Temat wykładu: Miejsce Geografii Fizycznej Świata w nauce jako całość.
Ocenę wkładu Geografii Fizycznej Świata możemy dokonać w oparciu o analizę, funkcjonowanie geosystemu, powierzchni Ziemi w skali globalnej, regionalnej i lokalnej.
Miejsce Geografii Fizycznej Świata w rozwoju historycznych nauk geograficznych.
Dyscyplina naukowa samodzielna wtedy, gdy posiada własny przedmiot badań, który pod względem jakościowy różni się od przedmiotów badań innych nauk.
Geografia w zakresie swojego przedmiotu badań, dzieli się na odrębne kierunki, dziedziny, które określają swój przedmiot badań.
Przedmiotem badań Geografii Fizycznej Świata jest powierzchnia ziemi i jest różnie interpretowana.
Rys Historyczny
Starożytność - dużo prac geograficznych ( wulkany, wybuchy wulkaniczne, trzęsienia ziemi, potopy), rozwój naukowy.
Średniowiecze - spowolnienie prac naukowych, rozwoju naukowego.
Renesans, Oświecenie - prace L. Da Vinci, poglądy neptunistyczne ( wpływ morza) i plutonityczne ( podrzędną rolą są wulkany i trzęsienia ziemi)
Miejsce geografii fizycznej w rozwoju historycznym nauk geograficznych.
Początek XVIII w. - rozwój nauk geograficznych.
Kierunek OPISOWY - zgromadzono informacje geograficzne o różnych częściach świata dla różnych potrzeb (kolonializm, poszukiwanie bogactw naturalnych). Informacje były gromadzone chaotycznie. Na gruncie niezadowolenia z kierunku opisowego, utworzono
kierunek SYSTEMATYZUJĄCY koniec XVIII pocz. XIX w. (cel: uporządkowanie zebranej informacji o świecie w oparciu o przyjęte kryteria porządkowania materiału zgodnie na podizały na kontynenty), tworzyły się poszczególne działy. Rozwinęła się także Geografia Fizyczna Świata.
Kierunek WYJAŚNIAJĄCY (genetyczny) - zwrócono uwagę na interpretację naukową zebranych informacji - sprzyjało to rozwojowi teorii naukowej.
Połowa XIX w. powstał popularny kierunek PORÓWNAWCZY. Wprowadził go Karol Ritter. Jego zadaniem jest stosowanie metody porównawczej polegającej na porównywaniu przedmiotu badań, wskazywaniu różnic, podobieństw i formowaniu prawidłowości. Do dziś jest on kierunkiem podstawowym.
W okresie międzywojennym powstał kierunek KRAJOBRAZOWY. Stworzony został przez niemieckiego geografa Hettnera, a w Polsce spopularyzował go Stefan Pawłowski (założyciel Poznańskiego ośrodka geograficznego, prezes międzynarodowej unii geograficznej, ostatni przedwojenny rektor UAM, zginał w forcie VII). (Po wojnie ośrodek Poznański odtworzył profesor Krygowski.)
Kierunek Krajobrazowy
W opisie krajobrazu i jego klasyfikacji dominuje kierunek fizjonomiczny i genetyczny.
Podejście fizjonomiczne polega na wydzieleniu typu krajobrazu w oparciu na wygląd zewnętrzny.
Kryterium fizjonomiczne możemy uznać jako kryterium wstępnej oceny krajobrazu natomiast nie może wpływać na typ krajobrazu.
Podstawowym kryterium wydzielenia typu krajobrazu jest kierunek genetyczne. W oparciu o przyjęte kryteria: Podział krajobrazu może być oparty na podziale branżowym lub o charakterze kompleksowym.
W podziałach branżowych bierzemy jeden tylko element środowiska przyrodniczego ( rzeźba terenu, budowa geologiczna, typ roślinności).
Natomiast w kryterium kompleksowym jest wydzielenie krajobrazu o 2 lub
i więcej elementów.
Typy Krajobrazów przy uwzględnieniu człowieka i jego interwencji do środowiska przyrodniczego:
Pierwotne
Antropogeniczne
Zmienione
Przekształcone
Potencjalne
Rzeczywiste
Krajobrazy potencjalne to te części powierzchni ziemi, które nie są aktualnie wykorzystywane przez człowieka i powstają do jego dyspozycji.
Krajobrazy rzeczywiste to te części powierzchni ziemi, które są aktualnie wykorzystane przez człowieka.
Krajobrazy pierwotne to te części powierzchni ziemi które nigdy nie były odwiedzane przez człowieka względnie rzadko są odwiedzane.
Inaczej nazywane są krajobrazy naturalne.
Krajobrazy zmienione to te części powierzchni ziemi, które zostały zmienione przez człowieka w sposób żywiołowy, niezgodny bez uwzględnienia natury środowiska przyrodniczego. Krajobraz rachunkowy ( człowiek nie liczy się z prawami natury) np. wycinanie Puszczy Równikowej, zdegradowanie gleb czarnoziemów.
