Ekonomia Integracji Europejskiej

Wykład XI

Strategia Lizbońska

Podczas Szczytu Europejskiego w 2000 roku porównywano gospodarkę UE z gospodarką USA, Japonii. Uznano, że Europa się starzeje i trzeba dokonać modernizacji strategii - stąd Strategia Lizbońska. Miała ona zmodyfikować wszystkie aspekty UE.

• W 2000 Roku UE przyjęła tzw. Strategię Lizbońską - z jej celem strategicznym

• Stworzenia najbardziej konkurencyjnej i dynamicznej opartej na wiedzy gospodarki zdolnej do trwałego rozwoju, tworzącej większą liczbę lepszych miejsc pracy i charakteryzującą się większą spójnością społeczną

• W 2005 roku strategia została odnowiona

Wśród sfer, którymi należy się zająć znalazła się konkurencyjność (UE ma być bardziej konkurencyjna) i oparta na wiedzy gospodarka (wspomaganie innowacyjności, lepsze miejsca pracy, postawienie na kapitał ludzki)

Między 2000 a 2005 wymagano, aby kraje UE zdawały raporty z zakresu dostosowywania się do strategii. Uznano, że strategia jest przeregulowana - za dużo w niej wskaźników i wymaganych raportów. Od 2005 roku obowiązuje Odnowiona Strategia Lizbońska (aktualnie na lata 2005-2010) - nastąpiło uproszczenie obowiązków, pozostawiono cel główny, ale zmieniono sposoby dochodzenia do niego.

1. Dlaczego potrzebna była strategia

Uwarunkowania strategii z 2000 roku

• Luka technologiczna wobec USA i Japonii

• Konkurencja ze strony Azji

• Starzenie się społeczeństw (i związana z tym konieczność zmian np. w systemie ubezpieczeń społecznych)

• Niskie nakłady na B+R

• Rewolucja informacyjna

• Presja na ochronę środowiska

• Kryzys europejskiego modelu socjalnego

2. Kluczowe hasła strategii

Dla każdego z poniższych elementów przez 5 lat obowiązywały wskaźniki, ale od 2005 roku zrezygnowano z większości z nich.

Pozostały dwa wskaźniki:

1. Wskaźnik dotyczący % wielkości zakładów na B+R wynoszący 3% PKB

2. Stopa zatrudnienia - 70 % zdolnych do pracy

Główne cele mają być osiągnięte do 2010, ale realizacja wszystkich celów w tym czasie jest niewykonalna.

• Wiedza, gospodarka oparta na wiedzy

• Społeczeństwo wiedzy

• Innowacje, innowacyjność gospodarki

• Motory innowacji

• Tworzenie wiedzy - B+R

• Aplikacja wiedzy

• Innowacje i przedsiębiorczość

• Wzrost gospodarczy

• Zatrudnienie

• Reformy ekonomiczne

• Rozwój zrównoważony

3. Hasła strategii C.D

• Infrastruktura o znaczeniu europejskim

• Konkurencyjność przemysłu

• Energia odnawialna

• Optymalizacja wykorzystania energii, innowacje ekologiczne

• Zasoby ludzkie

• Konkurencyjność oparta tylko na kosztach nie gwarantuje sukcesu

4. Odnowiona strategia - wzrost i zatrudnienie

Od 2005 roku obowiązuje strategia na rzecz wzrostu gospodarczego (opartego na nowoczesnych czynnikach pracy - kapitał ludzki, technologie, innowacyjność) i zatrudnienia (aby aktywizować rynek pracy, różne grupy społeczne)

Wymogi

• Wieloszczeblowe zarządzanie - od władz unijnych przez władze krajowe do władz regionalnych i lokalnych (nacisk na to, aby strategia była realizowana przez różne poziomy władz - lokalne, regionalne, krajowe i unijne)

• Rola partnerstwa publiczno-prywatnego (public-private partnership - PPP - tworzone są klastry obejmujące biznes, uczelnie, instytucje państwowe)

• Włączanie zadań strategii do wszystkich możliwych działań i polityk, takich jak polityka spójności, polityka innowacyjna, polityka przedsiębiorczości, polityki sektorowe, ochrony środowiska itd.

