POLITYKA REGIONALNA - wykład 12.05.2006 i 13.05.2006r.

4 aspekt I Reforma Funduszy Strukturalnych z 1988 r. została połączona z Reformą Budżetową Wspólnot - przyjęcie po raz pierwszy tzw. perspektyw finansowych wspólnoty na lata 1989-1993 (5 lat). Podstawę do opracowania tego wieloletniego budżetu stanowiła tzw. umowa międzyinstytucjonalna zawarta między Radą Ministrów Wspólnot, Komisja Europejska i Parlamentem Europejskim.

Ten system ma tą zaletę, że dotyczy okresu 5 lat i wiadomo, w jakiej relacji będą państwa członkowskie do budżetu,jaki będzie ich wkład.Budżet uchwalany jest, co roku, ale w ramach perspektyw pięcioletnich.

W przypadku tej reformy budżetowej podjęta została decyzja o podwojeniu środków przeznaczonych na politykę regionalną, a mianowicie z 7,2 mld ECU w 1987 r. - do 14,5 mld ECU w 1993 r.

I pas to „Błękitny banan” ( sam środek starej Unii) określa najbardziej rozwijający się region,będzie on emanował na II pas to obszary równoległe osie rozwoju północ,południe

III pas to słoneczny pas europejski

IV pas to orbita niedorozwoju obrzeża UE.

Pentagon Europejski - obszar największej dynamiki gospodarczej w Europie.

Złoty trójkąt europejski - wytwarza się prawie połowę PKB całej U.E.

Jedna ze zmian wprowadziła jednolity podział państw członkowskich na tzw. terytorialne jednostki statystyczne, tzw. nomenklatura terytorialnych jednostek statystycznych NUTS.

Ten podział został wprowadzony w latach 70-tych. Ale po raz pierwszy został wykorzystany przy okazji I Reformy funduszy terytorialnych. Wyodrębniono (w latach 70) 3 poziomy NUTS:

• NUTS I

• NUTS II

• NUTS III

W latach 90-tych wyodrębniono dodatkowo:

• NUTS IV

• NUTS V

Ta nomenklatura nie musi odpowiadać podziałom administracyjnym, ale na nich bazuje.

I tak np. w Austrii NUTS I -3 regiony ( pogrupowano 9 landów i je podzielono) II - 9 landów faktycznie istniejących, III - 35 regionów ( nie ma takiego podziału,pogrupowano okręgi adm. w landach) IV - nie ma V- 2351 gmin

Polska negocjując akcesję do wspólnot - EUROSTAT - została podzielona na:

• NUTS I - 1 region (Polska jako cały kraj),

• NUTS II - 16 regionów (nasz podział administrac. na 16 województw)

• NUTS III - 44 subregiony (podregiony-powiaty zostały pogrupowane)

• NUTS IV - blisko 400 powiatów

• NUTS V - 2500 gmin

W 2003 r. doszło po raz pierwszy do uregulowania prawnego podziału na NUTS-y.

11.07.2003 r. weszło w życie rozporządzenie Rady Ministrów i Parlamentu regulujące zasady podziału na terytorialne jednostki statystyczne NUTS.

I zmiana - Rozporządzenie to ograniczyło liczbę poziomów NUTS do III, czyli aktualnie jest I, II, III, które stanowią podstawę zestawienia regionalnej bazy danych statystycznych EUROSTATU (Luksemburg). EUROSTAT opracowuje wspólną metodologię liczenia.

Pozostałe poziomy NUTS IV i V stanowią obecnie podstawę bazy lokalnych danych statystycznych i są one oznaczone symbolem LAU 1 i 2 (lokalne jednostki administracyjne).

II zmiana -W tym rozporządzeniu dotyczącym NUTS-ów określono granice liczby ludności. Na każdym poziomie NUTS powinno być od - do liczby ludności: i tak NUTS I - od 3-7 mln ludności.

Polska została podzielona na 6 regionów (makroregiony) statystycznych na NUTS I łączących ze sobą sąsiadujące województwa. NUTS III - jest aktualnie 45 subregionów.

