Ekonomia Integracji Europejskiej

Wykład VI

Funkcjonowanie jednolitego rynku

Struktura wykładu

1. Jednolity rynek dóbr

2. Usługi na rynku wewnętrznym - podejście ogólne

3. Usługi sieciowe

4. Usługi finansowe

5. Swoboda przepływu kapitału

6. Swoboda przemieszczania się osób

7. Układ z Schengen

Rynek wewnętrzny dóbr (dobra widzialne)

1. Handel wewnętrzny i zewnętrzny (udział handlu wewnętrznego jest wskaźnikiem, czy występuje integracja rynkowa, pomiędzy krajami członkowskimi UE wynosi on około 66%)

W Grecji, Wielkiej Brytanii i krajach Skandynawskich udział handlu wewnętrznego wynosi około 55%, w Polsce 70%)

2. Bariery pełnej konwergencji cen (czy działa prawo jednej ceny)

Czynniki wywołujące dyspersję cenową (odchylenia cen):

• Różnice w poziomie dochodów (średni PKB)

• Stopień konkurencji (im silniejsza konkurencja, tym niższe ceny)

• Zróżnicowane podatki pośrednie

• Opłaty administracyjne (powodują np. znaczne różnice cen samochodów)

Stopień zbliżania się cen jest wskaźnikiem stopnia ujednolicenia rynku

3. Sfery harmonizacji: normy i standardy techniczne, jakość produktów, podatki pośrednie

4. Determinanty specjalizacji produkcji i handlu

• Korzyści komparatywne

• Specjalizacja wewnątrzgałęziowa

• Rola badań i rozwoju

Specjalizacja (podział pracy) (problem ten wprowadził do ekonomii w XVIII wieku Adam Smith) - intensywniejszy rozwój niektórych dziedzin w stosunku do pozostałych

Dwa rodzaje specjalizacji:

1. specjalizacja międzygałęziowa - w wyodrębnionych gałęziach przemysłu (np. samochodowym, spożywczym, elektronicznym)

2. wewnątrzgałęziowa - dokonuje się w ramach tej samej gałęzi, ale dotyczy różnych dóbr (np. duże i małe samochody)

Korzyści komparatywne (względne) (Ricardo)

Korzyści komparatywne

Źródła specjalizacji produkcji i handlu:

• korzyści z handlu międzynarodowego

• przewaga absolutna i względna

• koszt komparatywny jako koszt wytworzenia jednostki dobra wyrażony w jednostkach innego dobra

• możliwości produkcyjne

• relatywne wyposażenie w zasoby czynnika produkcji (relatywna obfitość i rzadkość)

• proporcje i nakłady kosztów

• model Heckshera-Ohlina - w latach czterdziestych XX wieku wypracowali teorię proporcji czynników produkcji - określa ona komparatywność na podstawie relatywnego wyposażenia (jak obfity jest jeden zasób w stosunku do drugiego - na przykład w Chinach praca jest tańsza, więc kraj ten dostarcza produkty pracochłonne. Polska dostarcza produkty ziemiochłonne.

2 rodzaje korzyści z handlu według Ricardo

• konsumenci mogą nabywać więcej dóbr niż w warunkach samowystarczalności

• wszystkie dobra są tańsze, gdyż dostawcami są najbardziej efektywni producenci (o najniższym koszcie komparatywnym). W związku z tym dane kraje/regiony wytwarzają to, co mogą wytworzyć najtaniej.

Dla Ricardo głównym wskaźnikiem była wydajność

Model Heckshera-Ohlina

• specjalizacja międzygałęziowa

• dobra jednorodne

• decydujące znaczenie kosztów pracy

• udział handlu typu H-O w całej wymianie wewnętrznej jest nieduży (specjalizacja międzygałęziowa nie jest dominująca w wymianie wewnętrznej, jest najsilniejsza w krajach słabych - np. w Polsce udział ten wynosi 50%)

Korzyści komparatywne modelu H-O pokazują głównie specjalizację międzygałęziową, zwłaszcza jeżeli chodzi o dobra jednorodne.