Polskie Forum Strategii Lizbońskiej zajmowało się zagadnieniem, jak można realizować cele Strategii Lizbońskiej

Strategia Lizbońska jest „programem-matką” - powinien być brany pod uwagę przy tworzeniu nowych programów.

5. Priorytety odnowionej strategii z 2005 r.

• Partnerstwo na rzecz wzrostu i zatrudnienia

• Wiedza i innowacje na rzecz wzrostu gospodarczego

• Europa atrakcyjnym miejscem dla inwestowania i pracy

• Tworzenie większej liczby lepszych miejsc pracy

6. Wspólnotowy Program Lizboński - plan na rzecz wzrostu i zatrudnienia: cele ogólne

• Wspieranie wiedzy i innowacyjności w Europie

• Reforma i uproszczenie prawa - program lepsza regulacja (better regulation) (program lepsza regulacja realizowany jest na wielu szczeblach)

• Rozwój wspólnego rynku usług

• Wspieranie kapitału ludzkiego, edukacji i szkolenia zawodowego

• Modernizacja systemów zabezpieczeń społecznych - model flexicurity (łączenie bezpieczeństwa społecznego z elastycznością rynków pracy)

7. Hasło strategii: wzrost i zatrudnienie - pracujemy wspólnie dla przyszłości Europy

W UE poważnie traktuje się prawa i koncepcje - w Polsce jest inaczej…)

Wyróżnia się dwa etapy realizacji zadań szczegółowych:

1. identyfikacja wymogów (co trzeba zrobić, jakie są zadania do wykonania)

2. przypisanie i realizacja zadań poszczególnych krajów oraz całej UE

Zadania szczegółowe:

1. Poszerzenie i pogłębienie rynku wewnętrznego (pełna liberalizacja)

2. Zapewnienie otwartych i konkurencyjnych rynków wewnątrz i na zewnątrz UE (programy usuwania barier, udział UE w negocjacjach z WTO)

3. Poprawa europejskiego i krajowego ustawodawstwa (better regulation) (należy wprowadzić metodologię liczenia kosztów i sprawdzać, ile będzie kosztowało wprowadzenie zmian)

4. Rozwój i poprawa europejskiej infrastruktury

8. C.D

5. Wzrost inwestycji w badania i rozwój (zostaje wskaźnik 3% PKB)

Dokonuje się podziału na wydatki krajowe, publiczne, uczelni oraz przedsiębiorstw. Struktura jest prawidłowa, jeśli 60%-65% badań na B+R należy do sektora przedsiębiorstw)

6. Wzmocnienie innowacji, rozwój technologii informacyjnych i komunikacyjnych oraz zrównoważone wykorzystanie zasobów naturalnych (ważna jest elektroniczna komunikacja międzyludzka)

7. Zapewnienie silnej europejskiej bazy przemysłowej (punkt ten wpisano do strategii ze względu na deindustrializację i delokalizację, w Polsce powinna nastąpić restrukturyzacja górnictwa i przemysłu stoczniowego)

8. Wzrost stopy zatrudnienia oraz modernizacja systemów ochrony socjalnej

9. C.D

Wzrost stopy zatrudnienia (osoby zdolne do pracy - między 15 a 60 rokiem życia)

1. Ogólnej do 70%

2. Kobiet do 60%

3. Osób starszych po 55 roku życia do 50%

9. Poprawa adaptacyjności pracowników i przedsiębiorstw oraz większa elastyczność rynków pracy (większa elastyczność godzin pracy wynikająca z ograniczenia czasu pracy do 48 godzin tygodniowo)

10. Wzrost inwestycji w kapitał ludzki, poprawa edukacji i kwalifikacji

10. Metody realizacji strategii

• Zasada podstawowa - połączenie działań krajowych ze wspólnotowymi, przez wyraźne określenie zadań do spełnienia na obu szczeblach