III zmiana -ten podział jednostek statystycznych zostaje wykorzystany do celów polityki regionalnej.

IV zmiana - zaczęto wyliczać wskaźniki dla poszczególnych regionów w krajach członkowskich w oparciu o wytyczne EUROSTATU

W oparciu o nomenklaturę zaczęto obliczać wskaźniki i opracowano nową metodologie w oparciu o EUROSTAT.

V zmiana - sformułowano podstawowe zasady wspólnotowej polityki regionalnej.

Podstawowe zasady polityki regionalnej;

1. zasada koncentracji,

2. zasada dodawalności (dodatkowości)

3. zasada programowania,

4. zasada partnerstwa.

:Podstawę do tej reformy stanowił tzw. I pakiet Delorsa. Pakiet oznaczał propozycje reform, które zostały przyjęte w latach 1989-1993. W Pakiecie sprecyzowano 5 celów spójności polityki społeczno-gospodarczej..

Zasada koncentracji środków polega na skoncentrowaniu środków funduszów strukturalnych na małej liczbie precyzyjnie określonych celów, a w ramach tych celów przeznaczeniu przeważającej części środków na cel najważniejszy, czyli nr 1.

• Cel nr 1 - wsparcie regionów opóźnionych w rozwoju, pomoc tym regionom. Kryterium kwalifikacji stanowi wskaźnik PKB na 1 mieszkańca wyrażony w jednostkach siły nabywczej. Nie przekracza 75% przeciętnego wskaźnika wspólnot europejskich (jest obliczony na poziomie NUTS II, w Polsce - województwa)

Na cel pierwszy postanowiono przeznaczyć 80% środków Europejskiego Funduszu Regionalnego i była możliwość nawet do 75% pokrywania kosztów kwalifikowanych inwestycji publicznych.

• Cel nr 2 - wsparcie regionów rekonwersji przemysłu. Kwalifikacja odbywa się na poziomie NUTS III (regiony rekonwersji przemysłu - regiony starych przemysłów np, węglowy, hutniczy, stoczniowy), a mianowicie:

1. procent zatrudnionych w przemyśle

2. spadkowa tendencja tego wskaźnika,

3. stopa bezrobocia.

• Cel nr 3 - walka z bezrobociem długookresowym (pozostawanie bez pracy ponad 1 rok),

• Cel nr 4 - walka z bezrobociem ludzi młodych (ludzi do 25 roku życia).

• Cel nr 5 - został podzielony na podcele:

Cel nr 5a - poprawa struktur rolnych (adaptacja strukturalna rolnictwa), powiększanie, komasowanie gruntów i gospodarstw,

Cel nr 5b - wsparcie rozwoju obszarów wiejskich.

Tylko 3 cele: 1, 2 i 5b - są celami regionalnymi.

Pozostałe 3 cele: 3, 4, 5ą - to cele horyzontalne.

Po tych celach widać, dlaczego ta polityka nosi nazwę spójności polityki gospodarczej.

Zasada Koncentracji - polegała na skoncentrowaniu środków funduszy strukturalnych na małej

liczbie precyzyjnie określonych celów,a w ramach tych celów przeznaczeniu przeważającej

części środków na cel najważniejszy nr.1

Zasada Dodawalnosci ( dodatkowości) - chodzi o obowiązek dodawania środków europejskich do

środków krajowych,przy czym nie jest powiedziane, z jakich źródeł krajowych mają one

pochodzić( państwowych, samorządowych czy prywatnych).

Wspólnota prowadzi politykę konkurencji,ma dbać o to by mechanizmy rynkowe nie były zniekształcone,aby każdy miał równe prawo.Ustalono górny limit dopuszczalny dla przedsiębiorstw prywatnych jest to tzw. mapa pomocy polityki konkurencji.

Reguła była przy celu I -75% przy celu II -50%.

Zasada Programowania - by la ona stopniowo wprowadzana już od reformy z 1985r. teraz została

wprowadzona generalnie.Według niej środki przeznaczone są na dofinansowywanie

programów rozwoju regionalnego,a nie pojedynczych przedsięwzięć,ale w ostatecznym

rozłożeniu tych środków w danym kraju są to jednak pojedyncze projekty.