Krajobrazy przekształcone to te części powierzchni ziemi, które zostały w sposób zorganizowany planowy zmienione przez człowieka ( zostały zmienione zgodnie z założeniami ekorozwoju, ekopolityki).
Bioróżnorodność oznacza rozpoznanie zbiorowisk roślinnych i zwierzęcych powierzchni ziemi oraz wskazanie do ochrony i zachowania gatunków roślin i zwierząt o charakterze wyjątkowym i niepowtarzalnym.
Georóznorodność oznacza rozpoznanie zróżnicowania powierzchni ziemi w zakresie przyrody nieożywionej ( budowa geologiczna, elementy rzeźby, wody powierzchniowe, klimat) oraz wskazanie i zachowania ochrony elementów o charakterze wyjątkowym i niepowtarzalnym ( jaskinia, rezerwaty, skała).
Z kierunkiem krajobrazowym wiąże się rozpoznanie progów lub ograniczeń progowych w środowisku przyrodniczym.
Progi przyrodnicze są to określone uwarunkowania środowiska, które ograniczają lub nie umożliwiają włączenie badanego środowiska do użytkowania przez człowieka. Np. warunki termiczne, rzeźba terenu, spadki terenu, dostępność do wody).
Strefa Krajobrazowa struktura stref krajobrazowych nawiązująca do struktury strefowej powierzchni ziemi uwarunkowanej dopływem promieni słonecznych. Są one wewnętrznie zróżnicowane na odrębne krajobrazy.
Zróżnicowanie stref wewnątrz krajobrazu zmienia się w czasie i przestrzeni.
Traktujemy jako jednostkę przestrzenną, która została wyznaczona o kryteria.
Krajobraz cześć powierzchni ziemi posiadająca naturalną granicę różniącą się jakościowo od innych oraz posiadająca wewnętrzną całość elementów, obiektów i zjawisk.
Krajobraz -------- region przestrzenno fizyczny
Okres międzywojenny to okres żywiołowego rozwoju nauk geograficznych. Okres w którym rozwijały się prądy integracyjne i dezintegracyjne w naukach geograficznych.
Prądy dezintegracyjne prąd o charakterze analitycznej. Sprzyjały one rozwojowi dyscyplin geograficznych. Szczegółowo: geomorfologii, geologii, hydrologii, klimatologii.
Prądy integracyjne ( określające) prądy te sprzyjały rozwojowi dyscyplin geograficznych o charakterze syntetyzującym. Reprezentuje się Geografia Fizyczna Świata. Zaliczamy także kierunek ekologiczny, regionalny, antropogeograficzny.
W Polsce przed wojną modny był prąd integracyjny, a na świecie dezintegracyjny, natomiast po wojnie sytuacja się odwróciła.
Efektem prądu integracyjnego było powstanie kierunków: antropogeografii, ekologii i k. Regionalnego
antropogeografia: zakładano, że przedmiotem badań geografii nie jest środowisko przyrodnicze (geograficzne), nie człowiek i kierunki jego działalności, ale relacje, związki między środowiskiem a człowiekiem o charakterze sprzężeń zwrotnych. Umocowanie geografii społeczno-ekonomicznej.
ekologia: przedmiotem badań jest Ziemia, którą należy traktować jako siedzibę człowieka. Wszelkie badania z punktu widzenia pobytu i egzystencji człowieka na Ziemi. Badanie części nieożywionej przyrody. Ekologie zaniedbano jako naukę geograficzną w skutek czego “przejęli” ją głównie biolodzy. Dziś lansuje się tzw. geoekologię.
k. regionalny - dziś geografia regionalna: przedmiotem badań jest region geograficzny jako samodzielna jednostka przestrzenna, której wielkość zależy od przyjętego kryterium podziału.
Podział nauk geograficznych wg Leszczyckiego.
historia geografii
geografia fizyczna ze specjalizacjami np.: geomorfologia, hydrologia, klimatologia, meteorologia, geografia gleb, biogeografia, kształtowanie środowiska przyrodniczego (KŚP), geografia surowców mineralnych
geografia społeczno-ekonomiczna ze specjalizacjami np.: geografia przemysłu, rolnictwa transportu, osadnictwa
geografia regionalna ze specjalizacjami np.: wg krajów i kontynentów
kartografia i topografia
geografia historyczna z częścią fizyczną i społeczno-ekonomiczną
geografia matematyczna
geografia polityczna
geografia religii
geografia lotnictwa
geografia turyzmu
geoinformacja
Definicja Geografii wg. Leszczyckiego i analiza!!!
GEOGRAFIA jest nauką o zróżnicowaniu przestrzennym struktur fizyczno-geograficznych i społeczno-ekonomiczno-geograficznych i ich wzajemnych powiązaniach.
Analiza wyrażeń słownych
Geografia - przedmiot badań
Zróżnicowanie przestrzenne - określa zróżnicowanie jakościowe powierzchni ziemi oraz czas.
Struktura - jest tą częścią otaczającego nas jednostki przestrzennej
Społeczno-ekonomiczna- człowiek
Powiązania - relacje, związki pomiędzy strukturami w trakcie jego rozwoju