• Wykorzystanie metody otwartej koordynacji - więcej miękkiego prawa, system sieci współpracy (ekonomia sieci zajmuje się tym, jak badać skuteczność działań w ramach sieci między firmami, sektorami), benchmarking (uczenie się od najlepiej sobie radzących), system wskaźników, wieloszczeblowość zarządzania

Metoda otwartej koordynacji (elastycznej) - dotyczy poszczególnych szczebli zarówno wertykalnie (lokalnie, regionalnie, krajowo, międzynarodowo) jak i horyzontalnie (między sektorem publicznym i prywatnym)

Miękkie prawo to wskazówki i sugestie dotyczące działań, a nie nakazy.

11. Polityki wspierające Strategię Lizbońską

• Zasada dzielonych kompetencji - subsydiarność

• Polityka przemysłowa

• Polityka naukowa i technologiczna

• Polityka przedsiębiorczości

Zadania:

1. Wspieranie dostosowania przemysłu do zmian rynkowych i technologicznych

2. Wspieranie przedsiębiorczości małej i średniej

3. Sprzyjanie współpracy firm

4. Zachęty dla innowacyjności i postępu technicznego

12. Innowacje i przedsiębiorczość dla realizacji strategii

• Definicje innowacyjności, konkurencyjności, przedsiębiorczości

• Tworzenie programów wspierania innowacji i przedsiębiorczości

• Innowacyjność a badania naukowe

• Przedsiębiorczość a mały biznes

13. Innowacje kluczem do rozwoju

• Definicje innowacji wg Schumpetera

w latach 30-tych XX wieku Schumpeter zdefiniował innowacyjność jako wszystkie nowe kombinacje sił i środków zastosowane w procesie produkcyjnym

Dwie grupy innowacji:

1. Innowacje produktowe - nowe produkty i nowe wersje produktów już istniejących

2. Innowacje procesów wytwórczych (metody i techniki produkcji)

Według Schumpetera innowacje to także:

• Odkrycie nowych źródeł surowców

• Odkrycie czy stworzenie nowych rynków zbytu (powstają nowe sektory)

• Nowe metody organizacji pracy

• Innowacje wg European Innovation Scoreboard (EIS)

• Nakłady na innowacje

• Motory innowacji: absolwenci studiów technicznych I przyrodniczych, procent osób z wyższym wykształceniem, kształcenie ustawiczne

• Tworzenie wiedzy: wydatki publiczne na B+R

• Wydatki biznesu na B+R, wydatki na B+R w zakresie wysokich i średnich technologii

• Udział przedsiębiorstw otrzymujących wsparcie publiczne na innowacje

Innowacje wymagają określonych nakładów, pomysły muszą być wykorzystane w procesie produkcyjnym.

EIS C.D Nakłady na innowacje

EIS - tabele wskaźników innowacyjnych. Mówią o tym, jak oceniać innowacyjność, wskazują kraje najlepsze i najgorsze pod tym względem i jak sobie radzi UE w stosunku do USA i Japonii.

Dwie grupy wskaźników:

1. nakłady innowacyjne

2. rezultaty innowacyjne

Innowacje i przedsiębiorczość:

• Procent innowacyjnych MSP, procent innowacyjnych MSP kooperujących z innymi, wydatki innowacyjne, kapitał ryzykowny jako procent PKB, wydatki na ICT, procent MSP prowadzących nietechnologiczne zmiany

EIS C.D innowacyjne efekty

• Aplikacja wiedzy: procent zatrudnienia w sektorach wysokich technologii (usługi i przemysł), procent eksportu dóbr wysokich technologii, sprzedaż nowych produktów na rynku jako % sprzedaży

• Własność intelektualna: patenty Europejskiego Urzędu Patentowego na milion ludności, patenty Amerykańskiego urzędu patentowego na milion ludności, nowe europejskie znaki towarowe na milion ludności, nowe wspólnotowe wzory na milion ludności

EIE zawiera wskaźniki dla krajów UE, krajów aspirujących do członkowstwa w UE, a także Japonii, USA…

Amerykański urząd patentowy jest liderem.

