Ekonomia Integracji Europejskiej

Wykład V

Program rynku wewnętrznego

Struktura wykładu:

1. Definicje rynku wewnętrznego

2. Etapy tworzenia programu PRW

3. Metody oceny efektywności PRW

4. Polityki wspierające PRW

5. Sytuacja bieżąca w zakresie PRW

Definicje z zakresu rynku wewnętrznego

• Wspólny rynek - definicja Balassy (TWE)

• Rynek wewnętrzny - definicja z jednolitego aktu europejskiego 1986

• „obszar bez granic wewnętrznych, na którym zagwarantowana jest swoboda przepływu dóbr, osób, usług i kapitału” - tzw. cztery wolności (four freedoms)

• Nazwy używane w praktyce: rynek wewnętrzny, jednolity rynek europejski, wspólny rynek - ta nazwa została wyeliminowana w Traktacie z Lizbony

Problemy ekonomiczne związane z rynkiem wewnętrznym

• Jak zagwarantować pełną integrację rynkową na obszarze od 6 do 27+ krajów - dylemat Adama Smitha

• Jaki jest charakter konkurencji na tak dużym i zróżnicowanym rynku

• Jakie są bariery rynkowe i jak można je usunąć

• Jakie są nieefektywności rynku wewnętrznego(market failures) i jak można je usunąć

Rynek wewnętrzny a integracja rynkowa

• Klasyczna definicja Balassy dotyczy integracji rynków dóbr, usług i czynników produkcji

• Definicja rynku wewnętrznego idzie dalej, gdyż oznacza:

• Usunięcie granic wewnętrznych

• Rozszerzenie swobody przepływu na 4 wolności obejmujące nie tylko dobra, usługi, czynnik pracy, kapitału, technologii, lecz także szeroko rozumiane przemieszczanie się osób w celach zarobkowych i pozazarobkowych (studenci, uczniowie, turyści - przez program Schengen)

Konkurencja na dużym rynku i bariery rynkowe

• Dominacja konkurencji monopolistycznej

• Obecność firm transeuropejskich, transnarodowych i krajowych (lokalnych)

• Obecność firm dużych oraz małych i średnich (małe i średnie firmy stanowią 90% firm i zatrudniają 70% osób) - działających lokalnie i na skalę europejską (dylemat europeizacji firm)

• Władza rynkowa (czy jest silna władza rynkowa, czy równomiernie rozłożona), połączenia firm, metody walki konkurencyjnej (cenowa, jakościowa, różnicowanie, obniżka kosztów)

• Strategie działania firm - dylemat konkurencyjności na dużym rynku (diament Portera - zwraca uwagę na warunki wewnętrzne i zewnętrzne wpływające na firmy)

Bariery rynku wewnętrznego

1.Klasyczne bariery rynku wewnętrznego (opracowane przez Baein'a)

• Wymogi korzyści skali - minimalna efektywna skala produkcji (gałęziowe korzyści skali - działanie na zwiększającym się rynku) (identyfikacja gałęzi o wysokiej korzyści skali)

• Zróżnicowanie produktów (koszty informacji, koszty przestawienia produkcji, koszty tworzenia lojalności)

• Absolutna przewaga kosztowa firm już funkcjonujących na rynku (wysokości kosztów utopionych - wydatki pierwotne poniesione w celu uruchomienia działalności)

• Wymogi związane z organizacją rynków (dystrybucja, odbiorcy itp.)

• Ograniczenia prawne i regulacyjne

• System drapieżnych cen - system ustalania cen w celu wyrugowania konkurenta (ceny wyrugowania - bardzo silne obniżki cen, żeby konkurencji nie mogli funkcjonować)

Pratten - dokonał pierwszej taksonomii (podzielenia grup przemysłu na te o wysokiej, średniej i niskiej wrażliwości na korzyści skali)

Specyficzne bariery rynku wewnętrznego

W 1985 roku Komisja Europejska wydała Białą Księgę, prezentująca programy, pod tytułem „Zakończenie budowy rynku wewnętrznego we Wspólnocie Europejskiej”

W Zielonych Księgach zbierane są informacje, w Białych Księgach opisywane programy

• Bariery fizyczne - kontrola osób i dóbr na graniach (problemy: kwestia dokumentów, kwestia kwot transportowych (ile można przewieźć w tranzycie), dokumenty tożsamości dla osób - rozwiązanie problemu: jednolity dokument administracyjny (SAD)