Przy bardzo dużym wsparciu wspólnotowym dla danego kraju,to państwo opracowywuje narodowy plan rozwoju,teraz nosi on nazwę „strategii rozwoju kraju”.

Nowe projekty to lata 2007-2013.

Było w tej procedurze klika etapów:

1. sporządzanie narodowego planu rozwoju przez kraje członkowskie -dotyczyło to jednak

przede wszystkim państwa,które dostawały b. duże wsparcie

2. w oparciu o ten plan komisja sporządzała tzw. „ wspólnotowe ramy wsparcia „ ( w Polsce

nosił nazwę „ podstawy wsparcia wspólnoty”) treść tego dokumentu była negocjowana z

krajem członkowskim.Po jego zaakceptowaniu był podpisywany przez obie stronny i

stanowił dwustronna umowę między Komisja a państwem członkowskim w Dzienniku

Urzędowym Wspólnot Europejskich.

3.przygotowanie zintegrowanych programów operacji regionalnych lub sektorowych

4. od roku 2000 wprowadzono dodatkowy uzupełniający dokument,w którym określeni

zostają ostateczni beneficjenci pomocy wspólnotowej oraz wielkość przeznaczonych dla

nich środków.

Zasada Partnerstwa- została wprowadzona jako realizacja w praktyce subsydiarności.Te zadania

,które maja być wykonane na najniższych szczeblach to się je tam zostawia, a władze

wyższe ingerują jak przekracza to kompetencje władz regionalnych np. przy realizacjach

międzyregionalnych. Jest to rozłożenie kompetencji,wszystkie szczeble powinny być

zaangażowane w realizację programów.

Oznacza to partnerstwo władz centralnych i terytorialnych w opracowywaniu i realizacji programów rozwoju,ale także chodzi o partnerstwo władz centralnych a Komisja Europejska,określa się to jako partnerstwo instytucjonalne, oprócz tego partnerstwa promowane jest partnerstwo publiczno-prywatne,współudział sektora prywatnego w opracowywaniu programów i realizacji.

Z pkt widzenia ostatecznego wpływu na podejmowane decyzje partnerstwo dzielimy na:

a) decyzyjne, - gdy partnerzy partycypują w finansowaniu programów

b) konsultacyjne, - b. szeroko stosowane,gdy nie wszyscy partnerzy są finansowo zaangażowani,a

ci, którzy są zagazowani przeprowadzają konsultacje.

Pozostałe zasady przeczytać w książce - monitorowania,kontroli i inne.

W wyniku tej I reformy strukturalnej środki przeznaczone na politykę regionalną wzrosły do ¼ budżetu wspólnotowego.

W pierwszym okresie planistycznym oprócz programów narodowego rozwoju realizowane były także programy tzw. inicjatyw wspólnotowych i było ich około 13.Ostatecznie, zatem środki funduszy strukturalnych zostały rozdysponowane w następujący sposób około:

1. 90% funduszy przeznaczono na finansowanie programów narodowych

2. około 8-9% na inicjatywy wspólnotowe ( największą inicjatywą był program INTEREG -

współpraca międzyregionalna- transregionalna),

3. około 1% środków przeznaczono na finansowanie tzw. akcji innowacyjnych Komisji Europejskiej

pod tą nazwą kryją się różnego rodzaju programy pilotażowe, w tym też programy badawcze

takie jak Europa 2000 i Europa …….. dotyczące zagospodarowania przestrzennego wspólnoty.

II reforma funduszy strukturalnych

To rok 1992 i objęła lata 1994-1999 ( 6 lat).Podstawy tej reformy stanowił II pakiet Delorsa.

W II 1992 został podpisany traktat z Maastricht., który po ratyfikacji państw członkowskich wszedł w życie od 01.11..1993 ( traktat o Unii Europejskiej).