2 tezy

Według Schumana osoby wykształcone oraz badania przez nie przeprowadzane muszą doprowadzić do zmian w sektorze i innowacyjności.

Teza 1:

• Proces innowacyjny obejmujący 5 w/w składników nie jest procesem liniowym - co oznacza, że sukces w zakresie innowacyjnych nakładów (ich elementów) nie przekłada się automatycznie na sukces innowacyjnych efektów

• Wniosek: potrzeba kompleksowego podejścia do całego łańcucha procesu

Od ilości naukowców nie zależą wyniki.

W UE - lepsze są badania podstawowe

W USA - lepsze są badania prowadzące do patentów

Teza 2:

• Wniosek: efektywność innowacji zależy głównie od przedsiębiorczości, czyli aktywności biznesu oraz przyjaznego środowiska prawno-instytucjonalnego i ekonomicznego tworzonego przez władze publiczne.

Potrzebne są odpowiednie warunki.

Nie ma innowacyjności bez przedsiębiorczości.

Według Schumana tylko ludzie przedsiębiorczy mają motywację do wprowadzania innowacji.

Innowacyjność

• Najsilniejsza strona to wzrost liczby studentów - wynika z rynku prywatnej edukacji

• Pozytywne tendencje występują w zakresie wydatków na technologie ICT orz rozwoju innowacyjnych MSP

• Pozytywnie zmienia się sprzedaż nowych produktów na rynku

• Dalszej poprawy wymagają: wydatki biznesu na B+R, eksport produktów wysokich technologii, zatrudnienie w sektorach wysokich i średnich technologii

• Na bardzo niskim poziomie utrzymują się wydatki publiczne na B+R

• Bardzo słabe są efekty w zakresie własności intelektualnej, zwłaszcza patentów europejskich

Wnioski ogólne:

1. Siłami napędowymi innowacji są przedsiębiorstwa, stąd potrzeba wspierania przedsiębiorczości

2. Niski poziom wydatków publicznych na B+R wymaga wzrostu ich nakładów dla ośrodków badawczych, uczelni, przedsiębiorstw w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego

Narzędzia wspierania innowacji - krajowe rekomendowane przez UE

• W zakresie przedsiębiorczości: usługi wspierania biznesu, pomoc w aplikowaniu o patenty europejskie, analiza wskaźnikowa dobrych praktyk, bazy danych, udostępnianie informacji, programy demonstracji dobrych praktyk, czystych technologii, wskaźników, programy zachęcania młodzieży do przedsiębiorczości - inkubatory na uczelniach, wspierania młodych przedsiębiorców - program „start”

• W zakresie bodźców do podejmowanie ryzyka i nowych pomysłów na rynku: dostępność kapitału typu venture (związanego z ryzykiem), wspieranie klastrów regionalnych, przemysłowych, technologicznych, partnerstwo publiczno-prywatne

Od 2004 roku Polska jest włączona do projektów jako członek UE, brała w nich udział także w okresie przygotowawczym.

Narzędzia C.D.

• Tworzenie sieci współpracy między zainteresowanymi stronami (współpraca między firmami w różnych krajach)

• Prowadzenie programów twinningowych

• Szukanie dobrych praktyk przez procedury benchmarkowe

• Tworzenie projektów pilotażowych, programów demonstracji

• Instrumenty finansowe: kapitał zalążkowy (seed capital), dostęp MSP do kredytów i leasingu, fundusze poręczeń kredytowych, gwarancje dla pośredników finansowych, podział ryzyka

Programy europejskie

5-letnie ramowe programy finansowane z budżetu UE. W konkursie mogą wziąć wszyscy, którzy są europejskimi partnerami, mogą aplikować o środki na B+R.

Program ramowy ma określony budżet (Program ramowy na rzecz konkurencyjności - 5 mld, Program B+R - 12 mld). Pieniądze są przyznawane na zasadzie konkursów.