• Bariery techniczne

• Zróżnicowane narodowe standardy techniczne i normy jakościowe (rozwiązanie problemu: europejski proces normalizacji i certyfikacji)

• Zróżnicowane narodowe systemy dopuszczania produktów do obrotu (rozwiązanie problemu - europejski certyfikat jakościowy)

• Zróżnicowane systemy nadzoru nad rynkiem

• Dyskryminacja w dostępie firm zagranicznych do zamówień publicznych

• Przeszkody w podejmowaniu działalności na własny rachunek (szczególnie w sektorze usługowym) (rozwiązanie problemu: przyjęto Dyrektywę Usługową)

• Bariery fiskalne - zróżnicowane systemy podatków pośrednich, brak współpracy administracji fiskalnej (zróżnicowanie podatków VAT i akcyzowych) (rozwiązanie - przyjęto wspólne systemy obliczania stawki VAT i minimalne stawki VAT)

Podatki akcyzowe w UE ograniczone są do paliw, wyrobów tytoniowych i spirytusowych

Etapy tworzenia programu rynku wewnętrznego

1. Od Traktatu EWG do Jednolitego Aktu Europejskiego przez Białą Księgę Komisji Europejskiej z 1985 (definicja rynku, termin zakończenia budowy jednolitego rynku (1992 rok, stąd hasło Europa 92) (przyjęto 292 dyrektywy)

2. Nowe zadania wspólnotowe określone w JAE jako polityki korygujące nieefektywności rynku wewnętrznego: polityka spójności społeczno-ekonomicznej, polityka ochrony konsumenta, polityka ochrony środowiska, polityka naukowo-badawcza i technologiczna

3. Zmiany instytucjonalne w JAE - rozszerzenie zasady głosowania w Radzie Ministrów

Podstawowe zasady programu rynku wewnętrznego

• Liberalizacja gospodarek europejskich przez usuwanie barier rynkowych

• Otwierane nowych rynków i sektorów na konkurencję transeuropejską (szczególnie telekomunikacyjnych)

• Zbliżanie krajowych przepisów prawnych , wykonawczych i administracyjnych dotyczących obszaru JRE przez

1. koordynację narodowych systemów prawnych (prawo bankowe, ubezpieczeniowe, spółek, ochrony konkurencji, pracowników) (harmonizacja prawa)

2. przyjmowanie wspólnotowych rozwiązań wprowadzanych następnie do ustawodawstwa krajowego - dyrektywy (określają cel, ale nie środki - w ich doborze pozostaje swoboda) (transpozycja prawa - wprowadzanie dyrektyw do narodowych ustaw)

3. wzajemne uznawanie regulacji krajowych (mutual recognition) (Cassis de Dijon to francuski likier z zawartością alkoholu na poziomie 16%. W Niemczech nie chciano zgodzić się na wprowadzenie tego produktu na rynek jako „likieru”, gdyż prawo niemieckie przewiduje minimalną zawartość alkoholu dla likierów na poziomie 25%. Trybunał Europejski wydał orzecznictwo mówiące, że jeśli produkt został zaakceptowany w danym kraju, to musi zostać zaakceptowany w innych krajach)

4. definiowanie wymogów minimalnych (nowe podejście) (new approach) (dla rynku wewnętrznego - nowe podejście do normalizacji, standaryzacji. W Prawie UE będzie się określało tylko minimalne wymagania produktów (generalnie dotyczą one bezpieczeństwa konsumenta, środowiska naturalnego, ochrony życia i ochrony zdrowia) - Normy Europejskie. Inne normy jakościowe są dobrowolne. Normy jakościowe określane są przez Stowarzyszenia Normalizacyjne, na przykład Europejskie Stowarzyszenie Normalizacyjne - CEN.

• Realizacja polityk europejskich jako wspierających program (polityka przedsiębiorczości - wspierania małych i średnich przedsiębiorstw)

Dalsze prace nad programem - Ewolucja programu

• Wdrażanie dyrektyw do ustawodawstwa krajowego (transpozycja prawa)

• Plany działania dla sektora telekomunikacji (01.01.1997 - otwarcie rynku europejskiego)

• Plany działania dla transportu lotniczego (jednolite niebo)

• Plany działania dla usług finansowych (2005)

• Pakiety z zakresu przedsiębiorczości - spółka europejska, handel elektronicznych, patenty europejskie itd.

