Escher - wstęga Moebiusa

Idealizm transcendentalny Kanta

• Immanuel Kant (1724-1804) stwierdza, że bez odwoływania się do doświadczenia, a priori, zdobywamy pewne twierdzenia, które nie będąc analitycznymi w zasadzie mogłyby zostać obalone przez doświadczenie, a które doświadczenie nie tylko później potwierdza stale, ale co do których jesteśmy pewni, , że im doświadczenie nigdy nie zaprzeczy. Przykładem takich zdań są twierdzenia geometrii. Aby stwierdzić np., że suma długości dwóch boków trójkąta musi być większa niż długość trzeciego nie trzeba apelować do doświadczenia - wystarczy „czysta wyobraźnia”. Ona także nie zaprzecza nigdy tym twierdzeniom.

• Przedmioty które nam prezentuje doświadczenie są konstrukcjami umysłu. Dlatego, umysł bez odwołania się do doświadczenia, może a priori dojść do poznania ogólnych zasad, wedle których on sam konstruuje przedmioty w akcie spostrzegania, a więc przedmioty dane mu w doświadczeniu.

• Fenomen - to co doświadczane

• Noumen - „rzecz sama w sobie” (Ding and Sich)

INTENCJONALNOŚĆ

Franz Brentano (1838-1917) Każde zjawisko psychiczne charakteryzuje się tym, co scholastycy średniowieczni nazywali intencjonalnym lub umysłowym istnieniem przedmiotu, a co my, w niezupełnie jednoznacznych terminach, nazywamy odnoszeniem się do pewnej treści, skierowaniem na przedmiot […]. W przedstawieniu coś jest przedstawione, a w sądzie uznane lub odrzucone, w miłości kochane, w nienawiści nienawidzone, w pożądaniu pożądane.

Klasycy badań nad intencjonalnością: F. Brentano, K. Twardowski, A. Meinong, E. Husserl. R. Ingarden. J. Searle, współcześni kognitywiści i filozofowie umysłu

STRUKTURA AKTU INTENCJONALNEGO

podmiot treść aktu przedmiot

akt świadomości noemat intencjonalny

korelat aktu

świadomości

relacja intencjonalna

Pozytywizm a zagadnienia źródeł i granic poznania

Pozytywizm przyjmuje główną tezą empiryzmu, uznając, że źródłem poznania rzeczywistości jest doświadczenie (źródło poznania). Dodatkowo twierdzi przy tym, że Przedmiotem poznania może być tylko to, co jest lub może być dane w doświadczeniu (granice poznania).

Ta druga teza jest niezależna od pierwszej, ponieważ z tego, ze poznanie rzeczywistości musi opierać się na doświadczeniu, nie wynika jeszcze, że poznanie nie może dotyczyć innych przedmiotów niż tych danych w doświadczeniu. Nawet gdy uczeniu mówią o czymś, co nie jest dane w bezpośrednim doświadczeniu jak np. fale elektromagnetyczne, elektrony itp., to wg. pozytywistów takie wypowiedzi są skrótami, które po rozwinięciu ich treści dają się przełożyć na zdania mówiące tylko o rzeczach dostępnych doświadczeniu.

Według pozytywistów prawdziwą wiedzą jest tylko wiedza dostarczana w ramach nauk przyrodniczych. Jedynym zadaniem filozofii jest dokonywanie syntezy i systematyzowanie wyników nauk przyrodniczych, czyli filozofia powinna być pewną teorią nauki.

Przedstawiciele pozytywizmu: D. Hume - uważał, że przedmiotem spostrzeżenia zewnętrznego są tylko treści naszych wrażeń, wewnętrznego zaś własne przeżycia psychiczne i poznanie nasze nie wykracza poza te treści. Inny przedstawiciel: A. Comte.

E. Mach twierdził, że ciała (przedmioty), z którymi mamy do czynienia w doświadczeniu są tylko układami barw, dźwięków, woni itd. Podobnie moja dusza jest niczym innym jak pewną wiązką wrażeń, wspomnień, myśli, uczuć, itd.