• 7 ramowy program badań, rozwoju i prezentacji

• Program ramowy na rzecz konkurencyjności i innowacji na lata 2007-2013

• Wieloletnie programy wsparcia MSP

• Programy tworzenia tzw. regionalnych strategii innowacji

• Europejski pakt na rzecz młodzieży - wspieranie mobilności młodzieży (także pracującej) oraz jej innowacyjności i sportu

• Inteligentna energia dla Europy

Programy europejskie C.D.

• Europejski program na rzecz przedsiębiorczości

• Inicjatywa e-Europe

• Innowacje w gospodarce opartej na wiedzy

• Program na rzecz wspierania polityki w zakresie technologii informacyjnych i komunikacyjnych

• Fundusze strukturalne

Instrumenty europejskie

• Europejski Fundusz Inwestycyjny - kapitał podwyższonego ryzyka dla MSP

• Instrumenty wspólnoty dla MSP

• Sieci łączące różne strony

• Projekty pilotażowe

• Wspólne użytkowanie informacji

• Wspieranie wspólnych działań podejmowanych przez różne kraje i regiony

• Umowy bliźniacze między władzami krajowymi i regionalnymi

• Pomoc techniczna

• Środki finansowe funduszy strukturalnych

C.D

• Promocja przyjaznego środowiska biznesowego

• Promocja inwestycji w zasoby niematerialne

• Szczególne programy dla małych i średnich firm

• Tworzenie ram prawnych dla prawa spółek, prawa własności intelektualnej, prawa kontraktowego - dyrektywy

• Szczególne programy dla B+R i technologii tzw. Programy Ramowe finansowane z budżetu UE

• Promocja przedsiębiorczości

Polityka Przedsiębiorczości

Priorytety:

• Poprawa otoczenia administracyjnego i prawnego dla biznesu

• Poprawa dostępu małego biznesu do badań i rozwoju

• Poprawa dostępu małego biznesu do środków finansowych

• Promocja mobilności przemysłowej (mobilność przemysłowa - zmiana profilu działalności, szybkie przenoszenie zasobów do nowych dziedzin)

• Tworzenie ram dla europeizacji i umiędzynarodowienia operacji MSP

• Dostęp do informacji, Euro-info, do kooperacji

Mikro przedsiębiorstwa - do 9 osób włącznie

Małe przedsiębiorstwa - do 49 osób włącznie

Średnie przedsiębiorstwa - do 249 osób włącznie

Duże przedsiębiorstwa - 250 i więcej osób

Polityka Przedsiębiorczości

• Działania wspierające programy krajowe

• Wytyczne dla działań krajowych i wspólnotowych

• Metoda otwartej koordynacji

• Wieloletnie plany działania na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw

• Europejska Karta Małych Przedsiębiorstw z 2000 r.

• Programy e-Europe, e-administracja

• Programy informacyjne dla MSP

• Programy wspierające kooperację MSP

Karta Małego Przedsiębiorstwa

• Cel: tworzenie lepszego środowiska dla małego biznesu i przedsiębiorczości

• Kierunki działań

1. wspieranie edukacji i kształcenia z zakresu przedsiębiorczości

2. tańszy i prostszy system tworzenia firm - rejestracja on-line

3. lepsze ustawodawstwo i regulacje

4. lepszy dostęp do kształcenia zawodowego, ustawicznego i podnoszenia kwalifikacji

Europejska Karta Małych Przedsiębiorstw C.D

5. poprawa dostępu do usług internetowych

6. upraszczanie podatków, lepszy dostęp do środków finansowych (venture capital, fundusze strukturalne)

7. wzmocnienie potencjału technologicznego (promocja nowych technologii, dostęp do programów badawczych, kooperacja przedsiębiorstw, PPP

8. szukanie modeli dobrego funkcjonowania biznesu elektronicznego - wzory dobrych praktyk

9. dobra reprezentacja interesów MSP na szczeblu krajowym i unijnym

Polityka energetyczna

Założenie główne - polityka jest wspierana przez:

• instrumenty rynkowe (program rynku wewnętrznego, podatki, subsydia, system handlu emisjami
  

• rozwój technologii energetycznych (oszczędność energii, źródła odnawialne) - programy UE: Europejski strategiczny plan technologiczny dla energii

hasło czyste technologie

• instrumenty finansowe Wspólnoty i programy UE: ramowy program 2007-2013 innowacji i konkurencyjności, podprogram Inteligenta Energia - Europa, Siódmy Ramowy Program Badań i Rozwoju

Otwieranie granic dla przepływu energii (np. Polska nie może kupować energii od Francji ze względu na brak połączenia sieci przesyłowych)

Prawa do emisji zanieczyszczeń (określony limit ton
, które można wyemitować) są rozdzielana między kraje UE, które następnie dzielą je pomiędzy poszczególne sektory.

Jeśli chce się zwiększyć limit ton powyżej otrzymanego - trzeba go dokupić.

Polityka energetyczna - priorytety

Stworzenie pełnego wewnętrznego rynku energii gwarantującego:

• konkurencyjność

• trwałość

• bezpieczeństwo dostaw

Polityka energetyczna C.D.

Wymagania dla realizacji tego celu:

• rozdzielenie zarządzania sieciami przesyłowymi od produkcji i dystrybucji energii i gazu

Pożądany pełny rozdział własnościowy tych przedsiębiorstw (przedsiębiorstwa sieciowe są całkowicie własnościowo oddzielone od przedsiębiorstw dostarczających i wytwarzających energię lub gaz)

Energetyka C.D.

Pierwsze dwa podpunkty zostały wprowadzone w życie, pozostałe są dyskutowane.

• Otwarty dostęp do sieci przesyłowych - tzw. open network provision dla wszystkich producentów energii i gazu

• Powołanie niezależnych (od władz politycznych) krajowych regulatorów sektora energetycznego - Urzędów Regulacji Energetyki

• Utworzenie europejskiej grupy regulatorów energii i gazu jako mechanizmu wspomagającego współpracę pomiędzy krajowymi organami regulacyjnymi

• Stworzenie mechanizmów dla operatorów systemów przesyłowych usprawniających koordynację w zakresie funkcjonowania i bezpieczeństwa sieci

Energetyka, zmiana klimatu

19.10.2006 Plan działania Komisji na rzecz racjonalizacji zużycia energii.

Zadania:

• Zwiększenie udziału energii odnawialnej do 20% w 2020 roku przez działania w energetyce, biopaliwach oraz sektorze ogrzewania i chłodzenia

• Zwiększenie udziału biopaliw w produkcji energii do 10% w 2020

Raczej nie uda się zwiększyć udziału energii odnawialnej i biopaliw do oczekiwanego poziomu do 2020 roku

Odnawialne źródła energii

• Energia wiatrowa pokrywa obecnie około 20% potrzeb w Danii, 8% w Hiszpanii i 6% w Niemczech

• Do 2020 biopaliwa mogą stanowić 14% łącznej ilości paliw używanych w transporcie. Obecnie liderem jest Szwecja i Niemcy, przypada w tych krajach 4% udziału bioetanolu w rynku benzyny (Sz) oraz 6% w rynku oleju napędowego (N)

• Realizacja plany wymaga nowych technologii w zakresie wykorzystywania węgla i gazu, w zakresie produkcji biopaliw drugiej generacji, ogniw paliwowych i technologii wodorowych, technologii reaktorów itd…

Wszystkie opisane na 11 stronach zabiegi są skierowane na wzrost gospodarczy i wzrost zatrudnienia.

Sytuacja Polski

Bariery:

• Niska stopa inwestycji prywatnych zagraża rozwojowi (kraje o najniższej stopie inwestycji prywatnych jako % PKB: Polska 15,9 i Węgry 17,3; kraje o najwyższej stopie: Estonia 29,6, Łotwa 28,0, Słowacja 24,1

• Niskie nakłady na B+R

• Słabe wskaźniki innowacyjności

• Przeregulowanie gospodarki

11

---