Traktat ten po pierwsze definiował 3 filary Unii Europejskiej:

1. unia gospodarczo-walutowa

2. wspólna polityka zagraniczna i obronna

3. ścisła współpraca w ramach wymiaru sprawiedliwości i bezpieczeństwa wewnętrznego

Utworzenie unii walutowej stało się faktem od 1999 w rozliczeniach a od 2001 jeżeli chodzi o walutę państw,przystąpiło do niej 12 państw.

Traktat sformułował kryteria korwengencji warunkującej członkowstwo w unii walutowej:

1. niski deficyt finansów publicznych,nie może przekraczać 3% PKB

2. zadłużenie publiczne nie może przekraczać 60% PKB

3. poziom inflacji nie może przekraczać o 1,5 pkt % poziomu inflacji wyliczanej dla 3 państw o najniższej stopie inflacji

Zastanawiano się jak wprowadzenie jednolitej waluty wpłynie na rozwój gospodarczy regionów, największe korzyścią mogą osiągnąć regiony najlepiej rozwinięte,a najgorsze tej najmniej.

W przypadku najbiedniejszych trzeba będzie najbardziej ograniczyć wydatki publiczne na rozwój.

To jedna z przesłanek, która spowodowała,ze podjęto decyzje o ponownym podwojeniu środków na politykę regionalną wspólnoty. W wyniku tego udział funduszy strukturalnych w budżecie wspólnotowym zwiększył się do 1/3.

Druga decyzja dotyczyła utworzenia nowego funduszu tzw. funduszu kohezji ( spójności),który przeznaczony został po połowie na dwie dziedziny:

1. ochronę środowiska naturalnego

2. rozbudowę transeuropejskiej infrastruktury transportowej

Na szczycie w 1992 postanowiono przeznaczyć na ten fundusz kwotę 15,15 mld ECU.

Fundusz ten utworzony został, aby ułatwić najbiedniejszym państwom akcesję do Unii monetarnej.

Fundusz spójności nie jest funduszem strukturalnym,różni się od nich różnymi celami;

1. przeznaczony tylko na 2 dziedziny

2. inne kryteria jego przydziału - ze środków tego funduszu korzystać mogą państwa, w których PNB na mieszkańca nie przekracza 90% przeciętnej wspólnotowej tego samego wskaźnika, to kryterium spełniły tylko 4 państwa ( Irlandia, Portugalia, Hiszpania i Grecja) określone zostały jako państwa kohezji. Różnica między PNB a PKB dotyczy wpływów i dochodów z inwestycji zagranicznych. PKB jest korygowany o In+ dochody, jakie czerpią obywatele danego kraju z posiadanych przez nich inwestycji w innych krajach. PKB ? jest korygowane o In- o kwoty dochodów wywożonych z kraju przez inwestorów zagranicznych dokonujących w ich kraju inwestycji. Taka duża różnica była w Irlandii -dochody przywożone były dużo niższe niż wywożone,PKB dużo mniejsze niż PNB.

3. przeznaczony dla całych państw

4. utworzony pierwotnie na okres przejściowy do momentu utworzenia unii monetarnej,istnieje jednak nadal głównie za sprawa Hiszpanii

5. mógł dofinansowywać poszczególne projekty,a nie całe programy do wysokości 85% ich kosztów.

6. nie obowiązywała zasada współfinansowania ( dodawalnosci),mógł on finansować większą cześć

Pakt „ stabilności i wzrostu” z Amsterdamu nakłada kary na państwa nieprzestrzegające warunków dotyczących unii monetarnej.

W 1993 roku powstaje 4 fundusz strukturalny dotyczący rybołówstwa.

W wyniku szczytu edynburskiego w XII 1992 roku rozmiar budżetu wspólnotowego został zwiększony do 1,27% PKB krajów członkowskich z 1,2% PKB ustalonego w I pakiecie Delorsa.

R równocześnie zostały zmodyfikowane cele polityki spójności mianowicie zostały połączone cele 3 i 4.

Nowy cel 4 sformułowano,określał on adaptację pracowników do przeobrażeń strukturalnych w przemyśle,ten cel zmierzał do zapobiegania zwiększenia się bezrobocia.