Neopozytywizm -współczesny neopozytywizm wyłonił się z neutralnego pozytywizmu Macha, lecz zajął w sprawie przedmiotu spostrzeżenia postawę realistyczną. Odrzucony został także pogląd zawężający poznanie do przedmiotów spostrzeżenia. Neopozytywiści uważają, że wszelkie zdania syntetyczne, które nie dają się ani przez doświadczenie potwierdzić ani obalić nie tylko nie są twierdzeniami, ale wręcz są pozbawionymi sensu. Do twierdzeń tego typu zaliczają twierdzenia metafizyczne. Filozofia może być jedynie teorią języka naturalnego.

Neopozytywizm cd.

Teoria języka naturalnego, o jakiej mówią neopozytywiści, jest w gruncie rzeczy tym samym co logika w swojej współczesnej wersji. Neopozytywiści uprawiali z dobrym skutkiem filozofię nauki w ramach programu zwanego fizykalizmem. Właściwymi przedmiotami poznania są tylko przedmioty fizyczne , czyli ciała. Fizykalizm domaga się aby wypowiedzi wszystkich nauk dały się sprowadzić do wypowiedzi języka fizykalnego, a więc do wypowiedzi o ciałach. Wypowiedzi, które do tego języka sprowadzić się nie dają, nie spełniają zdaniem neopozytywistów naczelnych wymagań stawianych twierdzeniom naukowym: nie są intersubiektywnie komunikowalne i sprawdzalne. Także twierdzenia psychologii, nauk humanistycznych i społecznych powinny dać się sprowadzać do wypowiedzi fizykalnych.

Uwaga Teoria poznania jest blisko powiązana z metodologią nauk, która bada metody obserwacji, dowodzenia, eksperymentowania, wyjaśniania i sprawdzania stosowane w naukach.

• Ontologia lub metafizyka - podstawowy obok epistemologii dział filozofii, który stara się odpowiadać na pytania o strukturę rzeczywistości i problematykę związaną z pojęciami bytu, istoty, istnienia i jego sposobów, przedmiotu i jego własności, przyczynowości, czasu, przestrzeni, konieczności i możliwości. Rozumienie terminów "ontologia" i "metafizyka" różni się w zależności od tradycji filozoficznej. W uproszczeniu "ontologia" to termin popularny w tradycji niemieckojęzycznej, a Metafizyka - w anglosaskiej (por. metaphysics, ontology). W uproszczeniu, w tradycji polskiej o metafizyce mówią ci filozofowie, którzy pozostają w związku z tradycją katolicką (neotomizm) i odwołują się do Arystotelesa. Terminu ontologia używają natomiast ci, którzy związani są z filozofią analityczną i równocześnie chcą zajmować się tradycyjnymi problemami filozofii, ale nie chcą, by kojarzyć ich z rozważaniami na temat nieśmiertelności duszy.

Jeżeli podzielimy metafizykę wg tradycyjnego i wywodzącego się od Arystotelesa, scholastycznego podziału na:

• metafizykę ogólną (łac. metaphysica generalis) zajmującą się w klasycznym ujęciu bytem jako bytem, i

• metafizykę szczegółową (łac. metaphysica specialis) zajmującą się sprawami Boga i duszy,

• to ontologię możemy utożsamiać z metafizyką ogólną. Ontologia będzie wtedy działem metafizyki.

W DALSZYM CIĄGU BĘDZIEMY GŁÓWNIE UŻYWALI TERMINU ONTOLOGIA, JEDNOCZEŚNIE NIE ODRÓŻNIAJĄC GO ZNACZENIOWO OD TERMINU METAFIZYKA

Główne problemy ontologiczne:

1. Podstawowe kategorie ontologiczne (przedmioty-substancje, własności i relacje, sytuacje i sądy)

2. Czas i przestrzeń

3. Istnienie, sposoby istnienia

4. Struktura całości i części

5. Stany rzeczy a rzeczy

6. Ruch i zmiana

7. Uniwersalia

8. Przyczynowość i determinizm

9. Ciało a umysł

10. Bóg

G

F

D

E

C

B

A

Sfera rzeczywistości

Sfera treści intencjonalnych

Sfera aktów

intencjonalnych

Struktura intencjonalności

Wenus

Gwiazda Wieczorna

Gwiazda Poranna

Karol Wojtyła

Polski Papież

Jan Paweł II

SFERA PRZEDMIOTOWA

SFERA ZNACZEŃ

SFERA JĘZYKA

INTENCJONALNOŚĆ A REFERENCJA JĘZYKOWA

---