• Program korzyści rynku dla konsumenta

• Rynek wewnętrzny a Unia Gospodarcza i Walutowa (01.01.1999)

• Rynek wewnętrzny a program reform ekonomicznych (Cardiff)

• PRW w Strategii Lizbońskiej

Metody oceny funkcjonowania rynku oraz oceny efektywności programu

Metody ewaluacji funkcjonowania rynku - różne klasyfikacje

• Ocena efektów mikroekonomicznych i makroekonomicznych

• Ocena bezpośrednich i pośrednich efektów rynkowych

1. Bezpośrednie: konwergencja czy dyspersja cen produktów i usług o charakterze europejskim, zbliżanie poziomu płac, zbliżanie poziomu stóp procentowych, wielkość handlu wewnętrznego, dynamika ZIB, wielkość migracji itd.

2. Pośrednie: wzrost konkurencji, przedsiębiorczości itd.

• Ocena efektywności alokacyjnej, lokalizacyjnej i akumulacyjnej - Baldwin

Metody ewaluacji C.D.

• Ocena wrażliwości sektorów na bariery rynkowe

• Ocena korzyści rynku na podstawie metodologii kosztów braku Europy (Cost of non-Europe) - modele Cecchini-Emerson

• Ocena efektów mikroekonomicznych

• Ocena efektów makroekonomicznych (modele Interlink, Quest I i II)

Szacunki korzyści mikroekonomicznych z rynku wewnętrznego według metodologii kosztów braku Europy grupy Cecchini'ego

(Poniższa tabelka została skopiowana z podręcznika, a nie ze slajdu - stąd niewielkie różnice)

Efekty	Mld ECU	Procent PKB
Efekty usunięcia barier
Etap I Koszty barier oddziałujących tylko na handel Etap II Koszty barier oddziałujących na całą produkcję	między 8 a 9 między 57 a 71	między 0,2 i 0,3 między 2,0 a 2,4
Całkowite bezpośrednie koszty barier (1+2)	między 65 a 80	między 2,2 a 2,7
Efekty integracji rynkowej
Etap 3 Korzyści skali z restrukturyzacji i wzrostu produkcji Etap 4 Wpływ konkurencji z X-nieefektywność i renty monopolowe	między 60 a 61 46	między 2,0 a 2,1 1,6
Całkowite efekty integracji rynkowej	między 62 a 107	między 2,1 a 3,7
Całkowite koszty barier i efekty integracji rynkowej	między 127 a 187	między 4,3 a 6,4

X-nieefektywność - nieefektywność w zarządzaniu firmami

Szacunki makroekonomicznych skutków rynku wewnętrznego grupy Cecchini'ego na podstawie modelu Hermesa i modelu Interlink OECD)

(Poniższa tabelka została skopiowana z podręcznika, a nie ze slajdu - stąd niewielkie różnice)

Wskaźnik makroekonomiczny	Średnio	Granice
Zmiana relatywna procentowa PKB (wzrost gospodarczy)	4,5%	(3,2%-5,7%)
Zmiana cen konsumpcyjnych	-6,1%	(-4,5%-7,7%)
Wzrost zatrudnienia	1,8 mln osób	(1,3-2,3 mln)
Zmiana długu publicznego jako % PKB	2,2	(1,5-3,0)
Zmiana bilansu handlowego jako % PKB	1,0	(0,7-1,3)

Efekty C.D

• Dla lat 1987-1993 Komisja Europejska dokonała korekty efektów makroekonomicznych:

• Wzrost zatrudnienia o 300-900 tys. osób, a nie o 1,3-2,3 mln jak szacował model Cecchini-Emerson

• Wzrost PKB tylko o 1,1%-1,5%, a nie jak w modelu C-E o 3,2-5,7%

• Spadek inflacji o 1,0-1,5%, a nie jak szacował model o 4,5-7,7%

Metody ewaluacji

Indeksy rynku wewnętrznego uwzględniają takie elementy jak:

• Ceny elektryczności i gazu

• Ceny usług telekomunikacyjnych

• Ceny usług pocztowych

• Dyspersja cenowa produktów

• Wartość otwartych zamówień publicznych jako procent PKB

• Pomoc państwowa jako % PKB

• Wartość wewnętrznych ZIB

• Wartość handlu wewnętrznego

• Wielkość populacji pochodzącej z innego kraju członkowskiego

• Aktywa funduszy emerytalnych jako % PKB

• Stopy procentowe kredytów

1

---