Od momentu przystąpienia do Unii w 1995 r. Austrii, Finlandii i Szwecji,wprowadzono nowy cel 6 przewidziano wsparcie na rzecz regionów słabo zaludnionych, w którym kryterium było 8 lub mniej osób zamieszkałych na km^2, wsparcie subarktycznych regionów krajów skandynawskich.

W efekcie tych decyzji dotyczących pomocy regionalnej z funduszy strukturalnych korzystało ponad 51% ludności wspólnoty i prawie 75% powierzchni wspólnoty.

Od 1990 roku pomocą w ramach celu 1 objęto landy wschodnich Niemiec.

Relacje w podziale funduszy strukturalnych były mniej więcej podobne jak w I pakiecie;

- około 90% na programy narodowe

- około 8-9 % inicjatywy wspólnotowe

- 1% akcje innowacyjne.

W II pakiecie uproszczono procedury programowe w odniesieniu do krajów korzystających z mniejszej pomocy z funduszy strukturalnych, jeżeli pomoc ta nie przekraczała, 1 mld ECU wprowadzono nowy dokument planistyczny ”jednolity dokument programowania”,w którym można było zamieścić wszystkie 3 pierwsze procedury planistyczne i negocjować z Komisja Europejską.

III reforma dotyczyła nowego programu planistycznego pod nazwą pakietu SANTERA i obejmowała lata 2000-2006 częściej nazywa się go AGENDĄ 2000.

Decyzje finansowe dotyczące togo nowego okresu zostały podjęte na szczycie w Berlinie w III 1999r.W wyniku tego szczytu rozmiary budżetu zostały utrzymane na tym samym poziomie

tj.1,27% PKB wszystkich krajów członkowskich i po raz pierwszy także nie zwiększono udziały środków strukturalnych w budżecie,pomimo perspektywy przystąpienia do UE nowych państw członkowskich z Europy środkowo-wschodniej,wtedy wiedziano o 6 nowych państwach tzw. grupy luksemburskiej,a przystąpiło w efekcie 10, 4z tzw. grupy helsińskiej (01.05.2004).

Oznaczało to,ze dla starych państw członkowskich wielkość udziału funduszy strukturalnych uległa zmniejszeniu,bo trzeba przeznaczyć środki dla nowych państw.Od 2002 dla grupy luksemburskiej,ale przystąpiliśmy niestety 2 lata później.

Wprowadzono kilka istotnych zmian do polityki spójności podział funduszy się zmienił:

- 94% przeznaczono na finansowanie programów narodowych

- 5,35% na finansowanie inicjatyw wspólnotowowych

- 0,65% na akcje innowacyjne KE

Równocześnie wprowadzono 2 innowacje:

1. tzw. nagrodę za najlepsze wyniki,która miała stanowić 4% z tych 94% funduszy dla państw,które najlepiej wykorzystały środki z funduszy strukturalnych. Rozdysponowano ją w połowie okresu planistycznego w oparciu o wyniki ewaluacji projektów na półmetku ich realizacji. Przy czym nagroda była przyznawana w przekroju wspólnotowym jako środek dopingujący do wykorzystania środków wspólnotowych.

2. ograniczenie inicjatyw wspólnotowych z 13 do 4:

1. program INTEREG przeznaczono połowę środków około 2,5% funduszy strukturalnych, zasięg przestrzenny został rozszerzony oprócz współpracy trangranicznej,wspierał współpracę na odległość i współpracę ponadnarodową ( np. Łuk atlantycki,regiony alpejskie)

2. inicjatywa URBAN -dotyczy wspierania rozwoju miast ( trudne dzielnice w miastach,koncentracja zjawisk patologicznych innych)

3. inicjatywa LEADER -wspiera rozwój obszarów wiejskich

4. inicjatywa EQUAL - wspiera równość szans na rynku pracy przede wszystkim w przekroju płci, religii, pochodzenia etnicznego

Polska korzysta z 2 inicjatyw: INTEREG I EQUAL

4

---