Handel wewnątrzgałęziowy - Intra-industry trade (IIT)

Dominuje w silniejszych krajach

Kraje eksportują i importują towary, które są bliskimi substytutami (np. wszyscy kupują i sprzedają samochody, komputery…)

Założenia:

• korzyści skali - rosnące a nie malejące przychody czynników produkcji (increasing returns) (ekonomiści tego nurtu uznali, że na dużym rynku możliwe jest przełamanie prawa malejącej produktywności krańcowej)

• zróżnicowanie dóbr poziome (zbliżone jakościowo produkty np. proszki do prania, szampony i pionowe (według jakości i ceny) - bliskie substytuty

• konkurencja niedoskonała - monopolistyczna

Warunki występowania IIT - bliskość geograficzna (i wynikające z niej niskie koszty transportu), bliskość kulturowa, podobieństwo poziomu rozwoju, wielkość rynków, integracja regionalna

Balassa wykrył zjawisko handlu wewnątrzgałęziowego w latach sześćdziesiątych - zjawisko nakładania się handlu - sprzedawania i kupowania produktów z tej samej gałęzi.

Mierzenie intensywności IIT

IIT dominuje w Europie

• indeks Grubera-Lloyda dla określonej grupy towarowej ma postać

Gdzie

- eksport

- import towaru przez dany kraj

- absolutna różnica między eksportem i importem

- suma eksportu i importu

Współczynnik
- udział handlu wewnątrzgałęziowego w całkowitym handlu gałęzi

Średnio w całej UE
wynosi 60% - nowe kraje go obniżyły (np. Polska i Bułgaria)

Rola sektora badań i rozwoju

1. definicja sektorów B+R

2. korzyści ze specjalizacji w sektorach B+R

3. konkurencja technologiczna (dominujące w UE)

4. innowacyjność

5. konkurencyjność międzynarodowa

Klasyfikacja opracowana przez OECD (organizacja ekonomicznej współpracy i rozwoju) pozwala na kwalifikowanie produktów ze względy na nakłady na B+R (Polska również należy do OECD, Rosja chciała dołączyć, ale Polska ją zablokowała)

1. Produkty wymagające wysokich technologii (high-tech) np. przemysł komputerów, technologii informatycznych, farmaceutyczny

2. Produkty średnio-wysokich technologii

3. Produkty średnio-niskich technologii

4. Produkty niskich technologii np. tekstylia, odzież, przemysł skórzany, papierniczy, część przemysłu drzewnego

Wnioski dla UE

1. Dominuje specjalizacja wewnątrzgałęziowa - duży rynek daje korzyści skali, jest popyt na różnorodność, dominuje konkurencja monopolistyczna

2. Wysoki udział handlu wewnętrznego

3. Korzyści komparatywne typu Heckshera-Ohlina są ograniczone do kilku dziedzin

4. Występuje przewaga absolutna związana z postępem technologicznym

5. Bariery handlowe są usuwane w wyniku harmonizacji (następującej stopniowo)

6. Szczególna rola polityki normalizacji i certyfikacji - jakość i bezpieczeństwo produktów

Jednolity rynek usług

Definicje

Umiędzynarodowienie usług według GATS (general agreement on trade and services) - układu ogólnego w sprawie handlu usługami (WTO)

GATS mówi o dwóch formach umiędzynarodowienia usług

1. usługi świadczone transgranicznie (cross-country) (np. telekomunikacyjne, audiowizualne, część w zakresie energetyki i bankowości)

2. usługi świadczone na miejscu (permanentne) wymagają swobody zakładania przedsiębiorstw (przemieszczania się przedsiębiorstw) (np. usługi prawne, medyczne)

Podstawa prawna rynku usług

• swoboda zakładania przedsiębiorstw i prowadzenia działalności usługowej na całym obszarze UE (right of establishment)

• swoboda świadczenia usług transgranicznie

• swoboda przemieszczania się osób w celu świadczenia usług

Zasady tworzenia europejskiego rynku usług

1. Podstawowe sektory są regulowane przez rynek, a nie przez przepisy rządowe czy unijne, postawą jest liberalizacja, harmonizacja jest działaniem wtórnym, na rynku usług działa mechanizm konkurencji kontrolowany przez europejską politykę konkurencji

