 km/h), może być nawet niezauważone, jako że długość tych fal dochodzi do kilkuset kilometrów, ale ich wysokość nie przekracza kilkudziesięciu centymetrów. Dopiero w strefie brzegowej może ona osiągnąć wysokość kilkudziesięciu metrów niszcząc nadbrzeżne miejscowości. Najczęściej występuje w basenie Oceanu Spokojnego. Może osiągać brzeg jako łamiąca się fala, ściana wody lub podobnym do przypływu zalaniem. Sejsza to swobodna fala stojąca, powstająca w zamkniętych zatokach, morzach i jeziorach pod wpływem wyraźnego zaburzenia równowagi wody (w jednej części zbiornika poziom wody podnosi się, a w drugiej jednocześnie opada).Pływy morskie (przypływy i odpływy) - regularnie powtarzające się podnoszenie i opadanie poziomu wody w oceanie. Wywołuje je zjawisko pływowe, którego istotą są siły grawitacyjne Księżyca i Słońca (którego wpływ jest około dwukrotnie mniejszy z racji nieporównywalnej odległości). Pewien wpływ ma również siła odśrodkowa wywołana obrotem Ziemi wokół środka ciężkości układu Ziemia - ciało niebieskie działające na naszą planetę. Przeciętny czas między kolejnymi przypływami wynosi 12 godzin i 24 minuty i zależy od ukształtowania akwenu a także pory roku oraz doby dlatego też nie da się wyznaczyć stałych godzin przypływu i odpływu w danym porcie. Prąd morski - duże i niemalże niezmienne ruchy wody w oceanach wywołane różnicami temperatur, ruchem obrotowym Ziemi i występowaniem wiatrów stałych. Na poszczególnych oceanach tworzą one 5 wielkich kręgów cyrkulacji wody morskiej. W pobliżu brzegów układ prądów modyfikowany jest przez pływy morskie, spływ wód rzecznych i ukształtowanie linii brzegowej. Średnia prędkość powierzchniowych prądów morskich wynosi około 10 km na dobę, ale niektóre z nich mogą osiągnąć prędkość nawet 100-150 km na dobę.