2. Liberalizacja transeuropejska została oparta na zasadzie „stand still” - czyli zobowiązania krajów do niewprowadzania nowych regulacji i barier

3. W sektorach silnie regulowanych przez państwa narodowe przyjęto zasadę harmonizacji minimalnych wymagań lub zasadę wzajemnego uznawania (usługi finansowe)

4. Wobec krajów trzecich obowiązują zasady WTO

5. Polityka europejska objęła usługi sieciowe tj. telekomunikację, transport, usługi audiowizualne, pocztowe, energetyczne, gazownicze

6. Liberalizacja jest stopniowa

Usługi sieciowe - zasady otwierania konkurencji

• Demonopolizacja

• Deregulacja - rozdzielenie funkcji regulacyjnych od funkcji operacyjnych i zarządczych

• Utworzenie niezależnych urzędów regulacji (żeby nie zajmowały się tym urzędy rządowe)

• Zasada otwartego dostępu do sieci przesyłowych - Open Network Provision

• Harmonizacja standardów technicznych

Usługi sieciowe C.D.

• Zasada usług powszechnych - definicja:

Są to usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym gwarantujące równy dostęp dla różnych grup konsumentów i różnych regionów, przy założeniu ciągłości dostaw, ich uniwersalności oraz przystępności cenowej (np. usługi telekomunikacyjne, pocztowe) (dlatego stoją budki telefoniczne)

• Rodzaj usług powszechnych definiują kraje członkowskie

Przykład usług telekomunikacyjnych

Lata 80.

• Utworzenie ETSI - Europejskiej Organizacji Normalizacyjnej d/s Standardów Telekomunikacyjnych

• Programy RACE

• Rozdzielenie w krajach członkowskich funkcji regulacyjnej i operacyjnej - powstanie niezależnych urzędów regulacji

• Ramy prawne dla otwartego dostępu do sieci ONP

Etapy liberalizacji sektora telekomunikacji i usług finansowych

1 stycznia 1988 - program pełnej liberalizacji usług finansowych

• Liberalizacja sektora usług finansowych od 1989 do 2005

Usługi bankowe

• 1989 druga dyrektywa bankowa - program liberalizacji usług bankowych

Dyrektywa bankowa - założenia

1. Jednolita licencja bankowa - obowiązuje od 01.01.1993

2. Wymóg kwalifikacji zawodowych i reputacji osób zatrudnionych - zasada 4 oczu (2 wykwalifikowane osoby)

3. definicja instytucji kredytowej

4. wymóg kapitału założycielskiego instytucji kredytowej - 5 mln euro

5. nadzór ostrożnościowy jest sprawowany przez kraj, gdzie jest siedziba instytucji macierzystej

Postęp w liberalizacji sektora usług

• Dyrektywa usługowa z 2006 r. tworzy generalne ramy prawne dla swobodnego świadczenia usług na obszarze rynku wewnętrznego (nie obejmuje tych sektorów, gdzie są przepisy szczegółowe np. usługi finansowe - tzw. Dyrektywa Bolkestein

Wyłączenia spod dyrektywy

• Transport miejski, taksówki i karetki pogotowia ratunkowego

• Usługi medyczne i farmaceutyczne

• Usługi audiowizualne, w tym w kinach

• Działalność hazardowa

• Usługi społeczne w zakresie budownictwa socjalnego, opieki nad dziećmi, usług dla osób niepełnosprawnych i dla rodzin

• Usługi społeczne

• Usługi podatkowe

Swoboda przepływu kapitału

• Dyrektywa z 1988 - wprowadziła pełną swobodę przepływu kapitału, w tym transferów krótkoterminowych

• Okresy przejściowe otrzymała Grecja do 1.7.1994 oraz Portugalia, Hiszpania i Irlandia do 31.12.1992

Traktat z Maastricht wprowadził pełną swobodę dla wszystkich krajów od 1.1.1994

1

---